Jean Klein - Ik ben

Ik
Ben
Jean Klein
Samengesteld en geredigeerd door
Emma Edwards
samsara

© Emma Edwards/Jean Klein Foundation
Oorspronkelijke uitgave: Non-Dualicy Press
Oorspronkelijke titel: I Am
© Nederlandse uitgave: Samsara uitgeverij bv 2014
Vertaling: Prema van Harte
Omslagontwerp: Erik Thé: www.erikthedesign.com
Lay-ouc: Studio 28, Hillegom
ISBN: 978-94-91411-19-9 I NUR 728
Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd worden
zonder schriftelijke eoestemming van:
Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341, 1016 AZ Amsterdam
www.samsarabooks.com
Voorwoord
S
ommigen van u die dit boek lezen krijgen mis
schien een zeker déjà vu-gevoel bij bepaalde pas
sages. Dat komt doordat een eerder werk, Neither This
Nor That IAm {Watkins 1981) volledig gereviseerd in
dit boek opgenomen is. Ik vond dat het eerdere werk
herschreven moest worden; dit boek Ik Ben is een dui
delijkere wegwijzer naar de waarheid.
J.K.

Voor de lezer
I
k ben een moeder. Ik ben een zoon. Ik ben dokter.
Ik ben advocaat. Ik ben muzikaal. Ik ben groot. Ik
ben klein. Ik ben Amerikaan. Ik ben Fransman. Ik ben
joods. Ik ben christen. Ik ben zwart. Ik ben homo. Ik
ben ongetrouwd. Ik ben gedeprimeerd. Ik ben blij. Ik
ben getrouwd. Ik ben dit. Ik ben dat.
We kennen onszelf alleen in relatie rot iets. We
kennen slechts een beperkt 'ik'. Wanneer we 'ik ben'
zeggen vraagt de geest: 'Wat ben ik? Ik ben wat?' Dit
boek gaat over het 'ik ben' dat voorafgaat aan iedere
kwalificatie, wat wij zijn voordat de geest zich ermee
bemoeit.
Hoe kunnen we kennen wat niet gekwalificeerd
kan worden? Dat vraagt om een nieuw soort kennen,
geen kennis die voortvloeit uit de opeenstapeling van
feiten en ervaringen. We kunnen wel elk verschenen

boek in ons opgenomen en elk avomuur beleefd heb
ben, maar dat brengt ons geen stap dichter bij weten
dat 'ik ben'. Dit nieuwe weten begint ermee dat je het
weken in ervaringen en informatie uit de tweede hand
opgeeft. Opgeven wil niet zeggen dat we passief wor
den; in tegendeel, door onze mechanisch aangeleerde
reacties los te laten, staan we open voor ons volle po
tentieel, onze creativiteit, een dynamische nieuwe we
reld. De natuurlijke staat van het ontspannen brein is
multidimensionale aandacht. Dit behoeft geen stand
punten, gegevens, meningen, herinnering om alert te
zijn. Wanneer al deze instructies ophouden, blijft er
een organische, ongerichte waakzaamheid. Dit is de
ingang tot 'ik ben.'
Dit boek gaat daarom over dat wat niet voorstel
baar is of wat geobjectiveerd kan worden. Het gaar
over onze ware aard, waarheid, een waarheid die niets
van doen heeft met het verzamelen van feiten. Zij is
zonder oorzaak, autonoom en alleen in die zin wer
kelijk. Zij heeft geen intermediair nodig om gekend
worden en is zelf het bewijs. Zij heeft geen andere dan
directe kennis, weten als zijn, en is als wdanig niet ob
jectiveerbaar. Zij staat dichter bij ons dan ieder denken
of voelen. Zij is onze ingrond.
8
Aangezien 'ik ben' geen abstractie, concept of idee
is, is het onderricht in deze waarheid geen overdracht
van conceptuele kennis. Het begrijpen van deze dia
logen gebeurt niet met het verstand. Natuurlijk bren
gen de woorden zoals ze functioneren op het verbale
niveau, de geest rot grotere helderheid, wdar hij een
duidelijke, geometrische voorstelling heeft van wat het
verstand te boven gaat en hij ook de grenzen van zijn
begrip beseft. Maar de omvang en echte betekenis van
deze woorden is gelegen in het feit dat ze niet vooreko
men uit het denken, maar uit de stilte daarachter, uit
'ik ben.' De antwoorden verschijnen in deze stilte, de
openheid die aanwezig is bij afwezigheid van een per
soon, en zijn doortrokken van 'de geur' van hun bron.
Hierin ligt hun transformerende kracht: ze omstaan
uit en wijzen naar onze ware aard, onze autonomie,
op elk moment. Aldus zijn ze een voortdurende uitda
ging, een uitdaging voor geloof, opvoeding en gerond
verstand. Ze bevrijden ons van de reflex onszelf als ie
mand, als denker, zoeker, doener, slachtoffer te zien.
Als deze uitspraken nier bedoeld zijn om begrepen
te worden in de gebruikelijke zin van her woord, door
de geest; als we ze niet moeten interpreteren met be
hulp van onze verworven kennis en ervaring, hoe moe
ten we dit boek dan lezen?
Zoals we poëzie lezen. Bij her lezen van poëzie zoe
ken we geen insremming of meningsverschil, de kri
tische geest wordt rijdelijk uitgeschakeld om te kun
nen voelen wat het gedicht wil zeggen. Wanneer we
poëzie lezen, z:.;n we dichter. We blijven passief alert,
laten de woorden actief zijn, luisteren hoe ze op elk
niveau resoneren, hoe ze klinken, welke beweging ze in
ons veroorzaken, hoe we erdoor geroerd worden. We
wachten aandachtig, ronder conclusies, tot het gedicht
ons vindt. Deze alerte ontvankelijkheid voor alle reso
nanties in zijn psychosomatische structuur is van vitaal
9
•

belang voor de waarheidszoeker. Net als de dichter laat
de waarheidszoeker zijn persoonlijkheid los, zodat hij
openstaar voor gedachten, gevoelens en reacties. Net
als de dichter verwelkomt de waarheidszoeker ze als
geschenken, als aanwijzingen bij het onderzoek.
Alleen in deze ontvankelijkheid kan de stilte in de
woorden ons bereiken, want ontvankelijkheid is het 'ik
ben', onze ware aard. De woorden zijn slechtS kataly
sator voor de ware formulering die in de lezer plaats
vindt.
E.E.
10
W
e moeten onderzoeken en onszelf, wat we in
het algemeen verstaan onder ons lichaam en
onze psyche, leren kennen. Meesral leven we in reac
tie en dubbele reactie, zoals wanneer we reageren met
boosheid maar ook nog proberen kalm en beheerst te
blijven. We proberen veel verschillende vluchtroutes
uit. Daardoor beperken we voorrdurend onze moge
lijkheden en draaien we in een kringetje rond.
De enige uitweg is om eenvoudig te observeren. Dar
stelt ons in staat onze fysieke reacties, onze mentale in
stelling en patronen en onze motivaties op te merken
op het moment zelf dat ze er zijn. Daar komt geen
evaluatie, geen analyse die op herinnering gebaseerd
is aan te pas. Eerst vindt de beschouwer her misschien
moeilijk om onpersoonlijk te zijn, om nier te evalu
eren. Hij is geneigd het object te beklemeonen en zo
11

medeplichtige te worden. Later komt de nadruk echter
re liggen op het observeren van zichzelf en wordt her
natuurlijker, frequenter. Er komt een moment waarop
zich een zekere neutraliteit vestigt russen de waarne
mer en war hij waarneemt, en verliezen beide polen
hun stuwkracht. Er is stilte, we voeden het geconditio
neerde object niet meer.
Wat is de primaire motivatie voor onze daden?
Op bepaalde mornemen als we alleen zijn, voelen we
een groot gemis van binnen. Dit gemis is het voor
naamste, waar alle andere uit voortkomen. De behoef
re dit gemis te lenigen, deze dorst te lessen, dwingt
ons tor denken en handelen. Zonder her ook maar re
onderzoeken, lopen we er hard voor weg. We probe
ren her eerst aan te vullen met een object en dan met
nog een, en vervolgens gaan we teleurgesteld van de
ene compensatie naar de andere, van mislukking naar
mislukking, van de ene bron van lijden naar de andere,
van de ene oorlog naar de volgende. Dit is her lot waar
een groot deel van de mensheid zich aan overgeeft.
Sommigen berusten in deze roestand, die ze onvermij
delijk achten. Anderen, aanvankelijk misleid door de
bevrediging die ze teweegbrengen, komen rot her besef
dat deze objecten aanleiding geven tor walging en zelfs
rot onverschilligheid. Sommigen komen ertoe beter te
kijken. Het object bevredigt ons een korte tijd hele
maal, terwijl we terug zijn bij onze intrinsieke aard,
vervulling. Op het moment van vervuld zijn is er geen
12
bewustzijn van een object. Het object kan dus niet de
oorzaak van onze ervaring zijn. Het is essentieel dar
we deze mornemen van vreugde zonder object leren
kennen.
We schrijven gewoonlijk een oorzaak roe aan vreug
de, we maken van vreugde een object omdat het ge
heugen de twee met elkaar verbindt, maar in werke
lijkheid zijn ze allebei heel verschillend van aard. Zo
beseffen we dat her object opbrandt in de vreugde van
ons zijn.
Is het waar dat wanneer we vanuit stiL gewaarzijn naar
onze omgeving kijken, ze tot haar natuurLijke staat van
harmonie komt?
Alleen door stil gewaarzijn kunnen we lichamelijk en
geestelijk veranderen. Deze verandering is volkomen
spontaan. Als we moeite doen om te veranderen doen
we niet meer dan onze aandacht van her ene niveau, van
het ene ding, naar het andere verplaatsen. We blijven
in een vicieuze cirkel ronddraaien. Dit brengt slechts
energie van het ene punt over naar het andere. Daar
door blijven we steeds heen en weer slingeren van lijden
naar genot, waarbij her ene onvermijdelijk terugvoert
naar het andere. Alleen levende stilte, stilte zonder dat
iemand probeert stil re zijn, is in staat de conditione
ring die wij in biologische, emotionele en psychische
zin hebben ondergaan teniet te doen. Er is geen contro
leur, niemand die kiest, geen persoonlijkheid die keuzes
maakt. Bij keuzeloos leven krijgt de situatie de ruimte
13

om zich te ontvouwen. Je pakt niet één aspect ten koste
van het andere, want er is niemand die iets pakt. Wan
neer je iets begrijpt en ernaar leeft zonder dat je vastzit
aan de formulering, lost wat je hebt begrepen op in
je openheid. In deze stilte vindt verandering vanzelf
plaats, wordt het probleem opgelost en eindigt duali
teit. Jij blijft achter in je gelukzaligheid waarin niemand
iets heeft begrepen en niets is begrepen.
U heeft gezegd dat de enige reden waarom objecten be
staan is om naar de uiteindelijke waarnemer te wijzen,
naar wat wij werkelijk zijn. Denkt u niet dat er objec
ten bestaan die door hun aard ons rechtstreeks in contact
brengen met het Uiteindelijke? Ik denk dan aan kunst
werken, want die lijken me direct uit het hart van de
kunstenaar te komen.
Als we over kunstwerken praten, moeten we allereerst
onderscheid maken tussen echte kunstwerken en wat
we artistiek werk zouden kunnen noemen. Een kunst
werk ontstaat uit de achtergrond: bewustzijn. Of het
nu gaat om muziek, schilderkunst, architectuur, poëzie
of beeldhouwkunst, het wordt door de kunstenaar al
tijd in een oogwenk gezien, als een bliksemflits, eerwijl
het uit zijn diepste binnenste omhoog komt. Nader
hand werkt hij het uit, geeft het subscantie en vorm,
in tijd en ruimte. Het laatste avondmaal van Leonardo
da Vind is ongetwijfeld in volrnaakte gelijktijdigheid
bedacht. Dat kunnen we ook zeggen van Die Kunst
der Fuge van Bach en van bepaalde composities van
14
Mozart. Een kunstenaar die de naam waardig is maakt
zich nooit druk om het materiaal dat hij gebruikt, zelfs
niet om het onderwerp of de anekdotische kant van
zijn werk. Het enige waarin hij geïnteresseerd is, is in
het rangschikken van de verschillende elementen in
volmaakte harmonie zodat ze zich met elkaar vermen
gen en de kijker niet meer als afZonderlijke voorwerpen
voorkomen. De objectieve kant van zijn werk wordt
zo geëlimineerd. Tagore zei dat het doel van een echt
kunstwerk is om vorm te geven aan wat zich aan een
definitie onttrekt. Dan zal de toeschouwer niet meer
verleid worden door het gebruikte materiaal en zelfs
niet door de anekdotische inhoud; in plaats daarvan zal
hij onmiddellijk in een staat van niet-bestaan geworpen
worden, wat de esthetische ervaring juist is. Later zal hij
het object beoordelen als mooi omdat het hem bewust
maakte van zijn eigen schoonheid. Zo kunnen we zien
dat een kunstwerk eigenlijk maar een voertuig is, een
middel waardoor we naar de ervaring geleid worden.
Het is waarlijk creatief. We voelen war de kunstenaar
zelf voelde toen hij het maakte: een spontane offergave,
vrij van elk verlangen naar goedkeuring.
Alle objecten wijzen naar het Uiteindelijke, maar
her verschil tussen een gewoon object en een kunst
werk is dat het gewone object op een passieve manier
naar het Uiteindelijke wijst, terwijl het kunstwerk dat
actief doet.
U zei dat het object onze eigen schoonheid wekt, maar ik
dacht dat schoonheid geen oorzaak had ...
15

