1. Management summary door Eva van Wijngaarden ISO 26000 Handleiding voor MVO
Een samenvatting van
‘ISO 26000, handlei-
ding voor MVO’ door
Lars Moratis en Timo
Cochius
1. Wat is MVO? reactief en compliance-georiënteerd. MVO omdat het
hoort. Persoonlijke overtuiging is de drijvende kracht.
Ambitie en moraliteit zijn leidend. MVO omdat het loont.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen, ook bekend
Het biedt marktkansen, kan kostenbesparend zijn. De
als MVO, is zeer actueel. Dat wil niet zeggen dat het
vraag is steeds ʻWhatʼs in it for me?ʼ
nieuw is. Al sinds de achttiende eeuw wordt er nage-
dacht over de rol van de onderneming ten opzichte van
haar maatschappelijke omgeving. Anno nu is MVO een 2. MVO-principes
alledaags begrip geworden waarbij veel verschillende
definities worden gehanteerd. Uit deze definities blijkt ISO 26000 stelt zeven MVO-principes centraal. Onder
dat MVO betrekking heeft op (1) het nemen van ver- principe wordt verstaan: ʻfundamental basis for decision
antwoordelijkheid door organisaties voor de negatieve making or behaviorʼ.
effecten van hun sociale en ecologische voetafdruk, (2) I. Accountability: Het nemen van verantwoordelijk-
het vergroten van positieve effecten en (3) hier verant- heid en het afleggen van verantwoording.
woording over af te leggen. Het gaat om het zoeken II. Transparantie: het beschikbaar stellen van tijdige,
naar balans tussen People, Planet en Profit. Volgens duidelijke en volledige informatie t.a.v.: de activitei-
ISO 26000 begint MVO met de bereidheid om maat- ten van de organisatie, de wijze van besluitvor-
schappelijke- en milieuoverwegingen onderdeel van ming, de bron van financiële middelen, de effecten
besluitvorming te maken, te (h)erkennen dat zij verant- van haar activiteiten op people en planet, en de
woordelijkheid draagt en bereid is daar verantwoording identiteit van haar stakeholders.
over af te leggen. MVO houdt dat onder andere in dat III. Ethisch gedrag: eerlijk, rechtvaardig en integer
een organisatie: handelen, ethische gedragsstandaarden formule-
Transparant en ethisch handelt. ren, conflicterende belangen van stakeholders in-
De belangen van haar stakeholders in ogenschouw teger oplossen.
neemt. IV. Respect voor de belangen van stakeholders.
De belangen van de samenleving begrijpt. Identificeren en erkennen van stakeholders en met
Voldoet aan wet- en regelgeving. hen de dialoog aan gaan.
In overeenstemming met internationale gedragsnor- V. Respect voor de wet. Voldoen aan de regel en
men opereert. geest van de wet.
MVO integreert in de organisatie. VI. Respect voor internationale gedragsnormen.
En hier naar gehandeld wordt in alle relaties die de Daar waar regelgeving ontbreekt, houdt men zich
organisatie heeft. aan de hoogste internationale gedragsnormen.
Motieven die men in de praktijk aantreft om MVO te in- VII. Respect voor mensenrechten. Mensenrechten
tegreren in de bedrijfsvoering, zijn: MVO omdat het dienen gerespecteerd en bevorderd te worden.
moet. Klanten of overheid vragen er om. MVO is dan

2. Deze algemene principes fungeren als minimumvoor-
waarden. Een aanvullende principe is:
VIII. Respect voor de belangen van toekomstige ge-
neraties. De volgende generatie dient minstens zo
goed in haar behoeften te kunnen voorzien als de
huidige. Er dient dus zorgvuldig om te worden ge-
gaan met de bronnen van de wereld.
3. Stakeholderidentificatie en Een laatste evidente vraag om te beantwoorden is
waarom het belangrijk is om stakeholders te betrekken
-betrokkenheid bij de organisatie. Enkele redenen zijn:
Om de MVO-impact van een organisatie te doorgronden Om beter geïnformeerd tot besluitvorming te komen.
is het noodzakelijk om de stakeholders te identificeren. Om te leren hoe positieve effecten vergroot, en ne-
Een onderscheid kan worden gemaakt tussen primaire gatieve effecten verkleind kunnen worden.
