Information.. you can take it or leave it.. i don't care anymore since this project its over and i got my grade..your welcome... i hope it come somehow in handy for u..
" Hamleti"
Model i analizës së veprës
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi
Lënda: Letërsi
Shkalla: V
Klasa: X
Tematika: Rilindja dhe Humanizmi Evropian 5 orë
Situata e të nxënit: Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime që vlejnë më vonë në perceptimin e botës.
Tema mësimore: Analizë “Hamleti” (ora 3)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:
Kompetenca e të menduarit:
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/-ja:
•diskuton në grup në mënyrë konstruktive duke dhënë dhe marrë informacion.
•Njeh dhe vlerëson veprën e Shekspirit për kontributin e saj si gur themeli i letërsisë së mëvonshme
•Aftësohet në analiza letrare për të kuptuar teknikat e shkrimit
•diskuton rreth vlerave, strukturës, filozofisë dhe rëndësisë së “Hamletit”
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
Gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, Tik
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, ritregim, harta e koncepteve, diskutim i drejtuar, puna me skeda
#MesueseAurela
Information.. you can take it or leave it.. i don't care anymore since this project its over and i got my grade..your welcome... i hope it come somehow in handy for u..
" Hamleti"
Model i analizës së veprës
Fusha: Gjuhët dhe komunikimi
Lënda: Letërsi
Shkalla: V
Klasa: X
Tematika: Rilindja dhe Humanizmi Evropian 5 orë
Situata e të nxënit: Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime që vlejnë më vonë në perceptimin e botës.
Tema mësimore: Analizë “Hamleti” (ora 3)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit:
Kompetenca e të menduarit:
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/-ja:
•diskuton në grup në mënyrë konstruktive duke dhënë dhe marrë informacion.
•Njeh dhe vlerëson veprën e Shekspirit për kontributin e saj si gur themeli i letërsisë së mëvonshme
•Aftësohet në analiza letrare për të kuptuar teknikat e shkrimit
•diskuton rreth vlerave, strukturës, filozofisë dhe rëndësisë së “Hamletit”
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:
Gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, Tik
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, ritregim, harta e koncepteve, diskutim i drejtuar, puna me skeda
#MesueseAurela
3. s
Silva e kaloi me shpejtësi sheshin e ministrive, me-gjithatë,
kur mbërriti te hyrja e ministrisë së saj, ishte
pak vonë.
Pa e ngadalësuar ecjen, përshëndeti nëpunësin e
shërbimit, fytyra e të cilit mezi dallohej pas xhamït të
p o r t i n e r i s ë dhe ashtu, gjysmë me vrap, nisi të ngjiste
shkallët.
Në k o r r i d o r i n e k a t i t të dytë desh u përplas me të
n j o h u r i n e saj të d i k u r s h ëm Viktor Hilën, të cilin s'e ki-s
h t e t a k u a r prej kohësh.
4. — O, si jeni? — tha ajo, me f r y m ë m a r r j e akoma të
s h p e s h u a r nga ngjitja e shkallëve. — Ç'ju ka s j e l l ë k ë n -
dej?
Ai e vështroi me ca sy të h u t u a r dhe v e t ëm t a n i Silva
v u r i re në fytyrën e tij të p a r r u a r një n d j e n j ë l o d h j e -
j e d h e inerzie.
— Një ngatërresë, — ia bëri ai nëpër dhëmbë, duke i
s h o q ë r u a r fjalët me një lëvizje të dores. — Ku ë s h t ë zy-ra
e zëvendësministrit?
— Ju çoj une, — t h a ajo. — Ejani.
Ajo eoi përpara, e lehtësuar që m u n d të lëvizte. Me-g
j i t h ë s e tani e t a k o n t e rrallë, a s h t u si të g j i t h ë të n j o h u -
r i t e t j e r ë të përbashkët të saj dhe të së m o t r ë s , t a n i që
Ana s ' i s h t e më, Silva si'llej me t a me shumë k u j d e s , si me
diçka t ë r r ë s h q i t s h m e dhe t ë thyeshme l e h t ë.
— Këtu, Viktor, — tha me zë të ëmbël.
Ai mërmëriti një si përshëndetje dhe, pa i dhënë as
dorën, trokiti te dera.
E k i s h te humbur fare, tha ajo me vete duke ecur
drejt zyrës së saj. Do të i s h t e fyer prej kujtdo nga një s j e -
Uje e tille, por jo prej t i j.
— Mirëmëngjes, — t h a duke hapur d e r ë n e zyrës.
— Mirëmëngjes, Silva, — t h a shefi.
Shqiptimi i e m r i t të saj pas f jalës «mirëmëngjes»- t r e -
gonte se ai as që ia k i s h t e vënë re vonesën. M e g j i t h a t ë,
ndërsa v i n t e pardësynë në mbajtëse, Silva t h a:
— U vonova pak.
Linda, shoqja e zyrës, që e ndiqte me n j ë v ë s h t r im
t ë gëzueshëm që nga t r y e z a e saj e punës, gjeti r a s t i n t 'i
s h k e l t e syrin. Ajo k i s h t e n d ë r r u a r k r e h j e n e flokëve dhe
k ë s h t u dukej akoma më simpatike. Ajo është njëzet e t re
vjeoe, mendoi Silva, ndërsa hapte s i r t a r ë t për të n x j e r rë
dosjet, ç'i duhet të d u k e t më e r e?
Në zyrë zotëroi heshtja. Kjo ishte koha e o r a r i t zyr-t
a r >kur heshtja dukej më e paduirueshme, n g a q ë n j e r ë z it
akoma s'icishin pasur mundësi të këmbenin dy f j a l ë për
d ï t ë n e djeshme, apo për diçka që n u k u d u r o h e j sa ta
thoshin. Nga d r i t a r e t e l a r t a barok h y n t e n j ë nga ato lloj
6
5. ndriçimesh të permbajtura, që duket sikur gjithë t e p r i -
met apo tekat e mo t i t i lënë p ë r j a s h t a xhamave, duke le-j
u a r brenda vetëm a t ë që është e nevojshme për një zy-rë.
Balli i shefit, i lëmuar, i zgjeruar paksa nga sprapsja
e flokëve, ishte i palëvizshëm, mbi fcryezë. Anash saj, Silva,
pothuajse e ndiente fizikisht padurimin e profilit të
Lindas për t 'u kthyer nga ajo.
Një p a d u r im të tillë mëngjeseve ajo a r r i n t e f i a ka-lonte
e d h e Silvës, k ë s h t u që të dyja bashkë mezi e prisnin,
pas çdo tingëllimi të ziles së telefonit apo trokitjeve të
derës, që shefi të ngrihej e të t h o s h t e : po më thërnesin.
Pastaj pak k o h ë pasi ai dilte, e ndienin dhe v e t ë se padu-rimi
i t y r e s'kishte q e n ë d h e aq i p ë r l i g j u r dhe nga m u n -
gesa e shefit s ' n d r y s h o n t e ndonjë gjë e niadhe në zyrë.
Madje, kur në përgjithësi shefat ishin në mbledhje dhe
nga zyrat fqinje vinte ndokush për të bëirë një çikë mu-habet,
k i s h t e raste që Silva, bile dhe Linda, bëheshin n e r -
voze dhe mezi prisnin që njerëzit të largoheshin për të
vazhduar punën. Megjithatë kjo përvojë e p ë r s ë r i t u r nuk
i pengonte t'i shijonin çdo here, po me a t ë kënaqësi, ças-t
e t e p a r a , kur shefi i linte vetëm.
Telefoni ra disa h e r ë , por a s n j ë h e r ë shefi n u k s h q i p -
toi fjalët «po vij». Ai u n g r i t e doli vetë, a t ë h e r ë k u r ato
e k i s h i n humbur s h p r e s ë n se do të ikte.
— Uf, — tha Linda, porsa, ai doli. — Sot s'po më
punohet hiç.
— Ky model flokësh të shkon shumë, — t h a Silva.
F y t y r a e Lindës shkëlqeu e gjitha.
— Vërtet?
— Kur hyra në mëngjes, thashë me vete: ç'ishte
nevoja që të duket akoma më e re se ç'është?
— O, s'jam edhe aq e re sa ç'e ben ti.
— O zot, — tha Silva, — sa e pangopur që je. Në
qoftë se ty s'të duket vetja e re, atëherë ç'do të thosha
une?
Linda e pa ngultas.
— Megjithatë une do të këmbehesha me gjithë
qejf me ty.
7
6. — Si? — ia beri Silva dhe, pa e d i t u r as vetë pse,
ndjeu që u skuq lehtë.
Linda buzëqeshi.
— Thashë se do të këmbehesha me gjithë qejf me
ty.
— Ah, ja ç'na doli, — ia beri Silva. — Mos u bëj
e pasinqertë, Linda.
— Jo, — nguli këmbë tjetra. — J a m k r e j t ë s i s h t e
s i n q e r t ë në a t o që thashë.
Silva e n d i e n t e se e s k u q u r a nuk i k i s h t e ikur a k o ma
nga fytyra. Ç'është ky budallallëk, tha me vete.
Për fat të m i r e u hap dera dhe hyri një p r o t o k o -
l l i s te e shëndoshë duke t h ë n ë « b r r r sa ftohtë!» Ajo vuri
dorën te kaloriferi dhe tundi kokën.
— Te ju kaloriferët ngrohin mire, k u r s e ne u t h a më
së f toh ti. Ku e keni shefin?
. — Besoj se do të k t h e h e t shpejt, — t h a Linda. —
T'i them gjë?
— Jo, vij prapë më vonë, — tha ajo dhe doli.
Linda ndoqi me sy derën gjersa u mbyll dhe u
kthye nga Silva.
— Sado e çuditshme që të duket, ione jam k r e j t e
s i n q e r t ë në a t ë që thashë, — t h a ajo. — Megjithëse d he
aq e çuditshme nuk duket.
— Lëre më mire këtë bisedë, — t h a Silva, k u r se
me vete s h t o i : O zot. s'di as vetë ç'flas.
— E pse? — ia b a r i Linda me një ankdm përkëdhelës.
Në derë t r o k i t ë n përsëri. Krejt s h k u j d e s s h ëm d h e pa
a r r i t u r që ato të thoshin «hyr», dikush e hapi d e r ë n.
— Komunistët, në orën dhjetë, mbledhje partie, —
t h a një kokë, trupi i të cilit k i s h t e m b e t u r j a s h t ë dere.
— Ah, po te ju s'ka komunistë. më falni.
Dera u mbyll me po a t ë zhurmë që u h a p , dhe d y - t ri
h e r ë në k o r r i d o r u dëgjua zëri i t i j : «Komunistët, në o r ën
dhjetë, mbledhje e s h k u r t ë r p a r t i e . » -
Dera u h a p dhe hyri shefi më i zymtë se zakonisht.
Kështu bëhej gjithmonë, sa herë që lajmërohej p a p r i t ur
për ndonjë mbledhje p a r t i e gjatë o r a r i t z y r t a r . Ai n uk
8
7. ishte anëtar p a r t i e d h e t ë gjithë e dinin se e k i s h t e farengë
k ë t ë gjë. Ç'e do, se k am a t ë «të kuqen», u t h o s h t e miqve
t ë tij për t e s e r ë n e P a r t i s ë , sa h e r ë që b ë h e j f j a l ë për m u n -
dësinë e emërimit të tij në ndonjë post të rëndësishëm.
Por gjatë jetës së përditshme në zyrë, i rrëmbyer_ nga
ritmi i punës, nga u r d h r a t që u j e p t e v a r t ë s v e dhe nga
vetë pozita e tij si shef, jo v e t ëm ai vetë, por k i s h t e për-s
h t y p j e n se edhe të t j e r ë t , e h a r r o n i n mosqenien e tij në
P a r t i . Mirëpo ja, vinte një çast i tillë, kur në korridor
dikush lajmëronte: «Komunistët në mbledhje të P a r t i së
» dhe ai e n d i e n t e veten keq. Gjatë gjithë kohës që
vazhdonte mbledhja e P a r t i s ë , ishte në n j ë siklet t ë m a d h ;
çdo n j e r i që e shikonte, i dukej sikur do të habitej me të
(në t ë v ë r t e t ë kjo kishte ndodhur disa herë). «Po ti, s'pas-ke
shkuar në mbledhje? Ah, po ti s'je a n ë t a r , më fai.»
Këto ishin caste me të v ë r t e t ë të v ë s h t i r a për të.