Blijkbaar wekt iets moois onze eigen schoonheid,
omdat zintuiglijke waarneming in tijd en ruimte
functioneert. Maar op het moment waarop je de
schoonheid beleeft is er geen voorwerp of iemand die
ervaart aanwezig. Het is een tijdloos moment, waarin
je jezelf ten volle ervaart. Oorzaak en gevolg zijn er
dus alleen op het relatieve niveau. Het zijn maar con
cepten, want ze kunnen niet gelijktijdig ervaren wor
den. Bewustzijn is altijd één met zijn object. Ze zijn
nooit twee - altijd één.
Wát geeft het object zijn kracht?
Alleen een kunstwerk geboren uit schoonheid, in ge
lijktijdigheid, kan verwijzen naar schoonheid. Schoon
heid is herzelfde in alles. Wanneer de kunstenaar spon
taan zijn diepste zelf aanbiedt en door zijn talent de
expressie ervoor vindt die er het dichtst bij komt, wekt
het in de beschouwer, de luisteraar, zijn eigen diepste
innerlijk. Maar wanneer je leeft in schoonheid en kijkt
vanuit schoonheid, wijst alles op verschillende manie
ren naar je heelheid. Je leeft niet meer vanuit de ver
deelde geest. Alles hoort bij jouw totaliteit.
Maar ik weet niet zeker ofiedereen in staat is om vrijuit
ontvankelijk te zijn voor dergelijke kunstwerken.
Alvorens mensen aan te moedigen schoonheid te vin
den in een kunstwerk, moeren we hun eerst leren kij
ken, leren luisteren. We zullen algauw beseffen hoe
16
moeilijk dit is: luisteren en zien zijn al een kunst op
zich. Om tot esthetische ervaring re komen moeten we
helemaal ontvankelijk, verwelkomend, vrij van herin
nering zijn,zodat we openstaan voor het spel van kleur,
geluiden, ritmes en vormen. Deze openheid, dit zien,
is het licht dar de basis is voor alle gewaarwordingen
en vroeg of laar merken we dat we bewust in dit licht
staan. Op die manier naar een kunstwerk kijken is echt
creatief. Analyse maakt er geen deel van uit. Telkens
wanneer we erdoor getroffen worden, brengt het ons
terug bij ons ware Zelf.
Naarmate men u meer nabij komt, is er een moment
waarop u uw vrienden aanmoedigt om de schoonheid in
kunst, muziek en natuur te leren appreciëren. U vindt
dit kennelijk een heel belangrijke 'sadhana: Hoe kan ten
waardering voor kunst ons precies helpen om de vraag
'Wie ben ik?'meer effectiefte stellen?
Al onze zintuigen: zien, horen, aanraken, proeven, en
ruiken zijn gekanaliseerd of verspreid ter persoonlijke
verdediging en agressie, gebruikt als middelen om de
persoon te handhaven. Door appreciatie voor kunst
worden de eigenschappen gevoeligheid en ontvanke
lijkheid gewekt. De energie wordt gaande gehouden
en de zintuigen vinden hun natuurlijke mulridimensi
onaliteit. Bij echt luisteren reikt het oor nier naar het
geluid maar blijft volkomen ontspannen en ontvanke
lijk voor geluid, stilte en ritme. Het wordt een creatief
middel voor het overbrengen van geluid naar her hele
17

lichaam. De zinruigen werken niet meer gefragmen
teerd maar het hele lichaam is één zintuig. Zonder deze
verwelkomende openheid, universeel gevoel en gevoe
ligheid, blijft de vraag: 'Wie ben ik?' een inrelleccuele.
Als het ooit een levende vraag wil worden, moet hij
naar elk niveau van ons wezen getransponeerd worden.
De openheid in de levende vraag is de poort naar het
levende antwoord.
18
B
evrijding betreft niet de persoon, want bevrijding
is verlost zijn van de persoon. Eigenlijk zijn de
leerling en de leraar identiek. Beide zijn de rijdloze as
van alle handeling en waarneming. Het enige verschil
is dat de een zichzelf'kenr' voor wat hij is, en de ander
niet.
Maarpersoonlijkheid speelteen heel belangrijke rol in het
dagelijks leven, alles hangt er van af, ofniet?
De persoonlijkheid is niets anders dan een projectie,
een gewoonte die in het leven wordt geroepen door
herinnering en wordt gevoed door verlangen. Stel je
zelf de vraag: 'Wie ben ik?' en observeer duidelijk dat
de vraagsteller, denker, doener, lijder allemaal vormen
zijn die verschijnen en verdwijnen in het bewustzijn
19

van 'ik ben', de altijd aanwezige achtergrond. Ze zijn
zelf niet echt. Wat we de persoon noemen komt voort
uit een vergissing. Gedachten, gevoelens en daden vcr
schijnen en verdwijnen aan een stuk door, en scheppen
daarbij een illusie van continuïteit. Het idee een per
soon, een ego, te zijn is niets anders dan een beeld dar
door herinnering bijeen wordt gehouden.
Scheppen is een uitdrukking van het ultieme, maar
wanneer men vergeren is dat men zelf her ultieme is,
is er onzekerheid en identificatie met het geschapene.
De wereld van zogenaamde objecten is net als het ego
slechts een projectie. Denken dat je zus of zo bent
komt alleen maar voort uit je verbeelding, als hallu
cinatie. De leraar laat je door zijn onvoorwaardelijke
aanwezigheid en het geschenk van onderricht begrij
pen dat je object noch ego bent. Wat je wezenlijk bent
kan nier geobjectiveerd worden. Het verwijst nier naar
rijd of ruimte.
Hoe kan ik mezelf bevrijden van geestelijke verward
heid?
Wees je er eenvoudig gewaar van. Observeer hoe je
functioneert, zonder ook maar iets te willen verande
ren. Waakzaamheid zuivert de geest en zal je er vroeg
oflaat bewust overheen helpen.
Je maakt ups en downs mee in je zoektocht naar
het Zelf, omdat je dingen niet in hun ware perspectief
-als een geheel- ziet. Deze instabiliteit zal voortduren
zolang jij jezelfziet als lichaam en geest. De geest zal je
20
op een dwaalspoor brengen totdat je ziet wat zijn ware
aard is. Dit inzicht is her resultaat van luisteren zonder
dar het verleden een rol speelt. Leef met de uitspraken
van de leraar en de herinneringen aan de waarheid die
zij wakker maken. Deze stille herinneringen zijn het
parfum van datgene waarnaar zij verwijzen. Stem je af
op deze stilte en niet op wat je niet bent. Waarom zou
je je identificeren met de wereld? Het hele bestaan is
een uitdrukking van bewustzijn. Wat je wezenlijk bent
heeft geen oorzaak, is volkomen autonoom, zodat het
een illusie van het ego is om jezelf aan te zien voor een
individueel handelende persoon die leeft in een zelfge
kozen wereld.
Je moer je zo vaak als de gelegenheid zich voordoet
richten op deze onpersoonlijke achtergrond. Neem
er notitie van dat je aandacht voortdurend herzij op
objecten, hetzij op ideeën gericht is. Het gevoel er
te zijn, zonder enige bepaling, is je volkomen onbe
kend. Word de toeschouwer, word je gewaar van de
natuurlijke levensstroom, je morieven, daden en wat
eruit voortkomt. Observeer de muur die je om je heen
hebt gebouwd. Naarmate je je bewuster wordt van je
lichaam en geest, zul je jezelf beter leren kennen. Als
dit beeld van hoe jij denkt dat de dingen zijn wegzakt,
krijg je een helder inzicht in wat je bent - heel iets
anders dan een product van de geest. Je zult je langza
merhand steeds minder betrokken voelen bij alles wat
er opkomt en op een dag zul je ontdekken dat je je
in het waarnemen bevindt. Als je je eenmaal bevrijdt
van het idee 'ik ben mijn lichaam' en van de gevolgen
21

van dit idee, zul je je bewust worden van je natuurlijke
staat. Geefje helemaal over aan deze ontdekking. Echt
gewaarzijn kan niet verkregen worden door je bekende
elementen voor te stellen in de vorm van ideeën en
waarnemingen. Wat je wezenlijk bent kan nier ervaren
worden door de rede; je komt er alleen als je elimineert
war je nier bent.
Een sterk ego verhindert je te zijn. De getuige moet
het toneel betreden en je in staat stellen het ego te her
kennen voor wat het is, een object. Deze getuige is een
pedagogisch middel dat de deur naar zijn opent. Het
ego kan zichzelf niet 'kennen', omdat het zich identifi
ceert met wat het denkt, voelt, ervaart. Voor het ego is
er niets dan weerstand, verdediging, onrust. Het is de
getuige die licht geeft en laat zien war het ego is, een
illusie.
De contemplatieve staat van getuige-zijn maakt
dat wij ontdekken wat wij niet zijn. We worden ons
gewaar van ons lichaam en onze denkpatronen, de
redenen achter onze daden waarvan we ons daarvoor
nauwelijks bewust waren. Wanneer we het denken ob
serveren zonder ons ermee te bemoeien of het te be
oordelen, zonder verwijzing, verdwijnt de gedachte bij
het observeren. Aangezien de nadruk niet meer valt op
denkproces en inhoud, maar op her observeren zelf,
wordt deze getuige-staat een zuivering, een loslaten,
zonder dat er een persoon is die zuivert of loslaat. Een
hele wereld van onvermoede energieën komt vrij. Men
tale activiteit is niet meer zo koortsachtig en neemt
spontaan zijn natuurlijke loop. We ontdekken onszelf
22
in aandacht. We laten de 'ik ben dit, ik ben dar'-reAex
volkomen varen. Deze aandacht overstijgt de ervaring
en degene die ervaart. Het is zuiver gewaarzijn.
De wereld bestaar alleen wanneer we eraan denken;
scheppingsverhalen zijn voor kinderen. In werkelijk
heid wordt de wereld elk moment geschapen. Het is
alleen de herinnering die de valse indruk van conrinu
ireit geeft. Het individu heeft geen onafhankelijk be
staan. Het is een verzinsel van herinnering en gewoon
te. Altijd geagiteerd, hoopt het en eist het op, in het
streven om te vergaren, in het zoeken naar bevestiging
en zekerheid. Eigenlijk is het bang en durft zichzelf
niet grondig te onderzoeken.
Alle waarnemingen, alle ervaringen zijn verbonden
met tijd, zijn voorbijgaand, maar onze ware natuur
overstijgt tijd. Een gebrek aan scherpzinnigheid maakt
dat wij ons identificeren met tijdelijkheid. Wanneer
tijdloze momenten je verlokken, neem de uitnodiging
dan aan. Ga er diep in, tot je jezelfvindt in je afwezig
heid.
U zei een keer: Er is alleen waarheid. Is het ego dan ook
geen waarheid?
De enige waarheid is zijn, dat zonder oorzaak is, au
tonoom. Wanneer je onechte dingen ziet voor wat ze
zijn dan is dat verlichting. Er wordt afstand van gedaan
zonder dat er iemand is die afstand doet. Hier, in het
directe pad waarin niet gekozen wordt, komt energie
vrij en verwijl je spontaan in je ware wezen.
23

De wereld besraar omdat jij bestaat, maar jij bent niet
de wereld. Objecten van bewustzijn, namen en vor
men, zijn de wereld. Maar de werkelijkheid, immer
stil, overstijgt deze. Het is louter reflex dat je hamert
op naam en vorm, en zo omgaat je de werkelijkheid.
Er is niets buiten bewustzijn. Het universum, je
persoonlijke ik- alles verschijnt erin. De verbeelding
heeft ons gescheiden van dit gewaarzijn, dit bewustzijn,
en we hebben ons omringd, ingesloten, met angsten,
ideeën en beelden. Oe waakeoestand en de droomstaat
maken beide gebruik van dit state gewaarzijn dat we
allen gemeen hebben.
Wat je doet is van geen enkel belang; wat van be
lang is, is de manier waarop je het doet, je innerlijke
houding. De rol die je op het wereldtoneel speelt heeft
geen andere betekenis dan de heldere blik waarmee je
hem speelt. Verlies jezelf niet in je voorstelling - dar
vertroebelt de visie van je innerlijke wezen alleen
maar.
Belangeloos handelen legt je niet aan banden, maar
laat je daarentegen helemaal vrij. Leefin het moment,
wéés alleen maar. Bij kiezen wordt vertrouwd op her
innering en dat leidt gemakkelijk roe slavernij. Leefals
zijn en je zult je bewust worden van vreugde.
24
'VJij zijn niet het lichaam. Maar voordat we dit
W zeggen, vind ik dat we precies moeten weten
wat het lichaam, dat we niet zijn, is.
Het lichaam bestaar uit de vijfzintuigen. Zonder deze
zintuigen rouden we niet van een lichaam kunnen spre
ken. We ervaren het voornamelijk als gevoel: we voelen
het aan. De gewaarwordingen die we krijgen kunnen zeer
gevarieerd zijn: ik voel me zwaar oflicht, warm of koud,
gespannen ofontspannen. Deze gewaarwordingen zijn
herinneringen en gewoonren waaraan we gewend zijn.
Het zijn maar middelen waarmee her idee 'ik ben het
lichaam' ziclv.elfgeruststelt dat het bestaat. Dat wil zeg
gen dat ze aan de natuurlijke oerstaar van het lichaam
roegevoegd zijn. Wanneer we dus zeggen: 'Ik moet eerst
weten wat ik niet ben,' berekent dir dat we ons volkomen
gewaar moeten zijn van deze toevoegingen.
25