(marktgerelateerde) en secundaire (niet-marktgerela- Om de prestaties van de organisatie te beoordelen.
teerde) stakeholders. Om conflicten op te lossen.
Om de relatie tussen de belangen van de stakehol-
Vragen die een organisatie zichzelf kan stellen om haar ders en die van de organisatie te adresseren.
stakeholders te identificeren, zijn: Om continue te leren.
Om te voldoen aan wettelijke verplichtingen.
Jegens wie hebben wij wettelijke verplichtingen? Om meerdere perspectieven te verkennen.
Wie kan, positief of negatief, beïnvloed worden door Om transparantie en geloofwaardigheid te vergro-
ten.
activiteiten van de organisatie?
Om samenwerkingsverbanden te realiseren.
Wie kan de organisatie helpen om effecten positief
te verbeteren?
Wie maakt zich zorgen over activiteiten van de or-
ganisatie?
4. MVO-kernonderwerpen en
Wie heeft er wel eens een klacht ingediend? -issues
Wie monitoren of beoordelen de organisatie? ISO 26000 onderkent zeven kernonderwerpen, te we-
ten:
1. Behoorlijk bestuur
2. Mensenrechten
3. Arbeidsomstandigheden
4. Milieu
5. Eerlijk zaken doen
6. Consumentenaangelegenheden
7. Maatschappelijke betrokkenheid en ontwikkeling
Deze kernonderwerpen beogen een actuele weerspie-
geling te zijn van ʻgood practicesʼ op het gebied van
MVO. Ze zijn echter niet bedoeld als uitputtende op-
somming. Het is een overzicht dat de organisatie kan
gebruiken om de effecten van haar activiteiten aan te
toetsen. Per kernonderwerp zal worden toegelicht wat
er onder wordt verstaan.
De uitdaging bij stakeholdermanagement is om in dia-
loog met de stakeholders tot verantwoorde keuzen te Behoorlijk bestuur
komen. Om dit te kunnen doen, dient men de belangen Onder behoorlijk bestuur wordt verstaan dat organisa-
van de stakeholders te kennen. Vragen om te stellen ties hun besluitvormingsprocessen en -structuren zo
zijn: wat zijn hun (minimale) verwachtingen, hun wen- dienen in te richten dat alle beslissingen en activiteiten
sen, welke voor- en nadelen kunnen ze ondervinden van een organisatie in lijn zijn met de algemene MVO-
van de activiteiten van de organisatie en wat kan oor- principes die de ISO 26000 specificeert.
zaak geven tot conflict?
Vormen van dialoog tussen organisatie en stakeholders Mensenrechten
zijn conferenties, workshops, ronde tafel-discussies, Onder mensenrechten wordt verstaan de basisrechten
adviescomités, internetfora, en dergelijke. Sleutelwoord die voor ieder persoon gelden. Het gaat daarbij om bur-
is dialoog, een daadwerkelijke uitwisseling van ideeën gerrechten, politieke rechten, sociale en culturele rech-
tussen stakeholder en organisatie. ten en vrijheidsrechten. Leidraad is de Universele Ver-
Om te bepalen welke stakeholders de meeste aandacht klaring van de Rechten van de Mens (UVRM). Het
verdienen, kan gebruik worden gemaakt van een stake- kernonderwerp mensenrechten kent acht MVO-issues.
holdermatrix.

3. 1. Due dilligence: een organisatie dient zich volledig zijn medewerkers door het bieden van bestaansze-
en pro-actief in te zetten om risico’s van haar activi- kerheid door werkgelegenheid.
teiten en de gehele levenscyclus in kaart te brengen 2. Arbeidsomstandigheden en sociale zekerheid:
met als doel het voorkomen en beperken van deze werknemers hebben recht op fatsoenlijke arbeids-
risico’s. omstandigheden en -voorwaarden zoals loon, werk-
2. Risicosituaties voor schending mensenrechten: tijden, pauzes, vrije dagen, gezondheid en het com-
organisaties vermijden het risico op het schenden bineren van werk en zorg.
van mensenrechten. 3. Sociale dialoog: de organisatie staat open voor so-
3. Vermijden van medeplichtigheid: organisaties ciale dialoog met werknemers, vakbonden en over-
vermijden medeplichtigheid aan het schenden van heidsorganisaties over sociale en economische
mensenrechten. werkgerelateerde onderwerpen.