S'dinte ç'të bënte. Që të mos binte në sy, ikte, vërtitej
korridoreve, nganjëherë zhdukej fare nga zyra. Akoma
më keq e ndiente veten në mbledhjet e hapura të P a r tisë,
k u r në pjesën e dytë të mbledhjes s e k r e t a r i i orga-nizatës
t h o s h t e : tani shokët pa parti të na falin, se kë-mi
ca problème të brendshme. Në a t ë çast s'e donte veten.
Dilte kokulur bashkë me të t j e r ë t , me një përzierje
dëshpërimi e fyerjeje në fytyrë, sikur t ë t h o s h t e : më m i r
e t ë mos na kishin ftuar fare. Dhe d y - t r i dite pas kësaj
e ndiente veten si të v r a r ë.
Ja, dhe t a n i po t r a z o n t e gjithë nervozizëm l e t r a t mbi
tryezë.
— Ku është m a t e r i a l i i zyrës së p l a n i t ? — t h a më në
fund.
— At je d u h e t ta keni, — u përgjigj Linda, me zë të
bute.
Kuptohej menjëherë që nuk k ë r k o n t e asnjë m a t e r i a l,
sepse s i r t a r ë t e tryezës së tij u hapën e u mbyllën pa asnjë
kriter. Më në fund, prej njërit prej tyre, nxori pa-ketën
e cigareve si edhe çakmakun, që kushedi pse i pël-qente
ta mbante në sirtar, vuri një cigare në gojë dhe,
pa e ndezur, doli nga zyra.
9
8. — Është bërë tym, — t h a Linda.
Silva doli për të çuar një m a t e r i a l te s e k r e t a r j a e m i -
n i s t r i t . Në k o r r i d o r e k î s h t e qetësi. Një telefon që s'e
n g r i n t e kush, binte vazhdimisht pas d e r ë s s ë n j ë zyre. Me
siguri, i zoti i tij qe në mbledhje.
Kur u k t h y e në zyrë, atje ishte Ariani. Buzëqeshnin
t ë dy me Lindën për diçka që porsa e kishin t h ë n ë . P e r s
e nuk shoqërohen bashkë? mendoi Silva. Do të ishte
një çift i bukur.
— Po i tregoja p ë r shefin, — t h a Linda. — Për n e r -
vat që i hipin sa h e r ë ka mbledhje p a r t i e.
— Sot mbledhja e P a r t i s ë më d u k e t se ë s h t ë për p u -
nën e Kinës, — t h a Ariani.
— V ë r t e t ? — ia b e r i Linda.
— K ë s h t u më duket.
Diku në korridor dëgjohej një përplasje e m b y t ur
dyersh. Një telefon, ndoshta ai që kishte dëgjuar Silva,
vazhdonte të binte në largësi.
— Domethënë të gjitha ato që janë folur kohët e
fundit për prishjen me Kinën janë të v ë r t e t a , — t h a Linda.
— Me sa duket, — u përgjigj Ariani.
Silva vështronte mendueshëm s y p r i n ë n e tryezës.
— Një prishje kaq e qetë, — t h a ajo. — Sa e çuditshme.
Ariani u mat të t h o s h t e diçka, por në a t ë çast u h ap
d e r a dhe hyri Simon Dersha, që p u n o n t e në zyrën fqinjè.
— Ka mundësi të telefonoj ? — tha ai. — Telefoni y në
ë s h t ë prishur.
— Telefononi, — t h a Silva. Ajo deshi të k t h e n t e kokën
nga Ariani, për të vazhduar bisedën, por u k u j t u a se ajo
bisedë nuk mund të vazhdonte në prani të Simon Der-shës.
Megjithëse fqinjë me zyrën e t y r e , ai k i s h t e qenë
p ë r ta n j ë njeri i h u a j , p r a n i a e të cilit b i n t e në sy v e t ëm
d i t ë n e ndarjes së rrogave, kur, i ulur në një k a r r i g e , për-bri
llogaritarit, i m b a n t e çdo punonjësi kuotën e Bashki-meve
Profesionale. Ai s'ishte as i mire, as i keq për ta,
m e g j i t h a t ë në s y t ë e tij s'kishe qejf të bisedohej për
10
9. asgjë. Ja dhe tani, Silva e ndiqte me sy k r a h u n e tij që
po formonte numrin, duke e ndier se edhe s y t ë e Lindes
e të Arianit vështronin me të njëjtën mënyrë.
— Simon, paske bërë kostum të ri, — t h a Linda. —
E gëzofsh!
— Falemnderit, — t h a tjetri, me dorezën e telefonit
te goja. — E kam pasur prej kohësh.
— S'ta kemi pare asnjëherë.
Ai beri një si buzëqeshje naziqe, duke ulur Itokën
poshtë. Kostumi blu i e r r ë t ia bënte edhe më të v r a rë
n g j y r ë n e fytyrës.
I s h t e hera e pare që Silva po e shikonte me v ë r e j t je
a t ë njeri. Ai kishte qenë për të një njeri i mbyllur, mes-kin,
dhe asaj i vinte gati çudi tani për a t ë f y t y r ë të hir-nosur,
që dukej menjëherë se mund të kishte kaluar një
n a t ë pa gjumë e nëpër të cilën vetonte h e r ë pas h e r e një
mo'tiv lumturie. Dashuri? mendoi Silva gati me neveri,
pothuajse e fyer, që d a s h u r i a dhe Simon Dersha mund të
përziheshin një dite bashkë.
Në heshtjen që qe vendosur në zyrë, dëgjoheshin si-njalet
e telefonit që mbeteshin pa përgjigje, diku në një
dhomë boshe. Simoni e mbylli më në fund telefonin, t ha
«falemnderit»- dhe doli.
— Edhe në zyrën tonë, para një çerek ore, bëri të
n j ë j t ë n gjë, — tha Ariani, që r r i n t e akoma në këmbë.
— Ka edhe ai jetën e t i j , — t h a Silva.
— Sigurisht, — t h a Ariani. — Ku e lame fjalën? Ah,
po, te kinezët. Te prishja e qetë.
— Po, — tha Silva, — n u k ngjan fare me p r i s h j e n me
sovjetikët.
— A t ë h e r ë ishte më dramatike? — pyeti Linda.
— Pa asnjë krahasim, — u përgjigj Silva.
—Ti ke dhe Gjergjin atje, — t h a Linda.
— E pra, ku qëlloi pikërisht tani, — ia bëri Silva.
— Ë s h t ë h e r a e p a r e që shkon në Kinë?
— Jo. Kohët e fundit ka s h k u a r disa herë.
Ariani qe afruar te d r i t a r j a dhe po v ë s h t r o n t e për-j
a s h t a .
11
10. — Ejani të shikoni, — tha pas pak.
— Çfarë?
— Ne Sheshin «Skënderbej», kinezë.
Ato u n g r i t ë n të dyja dhe u afruan te dritarja. Që
andej dukej fare mire Sheshi «Skënderbej». Në t r o t u a r et
e gjera dukeshin v ë r t e t grumbuj të mëdhenj kinezësh.
Një pjesë lëviznin akoma, një pjesë kishin qëndruar në
vend, p ë r p a r a kolonave prej mermeri të P a l l a t i t të Kul-t
u r ë s . d h e më tutje, nën këmbët e m o n u m e n t i t të Skën-derbeut.
— S ' k am p a r e ndonjëherë kaq s h u m ë kinezë, — t ha
Ariani.
— Po vijnë akoma, — tha Linda, — s h i k o këndej Bu-levardin
e Madh.
— N d o s h t a do të kenë qenë në ndonjë mbledhje në
ambasadën e t y r e , — tha Silva.
— Me siguri.
Ato v ë s h t r u a n një copë h e r ë në heshtje.
— E m b u s h ë n krejt sheshin, — t h a Linda. — Një pa-mje
me të v ë r t e t ë e çuditshme.
Silva v ë s h t r o n t e me një si vuajtje në fytyrë. Ajo lë-vizje
e n g a t h ë t atje poshtë, ajo buisje nëpër shesh, e
ngjashme ç u d i t ë r i s h t me lëkundjen e një m o r i e peshqish
pa jetë, të shfaqur disi misteriozisht në mes të dites, i
ngjallte një ndjesi neverie të përzier me njëfarë a n k t h i.
— Duke p a r e muret e p a m b a r u a r a të n d ë r t e s ës së re
t ë ambasadës kineze, njerëzit t h o n ë se po ndodh e njëjta
gjë, a s h t u si e d h e me ambasadën sovjetike, — tha Linda.
— Edhe a t ë h e r ë m a r r ë d h ë n i e t u prishën në p r a g të n d ë r -
timit të ndërtesës së re të ambasadës sovjetike, apo jo?
— P i k ë r i s h t , — t h a Ariani. — E k am dëgjuar edhe
une një gjë të tillë.
— Ti, Silva, the se kjo prishje është k r e j t e qetë, —
t h a Linda. — Po ajo t j e t r a ishte n d r y s h e , a p o jo?
— Me sovjetikët? O, atëherë gjithçka ishte gjithë
nerv, e r r e z i k s h m e dhe e rende, — u përgjigj Silva, —
tjetër gjë fare.
— Po me jugosllavët si ishte? — Linda u pendua në
12
11. çast per pyetjen. Ideja se mos po e b ë n t e si t e p ë r të mà-dhe
në moshë, që po e pyeste për diçka që k i s h t e ndo-dhur
r r e t h njëzet e pesë vjet më pare, e bëri të ndiejë
t ë n x e h t ë në faqe. — Po ndoshta n u k të kujtohet, — shtoi,
për t ë n d r e q u r në njëfarë mënyre gafën.
— J o , më kujtohet, — t h a Silva. — Madje më k u j t o het
fare mire. — Ajo bëri një si n ë n q e s h j e me vete. —
Isha nxënëse atëherë, në shkollën fillore. Më kujtohet
që ishte një mëngjes i ftohtë me shi, d h e zilja për të h y -
r ë në k l a s ë po vononte, megjithëse n x ë n ë s i t ishin të r r e -
s h t u a r të gjithë. Pastaj drejtori doli te pragu i shkollës
dhe t h a : «Fëmijë, Titua tradhtoi!»
— P a k a shumë e n j ë j t a gjë si me sovjetikët, — t ha
Ariani. — Edhe une a t ë h e r ë isha nxënës. Kurse ty me si-guri
s'të k u j t o h e t as n j ë r a as tjetra, — iu k t h y e Lindës.
— Jo, pse? — ia bëri ajo e t u r b u l l u a r . — Diçka më
kujtohet për Hrushovin.
— Ti a t ë h e r ë ke qenë me siguri në kopsht, — t h a Silva,
me një buzëqeshje të përmbajtur.
Linda e ndjeu këtë h e r ë që u s k u q sikur të i s h t e f a j -
tore.
— O, ju po më beni fare foshnjë, — t h a ajo. — Mua
më kujtohet fare mire si e hoqëm p o r t r e t i n e Hrushovit
nga klasa, madje dikush deshi ta shkelte me këmbë, por
mësuesja i t h a se s'duhej t e p r u a r.
— E mban mend apo e ke lexuar në l i b r a ? — e n g a c -
moi Ariani.
— Sa i keq je, — t h a Linda.
— Më një mijë e nëntëqind e g j a s h t ë d h j e t ë e një ti
duhet të kesh qenë s h t a t ë vjeç, — t h a Silva.
Linda tundi kokën.
— Diçka më tepër.
— K u r s e une, p i k ë r i s h t pak kohë pas ngjarjes, u m a r -
tova, — t h a Silva.
— V ë r t e t ? — ia b ë r i Linda.
Silva vështroi mendueshëm pas xhamave.
— I s h t e t a m am fillimi i bllokadës, kur ika nga a r -
keologjia dhe erdha në ndërtim.
13
12. — A t ë h e r ë e r d h ë n në n d ë r t im shumë i n x h i n i e r ë , apo
jo? — tha Ariani.
— Po. Ndërtimi u godit i pari prej pasojave të bllo-kadës.
Silva vazhdonte të v ë s h t r o n t e në d r e j t im të xhama-ve.
Të l a r g ë t a si nga një bote tjetër, të n d r i ç u a r a ftohtë,
r u k u j t u a n t e a t r i a n t i k i Pasha Limanit, lënia përgjysmë
e gërmimeve, ikja e saj nga arkeologjia dhe njohja me
Gjergjin. Të gjithë të n j o h u r i t e tu quhen Gjergj, e ngac-monte
a t ë h e r ë Ana, d u k e bërë aluzion ipër një djalë të
arkeologjisë, me të cilin ajo qe s h o q ë r u a r më pare.
— Domethënë a t ë h e r ë gjithçka ka q e n ë n d r y s h e , — t ha
Linda.
Silva bëri «po» me kokë.
Ra telefoni. Linda n g r i t i dorezën, pastaj ia zgjati Silvas.