U heeft het over het voelen van de oerstaat van het li
chaam. Hoe kunnen we dit primaire gevoel leren ken
nen?
Zoals ik al zei, gewaarwordingen zoals we ze kennen
zijn geconditioneerde gevoelens die horen bij het idee
'ik ben het lichaam.' Juist in deze toevoeging vindt de
persoon, de ik, houvast, want de persoon moet zich
afbakenen met gewaarwordingen of met ideeën. De
enige manier om vrij te komen van conditionering is
om te kijken zonder geheugen, zonder de handlanger
van de conditionering. Laat ieder gevoel dat in je ver
schijnt opkomen zonder het te visualiseren of je erop
te concentreren. Door het gevoel te laten verschijnen
voor de getuige 'ik', voor aandacht zonder omerek of
middelpunt, gaat het lichaam door verscheidene gra
daties van eliminatie, want alle eoevoeging lost op in
het bijzijn van deze getuige. Je zult het loslaren van de
conditionering observeren. De nadruk die ten onrech
te werd gelegd op de conditionering om zo de persoon
gerust te stellen, gaar nu naar de observatie, naar her
getuige zijn, en je zult je spoedig bevinden in het licht
voorbij het getuige-zijn. Dit is je natuurlijke staat van
algehele verruiming die energie is, leeg en licht.
In het begin zal het nieuwe lichaamsgevoel fragiel
zijn en kun je lastig gevallen worden door de oude
patronen. Maar het lichaam heeft een natuurlijke
herinnering, een herinnering aan zijn natuurlijke
vredige staat, die eenmaal opnieuw gewekt en vol
gehouden, vroeg of laat permanene wordt. De oude
26
gewaarwordingen zullen je vreemd worden. Je vindt
het misschien zelfs moeilijk de herinnering eraan op
te roepen. Dan zul je je herinneren dat her lichaam
verschijm in jou, in gewaarzijn, en dat je niet ver
dwaald bene in het lichaam.
U noemt dit nieuwe lichaamsgevoel energie. Is dit gevoel
min ofmeer stabiel ofvibreert het?
Dit nieuwe lichaamsgevoel hoort niet tot het neuro
musculaire systeem, het is veel fijner van aard. Het ver
spreidt zich en straalt in de ruimte om je heen. Deze
energie is van dien aard dar het geen belemmering
kent, het doordringt alles wat een obstakel is voor her
fysieke lichaam, het is heilzaam, het is liefde.
Het lijkt mij dat de straling waar u het over heeft hoort
tot de tastzin. Wzt is de ervaring van de natuurlijke
staat van onze andere zintuigen, horen, zien, ruiken en
proeven?
Wanneer de zintuigen bevrijd zijn van conditionering
grijpen ze niet meer om zich heen, ontspannen ze zich
en zijn ontvankelijk voor het nieuwe van elk moment.
Merk bij het horen op dat je het geluid vasthoudt. Laat
her gaan. Er moet geen concentratie zijn. In dit on
gerichte horen, dit multidimensionale horen, worden
veel geluiden na elkaar gehoord. Zonder dat je een be
paald geluid uitkiest of er een voorkeur voor toont,
kun je observeren dar ze geëlimineerd worden rot er
27

slechts één geluid overblijft. Als je je niet op dit ge
luid concentreert sterft het ook weg en bevind je je in
zuiver luisteren. Op dezelfde manier kom je, wanneer
alle smaak uit de mond is geëlimineerd, tot de smaak
van de mond zei( Maar om terug te komen op het
horen, uiteindelijk gaat het weer volledig op in zuiver
gewaarZJJn.
U ugt dat deu energieën volkomen vrij zijn, niet gebon
den aan de fysieke structuur van het lichaam. Betekent
dit dat we met het energielichaam allerlei bewegingen
kunnen maken, bro1egingen die voor hetfysieke lichaam
onmogelijk zijn?
Het subtiele lichaam waar we het over hebben is vol
komen vrij van de fysieke structuur van het lichaam.
Oe energie die het heeft is volkomen ongeconditio
neerd, ze hoort bij het echte lichaam, het energetische
lichaam. Deze energie is in staat alle conditionering
die diep in onze zenuwen en spieren verborgen ligt te
verbranden. Ze zuivert her fysieke lichaam van de toe
standen en gevoelens, toegevoegd door her idee 'ik ben
het lichaam', door de persoon die her nodig heeft zich
afgebakend en veilig te voelen. Deze persoon handelt
via voorkeur en afkeer, via angst, handelingen die op
hun beurt een reactie geven in het neuromusculaire
stelsel die de vicieuze cirkel van conditionering in het
leven roept.
Wanneer deze energie tot leven komt is zij niet ge
bonden aan de fysieke gedaante van het lichaam. Ze is
28
volkomen vrij; dar berekent dar ze elke mogelijke vorm
kan aannemen. Alleen via dit subtiele lichaam kun
nen de geconditioneerde bewegingen van her fysieke
lichaam bevrijd worden. Laten we een paar asana's of
lichaamshoudingen in gedachten nemen. In de eerste
plaats voeren we de beweging uitsluitend uit met her
subtiele lichaam. We moeten gewaar, alert zijn zodat
her fysieke lichaam volkomen leeg blijft, want in het
begin komen herinnering en gewoonte tussenbeide,
telkens wanneer we het lichaam in beweging bren
gen, waarbij ze een reactie op het neuromusculaire
vlak veroorzaken. Wanneer we een beweging met dit
fijne, energetische lichaam maken, moet de beweging
dus geheel vrij zijn van alle gewoontereflexen. Alleen
wanneer we deze leegte voelen kunnen we het fysieke
lichaam aan de beweging laten meedoen. Maar nu be
weegt het fysieke lichaam binnen het grotere lichaam
en treden de bewegingen op een nieuwe manier op.
Het is belangrijk de geconditioneerde gewaarwordin
gen nier weer de overhand te laten krijgen, maar her
gevoel van leegte bewust aan te houden. Dit is de enige
manier waarop we creatief verder kunnen met het li
chaam, anders versterken we de conditionering.
Meestal ontstaat deze energie niet met dezelfde
intensiteit in alle lichaamsdelen. Bepaalde delen zijn
bijzonder begiftigd om deze subtiele gewaarwording
te verwezenlijken, de handpalmen bijvoorbeeld, of de
binnenkant van de mond. Dit zijn misschien wel de
eerste lichaamsdelen waarin deze subtiele energie het
sterkst optreedt. Als we aandacht geven aan de hand-
29

palm zonder ons die voor te stellen of enige moeite te
doen, als we de tactiele gewaarwording de mogelijk
heid bieden uit zichzelf tot leven te komen, dan zal
her zich door ons hele lichaam verspreiden. Vind dus
eerst het beginpunt en laat de energie dan vandaar uit
stromen.
Hoe kan deze fysieke benadering en bepaalde voedingi
wijzen om helpen het onpersoonlijke zelfte vinden?
Als we het lichaam van dichtbij bekijken, beseffen we al
gauw dat her belast is met residuen van ondeugdelijke
voeding in een eerdere periode. Dit geeft een indruk
van compactheid en stompt onze zintuigen af, waar
door we onze transparantie niet kunnen voelen. Het
is heel interessant om waar te nemen dar het lichaam,
als we er de juiste voorwaarde voor scheppen, deze re
siduen elimineert. Met een goed uitgebalanceerd di
eet van gezond voedsel gaat ons hele lichaam anders
reageren en dit brengt ongetwijfeld veranderingen op
het mentale en psychische vlak met zich mee. Evenzo
kunnen sommige vormen van lichaamsbeweging erroe
bijdragen dar we ons bewust worden van de lichaams
delen die overbelast, massief, compact en verstopt zijn
en waar ze zich bevinden. Ze helpen om ons te bevrij
den van vastgeroeste ideeën over wat het lichaam is en
stellen ons in staar ons lichaam re voeden met adem.
Daar bedoel ik mee dar de bewegingen met gewaarzijn
worden uitgevoerd en verwijzen naar dat niet-objec
tieve standpunt dat het onderwerp van dit gesprek is.
30
Alle mechanische lichaamsoefening versterkt de con
ditionering.
Als ik mijn Lichaam en gust hun natuurlijke gang laat
gaan zonder enige discipline, gaan ze er dan niet als wil
de paarden vandoor?
Je lichamelijke en geestelijke bewegingen hun na
tuurlijke gang laten gaan betekent niet er passief aan
toegeven en je ermee te identificeren. Dat leidt alleen
tot slavernij en narigheid. Je moet onderscheid maken
tussen passief laten gaan en actief laten gaan.•Bij actief
laten gaan blijf je volledig aanwezig, met heldere blik,
nier betrokken en actief alert. Geleidelijk aan verliest
her ego zijn greep, totdat het weer in zuiver gewaarzijn
is opgegaan. De dingen niet meer vanuit een centrum
zien is de eerste stap naar permanente vrijheid, die
alleen kan optreden als we vrij zijn van iedere vorm
van projectie of verwachting. Als we iets verwachten,
verstoort dit alleen maar het natuurlijke proces dar de
kans moet krijgen vanzelf tot voltooiing te komen.
Het gewaarzijn dat werkt als een bliksemflits van hel
der zien kan zich onmogelijk worrelen in een geest die
belast is.
Wanneer je je goeroe ontmoet, moet je een heel an
dere benadering hebben dan je meestal hebt wanneer je
mensen in het dagelijkse leven ontmoet waarin aanval
en verdediging worden gebruikt om het een ofandere
doel na te jagen. Bij deze ancmoering moet je jezelf
totaal accepteren, je overgeven, bereid zijn te ontvan-
31

gen. Dan zal je manier van luisteren zeer aandachtig
zijn, volkomen vrij van alle vooropgezette ideeën. De
aanwezigheid en de woorden van de leraar vormen de
spiegel die je herinneren aan je eigen ontvankelijke luis
terhouding, aan je eigen aanwezigheid, en deze weer
spiegelen. Zo wordt de weg getoond, wordt de deur
naar genade opengezet en bevind je je op de drempel,
klaar om veroverd te worden door je ware zelf.
32
E
r zijn eigenlijk rwee bekende benaderingen van
de waarheid, de geleidelijke en de directe. Bij de
directe benadering is de premisse dat je de waarheid
bent, dat er niets te bereiken is. Elke stap om iets re
bereiken is er vandaan gaan. Her 'pad' dat strikt geno
men geen pad is van de ene plaats naar de andere, is
om alleen de waarheid, het 'ik ben', te verwelkomen, je
ervoor open te stellen. Wanneer je eenmaal een glimp
hebt opgevangen van je ware aard, maakt hij contact
met jou. Er valt daarom niets te doen, alleen je er zo
vaak als je ertoe wordt uitgenodigd op afstemmen. Er
zit geen enkel element van wil bij deze afstemming.
Niet de geest stemt zich af op het 'ik ben', maar het 'ik
ben' neemt de geest in zich op.
Bij de geleidelijke benadering ben je gebonden aan
de geest. De geest koestert de illusie dat als hij veran-
33

dert, toestanden wijzigt, ophoudt met enzovoort, hij
opgenomen zal worden in war hij niet begrijpt. Deze
misvatting leidt tot de meest tragische situatie waarin
een waarheidsweker zich kan bevinden: hij heeft zich
gevangen in zijn eigen web, een web van de meest sub
tiele dualiteit.
Als ik volmaakt ben en er niets te doen valt, waarom ben
ik dan hier, wat is de reden van dit bestaan?
De enige reden is: bewust te zijn in deze volmaaktheid.
Volmaaktheid en onvolmaaktheid zoals jij die begrip
pen bezigt zijn ideeën, van elkaar afhankelijke pendan
ten. De waarheid is dat je meest nabije fundamentele
aard geen complementair deel heeft. Bij afwezigheid
van volmaaktheid en onvolmaaktheid leef je in je aan
wezigheid, je heelheid. Wees aanwezigheid.
Meneer, het antwoord dat u zojuist aan deze dame heeft
gegeven leek haar tevreden te stellen, maar ik begrijp het
niet. Kunt u afdalen tot mijn niveau?
Je hebt het vermogen van gewaarzijn om je gewaar te
zijn van die momenten waarop je onvolmaaktheid, ge
mis, verveling, ontevredenheid voelt. Wanneer ik zeg
'wees je gewaar' bedoel ik niet: benoem deze gevoelens
alleen maar en wend je er dan van af, nee, geef al je
aandacht aan de waarneming. Het duurt misschien een
tijdje, want je bent het misschien niet gewend om naar
jezelfte kijken. Als je onderzoekt wat vervelmg of gemis
34
is, zul je merken dat je je er niet langer in verliest, omdat
je meer in beslag wordt genomen door het onderzoek
dan door het object. Je zult ruimte vinden in jezelf en
het onderzochte. Je blijft niet meer steken in de verve
ling, de waarneming, en op een zeker moment lost die
plotseling op, en bevind je je in aanwezige helderheid.
Het duurt me erg lang om achter de ware aard van mijn
bestaan te komen. Omdat ik nog steeds geen echte helder
heid heb, word ik weer gegrepen door objecten. In plaats
van meer word ik minder verlokt tot stilte.
Wees aleer op die momenten waarin er een verlangen
vervuld en een daad volbracht is. Wees op deze mo
menten afgestemd. Ze zullen je verlangen om te zijn
verfrissen. Als de geest eenmaal van bezorgdheid, angst
en ontevredenheid verlost is, zul je zien dar je enige
echte verlangen is om te zijn. Dit verlangen is volko
men vrij van onrust en verstrooidheid. De vurige we
ker stormt niet langer vooruit in zijn zoektocht, want
hij ziet duidelijk dar er niets te vinden is, omdat er
nooit iets verloren is. Het is altijd aanwezig geweest.
Wanneer we duidelijk zien dar we misleid worden
door de 'zoeker', de persoonlijkheid die we aanzagen
voor onszelf, verdwijnt zij vanzel( Het verlangen om
re zijn komt rechtstreeks van de Verlangde - met an
dere woorden, het Zelf zoekt naar zichzel( Dit inzicht
leidt ertoe dat wij onze behoefte opgeven om te verza
melen, te grijpen, re presteren en re hebben, en zwakt
de activiteit van de geest vaak a(
35