4. Oplossen van geschillen: een organisatie stelt per- 4. Gezondheid en veiligheid: de werkgever spant zich
sonen die menen dat hun mensenrechten geschon- in voor het bevorderen van het fysieke, psychische
den zijn, instaat om dit onder de aandacht van de en sociale welzijn van de medewerkers.
organisatie te brengen om zo hun recht alsnog te 5. Menselijke / persoonlijke ontwikkeling en oplei-
doen gelden. ding op het werk: organisaties bieden mogelijkhe-
5. Discriminatie en kwetsbare groepen: organisaties den aan voor medewerkers om hun capaciteiten en
discrimineren niet op basis van geslacht, religie, li- functioneren te vergroten en verbeteren.
chamelijke beperkingen en seksuele geaardheid.
6. Burgerrechten en politieke rechten: organisaties Milieu
respecteren de burger- en politieke rechten zoals het 1. Voorkomen van vervuiling: organisaties spannen
recht op veiligheid, het recht op een menswaardig zich in om vervuiling te voorkomen.
bestaan, het recht op het hebben van bezittingen en 2. Duurzaam gebruik van hulpbronnen: organisaties
vrijheid van religie. dragen er aan bij dat hulpbronnen ook in de toe-
7. Economische, sociale en culturele rechten: orga- komst beschikbaar zijn.
nisaties erkennen het recht op onderwijs, gezond- 3. Beperking van en aanpassing aan klimaatveran-
heid en een levensstandaard die goed is voor het dering: de organisatie reduceert zijn effect op het
fysieke en geestelijke welzijn van haar medewerkers klimaat en past zich aan aan de nieuwe omstandig-
en hun gezin. heden.
8. Fundamentele principes en rechten op het werk: 4. Bescherming van het milieu en herstel van na-
organisaties erkennen werknemersrechten zoals het tuurlijke habitats: de organisatie waardeert, be-
recht op (vak)vereniging en het recht op collectieve schermt en herstelt het ecosysteem en de biodiver-
onderhandeling. siteit, maakt duurzaam gebruik van hulpbronnen en
bevordert milieuvriendelijke ontwikkeling van stad en
Arbeidsomstandigheden platteland.
1. Werkgelegenheid en arbeidsverhoudingen: De
werkgever draagt bij aan de levensstandaard van
CAO
In Nederland een normale zaak,
collectieve onderhandeling die
leiden tot een CAO. In het buiten-
land niet altijd vanzelfsprekend
geregeld bij wet. Organisaties die in
het buitenland opereren hebben
hier een voorbeeldrol te vervullen
door ruimte te bieden aan collectie-
ve onderhandeling.

4. Eerlijk zaken doen 6. Toegang tot essentiële diensten: organisaties die
1. Anti-corruptie: organisaties kopen geen klanten, essentiële diensten leveren, zoals water en licht of
vergunningen, politieke steun, etc. verzekeringen, zijn terughoudend met het intrekken
2. Verantwoordelijke politieke betrokkenheid: wan- van hun diensten.
neer er wordt gelobbyd in de politiek, gebeurd dit 7. Voorlichten en bewustmaken: de organisatie geeft
openlijk. Politieke steun wordt eveneens of openlijk heldere voorlichting over zijn product en de rechten
gegeven of niet gegeven. die de klant heeft richting de organisatie.
3. Eerlijke concurrentie: eerlijke concurrentie bevor-
dert innovatie en efficiency, reduceert kosten, be- Maatschappelijke betrokkenheid en ontwikkeling
vordert een gelijk speelveld en vergroot het welzijn 1. Maatschappelijke betrokkenheid: een organisatie
van consumenten, medewerkers en maatschappij. spant zich in om problemen in de gemeenschap
Prijsafspraken, inkopen van marktaandeel en kartel- waarin hij opereert op te lossen of te voorkomen. Dit
vorming horen hier niet thuis. noemt met ook ‘goed buurschap’.