— Të kërkojnë ty.
Ndërsa Silva f liste,- Linda, duke bërë një sforcim të
madh për të lënë j a s h t ë vëmendjes f jalët që t h o s h t e t j e t -
r a në telefon, v ë r e n t e shprehjen e fytyrës së s a j . Asaj i
p ë l q e n t e çdo gjë e Silvës, m ë n y r a si vishej, si buzëqeshte
dhe sidomos si fliste.
— E pra, — t h o s h t e Silva në telefon, — v ë r t e t qëlloi
keq që s'është Gjergji. . . Sidoqoftë ditëlindjen do ta fes-tojmë
n j ë l l o j . . . Në ç'orë t ë vini? Të t h em t ë d r e j t ë n , e d he
t ë tjerëve nuk ua k am lënë t ë s a k t ë . . . Po kjo s'ka ndonjë
r e n d a s i . . . Ju ejani r r e t h shtatës, ose si t'ju vijë më
mbarë. Të gjithë j a n ë njerëz të afërm. . . Po, po, k r y e -
sisht farefis. . . Mirupafshim, mire se te vini!
Me të lënë dorezën e telefonit, Silva u mat t ' u t h o s
h t e a t y r e diçka, ndoshta për atë ditëlindje, p ë r të cilën
porsa kishte folur, por në atë çast u h a p dera dhe h y ri
shefi. Kishte njëfarë lehtësimi në fytyrë, megjithëse
vështrimi i tij ishte p r a p ë t e p ë r serioz. Me s i g u r i m b l e d h ja
e komunistëve k i s h t e m b a r u a r dhe, sic t h o s h t e Linda,
s h p r e h j a e fytyrës së s h e f i t në r a s t e të tilla n u k i s h t e veç-se
e kopjuar nga ndonjë fytyrë komunisti që p o r s a k i s h te
dalë nga mbledhja dhe me t ë cilin ai qe k r y q ë z u a r në k o -
14
13. r r i d o r . Dukej sikur shefi donte të t h o s h t e diçka, por se
ç'e pengonte. Ariani, që ishte i b i n d u r se shefit n u k i pël-q
e n t e ta gjente a t ë në zyrën e vet, u largua qetësisht.
— P ë r a t ë ishte mbledhja, — t h a shefi, pa e n g r i t ur
kokën nga s h k r e s a t . — Për Kinën.
— A s h t u ? — ia bëri Linda.
— Me sa duket, po devijojnë. Yt shoq do të na sj elle
lajme më t ë sigurta, besoj, — t h a ai, d u k e i u d r e j t u a r Silvas.
— Kur vjen?
Silva ngriti supet.
— Nuk e di, — tha. — S'kam m a r r e asnjë lajm prej
t i j .
Ajo ishte akoma në këmbë, dhe, pa d i t u r as vetë pse,
u k t h y e nga d r i t a r j a për të p a r e Sheshin -«Skenderbej»-.
— Linda, — tha ajo me zë të ulët, duke e p r e k u r te
supi, — shiko a t j e.
Linda u kthye dhe afroi kokën te xhami.
— Sa çudi, — t h a ajo.
— Ç'është. — ia bëri shefi.
— Diçka e çuditshme, — t h a Silva. — P a k caste p ë r p a -
r a Sheshi «Skënderbej» ishte mbushur me kinezë. Tani
j a n ë zhdukur të gjithë.
— Sikur t'i k e t ë p ë r p i r ë dheu, — shtoi Linda.
— Hm, — ia bëri shefi, — j a n ë enigmatikë. Ç'ka h e -
q u r s h t e t i ynë për t ' u marrë vesh me ta.
— Më mire të mos kishim pasur të bënim fare me
ta, — t h a Linda.
Shefi ngriti kokën.
— Një fjalë goje, — tha. — Po këtu, moj vajzë, s ' ë s h të
si në dashuri; më mire mos të të kisha njohur fare, e ku
di une si j a n ë ato romanet e dashurisë.
— N u k ju kuptova, — tha Linda, duke e v ë s h t r u a r me
vëmendje.
— Desha të t h em se punët midis s h t e t e v e s'janë n j ë -
lloj si midis njerëzve, më do, s'të dua më, hajde të
ndahemi. J a n ë gjëra të thella, r r e t h a n a objektive e tjera...
— Ju kujtoni se une jam aq mendjelentë, saqë çdo
15
14. gjë në bote të më duket si m a r r ë d h ë n i ë midis një çifti?
— t h a Linda, e fyer.
Shefi e v ë s h t r o i gjithë habi.
— Po dale n j ë h e r ë , — ia b ë r i ai, — u n e n u k t h a s h ë n jë
gjë të tillë.
—Ashtu e t h a t ë , — t h a ajo. S y t ë e saj s h k r e p t i në
nga zemërimi.
Shefi bëri një lëvizje t ë kotë me d u a r . Ai k t h e u kokën
nga Silva, si për të k ë r k u a r n d i h m ë n e saj në k ë të
n g a t ë r r e s ë , pastaj, ngaqë nuk e k u p t o i dot nëse Silva
mund t ë n d ë r h y n t e për t ë s q a r u a r diçka, h a p i prapë k r ä het,
sikur të t h o s h t e «ç'më polli».
Një copë h e r ë u mor me hapjen d h e mbylljen e s i r -
t a r ë v e , sic b ë n t e zakonisht k u r ishte i t u r b u l l u a r , pastaj
ndezi një cigare, të cilën e shoi sakaq.
— Epo, mjaft, de, — t h a gjithë zemërim, — s'e t h a s hë
me qëllim, dreqi e mori. Në fund të fundit, do të më duroni
ndonjë shaka. Shef më keni.
Ai u n g r i t me vrull nga karrigia, futi paketën e ciga-r
e v e në xhep d h e doli.
— I çuditshëm, — t h a Linda, zemërimi i së cilës qe
shuar p i k ë r i s h t n g a n x e h j a e t i j . — Në v e n d që të fyhesha
u n e . . .
Silva buzëqeshi qetësisht.
— Z b r e s im në kafe? — t h a ajo.
— Mos u zemërova më s h u m ë se ç ' d u h e t ? — tha Linda
kur po zbritnin shkallët.
Silva buzëqeshi, pa e pasur mend j en a t y . Aroma që
vinte nga bufeja, i kujtoi se kishte për të b ë r ë akoma di-sa
blerje të fundit për ditëlindjen e vajzës. Ishte h e r a e
p a r e që e festonte d i t ë l i n d j e n pa të s h o q i n dhe kjo ishte
n d i e r menjëherë.
Bufeja ishte në katin nën tokë, dhe shkallët që të
çonin at je ishin plot me n jerez që h i p n i n apo zbritnin.
I s h t e ora e zakonshme kur nëpunësit p i n i n kafe. Në qo-shen
e b a n a k u t Silva pa përsëri Viktor Hilën, që po p i n t
e një gotë konjak. F y t y r ë n e kishte të dëshpëruar.
16
15. — E gjetët zëvendësministrin? — pyeti ajo, kur u
gjend përbri t i j.
Viktor Hila bëri një shenjë me dore.
— E gjeta, po ç'e do*
— Njihuni, — e prezantoi Silva me Lindën, — një
shoqja ime. Një i njohuri im.
— Gëzohem, — ia bëri Viktor Hila, pa vështruar
k u r r k ë n d . — Pranoni të m e r m i diçka nga une, j am tepër
i mërzitur.
— Po ç'keni k ë s h t u ? — t h a Silva. — Edhe në mën-gjes,
kur ju pashë. ..
— Më ka pjellë belaja, — t h a ai. — Në fillim e mora
s i me të qeshur, po tani po më pjell. Kam që në mën-gjes
që v ë r t i t em dhe askush s'më thotë asgjë të qartë.
Ç'do të m e r r n i?
— Po ndoshta s'ka nevojë, — t h a Silva. — Aq më t e për
që s'jeni dhe në h u m o r . [ l
— P i k ë r i s h t se s'jam në humor, mos më shtoni mër-zinë.
Merrni diçka, ju lutem. E k am vërtet për kënaqësi.
Linda e vështroi Silvën një grime sikur t'i thoshte
«a është normal?»
— Po mire, a t ë h e r ë , po m a r r im një kafe, — t h a Silva.
Viktor Hila k t h e u gotën.
— Më ka pjellë me n j ë kinez, — tha.
— Me një kinez? — ia bëri Silva.
— .Pikërisht pak më p a r e po flisnim për ta, — tha
Linda, që po e vështronte gjithë k u r e s h t j e Viktor Hilën.
— Me një kinez t ë . . . të. .. Oh, ç'kinez i lig, — m ë r -
mëriti Viktor Hila.
Linda zuri go j ën me dore, për të mos ia plasur të
q e s h u r i t . Viktor Hila mori kafet nga banakierja dhe ua
vuri secilës përpara.
— Dje më njoftuan se j am i pezulluar. Më kuptoni,
as në punë, as i pushuar, por i pezulluar, dhe gjithmonë
për shkak të kinezit. K a m gjithë mëngjesin që po vërtit
em në ministri për të zgjidhur ngatërresën dhe s'po
m u n d em dot. Më kuptoni? S'po mundem kurrsesi. Të
g j i t h ë janë bërë si të s h u r d h ë r.
2 - 2 T j) 1T
16. — E ç'punë keni pasur ju me k i n e z i n ? — pyeti Silva,
pasi rufisi filxhanin , e kafes. — Jeni g r i n d u r me t e?
— Më keq, — tha Viktor Hila. — I k am s h k e l u r këm-bën.
Këtë h e r ë jo v e t ëm Linda por edhe Silva qeshi me
zë.
— Me gjithë mend e k e n i . . .? — pyeti Silva përmes
së qeshurës.
— Hm, — ia bëri Viktor Hila, — k ë s h t u qesha dhe
une në fjllim, kur më t h a n ë se kinezi qe a n k u a r , por tani
e q e s h u r a po më del për hundësh.
Linda vazhdonte të qeshte akoma d h e e vuri filxhanin
te banaku që të mos i derdhej kafja.
— E pastaj, ç'ndodhi? — pyeti Silva.
— Ç'e pyet, — tha tjetri. — Kinezi u a n k u a se u n e e
shkela me qëllim. Une n a t y r i s h t t h a s h ë se e shkela pa
qëllim. Puna shkoi në Ministrine e J a s h t m e . Ambasada
kineze kërkoi dënimin tim. Kur morën vesh që une s'u
dënova, përsëriti protestën. Thonë s e p u n a ka s h k u a r gjer
në Pékin. Kanë dërguar atje r a d i o g r a f i n e e këmbës s'è
kinezit dhe p r i t e t përgjigjja që a n d e j . E kuptoni tani që
i k am punët keq?
— Por ndêrkaq, me sa po dëgjojmë, punët me Kinën
sikur s'po shkojnë d h e aq vaj, — ia beri Linda, që i k i s h te
akoma s y t ë me lot nga të qeshurit. — K ë s h t u që e d h e ju
mund të shpëtoni.
— Ah, i di une këto, — t h a Viktori, — mund të n d o -
dhin gjithfarë gjërash. Mund të vijë d i t a që dikush të
shkojë të bëjë ndonjë proçkë mu p ë r p a r a ambasadës k i neze,
m e g j i t h a t ë këmba që shkela u n e do të kujtohet.
J am ters i madh.
Gjithmonë po ai, t h a me vete Silva. I vrullshëm, i
papërmbajtur, tërheqës rreziqesh mbi kokën e vet, a s h tu
sic e kishte n j o h u r në kohën e prishjes me sovjetikët, k ur
kishin shkuar disa herë me Anën, kur ai s h t r o n t e darkat
e tij të paharrueshme.
— Radioskopi, radiografi e këmbës së kinezit, nota
18
17. q e v e r i t a r e , më kuptoni? — vazhdonte Viktor Hila. — Po
kjo është çmenduri.
Ai porositi dhe një gotë tjetër.
—Kam një javë që më del gjumi h e r ë t dhe perse, —
Viktor Hila uli zërin përsëri, — për një kinez të lig.
Linda qeshi përsëri.
— Më besoni, po bëhem si i l u a j t u r . Porsa gdhin
rhëngjesi, në vend të mendoj ndonjë gjë për të qenë,
t h em me vete: mbërriti valle ajo radiografi e mallkuar?
Ato qeshën të dyja me zë.
— Një këmbë kinezi, e radiografuar, fluturon nga një
kontinent në tjetrin. Diçka makabre apo jo?
Ato qeshën përsëri.
—E perse i trembeni aq s h u m ë radiografisë së këmbës?