Een grondig begrip hiervan brengt ons spontaan terug
naar onze basis. Genade trekt ons naar zich toe. Dit is
niet te beschrijven, het kan alleen beleefd worden.
Hoe kan ik me bevrijden van de voortdurende stroom van
onrustige gedachten?
Zie ze eenvoudig komen en gaan. Hou ze niet tegen
en stimuleer ze niet. Stuur ze in geen geval. Blijf on
persoonlijk alert. Je zult spoedig merken dat er ge
dachten, gevoelens en gewaarwordingen verschijnen
in deze richtingloze alertheid, je openheid. Ze bestaan
alleen omdat jij bent, daarom wijst hun verschijning
op hun thuisbasis, je ware zelf. Eerst z.ul je merken dat
je je steeds met je gedachten bemoeit, ze onderdrukt
of erdoor inbeslaggenomen wordt. Dat doe je vanwege
de onzekerheid die een ego voelt dat op het punt staat
te sterven, een geïsoleerd ego. Maar wanneer je verlost
bent van het mentaal actief of passief zijn, bevind je je
in je natuurlijke kalme aandacht.
Dus deze natuurlijk staat van aandacht betekent niet dat
ik volkomen zonder enige gedachte moet zijn?
Ze is niet afhankelijk van de afwezigheid van denken.
Ze is dat waarin gedachten verschijnen en verdwijnen.
Ze bevindt zich 'achter' het denken. Doe jezelf dus niet
zoveel geweld aan in de hoop je te bevrijden van onrust,
maar wees helder in je hoofd. In eenvoudige openheid
die jou verwelkomt zul je je negatieve gevoelens, ver-
36
langens en angsten leren accepteren en kennen. Een
maal verwelkomd in ongerichte aandacht zullen deze
gevoelens zichzelf opbranden, met achterlating van
slechts stilte. Wees alert, klaar voor elke verschijning,
en je zult spoedig merken dat je de objectieve waarne
mer van je gedachten bent. Als dit eenmaal een vast
feit is, zul je, of er nu gedachten in je geest komen of
niet, er niet meer aan gebonden zijn.
Als ik u dus goed begrijp, moet ik, wanneer ik word over
stroomd door het werkschema voor morgen, doorfamilie
problemen offantasieën, daar noch aan toegeven, er pas
siefin meegaan, noch ze met geweld wegduwen- maar de
nadruk gewoon van de gedachte naar de observatie ervan
laten gaan.
Ja.
En komen er zodra ik de ongerichte aandacht heb gevoeld
nog steeds gedachten op? Ofkomen en gaan ze sneller zon
der een heel verhaal te worden?
Ze worden niet meer geformuleerd.
Zodat er een moment komt waarop de gedachten hele
maal niet geformuleerd worden en er slechts de impuls is
om te denken?
Zelfs die beweging verdwijnt. Er is geen brandstofmeer
voor. Het is het subject dat het object in stand houdt.
37

Wanneer er geen subject meer is heeft her object geen
houvast. Wanneer je actief of passief bent ren aanzien
van het komen en gaan van gevoelens en gedachten,
kijk je en handel je vanuit her centrale ego, maar wan
neer je de illusoire aard van dit centrum leert kennen
sta je automatisch buiten het proces. Her is de sudden
death van alle gerichte energie.
In het observeren van het denken of een subtiele
impuls besraat er toch nog een subject-objectrelatie.
Her wijst nog steeds op een centrum. Wanneer je ge
waar bent is er geen centrum meer. Het gewaarzijn is
zich gewaar van zijn omgeving en van het feit dar het
gewaar is.
De omgeving verschijnt in het gewaarz.ijn. Daarom
is er uiteindelijk geen noodzaak om de meditatieruimte
in te gaan, wam er is geen object meer, geen gedachte
of beweging.
Het ziet er dus naar uit dat er tussen de staat van een op
gewonden geest en het verdwijnen van de beweging om te
denken, te projecteren, een overgangsfase is. Is dat zo?
Vanaf het allereerste begin benadrukken we de uitein
delijke non-staat, het gewaarzijn zelf. Er is geen voor
uitgang van de ene toestand of her ene niveau naar het
andere. Gedachten en bewegingen verschijnen in dit
gewaarz.ijn. Men kan geen vooruitgang maken in me
ditatie. Er is geen evolutie in bewustzijn. Observeren
als de ultieme getuige is een onmiddellijke gebeurtenis.
Ervaringen en experimenten treden op in deze natuur-
38
lijke non-staat. In vooruitgang is er geen vooruitgang.
Vorderingen en overgangen verschijnen gelijkelijk in
her continuüm dar nooit vooruit- of achteruitgaat.
Als er geen vooruitgang is, wat is dan herinnering?
Herinnering is een manier van denken. Wanneer er
een gedachte is, verschijnt deze gedachte in her nu.
Wij noemen het tweeduizend jaar geleden of gisteren,
maar de benoeming is ook een gedachte van nu. Er is
maar één functie tegelijk aanwezig, zodat je op her mo
ment van die functie één bent met het functioneren.
Als ik éin ben met hetfunctioneren en er daarbuiten niets
is, hoe kan het dan later herinnerd worden?
Het feit dat je het je herinnert bewijst dat het ver
scheen in je alomvarrende gewaarzijn. Dit is wat we
bedoelen als we zeggen dat bewustzijn en object één
zijn. Her wordt soms ook getuige zijn genoemd. In
dit alomvattende gewaarzijn verschijnen dingen van
her zogenaamde verleden of toekomst, maar ze beho
ren alle tot het universele heden. In werkelijkheid is er
daarom geen herinnering. Het is functie in gewaarzijn,
in getuige zijn.
Wánneer zijn we getuige van onze handelingen?
Je bent altijd getuige van je handelingen, probeer het
dus niet opzettelijk te zijn. Getuige zijn is geen functie
39

en kan niet weergegeven worden. Het is uiterst belang
rijk dat je beseft dat je getuige bent en dat je het niet
kunt proberen te zijn. Het is genoeg dat je je volle
dig gewaar wordt dat je getuige bent, want dat wist de
oude patronen uit en je gewoonte jezelf als de denker
ofdoener te beschouwen.
Wanneer je handelt ben je één met de handeling,
pas achteraf eigent het ego zich de daad, waarbij het
afwezig was, toe en zegt: 'Dat heb ik gedaan.' Op het
moment van handelen is er alleen handelen, zonder
dader.
Als het tussenbeide komende subject wordt her-
kend als niet-bestaand, verdwijnt het. Wat blijft is zui
ver bewustzijn. Zonder het ego als subject kan er geen
subject-objectrelatie bestaan, wdat wat een object leek
dat in eigenlijke zin niet meer kan zijn. Het is niets dan
een uitdrukking van deze werkelijkheid, deze stilte.
Zouden we niet enige moeite moeten doen om onszelftt
verbeteren?
Wat wil je verbeteren? Je bent volmaakt; neem de be
dekking weg van de persoon die vindt dat er iets ont
breekt, en wat overblijft is volmaaktheid. Wat onwaar
is verdwijnt vanzelf, als het eenmaal gezien is als on
waar. Je identificeert je met je lichaam en je geest en
daarom wil je je verbeteren. Je zult net zo lang door
deze instrumenten beheerst worden als je erin gelooft.
Zodra je niet meer meent dat je het lichaam en de
geest bent zal de energie die deze vergissing kost vrijko-
40
men. Laat geest en lichaam vrij om te zijn wat ze zijn,
dan zul je er niet meer de slaaf van zijn. Het zijn slechts
fragmenten van het geheel dat jij bent. Merk gewoon
je onvolmaaktheden op, dan draagt dit gewaarzijn er
wel zorg voor. Als je eenmaal hebt begrepen dat je niet
het lichaam en de geest bent, kun je alles wat er ge
beurt accepteren. Inzicht in je fundamentele aurono
mie brengt je tot een houding van algehele acceptatie.
Ieder ding wordt gezien in het licht van deze ver
welkoming, vcrschijnt en verdwijnt erin. Als gevolg
daarvan komt alles tot zijn volledige betekenis en her
stelt de harmonie zich. Deze verwelkoming is een alert
gewaarz.ijn, onbelast door het verleden. Het laat alles
wat zich presenteert zich ontvouwen in en wijzen naar
de verwelkoming, zonder beperkt te zijn door het ego
of misvormd door herinnering.
In deze Eenheid ontdekken we onze aard: ultieme
vreugde, en volmaaktheid.
41

E
r zijn momenten in het dagelijkse leven waarop de
geest nier onrustig is. Er zijn openingen waardoor
Waarheid kan binnenstromen. We zouden ons gewaar
moeten zijn van deze momenten. Ze komen niet tot
srand door wil ofdiscipline, maar het zijn de uiterlijke
omstandigheden die de geest tot rust brengen. Als de
geest eenmaal niet meer probeert alles te begrijpen, als
er geen moeite meer wordt gedaan om iets te bereiken
en te worden, als er geen energie meer wordt gesro
ken in strategie en doel-bereiken, keert hij weer tot een
staat van evenwicht waarin alles vredig blijft en gericht
is op stil gewaarûjn, waarin alle gedachten en waarne
mingen komen en gaan.
Maar kunnen we geen kalmte van geest tot stand brengen
door meditatie?
43

Deze kalme geest waarover ik spreek is niet de afwezig
heid van denken. Afwezigheid van denken is een roe
stand die kunstmatig opgewekt wordt, maar de geest
die vrij is van onrust heeft zijn eigen ritme, zijn eigen
trilling. Tussen deze trillingen zieten gaten waarvan
men zich gewaar moet zijn. Ze betekenen geen afwe
zigheid van iets of een wezenloze tOestand. Ze zijn vol
leven, aanwezig. Laat je erdoor meenemen.
Waarheid kan niet waargenomen worden. Ze kan
alleen maar beleefd worden in het non-duale continu
urn, de non-staat waarin ziener noch geziene bestaat.
Maar bepaalde vormen van meditatie brengen je tot
kalmte van geest en bereidenje voor om meegenomen te
worden door wat zich achter de mantra bevindt.
Een mantra juist uitspreken is een grote kunst die
iemand zelden beheerst. Juist uitgesproken heeft de
manera de kracht om de geest tot rust te brengen.
Wanneer het hele uitspreken van de manera is opge
lost door de klankvibratie ben je één met de waar
neming, de vibratie. Deze vibratie is nog steeds een
object van observatie, maar zoals je van je goeroe hebt
geleerd dat je het licht bene achter alle waarneming,
lost zelfs dit meest subtiele object op als je gewaar
bent.
De kunst van het mantra-zingen is magisch en er
is heel veel tijd en een zeer begaafde leraar nodig om
het te leren. Meestal sterf je voordar je de kunst mees
eer bent!
44
Kunnen we vrijheid en vrede bereiken door anderen te
helpen, zoals het christendom leert?
Als je anderen wilt helpen, moet je zelf helemaal geen
hulp nodig hebben. Wanneer je dit voelt, ben je de
grootSt mogelijke hulp voor iedereen om je heen. Juist
in niet-handelen wordt al her handelen rot stand ge
bracht. Jij bene nier de uitvoerder van je daden, jij
bene het gewaarzijn waaruit het handelen voortkomt.
In relaties tussen persoonlijkheden, tussen objecten, is
alleen sprake van zoeken naar zekerheid, van vragen.
Zelfs zogenoemd geven gebeurt mee het oog op krijgen.
Zuiver geven is je ware aard, is liefde. Wanneer de situ
atie vraagt om je hulp, help je spontaan, en de hulp die
voortkomt uit heelheid, uit liefde, zal buieengewoon
werkzaam zijn. Maar wanneer je een professionele hel
per bene die handelt op basis van een idee dat je van je
zelf of van de wereld hebt, zal je hulp altijd gering zijn.
Maar is voordat ik gerealiseerd ben heel weinig hulp niet
beter dan helemaal geen hulp?
Het idee van helpen is verwachting. Her is handeling
die voortkomt uit reactie. Zie het diepe motief van je
verlangen om te helpen. Echt helpen, zoals ik al zei,
komt voort uit niet-handelen. Wanneer de wereld om
hulp vraagt, help dan natuurlijk, help met onderschei
dingsvermogen, maar wees geen helper.
Wát bedoelt u met 'help met onderscheidingsvermogen'?
45

Geef je medemens wat hij nodig heeft om tot stand te
brengen wat het leven van hem vraagt. Leg een ander
niet jouw idee op hoe hij het best kan leven. Onzorg
vuldige 'hulp' is overal om ons heen. Die komt nier
voort uit ego-loosheid. In zekere zin is dergelijke be
moeienis geweld, oorlog.
Wáarom zegt u dat waarnemen dichter bij de waarheid
is dan een idee?
Een waarneming is de eerste boodschap die door de zin
ruigen wordt gegeven voordat het brein haar benoemt
of de psychologische geest haar beschrijft. Bij de meeste
mensen is het waarnemen van hun lichaam geatrofieerd,
omdat ze de waarneming ontlopen door die onmiddel
lijk in een idee om te zetten. De waarneming gebeurt
altijd in het heden, onmiddellijk, maar ideevorming
is herinnering. Het grootste deel van de tijd voelen en
functioneren we door middel van het geheugen.
In het leven van elke dag geven we gewaarwordin
gen zelden de tijd om zich te doen voelen. We komen
vroegtijdig tussenbeide, door er een idee van re maken
en ze te kwalificeren. Waarnemingen en ideeën kunnen
niet gelijktijdig bestaan en we breken de waarneming
vaak af voordat ze helemaal tot bloei is gekomen.
Dus de zintuigen, als ik het goed begrijp, zijn in con
tact met onze omgeving, maar wij zien dit contact niet
omdat we leven in de herinnering aan eerdere gewaar
wordingen?
46
Ja, we hebben zintuiglijke gewaarwording tot een idee
gemaakt, haar geconcretiseerd, benoemd. Waarneming,
dar wil zeggen: kennen, en benoeming, herkenning, zijn
natuurlijke functies die spontaan plaatsVinden ronder
de noodzaak van een referentiepunt, een ik, een verkon
diger van meningen. Maar we lopen weg voor deze di
recte functies, we wachten nier tot de waarneming zich
ontvouwt, we verwelkomen niet wat onze omgeving
ons biedt. Wanneer we in de herinnering leven, snijden
we ons afvan het universum, we leven in isolement. Dit
is de oorzaak van alle lijden.
Is waarneming non-duaal ofkunnen we dichter bij non
dualiteit komen?
Waarneming zelf is non-duaal, het is één met her ge
waarzijn waarin her verschijnt.
Hoe kunnen we ons gewaar worden van het gewaarzijn
waarin waarneming optreedt?
Zuivere waarnemingligt vervat in wat we gewaarzijn noe
men. In dit voorbeeld zijn het vat en de inhoud identiek.
Hij die de inhoud kent, met andere woorden, hij die zich
gewaar is, die zichzelf'kent' als gewaarzijn en niet als de
psyche, is bewust gewaar, is aanwezig op het moment van
waarnemen. Hij is de levende getuige, tegelijkerrijd her
publiek en de acteur. Zodra deze waarneming eindigt,
of russen twee gedachten in, is hij zich gewaar dar hij is,
maar daar is geen gewaarwording aan verbonden.
47