4. Bevorderen van MVO binnen de invloedssfeer: de 2. Onderwijs en cultuur: organisaties kunnen bijdra-
organisatie spant zich in om partners uit de keten te gen aan onderwijs en cultuurvoorzieningen in de
bewegen tot MVO. gemeenschap.
5. Respect voor eigendomsrechten: organisaties 3. Creëren van werkgelegenheid en vaardig-
hebben respect voor fysiek en intellectueel eigen- hedenontwikkeling: het creëren van werkgelegen-
dom. heid en vaardighedenontwikkeling draagt bij aan de
ontwikkeling van de gemeenschap.
Consumentenaangelegenheden 4. Ontwikkelen van en toegang tot technologie: ge-
1. Eerlijke marketing, informatie en contracten: een meenschappen hebben toegang nodig tot technolo-
organisatie is eerlijk over zijn product en doet geen gie. Organisaties kunnen hier aan bijdragen door
claims die zij niet kan verantwoorden. Contracten bijvoorbeeld afgeschreven computers te doneren
zijn redelijk, stilzwijgende verlenging, lange opzeg- aan onderwijsinstellingen en buurtcentra.
termijnen en omslachtige procedures zijn dat niet. 5. Welvaart- en inkomenscreatie: organisaties trek-
2. Beschermen van gezondheid en veiligheid van ken andere organisaties aan en dragen zo bij aan
consumenten: producten schaden de gezondheid ondernemerschap en welvaartsontwikkeling.
niet en zijn veilig. Ongezonde producten als alcohol 6. Gezondheid: organisaties dragen bij aan gezond-
worden niet aangeboden aan kwetsbare groepen en heidsbewustzijn van medewerkers en de omgeving.
zijn eerlijk over de (mogelijk) schadelijke gevolgen 7. Maatschappelijke investeringen: organisaties
van het product. steunen maatschappelijke instellingen in onderwijs,
3. Duurzame consumptie: ingrediënten worden duur- zorg en cultuur.
zaam geproduceerd of ingekocht, het product zelf is
duurzaam.
4. Klantenservice, -ondersteuning en oplossen van 5. Het selecteren van MVO-
klachten en disputen: de organisatie is goed be- prioriteiten
reikbaar voor vragen en klachten. Disputen worden
snel en redelijk opgelost. Het selecteren van MVO-prioriteiten geschiedt bij ISO
5. Bescherming van consumenteninformatie en pri- 26000 op basis van de criteria relevantie, significantie
en invloed.
vacy: klantgegevens worden niet aan derden ver-
strekt en reclame voor aanvullende diensten wordt
Relevante MVO-aandachtsgebieden te bepalen:
alleen verzonden met toestemming van de klant. Overzicht maken van alle activiteiten, ook de activi-
teiten die slechts bij uitzondering plaatsvinden.
Olympische spelen Stakeholders identificeren.
in China Overzicht van activiteiten van organisaties binnen de
Een duidelijk voor- invloedssfeer van de eigen organisatie bepalen.
beeld van geen res-
pect hebben voor Van alle benoemde activiteiten bepalen welke MVO-
eigendom, is de kernonderwerpen en issues (kunnen gaan) spelen.
olympische spelen in
China. Huiseigenaren Onderzoeken welke beslissingen en activiteiten ef-
werden hardhandig fect (kunnen gaan) hebben op stakeholders en duur-
uit hun huis gezet om
stadions te bouwen zame ontwikkeling.
voor de spelen van Maatschappelijke verwachtingen omtrent MVO in
2008.
kaart brengen.
Het is aan te bevelen deze vragen samen met de sta-
keholders te beantwoorden. Na het bepalen van de re-
levante aandachtsgebieden, is het zaak de lijst terug te
brengen tot werkbare proporties door de significantie te

5. bepalen. ISO 26000 doet de volgende suggesties voor Gebruik de bestaande managementinstrumenten en
mogelijke criteria: werkwijzen om MVO te adresseren.
Breng in kaart hoe de principes en -kernonderwerpen
Significantie bepalen: van toepassing zijn op de organisatie-onderdelen.
Stel enkele korte termijn doelen.