— pyeti Silva, duke e v ë s h t r u a r g j i t h ë djallëzi. — Në
qoftë se e keni shkelur v e r t e t padashur, shkelja s'ka se
si të ketë qenë aq e rende, kështu që r a d i o g r a f i a . ..
Viktor Hila buzëqeshi, pa i n g r i t u r sytë.
— Po at je është puna, që jo v e t ëm s'e kam b ë r ë pa
dashje, po ia kam shkelur tamam, — t h a ai.
Linda qeshi.
Viktor Hila e ktheu fundin e konjakut.
— Po si të mos ia shkelja, Silva, — t h a ai, — i zymtë
në fytyrë. — Një muaj r r e s h t ai m a s h t r u e s më t o r t u r oi
duke mos më dorëzuar disa de taie të një dokumentacio-ni.
Më gënjente çdo dite, s h t y n t e afatet, prapë gënjente.
prapë i s h t y n t e . Ishte një fat që n u k e mbyta fare. Ju
qeshni, po ju s'keni p a s u r të bëni ndonjëherë me ndonjë
kinez.
Ato qeshën përsëri. Linda nuk ia h i q t e sytë fytyrës
së tij të lodhur e të p a r r u a r.
— Kinezi Ping, — vazhdoi Viktori, — kështu quhet
ai qelbësirë. Vjen çdo mëngjes në uzinë dhe v ë r t i t et
ngadalshëm- poshtë e p ë r p j e t ë me atë këmbën e tij të
mallkuar, lidhur me fasho, apo me alici, apo me dreqi
e di çfarë ilaçesh popullore kineze. Më kuptoni? Vërti-
19
18. t e t që t a shikojnë t ë gjithë, kushedi, mbase p r ê t t ' i n g r e -
në ndonjë monument; heroi Ping i m a s a k r u a r nga band
i t i shqiptar Viktor Hila. Ju qeshni, po une n d ë r k aq
j am i pezulluar. Më kuptoni, i pezulluar. As në qiell, as
në tokë. Dhe askush s'më jep përgjigje për asgjë.
Ato u ndanë më në fund prej tij dhe dolën nga bufeja.
— Sa simpatik, apo jo? — tha Linda, n d ë r s a po ngjit-n
i n shkallët.
Silva pohoi me kokë.
— Kështu ka qenë gjithmonë, qyshse e kam njohur.
P o t h u a j s e s'ka n d r y s h u a r.
Në fytyrën e Lindes një gjurmë buzëqeshjeje spi-k
a s t e herë më q a r t ë , herë më dobët.
— Shumë simpatik, — p ë r s ë r i t i ajo s i k u r të fliste me
ve t e .
Kur ato hynë në zyrë, shefi akoma s'ishte kthyer.
Linda mori ca m a t e r i a l e dhe doli për të s h k u a r në k o -
p i s t e r i . Silva qëndroi ca caste pa lëvizur, me bërrylat
m b ë s h t e t u r mbi tryezë. S'i p u n o h e j . U n g r i t , iu a f r u a d r i -
t a r e s dhe një copë h e r ë vështroi p ë r j a s h t a s h e s h i n e mi-n
i s t r i v e . Dite e lagësht, gri. Ajo iu afrua kaloriferit dhe
v u r i dorën në të. Kaloriferi iu d u k pak i ftohtë. Vetëm
k u r s im t ë mos k e t ë . Ç'është kështu, t h a ajo me vete. Nga
i e r d h i kjo frazë, që Anes i pëlqente ta t h o s h t e shpesh
në a t o vite të paharrueshme. Po kjo ë s h t ë budallallëk
t a mendosh, tha me vete. Edhe s i k u r t ë n d o d h t e njëlloj si
a t ë h e r ë , s'kishte se si të fillonte kaq shpejt. P a s t a j , dihej
që kaldaja nuk punonte m i r e kohët e fundit. Dy^tri h e rë
i s h t e folur për zëvendësimin e saj. Është n j ë marrëzi të
mendosh kështu, t h a ajo, dhe u ul pranë në t r y e z ë n e p ü -
nës. Këtë herë diçka është n d r y s h e . , . . Dhe ka k a q qetësi.
Dera u h a p dhe hyri shefi. Pas tij Linda. Për çudi,
f y t y r a e shefit i s h t e e çelur. Linda pyeti Silvën për diçka
dhe shefi u përgjigj. Kjo do të t h o s h t e se i s h t e b ë r ë p a j t i -
mi i h e s h t u r . Ai nisi të t h o s h t e diçka për k i n e z ë t dhe Silva
tregoi pastaj ras t in e Viktor Hilës. Shefi q e s h t e a k o ma
20
19. me zë të lartë, me të qeshurën e tij të v e ç a n t ë - me ca si
britma midis, kur trokiti dera dhe hyri Simon Dersha.
— A mund të telefono j pak? — t h a ai.
Pa e n d ë r p r e r ë të qeshurën, shefi bëri me kokë nga
telefoni. Simon Dersha i u a f r u a tryezës ku ishte vënë t e lefoni,
ngriti dorezën dhe formoi numrin. Silva me Linden
v ë s h t r u a n n j ë r a - t j e t r ë n . Bashkë me r r o t u l l i m i n e d i s -
kut të numrave e qeshura e shefit po shuhej. Më në fund
a t o , ash tu si edhe herën tjetër, dëgjuan sinjalet që binin
diku në skajin tjetër, në telefonin që s'e n g r i n t e askush.
F y t y r a pritëse e Simon Dershës kishte po atë s h p r e h je
l u m t u r i e të h a r r u a r në të. Kur e pa se dikushi s'po për-gjigjej,
e uli dorezën.
— E pastaj? — pyeti shefi. — Ç'bëri ai, Viktori, apo
si e quajnë?
Ajo shprehje e pazakontë mbi f y t y r ë n e Simon Dershës,
i cili, pasi k i s h t e u l u r dorezën e telefonit k i s h t e qën-d
r u a r në këmbë, sikur po bënte një përpjekje të fundit
për t ' u afruar në boten e t y r e , e pengonte Silvën të fliste
lirisht. Megjithatë, duke bërë n j ë sforcim, ajo tregoi diçka
tjetër për Viktorin dhe shefi qeshi prapë me zë. Me
bisht të syrit Silva hetoi fytyrën e Simon Dershës dhe
k ë t ë h e r ë i u duk se krahas përhumbjes së l u m t u r në atë
fytyrë pa një vezullim ironie.
Pa thënë asgjë, qetësisht, si ata që përpiqen të më-nj
an oh en nga ndonjë vend midis r r ë m u j ë s , për të mos
r ë n ë në sy, ai doli në çastin kur e qeshura e shefit bubu-lloi
përsëri me tërë fuqinë.
— Po ky, ç'ka kështu, që v ë r t i t e t në mëngjes si somnambul?
— t h a Lida.
— Ç'ia vë veshin, — ia bëri shefi.
"* — Vërtet e kam, — vazhdoi Linda. — M'u duk pak i
ç u d i t s h ëm me atë kostum blu të e r r ë t që s'e ka veshur
k u r r ë . Apo jo, Silva?
Silva bëri «po» me kokë.
Shefi lëshoi një psherëtimë, sic bënte zakonisht pas
t ë qeshurave të mëdha, dhe pas psherëtimës së tij në
z y r ë ra qetësia. .
21
20. II
Rrallëherë i qe d u k u r Silvës kaq i g i a t ë o r a r i z y r t a r.
Qyshse në zyrë ra qetësia dhe gjer në m b a r im të o r a r it
n u k ishin veçse dy orë e gjysmë, por që asaj iu dukën
si të pafundme. Nuk ishte ditëlindja e vajzës që ia k r i -
j o n t e një p a d u r im të tillë, por diçka tjetër, që as ajo v e të
s 'e kishte të q a r t ë . Ishte diçka që kishte lidhje n d o s h ta
me bisedat për kinezët, me mungesën e Gjergjit d h e me
coperà kujtimesh, që kushedi pse atë dite i vinin valë-
- v a l ë . Silva kishte vënë re se në jetën e njeriut ka d i te
që j a n ë të afta të ndjellin kujtime, a s h t u sic ka të tilla,
që j a n ë krejtësisht mospërfillëse ndaj tyre. E sotmja ishte
një dite e llojit të pare.
22
21. Gjer në mbarim të o r a r i t shefi nuk lëvizi nga zyra,
k ë s h t u që Ariani, i cili hapi një h e r ë përgjysmë derën, e
mibylli përsëri pa h y r ë d h e t ë n j ë j t ë n gjë beri Simon Dersha,
që vinte, sic duket, për të telefonuar.
Më në fund erdhi ora dy. Në korridor dëgjoheshin
hapa, zhurma çelësash nëpër dyer dhe ca zëra të s h k u j -
desur. Shefi ishte zhytur në <J°sjen e tij dhe nuk po e
n g r i n t e kokën. Linda n x o r i pasqyrëzën nga canta, bëri d y -
- t r i zhurma të vogla, por shefi nuk u përmend. A t ë h e rë
ajo e pyeti:
— Ju do të rrini akoma?
— Pse? — t h a ai, pa e kuptuar mire. — Ah, paska
sh'kuar o r a ? I habitur, ai nxori orën e xhepit d h e tundi k o kën.
— Paska shkuar ora v ë r t e t . Ju shkoni, une do të r ri
edhe pak, — t h a me zë të b u t e.
Ato u ngritën, morën çantat dhe mbyllën s i r t a r ë t , duke
u përpjekur të bënin sa më pak zhurmë me çelësat.
— Ditën e m i r e ! — t h a Silva.
— Ditën e mire, shoku shef! — tha Linda pas saj.
— Ditën e mire, vajza! — u përgjigj ai, pa e n g r i t ur
kokën nga dosja.
— S'e ka zemrën të keqe, — t h a Linda tek po zbritnin
shkallët.
— Sigurisht, — tha Silva. — Pse, kush e t h a një gjë
t ë tillë?
— Askush. . . Po e kisha f jalën se, pavarësisht se bën
gjëra të t i l l a . ..
Silva e vështroi shoqen pa e k u p t u a r ç'donte të t h o s
h t e . ; *
— Po ja, pavarësisht se bën n u m r a të* tillë, si për
shembull, qëndrimi j a s h t ë o r a r i t e ku di u n e ç'janë ca gjëra
t ë tilla të panevojshme, p r a p ë s e p r a p ë s'është i keq.
Silva qeshi me zë.
— Epo shefat prandaj j a n ë shef a, — tha ajo, — që të
kenë ca sjellje të ndryshme, ca manira.
— P i k ë r i s h t , — t h a Linda. — mua më pëlqejnë kështu.
Nuk e di si është p ë r ty, por për mua një shef është
si diçka krejt e kundërt me njeriun e afërt, si ta them,
23
22. për shembull me njeriun që dashuron. Nuk e di a u
s h p r e h a qartë.
Silva buzëqeshi.
— Më duket se të kuptova, —«. t h a , — megjithëse jo
plotësishït.
Ato^ k i s h i n dalë tani nga m i n i s t r i a dhe si zakonisht
e bënë një copë r r u g ë bashkë. Linda u përpoq të s h p j e -
gonte dhe një herë r a p o r t i n krahasues midis p o r t r e t i t të
një shefi dhe të n j ë dashnori, ashtu sic e mendonte ajo,
por e ndjeu edhe vetë që u ngatërrua më keq, d h e ia
piasi gazit.
; - - — Budallàllëqe, — tha. — Ti me s i g u r i mendon për
telashet që ke sorite me mysafirët dhe u n e po të fias b u dallàllëqe.
— J o , aspak, — t h a Silva.
: Në të v ë r t e t ë i kishin mbetur për të bërë akoma di-sa
p u n ë të fundit. I duhej të blinte për çdo r a s t e d h e ca
shishe t ë t j e r a v e r ë t ë kuqe. Uji minerai g j i t h a s h t u m u nd
t ë mos mjaftonte, (darka të tilla zakonisht japin një e t je
më t ë madhe se ç'parashikohej). Veç kësaj, duhej p j e k ur
t o r t a me molle në sobën elektrike, përveç disa d h j e t ë ra
telashe të t j e r a të vogla.
Si u nda me Lindën, ajo u-fut në një dyqan pijesh
dhe bleu k a t ë r shishe verë «Shesh i Zi». U përpoq të
gjente përafërsisht n u m r i n e të ftuarve, për të p a r a s h i -
kuar se a do të mjaftonin shishet e verës që bleu, b a s h kë
me ato që kishte në shtëpi, mirëpo kjo iu duk t e p ër
e. nrùnd imshme.