De achtergrond is als een wit laken waarop we teke
nen: er verschijnen lijnen, de tekening neemt vorm
aan en toch verdwijnt het witte doek niet. De teke
ning bedekt, camoufleert het wit, maar het wit zit
er nog steeds onder. Gewaarwordingen camoufleren
net zoals de tekening, dus hij die zichzelf niet kent,
'hij die zich nier gewaar is', ziet alleen de onderbro
ken lijnen los van elkaar, het witte laken ziet hij niet.
Hij verliest zich in de gewaarwording, vergeet zich
zelf.
Is dit gewaar zijn vanjezelfook een waarneming?
Nee, het is van groot belang dat je begrijpt dat ge
waarzijn nooit een object kan worden; her is buiten
noch binnen, het sraat los van tijd en ruimte. Het is de
uitgestrektheid, her var, waarin alle staten, alle objec
ten verschijnen. Het is het dichtste bij je en kan nooit
waargenomen worden aangezien het oog het zien nier
kan zien. Het uiteindelijke kennende kent zichzelf op
eigen kracht. Het heeft geen intermediair nodig om
gekend te worden. Gewaarzijn is geen waarneming.
Het is apperceptie.
�t is het verschil tussen apperceptie en wat u directe
waarneming nonnt?
Waarneming heeft een subject-object relatie nodig.
Directe waarneming gaar niet via de geest. Her is het
zelfde als apperceptie.
48
Waarom kan er geen regressie ad infinitum zijn van
waarnnners?
Bewustzijn is onze totaliteit, onze totale expressie Hgt
in her bewustzijn. Als bewustzijn waargenomen kon
worden rou het niet onze totaliteit zijn.
�arom moeten we een totaliteit hebben? Kan om wezen
geen oneindige regressie zijn?
Als we niet onze totaliteit leven, leven we in delen, in
subject-object relaties, in gebrek aan samenhang. Dar
geeft strijd in ons leven. Accepteer eerst deze staat van
alle verschijnselen, de discontinuïteit van het bestaan.
In echte acceptatie zit het geaccepteerde in het accep
teren. Dit accepteren is je heelheid. Maar het moet
geen concept, geen informatie uit de tweede hand blij
ven. Het moet geleefd worden, eerstehands gemaakt
worden.
Hebben we zeer weinig zuivere waarnemingen?
Ja, inderdaad heel weinig, wanneer je in aanmerking
neemt dat een soort geheugenbank zeer frequent tus
senbeide komt. Wanneer een waarneming zuiver is,
is er geen herinnering. Ik kan bijvoorbeeld mijn aan
dacht op de bloem richten en denken dat ik het voel,
maar ik voel het nier echt, ik heb alleen het geheugen
geprikkeld. Als ik daarentegen aanwezig kon blijven
bij de bloem en niet zou refereren aan het verleden,
49

aan de herinnering, zou de bloem verschijnen als veel
meer dan ik in mijn herinnering heb opgeslagen. Zij
zou alle verwachtingen overtreffen en in al haar vol
heid voor mijn onschuldig oog verschijnen.
Is dit aanwezig blijven zonder herinnering tussenbeide te
laten komen hetgeen u bedoelt met luisteren?
Ja. Luisteren heeft geen centrum, het is multidimensi
onale verwelkoming.
U zegt dat we niet kunnen gaan mediteren. Wát u medi
tatie noemt is de achtergrond, het vat, maar is zitten en
luisteren, aanwezig blijven, niet wat wij normaal medi
tatie zouden noemen?
Dit zitten is een practicum voor het onderzoeken van
het motief om te willen mediteren, voor het vinden
van de entiteit die zoekt naar god, vrede, geluk. Zo
lang je de aard van een mediterende niet hebt ontdekt,
blijf je zitten en ernaar zoeken. Maar uiteindelijk zul
je zien dat de mediterende nooit vrede, god of geluk
kan vinden, omdat het toebehoort aan de geest, aan
het intellect. Wanneer dit gezien wordt, en dat gebeurt
plotseling, is er geen dynamiek 'om te mediteren:' het
enige dat overblijft is aanwezigheid waarbij niemand
ergens bij aanwezig is.
Zou ik dan regelmatig moeten zitten tot ik het medite
rende vind, ofmerk dat het niet te vinden is?
50
Je kunt het op elk moment in je leven vinden. Maak
geen praktijk, gewoonte, verslaving van zitten. Wacht
tot je de uitnodiging voelt om eenvoudig stil te zijn.
Wát zal ik doen als de uitnodiging niet erg vaak komt?
Ik heb een druk leven dat de uitnodigingen lijkt weg te
moffilen.
Zie dat je je verliest in je bezigheden. Zodra je dit ziet
is er enige ruimte russen jou en je bezigheden.
Maar ik weet wel dat ik opga in mijn bezigheden. Ik ben
me zeer bewust van ditfeit, en dat is de reden waarom
ik hier ben gekomen en u de vraag heb gesteld. Het zien
is niet genoeg.
Je hebt van dit zien van jou een idee gemaakt, want je
leeft in ideeën. Je hebt een gedachte gemaakt van jezelf
verliezen en druk zijn. Met zien bedoel ik niet inrel
leccueel zien; echt zien is directe waarneming zoals we
hiervoor besproken hebben. Het is de feiten, de waar
neming, de toestand zoals hij is onder ogen zien zonder
een goedprater, een controleur, zonder ze te rationalise
ren of erover na te denken. Er is geen ziener in zien. Het
is een onmiddellijke apperceptie die optreedt wanneer
je niet langer probeert de feiten te ontlopen. Dan zijn
alle bezigheden in jou maar ben jij niet in de bezighe
den. Je hebt dan niet meer het gevoel dat je je verliest in
bezigheden, je voelt je er niet meer mee geïdentificeerd.
Bezigheden verliezen zich daarentegen in jou.
51

Als ik mediteer heb ik soms last van mijn ademhaling;
ik voel die als iets campacts waarmee ik liever wil op
houden.
Je moet noch willen ademhalen noch willen ophou
den met ademhalen. Er moet geen enkele wil zijn. Kijk
gewoon naar het komen en gaan van de adem zoals
je naar een wolk of een vogel kijkt. Je zult zien dat je
ademhaling vol spanning is. Door haar eenvoudig re
laren functioneren zal je ademhaling een natuurlijke,
organische beweging worden. Belangrijk is dat je komt
tot dat moment waarop je jezelf voelt in het gewaar
zijn. Gewaar zijn is luisteren, luisteren naar alles war
zich voordoet, net zoals wanneer er veel verschillende
geluiden zijn: dat er een kind speelt, een motor loopt,
een vogel zingt in een boom, en jij niet kiest russen
deze geluiden of je erop concentreert. Je probeert noch
ze te negeren noch aandacht re geven. Op deze manier
kan wat je hoon zich niet in je vastzetten en zal de
energie die meestal wordt gebruikt voor concentratie
op iets, voor het willen beheersen van de ademhaling
of het gehoorde geluid, tot zichzelf terugkeren en zul
je het ware luisteren ervaren.
Is dit luisteren geen waarneming?
Nee, her is geen waarneming. Hoewel deze werkelijk
heid zichzelf kent, is het geen subject-object kennen.
Luisteren, ongerichte aandacht, is het natuurlijke, aan
geboren functioneren van het brein.
52
Is luisteren dan hetzelfde als bewustzijn ofis het een ui
ting van bewustzijn?
Luisteren is soortgelijk van aard als bewustzijn. On
voorwaardelijk luisteren is de meest subtiele functie.
Wanneer her luisteren wordt volgehouden ontvouwt
het zich in het bewustzijn.
Hoe kunnen we dit bewustzijn, deze stilte zijn en tege
lijkertijd met iets bezig zijn waarvoor het geheugen, het
hanteren van ideeën en andere vormen van aandacht no
dig zijn?
Al onze dagelijkse bezigheden vinden hun volle bete
kenis in zelfkennis, in dit bewustzijn, dat ook beant
woordt aan al hun mogelijkheden. Als je eenmaal weet
dat je dit gewaarzijn bent, vereenzelvig je je niet meer
met de geest. Dan ervaar je een dynamische energie,
ongeacht waar je mee bezig bent, maar zij zal geen drij
vende kracht meer zijn die door de wil gedomineerd
wordt, die je aan een object bindt. Ook dit is een ui
ting van bewustzijn.
Hoe smaakt, hoe voelt zelfkennis?Ik neem aan dat ze niet
helemaal smaakloos is?
Het Zelf kent zichzelf, uit zichzelf, zonder tussenkomst
van enig middel. Het is niet te beschrijven omdat het
zich niet leent voor vergelijking of aanvulling. Je kunt
het branden van wierook niet ruiken of het blad van
53

een plant zien zonder de overeenkomstige zintuigen
re gebruiken, maar bewustzijn kent zichzelf terwijl de
verschillende aspecten van manifestatie zich voordoen.
Water wordt nier anders doordar er zoveel verschil
lende vissen in zwemmen, het is altijd water. Ik kan je
nog een analogie noemen. Je proeft alleen de dingen
die je in je mond hebt, maar de mond heeft zijn eigen
smaak.
Misschien kun je de ware kijk op dingen niet he
lemaal begrijpen, omdat je er nog niet helemaal van
overtuigd bene dat er buiten jou niets besraat op zich
zelf, dat alles zijn bestaan vindt in jou. Wat je ziet en
doet zijn scheppingen van het moment. Alleen herin
nering creëert de illusie van continuïteit. Her is herin
nering die verkondigt dat jij hier gisteren of eergisteren
was.
Zouden we dan kunnen zeggen dat deze kennis honing is
en dat we die tegelijkertijd proeven?
Kennen kent alleen zichzelf. Het is zich gewaar van
de omgeving en zich regelijkerrijd gewaar dat het ge
waar is.
Mijn grootste struikelblok is de wereld van verschil die er
is tussen de inzichten die ik krijg in meditatie en hetfeit
dat alles vergeten is zodra ik aan mijn dagelijkse bezighe
den begin. Op het laatst begin ik me afte vragen waarom
ik überhaupt mediteer, want een uur later ben ik alles
vergeten en word ik opnieuw overspoeld door objecten.
54
Her probleem is dit: je voelt en ziet dar tijdens de me
dicatie je geest leeg is, en war je waarneemt is afwezig
heid van activiteit. Je kent deze afwezigheid, maar kent
nog niet degene die haar kent. Als je bewust degene
bent die haar kent, zul je het kennen zelf zijn, of de
geest nu actief of passief is. Er zal dan geen verschil,
geen verandering zijn. Vanaf dat moment zal dit ge
waarzijn een onwankelbare zekerheid zijn.
De torale leegte die je in de medicatie zult ervaren
is in zeker opzicht nog steeds een object. Afwezigheid
van denken impliceert altijd zijn eventuele comple
ment aanwezigheid van denken. Hoewel je dus een
staat van diepe vrede voelt, vrij van activiteit, is het
heel belangrijk deze lege staat, de lege geest, niet te be
nadrukken. Levende medicatie is nier de afwezigheid
van mentale activiteit, maar de 'ondersteuning' van
activiteit en geen activiteit. Als je de nadruk legt op
degene die de lege geest kent en niet op de lege geest
zelf, zal deze leegte, dit oningevulde, op een dag ook
verdwijnen en zul je opperste stilte ontmoeten. Deze
stilte zal tijdens alle bezigheid blijven bestaan.
Tot nu toe heb je gekeken naar een tot rust geko
men geest, maar als er een vogel zou zingen ofiemand
zou praten, dan is je innerlijke stilte verbroken. Daar
om stel je deze vraag. Her is de aard van de geest om
af en toe leeg re zijn; niettemin is hij niets dan een
instrument.
Wát moeten we doen wannur er tijdens de meditatie
sprake is van een poging iets te bereiken?
55