De mate waarin het kernonderwerp of issue effect
Stel voldoende middelen beschikbaar om de doelen
heeft op de stakeholders of duurzame ontwikkeling. te realiseren.
Het potentiële effect als wel of juist geen actie wordt Formeer een of enkele groepen om werkprocedures
ondernemen. te beoordelen op consistentie met de MVO-principes
De mate waarin stakeholders een onderwerp belang- en -kernonderwerpen.
rijk vinden. Neem MVO in ogenschouw bij alles dat je doet.
Het effect vergeleken met de middelen die nodig zijn Neem MVO op in inkoop- en investeringsbeleid.
om het effect te bereiken. Integreer MVO in HR-beleid.
De huidige prestaties vergeleken met de eisen ge-
steld in wetgeving en de best practices in de busi- De meest voorkomende knelpunten die optreden bij im-
plementatie zijn het ontbreken van een duidelijk plan
ness.
van aanpak, te weinig tijd en kennis beschikbaar hebben
en onvoldoende draagvlak aan de top. Voor het starten
Invloed: van implementatie moet hier aandacht aan worden ge-
De laatste stap is het bepalen van de mate van in- schonken. Wanneer een ervaren projectmanager een
vloed op het onderwerp. Invloed kan worden uitgeoe- plan van aanpak maakt, blijkt hoeveel tijd en welke ken-
fend door: nis nodig is. Investeren in projectmanagement is aan te
voorwaarden en incentives op te nemen in contrac- bevelen. Voor het verkrijgen en uitdragen van draagvlak
ten geldt dat de top MVO moet uitdragen door:
Kennis te delen met stakeholders. ✦ MVO op te nemen in strategie, beleid, cultuur en
Samen met partners projecten uit te voeren. structuur.
✦ Door te verwijzen naar MVO in misie- en visiestate-
Lobby en media.
ments.
Goede voorbeelden uit te dragen. ✦ Door gedragscodes op te stellen.
Branche-initiatieven te initiëren. ✦ Door het te integreren in de dagelijkse operatie.
Het MVO-bewustzijn in de organisatie ontwikkelen is
Bij het bepalen van de volgorde is het principe van wel- een must. Alle medewerkers in alle lagen van de organi-
doen bruikbaar. Het stelt dat je geen ʻkwaadʼ moet doen satie dienen te weten dat MVO belangrijk is. Onderwijs
en ʻgoedʼ moet bevorderen. Het principe kent een hië- en training zijn hierbij belangrijk, evenals communicatie.
rarchie van plichten.
1. Veroorzaak geen kwaad. Communicatie dient verschillende doelen:
2. Voorkom dat anderen kwaad veroorzaken. Laten zien dat de organisatie verantwoordelijkheid
3. Ga bestaand kwaad tegen. neemt en verantwoording aflegt.
4. Bevorder het goede. Bijdragen aan stakeholderdialoog.
Uiteindelijk is het bepalen van prioriteit niet alleen een Laten zien hoe de organisatie invulling geeft aan
kwestie van relevantie, significantie en invloed. Het is MVO.
ook een kwestie van een juiste mix tussen lange termijn Bevorderen van MVO-bewustzijn binnen en buiten de
ambities en quick wins om momentum te creëren. organisatie.
Verstrekken van informatie over de effecten van de
6. Implementatie activiteiten en besluiten van de organisatie.
Betrekken en motiveren van medewerkers.
Bij implementatie van MVO is het belangrijk aansluiting Mogelijk maken van vergelijking van organisaties
te vinden bij bestaande systemen en structuren. Dit ver- onderling en tussen prestaties door de tijd heen.
eenvoudigd implementatie aanzienlijk. ISO 26000 doet Verbeteren van de reputatie door de openheid te
enkele algemene suggesties. vergroten.
Eva van Wijngaarden
Allround Management Consultant. Gespecialiseerd in en gepassioneerd over cultuur.