— Më jepni edhe dy shishe të tjera, — i t h a s h i t ë -
s i l * • • ,
Më mire të teprojnë, se të mos mjaftojnë, tha me
vete. Kurse për ujë mineral do t'i duhej të dilte edhe n jë
h e r ë nga shtëpia; shishet ishin të r ë n d a dhe v ë s h t i r ë se
do t'i n g r i n t e dot k ë t ë herë.
Kur po kalonte përbri dyqanit të frutave të r r u g ës
s ë säj, pa molle s h u m ë t ë b u k u r a në v i t r i n e dhe ndali ha-p
a t . ' M e g j i t h ë s e r r j e t a i r ë n d o n t e , u k t h y e dhe hyri b r e n -
dà. Shitësi, i gjatë, i hollë, me zërin e t r a s h ë g u r g u l l u es
24
23. që i n g j a n t e shumë të folurit në radio, si zakonisht nuk
p u s h o n t e së foluri, ndërsa u s h ë r b e n t e klientëve. Kishte
k a t ë r - p e s ë b u r r a dhe po aq gra që p r i t n i n radhën, dhe
Silva u bë gati të dilte, por shitësi, që e vuri re, i t h a:
— Molle si këto r r a l l ë h e r ë dalin. Rrini të m e r r n i.
— J am pak vonë, — tha Silva.
— Më dëgjoni mua, — nguli këmbë ai.
Silva uli r r j e t ë n përtokë dhe zuri vend në radhën e
grave. Në të v ë r t e t ë ajo e dëgjonte p ë r h e r ë s h i t ë s i n e mo-llëve,
i cili, ash tu sic mund ta lavdërorite mallin kur e
k i s h t e të mire, si sot, po a s h t u mund të thoshte" p ë r : ' t ë :
«Sot mollet s'janë gjë, mos i m e r r n i më mire.»
Shitësi po i peshonte mollet një b u r r i të veshür me
s h u m ë sqimë.
— Të lutem, a mund ta heqësh atë mollën atjë?
S'më pëlqen n g j y r a e s a j , — t h a b u r r i , duke t r e g u a r me
gisht peshoren.
— Cilën, — pyeti shitësi, — k ë t ë?
— Jo, tjetrën. Ah, pikërisht atë. Falemnderit. Prit,
hiqmë, të lutem, edhe k ë t ë.
Në grumbullin e njerëzve u dëgjua një m u r m u r i më
e mbytur.
— Më fami, — t h a b u r r i , duke iu d r e j t u a r njerëzve,
— p o j am një çikë merak, mos ma vini ré.
Shitësi po i zbrazte mollet në r r j e t ë . —
— Si vete kinezçja? — e pyeti ai, duke k ë r k u a r në
s i r t a r për t'i k t h y e r mbetjen.
— Si? — ia bëri blerësi, d u k e h a p u r sytë.
— Të pyeta për kinezçen, — t h a shitësi, — si vete.
— Ç'janë këto pyetje? — tha tjetri, duke e pare me
qortim, sikur t'i t h o s h t e : k ë t u e gjete të më bësh n j ë . p y e t
je të tillë d h e pikërisht sot?
— Më duket se i vate dem kinezçja që ka mësuar,
— t h a shitësi, kur tjetri kapërceu pragun e dyqanit. —
Banon këtu.afër, është nga. a t a borgjezët e vjetër, por
t ë u r t ë s u a r , — vazhdoi të shpjegonte ai, d u k e i peshuar
mollet n j ë gruaje. — Ka qenë p ë r k t h y e s i r u s i s h t e s, .që e.
pati mësuar në burg. Kur u prishëm a t ë h e r ë me rusët, e
25
24. l a r u s i s h t e n d h e iu fut kinezçes, dhe do ti, për dy vjet i
doli materie. Mirëpo ç'e d o ! Me sa po shohim, e pati puna
me kinezët, kështu që dhe kinezçja s'do t'i hyjë s h u më
në punë.
— Eh, këta dreqër, edhe gjuhën e qukapikëve j a në
gati të mësojnë, veç t ' u a dojë interesi, — t h a një plak i
ngjirur.
— J a , kështu, — vazhdoi shitësi, — m e r r e t burri i botes
me një djallo gjuhë kaq vjet dhe i v e t e dëm. Me s i g u ri
i vjen të pëlcasë, apo jo?
— Epo ashtu është, po t'i bësh p u n ë t me hilera, —
tha plaku i ngjirur. — Ç'i duhej atij kinezçja?
— Po ja, k u j t o n t e se ç'përkthime do të bëheshin, —
n d ë r h y r i n j ë djalë i ri.
— Epo m i r e ç'iu bë, a t ë h e r ë , — t h a p l a k u.
Dy a t r e vetë qeshën.
— N u k e di të tjerët, po u n e v e t ë e k a m pasur g j i t h -
monë zemrën të ftohtë për këta kinezët, — tha plaku i
ngjirur. — P a r t i n e e dëgjonim që na p o r o s i s t e për t ë r u a j -
t u r m i q ë s i n ë me ta, po zemra, ama, s'më ngrohej që s'më
ngrohej. Mbase e k am gabim, ë?
— S ' e ke hiç gabim, — u hodh n j ë b u r r ë i s h k u r t ë r.
— Miqësia me ta s'ishte si miqësia me sovjetikët. Ndry-she
ishte ajo, më e thellë, më e v ë r t e t ë.
— Ndaj dhe s'na sëmbon hiç në zemër që po p r i s h e -
mi, — t h a plaku.
Shitësi po h i d h t e mollet në r r j e t ë n e Silvës dhe ajo
i zgjati paret. Ishte duke dalë k u r n d j e u zërin e p l a k ut
t ë n g j i r u r , që tha diçka, por ajo s'i dalloi dot fjalët, v e t
ëm dëgjoi të qeshurën e njerëzve.
Sa çudi, tha me vete. Bisedohej fare hapur, në dy-qanin
e mollëve, midis njerëzve p o t h u a j s e të panjohur
me njëri-tjetrin. Sa ndryshe kishte qenë atëherë. S*
e rende qe gjithçka. Sa dimërore. Silva shpejtoi h a p a t.
Është më m i r e kështu, t h a ajo me vete. Një gjakftohtësi
e tillë! Pa dyshim që është shumë më m i r e kështu, p ë r -
s ë r i t i pas pak.
26
25. Ill
Në mbasditen e po asaj dite, duke hapur derën e
a p a r t e m e n t i t , ku zilja kishte një cope h e r ë që binte me
këmbëngulje, buzëqeshja me të eilen Silva bëhej gati të
p r i s t e mysafirët e pare, i mbeti në buzë. Në vend të m y -
safirëve ajo pa një b u r r ë që mbante në k r a h ë një fuçi
të rende, sipër së cilës dilnin degët e n j ë limoni.
— Familja Gjergj Dibra? — pyeti burri.
— Po, — t h a Silva akoma e h u t u a r . j*j Ah, keni s j e -
llë këtë limonin për ne?
27
26. — Na e keni porositur, apo jo?
Pa e bërë të gjatë, njeriu hyri b r e n d a në korridor.
— Ku do ta vendosni? — p y e t i ai me njëfarë p a d u r i -
mi. Dukej m e n j ë h e r ë që fuçia i s h t e e r e n d e.
— Kujdes, — t h a Silva, — k ë n d e j , ju lutem, — dhe
hapi derën e njërës prej dhomave.
Njeriu kaloi me hapa t ë r e n d e mes për mes dhomës
për të dalë në ballkon, derën e së cilës S i l v a porsa e k i s
h t e hapur.
— Vendoseni si të mundni, — t h a ajo, — më vonë do
t a rregullojmë.
Njeriu e uli fucine, drejtoi t r u p i n dhe psherëtiu.
Në korridor po b i n t e telefoni dhe s ' k i s h t e asnjeri që
t a ngrinte. Uh, ia bëri me vete ajo, e d h e ky limon na duhej
të vinte sot.
— Një h e r ë në t r e muaj duhet ta spërkatni kundër
parazitëve. Një h e r ë në gjashtë muaj t'i n d ë r r o n i dheun,
— nisi të fliste njeriu, me n j ë zë monoton. — Veç kësaj, në
r a s t e ngricash duhet t a mbuloni me plastmas, ndryshe
mund t ë t h a h e t b r e n d a një nate.
Silva dëgjonte pa e pasur mendjen a t y . Kishin mbe-t
u r akoma pa u p ë r g a t i t u r sallata, pa u p r e r ë copat e
rostos dhe d h j e t ë r a gjëra të t j e r a të vogla, kurse mysafi-r
ë t mund t ë vinin nga çasti në çast. Veç kësaj i duhej të
v i s h t e një fustan t j e t ë r për darken dhe të bënte pak
t u a l e t .
Ajo bëri një s h e n j ë padurimi, të cilën ai, sic duket,
e kapi, sepse i t h a:
— Na falni, se mbase e r d h ëm në një k o h ë të papër-shtatshme.
- , S ' k a gjë! — t h a Silva. - S'ka gjë.
Asaj p a p r i t u r i erdhi t u r p nga vet ja; n j e r i u e kisht
e n g r i t u r në k r a h ë për ta n g j i t u r gjer në k a t i n e t r e te
n j ë fuçi aq të rende, kurse ajo bëhej nervoze me të.
— Urdhëroni të m e r r n i diçka, — t h a ajo në korridor,
e p u s h t u a r befas nga një ndjënjë faji.
— Jo, falemnderit.
28
27. — Ju lutem, — ia bëri ajo, — mos ma prishni, sot k am
datëlindjen e vajzës.
— Epo m i r e , a t ë h e r ë , — t h a ai.
Silva rrëmbeu njërën nga shishet e rakisë të bëra
gati për d a r k e n dhe i s h t i u në një gotë.
— G ë z u a r ! Edhe njëqind!
— Ju falem nderit.
Kur d e r a u mbyll pas shpinës së të panjohurit, Silva
u kthye te t r y e z a e s h t r u a r , deshi të r r e g u l l o n t e diçka
në të, por n u k bëri asgjë, veç vështroi n j ë copë h e r ë pja-t
a t dhe gotat, që rrézëllinin ftohtë. Zilja e derës e nxori
nga mpirja, por këtë h e r ë e njohu dorën e së bijës.
— Brikena, ç'u b ë r e ? — i tha.
— Po k i s h t e shumë njerëz në dyqan, marna, — t ha
vajza, duke n x j e r r ë nga çanta shishet me ujë minerai.
—Të k e q e n marni, a mund ta bësh ti sallatën dhe ta
presësh roston, sa të bëj une n j ë dush dhe të ndërrohem?
Më duket se mbaj erë gjellë.
— Mire, marna.
Ndërsa zhvishej në banjë, asaj iu duk se ishte mbu-s
h u r pak më tepër se ç'duhet në ijet dhe një copë h e rë
qëndroi m e n d u e s h ëm p ë r p a r a pasqyrës, sikur t ë h a r r o n -
t e perse gjendej atje. Pastaj, që nga korridori erdhi tin-gulli
i ziles së telefonit d h e Silva, s i k u r të përmendej
nga gjumi, n g r i t i dorezën e dushit.
Ajo e bëri dushin shpejt e shpejt, e m u n d u a r nga
ideja se mysafirët mund të mbërrinin në çdo minute.
Meqenëse, me përjashtim t ë dy mësueseve t ë Brikenës, të
gjithë ishin njerëz të afërt, nuk k i s h t e caktuar orën dhe
tani po pendohej për këtë.
Në dhomën e gjumit Silva qëndroi një copë herë
p a r a dollapit, pa vendosur cilin fustan të vishte. Pastaj
ndjeu ftohtë dhe, pa e zgjatur më, veshi me shpejtësi një
fustan ngjyrë lila, që Gjergji e pëlqente veçanërisht. Fu-stani
i r r i n t e njëlloj si më p a r e dhe kjo do të t h o s h t e se
dyshimi që ishte shëndoshur më s h u m ë se ç'duhej, ishte
i kotë. Une n u k e kuptoj shqetësimin tend për linjën e
t r u p i t , i t h o s h t e herë pas h e r e Gjergji. Ti je në a t ë mo-
39
28. s h ë që quhet mosha e lulëzimit të piote të g r u a s (Silva
e d i n t e se ai ishte tepër i kujdesshëm për të p ë r d o r ur
fjalën «lulëzim»- në vend të fjalës «pjekuri», gjë për të
cilën ajo fshehtazi e falënderonte). Mbase u n e kam
shije disi të k a p ë r c y e r , por sidoqoftë n u k e kuptoj dot se
si n j ë g rua në l u l ë z im të j e t ë si s h k a r p ë.