Observeer dar gewoon. De aandacht zal zich dan al
gauw verleggen naar her observeren en nier naar het
object dat je observeert. Je zult aandacht zijn, aandacht
zonder object. Dit lijkt misschien een zinloze manier
om over aandacht te praten omdat we gewend zijn
aandachtig te zijn voor iets. Maar zuivere aandacht
kenr absoluut geen richting. Het is niet gericht op een
object, het heeft geen enkele herinnering. Het is een
voudigweg een grote alertheid.
U had het over geluid. Als er eenmaal geen nadruk meer
op komt te liggen horen we het dan nog wel?
Zolang het kind huilt hoor je het omdat her oor nu
eenmaal hoort. Wanneer de nadruk nier meer op het
geluid ligt, dat wil zeggen, wanneer je je aandacht er
niet meer op richt, ervoor kiest, het benoemt, wat blijft
er dan over? De ingebouwde functie blijft bestaan, het
is vibratie. Het specifieke geluid sterft volkomen uit en
wat overblijft is louter luisteren.
Trekken de zintuigen zich dan niet terug?
Helemaal niet. De zinruigen terugtrekken is een zaak
van de wil en eist diepe concentratie. Deze terugtrek
king is nog steeds uit op resultaat en bewaart de subject
objectdualiteit op een subtiel niveau. Je kunt nooit rot
onvoorwaardelijk luisteren komen door terugtrekking.
Door ze terug te trekken kun je naruurlijk wel de
vibratie, de natuurlijke functie van de zintuigen uit-
56
sluiten. Het is een soort samadhi*, een ervaring die je
ingaat en weer verlaat. Maar waarom zou je dergelijke
ervaringen najagen? Ze hebben niets met sahaja*'�� re
maken. Her woord meditatie is misbruikt door vele
tradities, die heel veel technieken hebben roegepast.
Is het bewustzijn waarin manifestatie plaatsvindt één?
Vanuit dit standpunt kun je niet spreken van jij ofik. 'Jij'
en 'ik' als lichaam en geest verschijnen en verdwijnen elk
met hun eigen karakteristieken, maar zezijn niets dan een
verzameling herinneringen die op zichzelf nier bestaan.
Ner zoals golven en schuim niets anders zijn dan de zee,
bestaan ze als afwnderlijke entiteiten slechts tijdelijk.
Kunnen we deze herinneringen niet aan de persoon toe
schrijven?
Zolang je jezelf beschouwt als 'een golf' of als 'het
schuim' kun je deze waarheid niet zien. Alles wat ik je
vraag is om op te houden jezelfermee te identificeren.
Dan zul je weten wat je echt bent: 'de zee.'
Maar verhoedt dit niet dat we de golven zien, kunnen we
ze zien en toch weten dat we de zee zijn?
Pas als men alles ziet vanuit het standpunt van de zee,
kan men spreken van golven en schuim, want dan zijn
• Samadhi - Gelukzalige sraar
.. Sahaja- Naruurlijke sraar
57

het echt golven en schuim. Ze staan niet op zichzelf,
het zijn geen afZonderlijke projecties van de herinne
ring meer. Ze krijgen hun ware betekenis en ware rela
tie als manifestaties van het geheel.
Hebben we in het dagelijks leven geen geheugen nodig?
Nee, de situatie verschaft altijd de passende houding,
niet het geheugen. Jij bent de eigenaar van alle herin
neringen, maar je bent die herinneringen niet. Je moet
je realiseren dat je nu alleen maar een verzameling con
venties, gewoonten bent, wat de maatschappij van jou
heeft gemaakt. Als je die allemaal kwijt bent, zul je
beseffen dat het verdedigingsmechanismen en agres
sieve gedragingen waren, met als enig doel dit ego dat
gewoon niet bestaat, in stand te houden. Dan komt
het echte Zelf tevoorschijn. Dit is geen deel van de
herinnering. Het is er omdat het er is. Zie dit! Luister!
Je bent die herinnering niet. Leer die momenten ken
nen waarop je niets bent; je zult een enorme vrijheid
voelen! Dan is alles mogelijk.
Is er een tussenstaat tussen herinnering en vrijheid?
Nee, halverwege bestaat niet. In de stilte waarover we
praten zijn we onvoorwaardelijk vrij. In deze stilte zijn
we strikt gesproken niets. Herinnering komt alleen
tussenbeide wanneer we menen dat we iemand zijn.
Wanneer we niets zijn, is alles mogelijk. Deze vrijheid
heeft zijn eigen unieke smaak; zij is niet het gevolg van
58
een politiek of sociaal standpunt; die komen er juist
uit voort. Zolang je dit zelf niet ervaren hebt, is er geen
vrijheid, in politieke noch in sociale zin; er is slechts
dictatuur.
Is er enig verschil tussen deze vrijheid en genade?
Vrijheid is genade en genade is vrijheid.
Is deze genade blijvend?
Genade is er altijd geweest en is er altijd. Zij wacht tot
ze verwelkomd wordt. Wanneer er genade is gekomen,
kunnen we niet meer spreken van genade, anders blijft
het een idee. We kunnen alleen zeggen dat ze het wer
kelijk leven in het moment is. Daarin schuilt vreugde,
totale zekerheid zonder oorzaak, want dit leven in het
tijdloze moment is zonder oorzaak.
Maar het is louter kwelling om hierover gehoord te heb
ben zonder er naar te kunnen leven!
Dit idee dat jij hebt van kwelling is het enige struikel
blok voor die ervaring.
�nneer ik deze ervaring omzet in een idee, wanneer ik
het objectiveer, vergeet ik de waarheid en keer ik terug
naar de verwarring van het leven. Het is onbegrijpelijk
voor mij dat dit zou kunnen gebeuren, maar ik heb het
gevoel dat het zo is.
59

Het is het karakter van waarheid dat het zich als een
object manifesteert, maar aangezien het object ontstaat
uit waarheid, bewaart de zoeker intuïtief kennis van
zijn oorsprong. Doordat hij die kent is de zoeker niet
meer afgeleid maar gefocust op waarheid, en de voor
smaak van werkelijkheid is heel sterk. Dit inzicht zorgt
voor loslaten, op je schreden terugkeren, dat leidt tot
zuiver bewustzijn, tot je moeiteloze zijn.
60
H
ij die ernaar verlangt zijn ware aard re kennen
moet eerst zijn verkeerde identificatie met objec
ten begrijpen: 'Dit ben ik,' 'Dat ben ik.' Alle identifi
caties, iedere staat is voorbijgaand en daardoor onwaar.
Het 'ik' met het een of ander identificeren is de oorzaak
van onwetendheid. Stel jezelf de vraag wat door alle le
vensstadia heen blijvend is. Het zal blijken dat er op de
vraag 'Wie ben ik?' geen antwoord is. Je kunt niet erva
ren wat blijvend is in een subject-objecrrelatie, als iets
waarneembaars. Je kunt alleen formuleren en verklaren
wat je niet bent. War je fundamenteel en altijd door
bent kan niet onder woorden gebracht of beredeneerd
worden. Zijn is non-duaal, absoluut en constant, im
mer aanwezig ongeacht de omstandigheden.
Wanneer we kijken naar de kennende als onaf
hankelijk van kennis, blijkt hij louter getuige te zijn.
61

Wanneer kennis en kennende één zijn, is er geen plaats
meer voor een getuige.
Alle verbeelding is onwerkelijk, gebaseerd op her
innering. Maar alles wat niet voorzien is, alles wat
onverwacht is, wat zorgt voor verwondering, verba
zing, komt voort uit de levende werkelijkheid. Het
zoeken naar genot, naar bevrediging, is geboren uit
lijden, uit herinnering. Verwelkom het leven zoals
het komt; leg de nadruk niet op de wereld, maar
verander je houding ertegenover. Jouw idee van de
wereld, van de maatschappij, stamt uit het geloof dat
je een afz.onderlijk ego bent. Wees je totaliteit en de
wereld zal veranderen. Oe wereld is niet anders dan
jij. De wereld zit in jou; de maatschappij begint bij
jou.
Uzegt dat we niet moetenproberen de wereldte verande
ren maar dat we onze houding ertegenover kunnen veran
deren. Is dit wat u bedoelt wanneer u zegt dat het bestaan
defilm is maar dat wij niet defilm zijn, dat wij het licht
zijn dat defilm zichtbaar maakt?
Ja. Jij kunr de film niet veranderen, want alle pogingen
tot verandering horen bij de Hlm.
Identificatie met je lichaam en je karakter bindt je,
maakt je afhankelijk. Onze zimuiglijke waarnemingen
zijn opgebouwd door herinnering en impliceren een
kenner. We moeten de aard van de kenner goed bestu
deren. Dit vereist al onze aandacht, al onze liefde. Zo
zul je ontdekken wat je werkelijk bent. Dit is de enige
62
sadhana. Het gewaarzijn van het Zelf integreren is vrij
heid. Het Zelf zorgt overal voor.
Beelden verschijnen en verdwijnen in de spiegel van
bewustzijn, en herinnering creëert de illusie van con
tinuïteit. Herinnering is maar een manier van denken,
ze is louter voorbijgaand. Op een dergelijke onsolide
basis bouwen we een hele wereld van personages. Deze
illusie verhindert helder zien.
Het streven naar verbetering of vooruitgang brengt
ons nog meer in verwarring. Uiterlijkheden kunnen
ons laten geloven dat we een staat van stabiliteit heb
ben bereikt, dat er veranderingen plaatsvinden, dat we
vooruit gaan en op de drempel van genade staan. Maar
feitelijk is er niets veranderd. We hebben onze meubels
slechts verplaatst. Al deze activiteit vindt plaats in het
denken, het is een hersenspinsel.
Het is allemaal veel eenvoudiger. Waarom zou je het
zo ingewikkeld maken? Wat je fundamenteel bent is al
tijd hier, altijd volledig. Het heeft geen zuivering nodig.
Het verandert nooit. Voor het Zelf is er geen duister
nis. Je kunt waarheid niet ontdekken of worden, want
je bent waarheid. Er valt niets te doen om die dichterbij
te brengen, er valt niets te leren. Je hoeft alleen maar
te zien dat je voortdurend probeen om wat je bent te
ontlopen. Hou op tijd en energie te verspillen door te
projecteren. Leef dit ophouden, niet lui en passief, maar
leef de alertheid die het ophouden met verwachten en
hopen kenmerkt. Ook dit is je sadhana.
Er is geen ruimte voor verbetering in de werkelijk
heid. Zij is volmaaktheid zelf. Hoe zou je er in vredes-
63

naam dichterbij kunnen komen? Er is geen methode
om haar te benaderen.
Is het niet fatalistisch om te zeggen dat we de film niet
kunnen veranderen?
Fatalistisch betekent dat je je identificeert met de film
en je eraan overgeeft. Maar de film gaat verder, eer
wijl jij toekijkt. Jezelf buiten de film plaatsen zal je een
nieuwe kijk geven op wat de film eigenlijk is. Vanuit
deze universele, onbegrensde manier van kijken, die
geen gezichtspunt meer is, die niet in tijd of ruimte
plaatsvindt, gebeurt alles in volmaakte gelijktijdigheid.
Daarom valt er niets te veranderen.
Om terug te komen op om eerdere gesprek, u zei dat de
wereld verandert wanneer mijn waarneming ervan ver
andert. Hoe kan dat?
Iemand die tot volle wasdom is gekomen, die zich be
wust is wie en wat hij is, zal zich niet altijd conforme
ren aan de sociale conventies. Zo iemand zal handelen
op het juiste moment zoals de situatie voorschrijft,
zonder dat er iemand ook maar enigszins gehinderd
wordt. Als jouw daden door je verlangens gedicteerd
worden, heb je geen enkele vrijheid. Aan de andere
kant doe je wat juist is, als je doet waar de situatie om
vraagt, en dan zijn jij en je omgeving vrij.
De wijze heeft niet het minste idee dat hij iemand
is wanneer hij handelt, voelt, denkt. Het ego is totaal
64
afwezig. Het ego zelf is niet meer dan een gedachte en
er kunnen twee gedachten regelijk bestaan, dus vindt
identificatie met her ego alleen plaats als de gedachte
aan het object is verdwenen. Dan eist het deze gedach
te op als de zijne. Her gevoel van eigendom, 'dit heb fk
gezien, die heb Ik gedaan,' komt achteraf en heeft niets
met het feit te maken. Als dit mechanisme je eenmaal
duidelijk is, besef je dat de identificatie die je vroe
ger voor waar hield maar een illusie is. Je bent meester
noch slaaf van de situatie. Je ware aard oversrijgt het.
Stil gewaarzijn is geen staat maar het continuüm waar
in alle staten, alle dingen verschijnen en verdwijnen.
De woorden waarvan we ons in de waaktoestand be
dienen om over de non-staat re praten zijn een uiting
van dit gewaarzijn. Wanneer we leven in gewaarzijn is
alles een uiting van gewaarzijn.
De wereld die je waarneemt is niets anders dan een
hersenspinsel gebaseerd op herinnering, angst, be
zorgdheid en verlangen. Je hebt je in deze wereld inge
sloten. Zie dit zonder conclusies te trekken en je zult
vrij zijn. Het is absoluut niet nodig dar je je bevrijdt uit
een wereld die slechts in je verbeelding bestaat.
Wat je voor de werkelijkheid aanziet is slechts een
idee dar oprijst uit je herinnering. Herinnering ont
staat uit de geest, de geest uit de getuige, de getuige
uit her Zelf Jij bent de getuige, de roeschouwer die
aan de oever staat en de rivier voorbij ziet stromen. Je
beweegt niet, je bent onveranderlijk, voorbij de beper
kingen van tijd en ruimte. Je kunt niet waarnemen wat
blijvend is, omdat jij dat bent.
65

Koester niet de ideeën die je om je heen hebt opge
bouwd noch het beeld dat mensen van je hebben.
Wees noch iemand noch iets, blijf vrij van de eisen van
de maatschappij. Speel haar spel niet mee. Dit zal je
bevestigen in je autonomie.
Het voorbeeld, zo vaak in vedanta genoemd, van de
slang en het stuk touw, verwijst naar de wereld aan de
ene en de uiteindelijke waarheid aan de andere kant.
De slang vertegenwoordigt de wereld van de dingen
waarin we personen, gedachten en gevoel vinden; het
touw vertegenwoordigt de uiteindelijke werkelijkheid,
stil gewaarzijn. Zodra we het touw niet meer voor een
slang aanzien, valt het idee van de slang weg en zien
we het touw voor wat het werkelijk is. Het is volstrekt
natuurlijk dat vergissingen hun essentie verliezen en
verdwijnen wanneer de waarheid evidem wordt. Aan
gezien het denken een onafscheidelijk onderdeel is van
de illusie, kan het onmogelijk de uiteindelijke werke
lijkheid aan ons openbaren. 'Isheid', aanwezigheid, die
de bron is van alle ervaring, overstijgt de dualiteit van
waarnemer/waargenomen. Wanneer het accent ligt op
gewaar zijn en niet op het denken of op waarneming,
raken we langzamerhand diep omspannen, zowel op
het neuromusculaire als op het mentale vlak.
Als we belangeloos het opkomen en verdwijnen van
alle toestanden die we ervaren observeren, komen we
al gauw tot het besef dat elke toestand, elke waarne
ming, elke gedachte weer opgenomen wordt in een
onuitgesproken weten, weten als zijn, als wezen. Dit,
het continuüm, de enige werkelijkheid, is er voordat
66
activiteit begint. Laat je diep in deze stilte zinken, zo
vaak zij zich laat voelen.
Je kunt niet verwachten dar de werkelijkheid ver
schijnt, want ze is er altijd. Gebeurtenissen komen en
gaan. Vergeet nooit her voorbijgaande karakter van ie
dere ervaring, dit is alles wat je hoeft te doen en de
deur naar genade zal voor je opengaan. Zodra menin
gen en reacties als 'hier hou ik van, hier hou ik nier
van' tussenbeide komen, ben je vervallen tot de eigen
gewoonte, weef je een web om jezelf en verlies je je
ware aard uit het oog. Gevoelens van voorkeur en af
keer maken dat je je van het Zelf afwendt. Je ideeën
van verandering, vooruitgang, beter en slechter zijn
fragmentarisch en persoonlijk. Wanneer je vanuit heel
heid naar de wereld kijkt zal de wereld veranderen in
jou. Jij bent de wereld.
Is de vrijheid van denken die ik in de meditatie ervaar
dicht bij mijn ware aard? Is het dezelfde stilte als die
waarover u spreekt?
In wat gewoonlijk meditatie wordt genoemd, tracht
je je van alle bedoelingen en ideeën te bevrijden. Zo
bevind je je voor een scherm dat vrij is van gedach
ten, objectieve of subjectieve. Na je bevrijd te hebben
van deze gedachten verschijnen er andere, meer op
standige, die je lukraak belagen en die jij weer uitbant.
Het is waar dat, als je dit een tijdlang hebt geoefend,
de mentale activiteit afneemt. Maar, als de zoeker niet
begeleid wordt door een waarachtige leraar zal dit lege
67