ISO 26000 heeft op veel belangstelling mogen rekenen. Dat komt door zowel de bekendheid van ISO als door de actuele aan-
dacht voor MVO. Is deze aandacht terecht? Mijn inziens is ISO 26000 (nog) geen succesformule. Er wordt meerdere malen te-
recht vermeldt dat cultuur en ethiek belangrijk zijn voor het bestendig implementeren van MVO, er wordt echter geen invulling aan
gegeven. De methode blijft steken op een technisch niveau. Tevens is het onderscheid tussen MVO-principes, -kernonderwerpen
en -issues kunstmatig. Het werkt in de hand dat organisaties een lijst gaan afvinken waar alle onderwerpen op staan zonder
daadwerkelijk een visie te formuleren die aansluit op de bestaande cultuur en zonder invulling te geven aan het gedrag van de
medewerkers dat gevraagd wordt wanneer MVO de nieuwe norm moet worden. ISO 26000 is een prima begin, maar op zichzelf
niet voldoende om MVO toekomstbestendig te realiseren.
0 0 3 1 6 5 3 5 3 1 2 8 4 | w w w . c l t r . n l | i n f o @ c l t r . n l
CC L L T T R R || CC u u l l t t u u r r e e i i nn CC o o n n t t r r o o l l

6. Management summary door Eva van Wijngaarden
MVO-principes
I. Accountability: Het nemen van verantwoordelijkheid en het afleggen van verantwoording.
II. Transparantie: het beschikbaar stellen van tijdige, duidelijke en volledige informatie t.a.v.: de activiteiten van de organisatie, de
wijze van besluitvorming, de bron van financiële middelen, de effecten van haar activiteiten op people en planet, en de identiteit van
haar stakeholders.
III. Ethisch gedrag: eerlijk, rechtvaardig en integer handelen, ethische gedragsstandaarden formuleren, conflicterende belangen van
stakeholders integer oplossen.
IV. Respect voor de belangen van stakeholders. Identificeren en erkennen van stakeholders en met hen de dialoog aan gaan.
V. Respect voor de wet. Voldoen aan de regel en geest van de wet.
VI. Respect voor internationale gedragsnormen. Daar waar regelgeving ontbreekt, houdt men zich aan de hoogste internationale
gedragsnormen.
VII. Respect voor mensenrechten. Mensenrechten dienen gerespecteerd en bevorderd te worden.
MVO-kernonderwerp MVO-issues
Behoorlijk bestuur Besluitvormingsprocessen en structuren
1. Due dilligence
2. Risicosituaties voor schending mensenrechten
3. Vermijden van medeplichtigheid
4. Oplossen van geschillen
Mensenrechten
5. Discriminatie en kwetsbare groepen
6. Burgerrechten en politieke rechten
7. Economische, sociale en culturele rechten
8. Fundamentele principes en rechten op het werk
1. Werkgelegenheid en arbeidsverhoudingen
2. Arbeidsomstandigheden en sociale zekerheid
Arbeidsomstandigheden 3. Sociale dialoog
4. Gezondheid en veiligheid op het werk
5. Menselijke / persoonlijke ontwikkeling en opleiding op het werk
1. Voorkomen van vervuiling
Milieu 2. Duurzaam gebruik van hulpbronnen
3. Beperking van en aanpassing aan klimaatverandering
4. Bescherming van het milieu en herstel van natuurlijke habitats
1. Anti-corruptie
2. Verantwoordelijke politieke betrokkenheid
Eerlijk zaken doen 3. Eerlijke concurrentie
4. Bevorderen van MVO binnen de invloedssfeer
5. Respect voor eigendomsrechten
1. Eerlijke marketing, feitelijke en ongekleurde informatie en eerlijke contracten
2. Beschermen van de gezondheid en veiligheid van consumenten
3. Duurzame consumptie
Consumentenaangelegenheden
4. Klantenservice, -ondersteuning en oplossen van klachten en disputen
5. Bescherming van consumenteninformatie en privacy
6. Toegang tot essentiële diensten
7. Voorlichten en bewustmaken
1. Maatschappelijke betrokkenheid
2. Onderwijs en cultuur
Maatschappelijke betrokkenheid en ontwikke- 3. Creëren van werkgelegenheid en vaardighedenontwikkeling
ling 4. Ontwikkelen van en toegang tot technologie
5. Welvaart- en inkomenscreatie
6. Gezondheid
7. Maatschappelijke investeringen