Silva buzëqeshi me vete përpara pasqyrës. Ajo e
ndjeu se fustani që veshi e ndau menjëherë ditën më
dysh. Kështu ndodhte gjithmonë në r a s t e t ë tilla, në d i -
tëlindje apo festa të tjera. Dukej sikur r r ë m u j a e p ë r g a -
t i t j e v e s'do të m e r r t e fund, por vinte p a p r i t u r një çast
kur dita e telasheve ndahej prerazi nga d i t a festive.
Ndërsa kopsiste jakën e fustanit, Silva e n d j e u se ky
çast k i s h t e a r d h u r.
Me k r e h r i n në dore ajo s'u mendua gjatë për modelai
e flokëve. Bëri një k r e h j e që i pëlqente Gjergjit,
megjithëse ai ishte larg. Por ndoshta p i k ë r i s h t ngaqë ai
ishte larg dhe në udhëtim, ajo i k r e h u flokët a s h t u sic
i pëlqenin atij.
v*r Marni, sa e bukur je bërë, — i t h a Brikena, kur
ajo doli në korridor.
Silva i buzëqeshi së bijës, i hodhi n j ë sy tryezës që
t a n i iu duk si diçka që s'kishte s h u m ë lidhje me të dhe,
pa e d i t u r as vetë pse, u v ë r t i t n j ë copë h e r ë n ë p ë r a p a r -
tament. Asaj i pëlqente gjithmonë që në o r ë n përpara
ardhjes së miqve t ë ulej në ndonjë nga ndenjëset, në pri-tje.
Mirëpo gabimi që kishte bërë që n u k u k i s h t e thënë
o r ë n e ardhjes, po ia prishte tani k ë t ë k ë n a q ë s i.
-n Marna, e p r e v a e d h e roston, do ta s h i k o s h ? — u dë-gjua
zëri i së bijës nga kuzhina.
Silva ishte ulur më në fund në n j ë r i n nga kolltukët
e dhomës së ndenjjes, me sy gjysmë të m b y l l u r . Dita
k i s h t e qenë v ë r t e t t e p ë r e lodhshme, sepse k ë t ë herë,
n d r y s h e nga h e r ë t e tjera, ajo n u k k i s h t e p a s u r ndihmën
e Gjergjit. Sa m i r e që b ë r a banjën, mendoi. D r i t a e m b a s -
d i t e s së t e t o r i t b i n t e e përkorët mbi r a f t e t e bibliotekës,
ku s t a t u j a t e vogla të vendosura pranë l i b r a v e , të gjitha
k u j t i m e të kohës k u r ajo punonte në e k s p e d i t ë n arkeo^
30
29. logjike, m e r r n i n në këtë orë, p a r a renies së muzgut, një
pamje misterioze.
Te dera e dTiomës, e hollë d h e e gjatë për trembë-d
h j e t ë vjeçët e saj, u vizatua Brikena.
— Marni, gjithçka është gati. Ti mos u shqetëso më.
— Falemnderit, Brikena. Ulu tani edhe ti.
Vajza u ul përballë s a j.
— Ku mund të jetë t a n i babi? — tha ajo.
Silva ngriti supet.
— Në qiell, mbi ndonjë s h k r e t ë t i r ë , ose në ndonjë
a é r o p o r t duke p r i t u r avionin tjetër.
Vajza u mat të pyeste diçka tjetër, por në a t ë kohë
r a zilja.
— Erdhën, — tha Silva, — shko, Brikena, ta hapësh
derën.
Pa lëvizur nga vendi, ajo p r i t i rrëmujën e zakon-shme
në korridor, të s h k a k t u a r sidomos prej fëmijëve,
por prej andej s'po vinte asgjë e tillë.
— Marna, — tha Brikena te pragu i derës, — të k ë r -
kon një b u r r ë.
. - Kush?
— Nuk e di.
Kur Silva u ngrit, për h a b i n ë e saj, iu duk se në s y t
ë e së bijës kapi vetëtimthi një hije pakënaqësie. Sytë
e vajzës r r ë s h q i t ë n anash porsa takuan s y t ë e s'ëmës.
Ah, ja sepse, mendoi Silva, k u r hodhi s y t ë në k o r r i d o r.
Te d e r a gjysmë e hapur ajo pa Arianin, me të cilin p u -
nonin bashkë në ministri. Veshur me një k o s t um t ë bu-kur,
që e t r e g o n t e edhe më të gjatë, ai k i s h t e q ë n d r u ar
t e pragu, as jashtë, as brenda, në pritje.
Që kur Brikena m e r r t e t ë d r e j t ë n t ë nervozohej për
t ë njohurit e s a j , mendoi Silva me njëfarë acarimi t ë p ë r -
zier me shqetësim. Ishte h e r a e pare që n d o d h t e n j ë gjë
e tillë.
— Më fai, Silva, që e r d h a kështu pa lajmëruar, —
t h a i p o r s a a r d h u r i , — por une e r d h a vetëm për një m i n
u t e . Më fai.
— S'ka gjë, Arian, hyr brenda.
31
30. Vetëm kur ai hyri, Silva vuri re se në dore m b a n te
n j ë tufë lulesh. Ndoshta Brikena qe a c a r u a r pikërisht
prej tyre, mendoi ajo për një sekondë, duke e përligjur
disi të bijën.
— Desha të të sjell këto Iule. Vetëm kaq, — t h a ai
dhe zgjati tufën.
— P ë r mua? — pyeti ajo pak e h a b i t u r.
— Sigurisht, — ia bëri ai dhe buzëqeshi s i k u r të t h o s
h t e : për kë t j e t ë r?
Silva vështroi me ca sy të zbrazët h e r ë lulet, h e rë
n j e r i u n që i m b a n t e ato. Një copë h e r ë dora e tij mbeti
e nderur, pastaj asaj iu duk se befas pesha e luleve në
dorën e tij u qindfishua, u mijëfishua, d h e ajo zgjati dor
ë n si për të s h p ë t u a r tjetrin nga k a t a s t r o f a.
— Dëgjo, Arian, — t h a ajo, duke v ë s h t r u a r lulet që
u bënë p r a p ë të l e h t a në dorën e saj. — Ty s'duhet të të
lindin iluzione ngaqë une tregohem e k u l t u r u a r dhe i
pranoj lulet e tua. Nganjëherë n j e r i u s'di ç'të bëjë, — v a -
zhdoi ajo me zë t ë ulët, sikur fliste me vete. — Ti n d o s h ta
mendon se une s i l l em kështu me ty ngaqë l ë k u n d em
për t ë p r a n u a r ose j o ndjenjën tende? Jo, Arian, une n uk
lëkundem aspak. Ti ndoshta mendon se, ngaqë une nuk
i kam t r e g u a r tim shoqi për ty, ti m u n d të k e s h akoma
s h p r e s ë?
Ai i dëgjonte fjalët e saj pa ia h e q u r sytë. Ishin të
dy në korridorin e ngushtë ku nga çasti në çast mund
f i a behnin të f t u a r i t.
— J o , Silva, — t h a më në fund. — P e r s e të g j i t h a k ë to?
Une thjesht të solla një tufë Iule.
— Thjesht një tufë Iule?
— Silva, une s ' k am a s n j ë m e n d im se ti lëkundesh p ër
mua, asnjë shpresë. Dhe, me sa duket, pikërisht sepse
je e t i l l ë u n e . . . të pëlqej. — Ai u gëlltit me v ë s h t i r ë s i . —
Madje, në do ta dish, ndoshta do të ishte më m i r e që ti
t ë silleshe me mua me ashpërsi dhe v u l g a r i t e t , f i t r e g o -
j e b u r r i t . . . në m ë n y r ë që të më çlirojé edhe mua vetë
prej ndjenjës sime.
— Mund ta bëj edhe këtë, — t h a Silva. — Megjithëse
32
31. ë s h t ë kund ër natyrës sirne, mund ta bëj edhe këtë, në
qoftë se ë s h t ë e nevojshme. Është e vetrnja f li që mund
t ë bëj për ty.
— E pse? — ia bëri ai me gjysmë zëri. Sytë e t i j,
gjer a t ë h e r ë të ndriçuar prerazi, u mbushën gjithë pikë-llim,
si të një djali të vogël.
Befas asaj i erdhi keq për të. Zgjati dorën dhe i
shkundi flokët në një m ë n y r ë që u habit edhe vetë.
— Ik, Arian, — i tha me një zë të bute, — s'ka n e -
vojë k ë s h t u . ^ Ë s h t ë më m i r e pa drame.
Ajo ngriu n ë . çast brenda vetvetes. Ishte hera e
d y t ë që;.gjatë kësaj dite p ë r s ë r i s t e fjalë të Anes.
— Më fai edhe një herë, Silva, — tha ai me një zë
t ë pasigurt. — S'besoj se gjer më sot është p r i t u r kës
h t u ndonjë njeri që vjen të urojë për ditëlindje.
Silva. n ü k arriti të hapté as gojën, se ai kishte
mbyllur derën pas vêtes dhe për ca sekonda u dëgju-an
hapât e tij, që zbriste me r r ë m b im shkallët.
Budallë, tha ajo me vete, duke e ndier se po sku-qëj-
nga t u r p i , po pse- s'the që në fillim, or budàllë. Me-gjithëse
ajo, sikur ta parandiente keqkuptimin, e kishte
pyetur për se ishin M e t dhe ai e k i s h t e saktësuar
se n u k ishin aspak për ditëlindjen ê vajzës..Uh, sa tiiaf,
i a bëri Silva me vetë dhe kafshöi buzën. Megjithatë
s j e l l ja e tij ishte k r e j t e një te m a r r i ; hë fund të fundit
s ' i s h t e normale që njeriu të sill te Iule për ditëlindjen e
vajzës dhe n ë ç a s t i n e fundit f i a dhuronte ato nënës.
Dhe sa keq që ishte bërë ajo... pëshpërimë e gjatë në
korridor. Brikena kishte të drejtë plotësisht të men-donte
diçka jo të m i r e . ' D u h e j sqaruar njëfarësoj, madje
qysh tani. Edhe kjo i duhej tani, pas një dite aq të
lodhshme. n •
• Me tufën e luleve akomà në dore, Silva u drejtua
për në kuzhinë, ku ishte vajza, por në atë çast ndjeu
s e nga tufa e luleve diçka ra në tokë. Ja tani edhe Ana
Karenina, tha me vete, kür pa se ajo ishte një pusullë.
U përkul, e n g r i t i dhe lexoi ç'ishte s h k r u a r në t ë : -«Sil-
3 - 2 33
32. vës për ditëlindjen e saj nga i p a n d r y s h u e s h m i Arian».
Ky ishte vërtet kulmi.
— Brikena, — t h i r r i ajo gëzueshëm, duke h y r ë në
kuzhinë me lulet në njërën dore dhe pusullën në tjet-rën.
— Brikena, shiko ç'budalla. Lexoje k ë t ë pusullë.
Vajza, fytyra e së cilës r u a n t e të gjitha gjurmët e
mërzisë, zgjati kokën te pusulla. Ajo buzëqeshi por me
një buzëqeshje të përmbajtur.
— E s h i k o n ç ' h u t a q ? — vazhdoi Silva me gjallëri. —
Ka kujtuar se kam une ditëlindjen dhe ka sjellë Iule.
Kam pare hutaqë, por jo gjer në k ë t ë shkallë. Ka dë-gjuar,
sic duket, sot në zyrë, që k am përmendur në t e lefon
fjalën «ditëlindje» dhe s'e ka v r a r ë mendjen për
ç'ditëlindje bëhet fjalë. Kalama.
Ndërsa fliste, Silva vuri re se vajza, në vend që
t ë qeshte me të madhe nga gjithë kjo ngatërresë, buzë-qeshte
si edhe më pare, në mënyrë të p ë r m b a j t u r . Atëh
e r ë Silva e kuptoi se po fliste pak si tepër, sic bëjnë
zakonisht njerëzit që i mundon një ndjenjë pasigurie.
Ajo ishte gati të zemërohej me Brikenën që po bëhej
s h k a k t a r e e trazimit të saj, por iu k u j t u a pëshpërima
e gjatë e papërligjur në korridor, dhe në njëfarë shkallë
i dha të drejtë. Ndoshta do t ë . m ë duhet f i a t h em
s i është puna, mendoi. Në fund të fundit, një vajzë
trembëdhjetêvjeçare mund të kuptojë se nëna e saj s'ka
ndonjë faj në qoftë se dikush e pëlqen.
Silva e n d ë r p r e u të folurën dhe, d u k e n d ë r r u a r to-nin
e zërit, i dha Brikenës disa porosi të vogla në lidhje
me tryezën e s h t r u a r , të cilat i harroi v e t ë sakaq. Ajo
doli për disa caste në korridor dhe, kur u k t h y e prapë,
vuri re se fytyra e së bijës ishte më e çelur. Vetëm
tufën e luleve të vendosur te parvazi i dritares ajo e
shikonte me një mënyrë, që Silvës iu d u k armiqësore.