scherm altijd een mysterie blijven. Her stille gewaar
zijn waarover we praten overstijgt de afwezigheid of
aanwezigheid van gedachten, woorden, activiteit of
passiviteit. Deze ontstaan uit en worden weer opgeno
men in stilte voorbij de geest, stilte voorbij vrij zijn van
denken. Hoegenaamd niets kan deze kalmte aantasten.
Objectieve kennis wordt waargenomen doormiddel
van het betreffende orgaan in het lichaam, maar stil
gewaarzijn heeft geen middel nodig.
Zijn conflict en oorlog onvermijdelijke kenmerken van de
mens?
Conflict is een kenmerk van het individu, niet van de
mens. In je ware aard die één is, is geen conflict moge
lijk. Inspanning, wedijver en agressie betreffen alleen
de persoon. Stel jezelf de vraag hoezeer je eigenlijk de
slaaf bent van je meningen en gewoonten, die de bron
zijn van eeuwige strijd. Observeer hoe je geest werkt,
kijk hoe hij functioneert, kijk zonder vooropgezette
ideeën. Er zal een moment komen waarop je jezelf
ontdekt in het kijken, niet in de geest. En dan, wan
neer ieder streven is opgelost, zul je beseffen dat je het
licht bent dat zelfs boven de beschouwer uitstijgt. De
werkelijkheid is geen product van de geest noch het
resultaat van een hele reeks gedachten, het Is gewoon.
Je moet beseffen dat je je ware zelf nooit door waarne
ming kunt vinden. De enige methode die we kunnen
aanraden is om zonder te analyseren te observeren hoe
je geest in verschillende omstandigheden van het da-
68
gelijkse leven reageerr. Verander je leven niet op grond
van een idee. Leef zoals tevoren, door te denken en te
voelen; word je er alleen van bewust dat het gewoon
functies zijn, op die manier zul je er vanzelf van losko
men. Dan zal wat je als je persoonlijkheid beschouwt
verdwijnen en alleen de getuige overblijven. Ten sloree
zal ook deze zich verliezen in het hoogste weten.
Wat onverwachts opwelt, spontaan, zonder enige
oorzaak, vrij van het verleden; wat ontstaat zonder
wortels, en bloeit noch verwelkt; wat het meest na
tuurlijk is, vrij van spanning, is het Zelf
69

H
et levende 'ik ken', omdat het kennen is, ont
trekt zich volledig aan de herinnering. Je kunt je
alleen herinneren wat je op een gegeven moment feite
lijk begrepen hebt op mentaal vlak, dat wil zeggen, een
ervaring. Maar het leven zelf is niet gebonden aan tijd
en ruimte, het is niet ervaring, niet objectiveerbaar. Le
ven helemaal los van de greep van het denken is non
duaal, louter zijn. De ware leraar die het leven kent,
staat boven wat hij leert. Het Zelf kennen, kennen
zijn, kan niet alleen in taal gecommuniceerd worden.
Het onderricht is maar een 'voorwendsel' om de leer
ling tOt een nieuwe kwaliteit van luisteren te brengen,
luisteren dat totaal open is, ontvankelijk en zonder
enig idee of verwachting. Deze openheid is de eigen
ware aard van de leerling: stil zijn, hoogste kennis. Het
onderricht hoort nooit een houvast te bieden aan enige
71

fysieke of psychische fixatie. Wanneer de leraar vrij is
van leraarschap, wijst het onderricht, al is dat in tijd en
ruimte, standvastig naar het ware wezen, het domein
waaruit het onderricht ontstaat. De zogenaamde leraar
helpt de zogenaamde leerling zich te bevrijden van li
chamelijke en geestelijke patronen, en laat hem zo zijn
echte autonomie en ultieme zekerheid, de constante
non-staat vinden.
Objectief dingen leren is altijd een fragmentarisch
proces. Oe goeroe geeft de kennis van de waarheid in
zijn totaliteit door, want hij is één met zijn onderricht.
Eenvoudig door zijn of haar aanwezigheid helpt de
leraar, omdat deze aanwezigheid de zoeker herinnert
aan zijn eigen aanwezigheid, die hij gemeen heeft met
de leraar en waarin het hele bestaan verschijnt. Onop
zettelijke herinneringen aan de totaliteit komen zo tot
stand waartoe de leerling zich aangetrokken zal voelen.
Wat bewust geleefd is in de aanwezigheid van de leraar
zal zich vernieuwen. Blijvend in de werkelijkheid ko
men is onmiddellijk; de reorganisatie van het lichaam
geestmechanisme is een kwestie van tijd.
Als ik het goed begrijp, wijst het onderricht van de goeroe
naar ons ware Zelf en geeft ons daarmee veel herinne
ringen mee aan wat er in zijn aanwezigheid plaatsvond.
Woorden zijn slechts een opstapje en zullen spoedig weg
sterven en daarmee stilte zonder objecten, volledigheid,
het Zelfopenbaren.
Helemaal juist.
72
�t is de jtûste manier om naar de goeroe te luisteren
wanneer hij praat over het spirituele perspectief
De leerling moet alles wat de leraar hem vertelt totaal
aanvaarden. Dit houdt in dat hij volkomen vrij is van
elk vooropgezet idee, manier van denken ofgeloof. Zijn
geest is totaal open. Gedurende het onderricht zal zijn
innerlijke natuur zich doen voelen, aangezien wat hij niet
is steeds duidelijker zal worden en uitgebannen wordt.
Wát is het voornaamste obstakel voor vervulling?
Het voornaamste obstakel voor de vervulling van ons
potentieel is het idee van een ik. Het is niets dan een
hersenspinsel dat in het leven wordt geroepen door de
herinnering en door de sociale context waarin we ons
bevinden.
Het is een feit dat als een voorwerp waarnaar ver
langd wordt eenmaal verkregen is, er een kort moment
zonder verlangen is, een ogenblik zonder enig plan,
zonder her ik, de kennende en het gekende. Pas later
legt het ik een claim op deze ervaring en transformeert
het tot 'ik ben gelukkig,' rot een subjecr-objectrelatie.
Het ik is nooit aanwezig, maar bestaat uit herinnering
en gebruikt herinnering zo om te bestaan. Hoewel er
dus geen ik is op het moment van de ervaring, geen
subject-objectrelatie, schrijft het geheugen de oorzaak
van dit wonder om zonder verlangen te zijn toe aan
een object, en versterkt daardoor her hele proces dat
ons vervulling doet zoeken in dingen.
73

Maar als het ego doorgaans eenheid tenietdoet, waar
komt het verlangen naar vervuiling, naar verlangenloos
heid dan vandaan?
Als her ego maar enigszins van zijn bron gescheiden
wordt, hunken het ernaar die weer te vinden. Deze
zoektocht komt voort uit de herinnering aan eenheid
en overvloed. Zoals elke ervaring voortvloeit uit de niet
ervaring die ons ware wezen is, draagt het ik ook de geur
van zijn bron. Deze herinnering wordt gewekt door die
momenten van verlangenloosheid en in de diepe slaap.
Het ego is zo voortdurend in conflict, tegelijkertijd ver
langend naar zijn eigen vergetelheid in eenheid én door
gaans juist vechtend voor zijn bestaan.
Het zich herinneren dat het object de oorzaak van
het wonder was, versterkt de subject-objectrelatie
waarin het ik koning is. Inzien dat het object alleen
maar een verwijzing is naar het object-loze verplaatst
de nadruk die er op gelegd is. Dit brengt een grondige
bewustwording teweeg, een voorgevoel van heelheid
dat samen met het ego oplost, waardoor spontaan her
Zelf geopenbaard wordt.
Hoe kunnen we ons verlossen van het idee van het ego?
In ons zit het diepgewortelde geloof, gebaseerd op il
lusie, dat alle objecten en onze omgeving gescheiden
van ons, buiten ons zijn. Toch idenriflceren we ons
met lichaam, zintuigen en geest, en scheppen een af
zonderlijke wereld van ik en jij. In het begin helpt het
74
om ons geloof zo groot mogelijk re maken en onze
gevoelens, ons lichaam, onze gedachten enzovoort re
zien als objecten zoals andere, een boom, een paard,
een vogel. Dit schept wat ruimte in de irrationele, ge
spannen relatie die we met lichaam en geest hebben.
We gaan inzien dat onze gedachten, de ik-gedachte,
emoties, voorkeur en afkeer alle evenzeer waarneemba
re objecten zin. Dit standpunt maakt dat we spomaan
beseffen dar wij de kennende zijn, en verliest de notie
een persoonlijke entiteit te zijn iedere betekenis.
De opvatting van onze omgeving als een massa
objecten zal omgevormd worden. Het object is naar
waarheid geen object meer; van nu af is het een uit
breiding, een uiting van de kennende, bewustzijn. Die
is het gevolg van een totaal inzicht dat in een ogenblik
omstaat. Dit is een geheel andere ervaring dan het ana
lytische proces dat stap voor stap vordert.
Kan dit inzicht elk moment ontstaan?
Deze flits van inzicht kan op elk moment gebeuren,
hetzij in de waaktoestand, hetzij in de droomstaat
of wanneer je van de diepe slaap in de waakeoestand
komt. Alleen hierdoor verdwijnen alle vaste patronen
en gaan ze op in het geheel.
Voor de meeste mensen is aandacht alleen te begrij
pen als concenrrarie die op iets gericht is, of als voort
komend uit de aantrekkingskracht van een voorwerp.
De nadruk die we leggen op het voorwerp dat ons
belang inboezemt schept de illusie van continuïteit.
75

Door nier-gerichte aandacht kan het object versmelten
met stilte, het ultieme non-duale bewustzijn, dat de
achtergrond is van alle ogenschijnlijke dualiteit.
Totaal inzicht is ogenblikkelijk en laat geen enkele
ruimte voor een vraag of interpretatie. In deze flits van
helder-zien worden tijd en ruimte opgeheven. Kiezen rus
sen lang en kort, goed en kwaad, is een conceptueel pro
ces, te wijten aan onze identificatie met de materiële kant
van de dingen, het lichaam. Inzicht is van andere aard, het
stijgt uit boven tegenstelling en complementariteit. Alleen
dit totale kennen kan alle conditionering oplossen.
Vtzn spirituele zaken gesproken, wat is uw idee van God?
Her is een concept.
Wát is een concept?
Een idee of een gedachte.
En wat is een gedachte?
Een beeld opgeroepen door visuele, auditieve of ge
voelsherinnering, een object.
Zijn alle gedachten objecten?
Ja, behalve de gedachte 'ik ben', die geen stoffelijke
inhoud heeft en rechtstreeks uit niet objectiveerbaar
leven ontstaat.
76
Hoe kan ik tot deze ervaring komen?
Zij overstijgt rijd en ruimte en kan nier ervaren wor
den.
Kunt u hier meer over zeggen, zodat ik het uiteindelijk
zou kunnen begrijpen?
Ga weg van overtuigingen, ideeën en concepten naar wat
her dichtst bij je is, je lichamelijke en psychische staat op
dit moment. Je omgeving begint bij je lichaam, je vitali
teit. War zich spontaan aandient moer aanvaard worden
als een geheel (aanvaard wil zeggen: los van de wil, wc
hebben het nu niet over de tegenstellingen acceptatie en
weigering).Veroordelen of weigeren zal je niet vrij ma
ken; in tegendeel, die drukken je slechts omlaag, zetten
je gevangen. Je kunt alleen feiten zien als niemand kiest,
en alleen door de feiten kun je de totale vrijheid vinden.
Wanneer je luistert ronder aanvallend te zijn of je re
verzetten, wordt je hele lichaam dit luisteren, dat nier
beperkt blijft tot de oren. Alles om je heen wordt in dit
alomvattende luisteren opgenomen, en uiteindelijk is
er geen luisteraar meer of iemand naar wie geluisterd
wordt. Je bevindt je dan op de drempel van non-dua
liteit. Je hebt de ideeën achter je gelaten. Praat er niet
alleen over, leef er naar.
Als ik het goed begrepen heb, is leven wat er over is nadat
het hele denken tot stilstand is gekomen, wanneer alle ge
waarwordingen zijn weggezakt.
77

Je manier van denken is vol van oordelen. Leven is een
absoluut niet-objectiveerbaar continuüm, een immer
aanwezig nu. Alle denken, voelen en gewaarworden ont
staan spontaan uit dit leven. Bewustzijn is niet afhanke
lijk van de afwezigheid van denken ofvoelen. Benadruk
niet de afwezigheid van objecten. Benadruk alleen de
aanwezigheid van bewustzijn, van leven. Bewustzijn is er
in afwezigheid en aanwezigheid van denken en voelen.
l%t zijn in dit geval de wereld en de objecten die om
omringen?
Wanneer het lichaam 's morgens ontwaakt, verschijnt
de wereld. Die wordt waargenomen door de vijfzinrui
gen en geformuleerd door het zesde zintuig, het brein.
Er zijn oneindig veel vormen en namen, maar buiten
het bewustzijn bestaan ze niet. Om her zen-gezegde te
parafraseren: eerst zijn er conceptuele bergen, dan zijn
er geen concepten en dan zijn er echte bergen.
Huft de relatie tussen het ik en de wereld enige beteke
nis?
Er is geen doel. God is volmaaktheid en niet re verbe
teren. Als we in termen van een doel willen praten, zijn
de wereld en objecten er alleen om het uiteindelijke
subject, 'ik ben', re openbaren.
Is God hetzelfde voor u als bewustzijn? Is om natuurlijke
wezen God?
78
Ja. Er zijn geen twee. In onze afwezigheid als iemand
is er God. Deze afwezigheid is ook van God. Er is al
leen God.
79

"'VJij ontmoeten elkaar hier allemaal, maar in wer
W keiijkbeid ontmoeten we slechts onszelf. Bij
een bijeenkomst van persoonlijkheden is er slechrs
sprake van eisen, vragen, her verlangen om het gevoel
van isolement en onzekerheid dat het ego altijd heeft,
te overwinnen. Zogenaamde liefde en welwillendheid
russen persoonlijkheden, tussen objecten, komt altijd
voort uit onzekerheid en de behoefte aan zekerheid.
Echt contact wordt er gemaakt zodra er niemand is om
te ontmoeten, op een plaats die niet in tijd en ruimte
is te plaatsen.
We wisselen ideeën uit om te weten wat ze waard
zijn, om de juiste manier te vinden om de dingen te
zien, maar onder geen beding proberen we onszelf in
relatie tot een gedachte of een projectie te situeren. Ei
genlijk is het een vorm van hogere rede die bedoeld
81

is om zijn eigen uitroeiing tot stand te brengen, zo
dat je vroeg of laat merkt dar er geen ruimte is voor
eigen identiteit. Dan wordt alles wat voorafging aan
het levende kennen geheel en al uitgewist. Er blijft al
leen een diepe innerlijke vrede over, vrij van strijd en
problemen, waaraan niets toegevoegd en waarvan niets
afgetrokken hoeft te worden. In diréé n-zijn is er geen
enkel verschil russen jou en mij. Maar je huidige siru
atie is dat je je gedachten, je emoties en gevoelens kent,
maar niet degene die ze kent. Dit is her enige verschil
tussen ons nu.
Het antwoord, gegeven door iemand die weet dat
hij is, is nooit ontleend aan herinnering. Elk wezen
lijk antwoord vloeit voort uit deze kennis omtrent zijn
zijn. Verwelkom het antwoord met bewuste aandacht
en vergeet het dan. Het is essentieel dat we het ge
sproken woord loslaten zodat de essentie erachter bij
de vraagsteller plotseling tot leven kan komen. Bij het
nadenken over de uitspraken van de goeroe herinner
je je die, niet zozeer vanuit het denken maar vanuit de
Waarheid waaruit ze ontstaan. Het is niet de woorde
lijke tekst die transformerende kracht heeft, maar de
bron waaruit de woorden komen, en waarmee ze door
desemd zijn.
Is het net als wanneerje ver vanje geliefde bent enje de
drang voelt bij haar te zijn en er een sterk verlangen is om
alleen te zijn, ergens rustig te gaan wandelen, weg te zijn
van de het drukke dagelijkse bestaan?je hebt het sterke
verlangen op te gaan in liefde.
82
Dat is perfect zolang je je niet fixeert op de fysieke
aanwezigheid.
Maar is het niet belangrijk de woorden met het intellect
te begrijpen?
Als je mentaal actief blijft, als je probeert alles op het
mentale vlak te begrijpen, kan het ware antwoord jou
niet vinden. Alleen wanneer het denken oplost, komt
het ware antwoord tot leven. Proberen de woorden
te evalueren met je kennis houdt je slechts vast in de
vraag. We moeten nauwkeurig onderscheid maken
tussen vragen op basis van herinnering, van het verle
den, en die vragen die opborrelen op het moment zelf
en vrij zijn van informatie uit de tweede hand. Derge
lijke creatieve vragen bevatten reeds het zaad van het
antwoord. Wanneer we de vraag stellen weren we her
antwoord nog niet, maar we voelen intuïtief dat het
heel dichtbij is.
Blijkbaar zijn voor velen van ons hier de woorden nog
niet duidelijk. Ik zie mensen om u heen zitten met een
glimlach op hun gezicht die geen vragen hebben. Wáar
zijn die?
Ze zijn verzwolgen door gevoel, door een bepaalde
staat, en voelen zich in de ezelstal. Bepaalde mensen
moeten in de stal zijn om de weg naar buiten te pe
ren kennen. Op een dag zullen ze deze sraat objectief
bekijken en weten dat zij, degenen die zien, eruit zijn.
83

Hetzelfde proces geldt voor intellectuelen die opgeslo
ten zinen in concepten en ideeën. Op het moment dat
ze de situatie zien, weten ze duidelijk dat de ziener uit
zijn kooi is.
Inzicht moet helder geformuleerd zijn in het intel
lect. Een helder intellect bevrijdt je van de grip van een
of andere staat en van projectie. Op een bepaald punt
geeft het intellect zich spontaan over aan het kennen
dat hij is, en heb je gemoedsrust.
Uzegt dat we wij hetformuleren van vragen en het luis
teren naar antwoorden niet moeten analyséren, evalue
ren ofinterpreteren. Ik vind dat het natuurlijke intellect
hiermet ontkend wordt en een staat van passiefniet-on
derzoeken teweegbrengt. Wát is precies defunctie van het
intellect bij het vragen en luisteren?
Bij het luisteren gaat het antwoord door het intellect,
maar blijf jij er niet in steken. Het gezegde gaat met
een naar het begrijpen. Het intellect moet de woorden
begrijpen, de symbolen, en tot een soort heldere, ge
ometrische voorstelling komen van datgene waarnaar
zij verwijzen. Maar tegelijkertijd kent het intellect zijn
grenzen, dat beperkt wordt door de voorstelling, en
dan lost de voorstelling op en blijft alleen de essentie
over. Laten wc het duidelijker maken: Als ik 'peer' zeg,
kun je daar niet aan denken zonder hem mentaal of
zintuiglijk weer te geven. Maar als we praten over 'die
pe vrede' of 'onvoorwaardelijke liefde' laat je spontaan
het weergeven ervan achterwege en kom je bij gevoel
84
dat alle ideeën laat oplossen. De leraar gebruikt woor
den alleen om de leerling te helpen tot dit oplossen
van ideeën te komen, zodat wat er over is alleen vrede
of liefde is.
Brengt de leraar ons altijd op de een ofandere manier te
rug naar voorstellingloosheid, ongeacht wat de vraag is?
Ja. De leraar kan in bepaalde omstandigheden stil blij
ven. De stilte, het zijn, geeft geen houvast om je iets
voor te stellen, om het een of ander te zijn. De woorden
wijzen voorbij denken, zintuigen en gevoel. Je weet hoe
verschillende woorden je treffen: tafel, vork of tas blij
ven eenvoudig voor te stellen, maar echtgenote, min
naar, kind, stiefvader, oorlog, dood, mijn land hebben
allemaal een sterke, emotionele impact. De woorden
van de goeroe zijn noch voor het gebied van de voor
stelling noch voor dat van de psyche, en zouden nooit
op dat niveau moeten blijven. Pas als ze oplossen in het
luisteren kunnen ze hun uitwerking hebben.
Dus als iemand uw woorden niet begrijpt ofze vergeet,
kunnen ze toch van nut zijn?
Wanneer je noch probeert je ze te herinneren noch te
vergeten, wanneer je geen enkele persoonlijke relatie
tot de woorden hebt, kunnen ze effectief zijn. De geur
van de woorden zal weer tot je komen op een bepaald
moment. Probeer ze je niet te herinneren, maar laat je
eraan herinnerd worden.
85

En als ik nüt begrijp wat u zegt?
Wanneer je zegt 'ik begrijp' heb je het nier begrepen,
her enige dat je hebt gedaan is de woorden interprere
ren volgens je inteUectuele raamwerk en vermogens.
Inzicht komt niet op her memale niveau.
Oir wil nier zeggen dar het intellect slaperig of pas
sief moet zijn. Integendeel, een heldere geest is essenti
eel om niet in emotionele of psychische toestanden te
vervallen.
Wát mij dwars zit en wat ik zie als een Catch-22 van
leraren op het spirituele pad is dat ze je per definitie naar
jezelfterugverwijzen. Alles wat lijkt op onjuist onderricht
ofgedrag wordt goedgepraat als gebrek aan inzicht van de
kant van de leerling. Op deze manier houden veel valse
profeten een groot publiek. Hoe kunnen we de ware lera
ren en de valse uit elkaar houden? En zijn twijfel en onze
eigen intuïtie niet wezenlijke instrumenten om daarover
te kunnen oordelen?
Mijn eerste reactie is als een leraar zegt: 'Jij bent niet...',
dat hij zich onderscheidt van de leerling, hem maakt
tot iets anders.
De zogenaamde Ieraar legt nooit de nadruk op her
nier-weten, omdat er in werkelijkheid niets valt te we
ten. Tot op zekere hoogte moer de leerling de Ieraar
vertrouwen en zijn advies volgen, dat wil zeggen hij
moet zorgen dat de informatie zijn eigen informatie
is, uit de eerste hand. Hij hoort snel momenten van
86
helderheid re bereiken die hem ervan overtuigen dar
hij de waarheid heeft gevonden. Hij moet zich meer
autonoom voelen. Zo niet, dan moet hij niet blijven
om secundaire redenen, om compensaties.
Echte twijfel is wanneer je momenten van waarheid
kent, van geen twijfel, en vervolgens terugvalt in de
oude patronen. Stel jezelf de vraag: 'Wie twijfelt er?'
en leef ermee.
Hoe komt het dat ik zo'n sterk voorgevoel heb van waar
heid, maar het niet voortdurend kan zijn?
Wees je gewaar van het precieze moment waarop je
eruit gaar en je zult het mechanisme en de omstandig
heden ontdekken waarom je eruit gaar. Je bent er zo
aan gewend jezelf als middelpunt te voelen, dat deze
gewoonte je doet verkrampen rot minder dan je heel
heid. Je keert je afvan een wijds niets om een klein iets
te kunnen worden. Je keert je af van je Afwezigheid
om een aanwezigheid te scheppen.
Maar als heelheid volkomen zekerheid en vervulling is en
ik beleefdat op momenten, dan begrijp ik niet waarom
de gewoonte niet onmiddellijk ophoudt.
Her objectiveren van jezelf is heel diepgeworteld. Word
je gewaar van de overgang tussen niets en het verlan
gen iets re zijn, russen uitgestrektheid en middelpunt
zijn. Je kunt deze overgang duidelijk voelen tussen de
slaap- en de waaktoestand. Merk op hoe lichaam en
87

geest en al hun gewoonten wakker worden in je, in je
leegte. Dit is heel belangrijk.
Dus vóór het moment van heelheid bevindt de gewoonte
zich in het duister en erna is het nog steeds een gewoonte,
die nu als zodanig gezien wordt?
Ja, precies, hij bevindt zich in het licht.
Moeten we bij het mediteren alle gedachten die tot ons
komen verjagen? .%t zouden we moeten doen wanneer
ze komen? Heel vaak raken we erin verstrikt en laten we
ons meeslepen.
Aha! Jij brengt me terug tot deze vraag waarvan ik
dacht dat ik die al heel vaak had besproken. Zie dat je
in een droomstaat leeft. Of je je gedachten verjaagt of
je erdoor laat meeslepen, je eindigt in precies dezelfde
situatie. Je blijft in de subject-objecrrelatie. De doener
wordt versterkt.
Maar wat moet ik dan doen?
Absoluut niets. Doen en niet doen komen op precies
hetzelfde neer. Het laatste wat je moer doen is proberen
rust te krijgen, proberen kalm te worden.
Je hebt het opgemerkt, je hebt jezelf al meegesleept
zien worden door je gedachten. Alleen al het zien im
pliceert een overdracht van energie van je verliezen in je
gebruikelijke denkpatronen naar de werkelijkheid. Er is
88
al enige afstand, zodat terwijl er andere gedachten ko
men, zich een heel andere houding in je zal vestigen en je
je uiteindelijk buiten het hele proces zult bevinden. Ten
slotte word je je gewaar van een stroom van energie die
aan elke gedachte voorafgaat. Het voortdurende heen en
weer slingeren tussen hebben en worden zal ook wegeb
ben en je zult opgaan in het heden, 'nu.' Dan is er vrede,
stilte, rust, maar geen persoonlijke identiteit die stil is.
Ik merk al jaren op dat ik door gedachten word meege
voerd. Als er een overdracht van energie is geweest, heeft
die geen verschil gemaakt voor mijn leven. Ik zie niet in
hoe simpelweg notitie nemen van iets genoeg kan zijn,
tenzij ik dat natuurlijk op de verkeerde manier doe.
Notitie nemen berekent niet dat je het opschrijft in je
mentale dagboek en het dan vergeet. Je maakt er nu
een idee van. Je hebt het feit benadrukt, niet het zien.
Dit is de luie manier, de passieve manier. Notitie van
iets nemen wil zeggen dat je alert blijft, je ziet het feit
en de alertheid blijft na het zien van het feit. Zie hoe
het zien op je uitwerkt, hoe het voelt degene te zijn die
het ziet. Oe achtergrond krijgt nadruk. Daar vindt de
overdracht van energie plaats.
Hoe kunnen we in hemelsnaam een dagelijks leven leiden
en 'zijn' tegelijkertijd?
Dagelijks leven en 'zijn' zijn geen twee dingen zoals
je nog steeds denkt, omdat bewustzijn en liet object
89

Jean Klein - Ik ben

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (18)

Similar to Jean Klein - Ik ben

Similar to Jean Klein - Ik ben (20)

More from nonduality01

More from nonduality01 (7)

Jean Klein - Ik ben