Ra zilja e derës dhe k ë t ë h e r ë ishin vërtet të ftu-a
r i t . Ishin nëna e Silvës dhe i vëllai me të shoqen. F j a -
lëpak zakonisht, pas vdekjes së Anes n ë n a qe b ë r ë k r e j -
tësisht e heshtur. Mund t ë r r i n t e me orë të t ë r a në një
d a r k ë apo gosti pa e hapur fare gojën, por njëkohësisht
34
33. pa bezdisur askënd me pikëllimin e vet. Ndryshe nga e
zakonshmja, në zïnë e saj kishte diçka gri, që d u k e j e du-rueshme
lehtë, por që në të v ë r t e t ë ishte tepër e gjerë,
sepse shtrihej në një m ë n y r ë të n j ë t r a j t s h m e në të gji-t
h a d i t ë t e saj. Nganjëherë, tek e shikonte a s h t u të ëmën.
Silva mendon te se vetëm një zi e tillë mund të mbahej
për Anën.
Nëna e puthi Brikenën, i la një pako në duar, pastaj
takoi Silvën, dhe, pa t h ë n ë asgjë, shkoi e u ul në koll-t
u k u n ku r r i n t e zakonisht në dhomën e ndenjjes.
— Silva, a mund të të ndihmoj për ndonjë gjë, — i
t h a n u s j a e vëllait.
— Jo, falemnderit, — t h a Silva. — I kemi b ë r ë të gji-t
h a gati me Brikenën.
Ata u ulën b u r r ë e grua në kanape dhe Silva zuri
vend në një ndenjëse përballë tyre.
— J a s h t ë ë s h t ë shumë ftohtë, — t h a gruaja e vëllait.
— V ë r t e t ? — ia bëri Silva d h e u n g r i t t ' i h i d h t e edhe
një d r u tjetër sobës me qeramikë.
— Gjergji kur u n i s ? — pyeti vëllai i Silvës.
— P a r a katër ditësh.
— Sa keq i qëlloi, — t h a e shoqja e t i j.
— Ç't'i bësh? — t h a Silva. Ajo e din te që të gjithë
t ë ftuarit, me p ë r j a s h t im të nënës, do ta thoshin këtë.
Zilja e derës ra përsëri. Ishin dy mësueset e Brike-nës
me fëmijët e t y r e dhe me paketat e d h u r a t a v e në
duar. Ndërsa hiqnin palltot në korridor, ata i vazhduan
p y e t j e t për nisjen e Gjergjit, si edhe keqardhjen që s'nde-nji
dot në ditëlindjen e vajzës. Nuk a r r i t ë n të zinin
vend, k u r r a zilja prapë, po këtë h e r ë në m ë n y r ë t ë d r u -
a j t u r .
— Brikena, kush është? — pyeti Silva, k u r pa se ko-r
r i d o r i mbeti i qetë.
— Veriana, — u përgjigj Brikena që andej.
Silva brofi në këmbë. Në korridor, me faqet të sku-q
u r a nga të ftohtët e b r i s h t ë , krejt e ngjashme me Anën,
Veriana po h i q t e mushamanë.
Silva e përqafoi me dhimbsuri mbesën e vetme,
35
34. — Teta Silva, babin do ta fami se s'mund të vinte
dot, — t h a vajza. .-. - •
— Ah,- sa keq! Po ti v e t ëm erdhe?
— Po. Me autobus.
Silva e mori për dore dhe e futi në dhomën e nde-njjes.
— Mirëmbrëma! — përshëndeti vajza.
m Sytë e të gjithëve e s h i k u a n me një k u r e s h t j e të p ë r -
zier me mallëngjim.
— Sa i ngjet së s h k r e t ë s Anë,.— t h a n j ë r a nga grate.
Veriana shkoi drejt e te gjyshja, që i beri vend në
kolltukun e saj dhe nisi t ' i ' p ë r k ë d h e l t e flokët butësisht.
Silva u s h k ë p u t nga mysafirët dhe hyri te dhoma e
Brikenës, por e harroi sakaq perse vajti atje. Ç'kam k ë s
h t u sot? tha me vete. lu afrua dritares dhe vështroi
p ë r j a s h t a njerëzit që shpejtonin në rrugë. Dritat e vit-r
i n a v e s'ishin ndezur akoma. Asaj iu k u j t u a biseda për
kinezçen te dyqani i mollëve d h e buzëqeshi me vete. Një
copë h e r ë qëndroi e m b ë s h t e t u r te pezuli î dritares, pa
menduar asgjë, gjersa u k u j t u a se i k i s h t e lënë mysaf irët
v e t ëm dhe gati sa n u k u t m e r r u a nga kjo, por, duke u
a f r u a r te dera e korridorit, vuri re se në dhomën e nde-njjes
kishte k r i s u r muhabeti d h e askush n u k e kishte vene
re mungesën e saj. Me h a p a të l e h t c njo u afrua te
dera e x h a m t ë e ballkonit, pas së cilës muzgu po binte
lme shpejtësi. Fuçia me limonin, që i panjohuri .kishte
sjellë nga kushedi ç'fidanishte, ishte aty, në mbrëmjen e
saj. të pare, në një ballkon të huaj për të. Zilja e derës
e shkëputi Silvën përfundimisht nga mendimet. Ishin
rentrât e Gjergjit, «grigja», sic i quante ai të katër mot-r
a t e tij, tri prej të cilave ishin të m a r t u a i a , kurse e
k a t ë r t a s t u d i o n t e për mjekësi.
Korridori u mbush me zëra, lëvizje k r a h ë s h që hiq-nin
palltot dhe me rrëmujën e kalamajve me paketat e
d h u r a t a v e në duar.
-r- Uh, sa ftohtë është përjashta! — t h o s h t e n j ë ra
nga motrat.
— V ë r t e t?
35. — T e m p e r a t u r a ka r ë n ë p a p r ì t u r . Po këtu te ju ësht
ë ngrohtë.
_ Sa keq që s'u ndodh Gjergji! Nuk mund ta s h t y n t
e?
K u r r s e s i , — u përgjigj Silva. — S'ishte në dorën
e t i j.
— Ë s h t ë e kuptueshme, — t h a m o t r a më e re, — p a s t
a j , me ç'tregojnë bathët, punët me Kinën janë në një
pikë të t i l l ë që...
— U r d h ë r o n i këndej, — t h a Silva, duke treguar d e r
ë n e dhomës së ndenjjes.
Në a p a r t a m e n t u bë p a p r i t u r ngushtë dhe gëzue-shëm.
Duke kaluar nëpër korridor, Silva gati sa s'ia
shkreDi të qeshurit, k u r pa gardërobën me palltot e vena
n j ë r a mbi t i e t r ë n . Ajo mori ca xhakavento fëmijësh,
që dukej sikur r r i n i n kaliboc mbi palltot dhe pardësytë
e të mëdhenjve dhe i vuri mbi një divan te dhoma e_yaj-zës.
Pastaj u k t h v e në kuzhinë nër t'i h e d h u r një sy t r y e -
zës. që me rrezëllimin e ftohtë të luqëve dhe gotave d u -
kei sikur s'kishte ndom'ë lidhje me zallahinë që po
mbushte anartamentin. Ndërkaa nga dhoma e ndenjjes.
nëpër korridor. te dhoma e Brikenës, kalamajtë më të
vegjël kishin k r i j u a r i t i n e r a r i n e p a r e të vrapimit të t y re
t ë kotë pas n j ë r i - t j e t r i t . Në dhomën e ndenjjes muhabeti
k i s h t e k r i s u r në një mënyrë të tillë. saqë s'kishte asnië
r r e z i k mërzitjeje.
Silvën e t h i r r ë n në telefon dhe ajo u ngrit.
— Mama, kur do t'i ftojmë mysafirët në tryezë? —
pyeti Brikena në korridor.
— Ja, tani, Brikena.
Në të v ë r t e t ë Silva e n d i e n t e se i mposhtte me vësh-t
i r ë s i rastet e hutimit që i s h k a k t o n t e mungesa e Gjer-giit.
Kur ishte ai. giithçka ishte e sigurt dhe ajo nuk
n g a t ë r r o h e j në asgjë. Kurse këte h e r ë e kishte pasur aq
vështirë.
— Ke të d r e j t ë , — i t h a ajo vajzës dhe i hodhi një
] 37
36. sy të fundit tryezës. Çdo gjë ishte në rregull. — Ftoji
mysafirët në tryezë, Brikena.
— Më vjen zor, marna. Ftoji ti.
Te dera e dhomës së ndenjjes, ndërsa kalamajtë i
kalonin nëpër k ë m b ë duke i n g a t ë r r u a r me duar fusta-nin,
Silva t h a me zë të p ë r m b a j t u r:
— Epo, urdhëroni tani.
Zënia vend në t r y e z ë ishte një histori e t ë r ë , kur
Silva, në vend që të kishte rolin kryesor, u t ë r h o q m ë -
njanë, me shpresën se gjithçka do të rregullohej vetë.
Dhe v ë r t e t çdo gjë u rregullua për b u k u r i , me p ë r j a s h -
t im të kalamajve, për të cilët n u k mjaftonin vendet dhe
që, veç kësaj, që në sekondat e p a r a t h y e n dy gota.
Njërës prej motrave të Gjergjit i ra ndër mend të
s h t r o n i n një tryezë veç për kalamajtë, dhe kjo ishte e
vetmja r r u g ë e shpëtimit. Tryeza, në rregullimin e së
cilës morën pjesë shumica e grave të ftuara, u vendos
në dhomën e Brikenës.
— Ç'Jule të b u k u r a ! Perse i keni lënë m ë n j a n ë?
Silva me të bijën këmbyen një s h i k im të shpejtë.
. — Epo, mire se erdhët! — t h a më në fund Silva,
kur iu d u k se m y s a f i r ë t pak a s h u m ë u r r e g u l l u a n nëpër
vende.
Kur pas urimeve të p a r a u dëgjua më në fund zhurma
e s h t r u a r e t h i k a v e dhe e p i r u n ë v e , gjë që t r e g o n te
se idarka kishte filluar vërtet, Silva p s h e r ë t i u e lehtë-
«uar. - — ^
Si në çdo darkë të gjerë, biseda filloi të bëhej e
ndryshme, në pjesët e ndryshme të tryezës. H e r ë - h e rë
ajo unifikohej, për t ' u conëtuar p ë r s ë r i . Në a t ë anë ku
Ishin ulur vëllai i Silvës, morra e vogël e Gjergjit dhe
dy nga k u n e t ë r i t po flitej për Kinën. Dalngadalë biseda
për Kinën, duke e s h t y r ë bisedën për festivalin ki-nematografik,
që porsa (kishte p ë r f u n d u a r , dhe që për
n j ë r ë n nga k u n a t a t e Silvës ishte n j ë gjë po aq e m r e k u -
llueshme, sa ç'ishte fare pa vlerë për k u n a t ë n tjetër, u
s h t r i k r e j t ë s i s h t mbi gjithë t r y e z ë n e darkës. Kunetër
i t e Silvës, si edhe vëllai i saj, ishin të gjithë a n ê t a rë
38
37. p a r t i e dhe, veç kësaj, me sa d u k e j , nuk kishte a s n j ë u d h ë -
zim për të r u a j t u r s e k i e t e lidhur me m a r r ë d h ë n i e t me
Kinën.
— E keni vene re se si ë s h t ë ulur rangu i delegacio-neve
gjatë gjithë kësaj vjeshte? — t h a vëllai i Silvës. —
E kam ndjekur me vëmendje kohët e fundit k ë t ë gjë në
s h t y p , ku flitet për g j i t h f a r ë delegacionesh, të kryesua-r
a që të gjitha nga zëvendës të ndryshëm: zëvendësmi-r
i i s t r a , •zëvendësshefa, zëvendëskryetarë komunash.
— Ishte pardje në gazetë n j ë delegacion i onkestra-ve
popullore të rajoneve të Kinës Juglindore, — t h a s t u -
d e n t j a e mjekësisë duke qeshur.
— E nga kush k r y e s o h e j ? — pyeti vëllai i Silvës. —
Nuk e v u r e ' r e nga kush kryesohej?
— Jo, — u përgjigj ajo, — n u k u emenda të mbaj
mend budallallëqe.
— Po ta t h em une, — t h a vëllai i Silvës, — sepse «
v u r a re një gjë të tillë. Delegacioni kryesohej nga zë-vendëskryeredaktori
i redaksisë së përgjithshme të adm
i n i s t r a t e s qendrore të Radio-Përhapjes.
Qeshën të gjithë d h e Silva, përmes së qeshurës, t h a:
— Më duket se ti, Sajmir, e t e p r o n ca.
— Aspak, — t h a ai. — Të betohem, Silva, që ë s h të
k r e j t ë s i s h t kështu sic t h a s h ë.
— Edhe midis z y r t a r ë v e t a n ë k am vene re që kanë
dalë gjithfarë zëvendësash, që s'i kemi dëgjuar ndonjë-herë,
për të p r i t u r zëvendësit e tyre, — t h a njëri nga k u -
n e t ë r i t e Silvës.
— Po ajo është e n a t y r s h m e , — u hodh k u n a t i t j e t ë r.
— Po erdhi zëvendësi, do dalë ta p r e s ë zëvendësi.
— S'është aq e lehtë të gjendet se kush mund ta
p r e s ë një delegacion kinez, — tha vëllai i Silvës. — Më
tregoi një shok që punon në Ministrine e Jashtme, se
ç ' t e l a s h e patën para ca kohe me një delegacion të fabri-kave
që m e r r e n me prodhimin e distingtivave me fytyr
ë n e Mao Ce Dunit. E vranë mendjen dite me radhë
për të gjetur se ç'funksionar duhej ta p r i s t e delegacio-n
i n dhe, meqenëse nuk u gjet ndonjë zgjidhje më e mi-
39
38. rë, u caktua për ta p r i t u r zëvendësdrejtori i uzinës së
h e k u r - n i k e l i t .
Në tryezë piasi gazi.
— Po prisni, — t h a vëllai i Silvës, — p u n a n u k m b a -
roi me kaq. Kinezët u acaruan dhe u t h a n ë shokëve t a ne
se prodhimi i distingtivave të Mao Ce Dunit s ' ë s h të
diçka k r e j t teknike, domethënë diçka m a t e r i a l e , si h e -
k u r - n i k e l i , por një gjë më e lartë. Shokët t a n e e v r a në
përsëri mendjen dhe, në pamundësi për të gjetur ndon
j ë i n s t i t u t i o n tjetër më të ngjashëm, vendosën që d a r ken
e përcjelljes ta jepte n ë n d r e j t o r i i Bankës së S h t e -
t i t , që m e r r e t me s h t y p j e n e monedhës.
Në t r y e z ë piasi përsëri gazi.
— Dhe kinezët n u k u fyen? — tha studèntja e mje-
Kësisë. — Nuk i dhanë ndonjë k u p t im simbolik kësaj gjet-j
e j e : fytyra e Mao Ce Dunit, monedha...
-, ; — S'e di, — t h a vëllai i Silvës. — Ndoshta j a n ë f y er
Nuk e k am t a k u a r më a t ë shokun e m i n i s t r i s ë.
Silva, e lumtur që t r y e z a ishte g j i t h ë gjallëri, u leh-tësua
përfundimisht. Darka qysh tani mund të quhej
plotësisht e suksesshme.
— Akoma më komike janë formulimet që jep kohët
e fundit s h t y p i kinez për ndonjë pritje, apo banket midis
dy palëve, — vazhdoi vëllai i Silvës. — Nuk s h k r u a j në
më «pritja kaloi në një atmosfere miqësore», por «gjatë
p r i t j e s delegatët e të dy palëve i buzëqeshën n j ë r i - t j e t -
rit».
Mbi t r y e z ë kaloi një vale e re të q e s h u r i.
— P o r ndërkaq vaporët e tyre lëvizin gjithmonë e
më ngadalë drejt Durrësit, — t h a n j ë n g a k u n e t ë r i t e Silvës,
që n u k k i s h t e folur gjer a t ë h e r ë . — Në h i d r o c e n t r a -
l in e Fierzës nuk kanë m b ë r r i t u r një p j e s ë e m a k i n e r i -
ve. si dhe t u r b i n â t . Po a s h t u në Metalurgjikun e Elbasa-nit.
: -r Për të të plasur s h p i r t i n me z v a r r i t j e kinezët janë
të vetmit, — t h a s t u d è n t j a e mjekësisë, — a t j e ku bëj
une stazhin, janë nja t r e kinezë që m e r r e n me pajisjen
e një. laboratori. Veç të mos kesh punë me ta.
39. — E gjithë kjo zvarritje nuk bëhet kot, ka një qël
l im të studiuar. " •
— Natyrisht.
Silvës i erdhi n d ë r mend historia e këmbës së s h k e l
u r të kinezit dhe u m a t ta tregonte, por u përmbajt në
çast ngaqë biseda po m e r r t e një n g j y r ë serioze. Dikush
t h o s h t e se vërtet m a r r ë d h ë n i e t me Kinën kishin një far
e acarimi kohët e fundit, por s'duhej h a r r u a r se e rijëj-t
a gjë kishte ndodhur gjatë revolucionit k u l t u r o r . Mundet
që edhe tani kjo të ishte diçka e p ë r k o h s h m e dhe r e te
e zeza të kalonin përsëri. Tjetri i përgjigjej se këtë
h e r ë çështja ishte më serioze dhe kriza nuk do të k a -
përcehej kaq lehtë. Ndërkaq i pari i k u j t o n t e se, n d r y -
she nga marrëdhëniet, me sovjetikët, që u t r o n d i t ë n një-h
e r ë e përgjithmonë, m a r r ë d h ë n i e t me Kinën të tilla ka-në
qenë përherë, plot rezerva, kështu që edhe kriza e
fundit s'ishte ndonjë çudi. Në të v ë r t e t ë , m a r r ë d h ë n i e të
tilla, që duket sikur do të prishen nga çasti në çast, që-llojnë
që janë nga më të qëndrueshmet, shtoi ai. Sikur
s'më besohet, u përgjigj tjetri. i
— Të jetë për mua. sikur një orë e më p a r e të s h k ë -
p u t e s h im nga ata kinezët, mire do të bënim, — t h a m o t -
ra e vogël e Gjergjit. — Më janë m ë r z i t u r ato f y t y r a t e
t y r e hipokrite.
— S'është punë fytyrash, — tha vëllai i Silvës.
— Edhe fytyrat lozin roi, — ia priti ajo.
— Thonë se të gjitha këto ndodhën ngaqë Mao Ce
Duni është sëmurë rende, — tha n j ë r a nga m o t r a t e Gjergjit.
— Edhe për sërnundjen e tij ka vite që flitet.
— Bile është folur disa h e r ë se Mao Ce Duni ka ko-hë
që ka vdekur dhe e gjithë kjo s'është gjë t j e t ë r . veçse
lufta për pushtet që bëjnë dy sositë e t i j , — t h a vëllai i
Silvës. ' i ' - • i* '
— Çdo gjë mund të ndodhë atje. Vend i mistereve.
Silva u ngrit për të s e r v i r u r ëmbëlsirën. Kur ajo,
e ndihmuar nga Brikena, solli tortën me molle bashkë
me p j a t a t e vogla, biseda në tryezë kishte n d ë r r u a r.
41
40. — E mrekullueshme, — t h a njëra nga kunatat, d u ke
provuar t o r t ë n.
Biseda u copëzua përsëri për të mos u n j ë j ë s u a r më.
Pas ëmbëlsirës Silva solli frutat dhe pas t y r e vuri mbi
s t u f e xhezvet e kafes. Sa m i r e që gjithçka kishte shku-a
r në rregull. Do të donte f i a tregonte Gjergjit gjithçka,
por befas iu k u j t u a se s'dinte asnjë a d r e s ë ku mund
f i d r e j t o h e j . Dinte v e t ëm që a i ndodhej në Kinë dhe a s -
gjë tjetër. Ky mendim e bëri fi shuhej buzëqeshja që
nuk i ishte n d a r ë gjatë gjithë darkës fytyrës së saj.
42
41. IV
Silvës i doli gjumi papritur. Njëherë ajo kujtoi se
k i s h t e gdhirë, por pastaj vuri re se d r i t a r j a qe ndriçuar
prej hënës. Ishte një ndriçim i akullt, i n j ë t r a j t s h ë m.
Brr, sa ftohtë, t h a ajo me vete d h e e kuptoi se i s h t e p i k
ë r i s h t të ftohtët që e kishte zgjuar. Zgjati dorën te ko-modina,
gjeti sustën e a b a z h u r i t dhe ndezi dritën. Ora
i s h t e katër e çerek. Disa caste qëndroi pa lëvizur, me
s y t ë në tavanin e dhomës, pa asnjë mendim. Pastaj përsëri
ndjeu ftohtë. Xhamat e dhomës kishin zënë avull.
43
42. J a s h t ë duhej të ishte ngricë. Asaj i shkoi mendja te B r i kena
dhe Veriana që flinin të dyja në dhomën tjetër.
Mos valle ishin z b u l u a r?
U ngrit pa e b ë r ë të gjatë, hodhi një triko k r a h ë ve
dhe doli me kujdes në korridor. Dera e dhomës së t y re
i s h t e përgjysmë e h a p u r . Silva e shtyu me kujdes dhe
h y r i . Nën ndriçimin e kaltëremë që vinte n g a jashtë,
Silva dalloi flokët e të dyjave, të përziera mbi të n j ë j -
t i n jastëk. Gjatë natës, sic duket nga të ftohtët, Veriana
kishte ikur nga divani ku i kishte s h t r u a r Silva dhe
i s h t e futur në k r e v a t i n e Brikenës. Silva buzëqeshi me
vete, u afrua dhe, ndërsa ndenji në këmbë të shikonte
f y t y r a t e qeta të vajzave, iu kujtua t h ë n i a e nënës s ev
n u k duhet ta vështrosh k u r r ë njeriun që fie. Ajo u r r e -
gulloi mbulesën te supet, pastaj mori një nga k u v e r t at
e lena sipër divanit bosh dhe ua hodhi me kujdes.
Silva doli me hapa të lehtë në korridor, por, në
vend që të shkonte në dhomën e gjumit, diçka e s h t y u të
kthehej e t'i h i d h t e një sy vendit ku i s h t e n g r ë n ë d a r -
ka. Nën d r i t ë n e llambës elektrike që iu duk, si zakonisht
n a t ë n , më e forte, ajo vështroi tryezën, ashtu sic k i s h te
m b e t ur pas mbarimit të darkës. Pjatancat, pjatat e go-t
a t ishin të gjitha aty, disa të zbrazura, disa akoma jo,
a s h t u sic i kishin lënë të f t u a r i t në çastin e fundit, përp
a r a se të shkonin për t ë p i r e kafen në dhomën e n d e n j jes.
Silva vështroi një copë herë tryezën, sikur të për-piqej
të s u i t e ndër mend se ku ishin ulur mysafirët. Dar-ka
iu duk disi e largët. Megjithëse s'ishte aspak e për-gjumur,
e ndjeu se s'ishte e aftë të përqendrohej në a s -
gjë. Duke v ë s h t r u a r pjatat dhe gotat, i k u j t o h e s h i n co-pa
bisedash të n d ë r p r e r a prej shakave d h e të qeshura-ve,
që e kishin përshkuar tejembanë a t ë masë fajance
dhe a t ë qelquri, Pjesa më e madhe e bisedave dhe p i k ë r
i s h t ato ku e q e s h u r a ndoshta ishte h e r ë - h e r ë maska e
j a s h t m e e njcfarë preokupimi, ishin bërë për Kinën...
S'besoj se acari do të jetë kalimtar, si në revolucionin
k u l t u r o r . Ndihet m e n j ë h e r ë që tani është t j e t ë r gjë... Ki-na
sidoqoftë është një mister... Doni të kuptoni politi-
44
43. kën e Kinës? ka thënë njëherë Çu En Lai. Shkoni
në teatrin e Pekinit... Po ai ë s h t ë plot simbole të pazbër-thyeshme,
majmunë, gjarpërinj...
Silva nisi të hiqte pjatat e gotat, sikur të donte që
bashkë me to të hiqte m b e t u r i n a t e a t y r e bisedave. Për
një kohë të shkurtër ajo e zbrazi një pjesë t ë tryezës. Kishin
rnbetur vetëm pjatartcat e frutave, ca tavlla ciga-r
e s h d h e shishet boshe të ujit minerai.
Zhurma e njohur e ujit të lavamanit ia lehtësoi disi
mendimet. Pa e pasur meridjen në vend, kishte n i s u r të
l a n t e pjatat, por në çast u k u j t u a se ishte marrëzi që në
orën k a t ë r e gjysmë pas meshate të m e r r e j me një gjë te
t i l lë dhe hoqi dore prej tyre. U kthye te tryeza, fshiu
t h ë r r i m e t në pjesën e zbrazur të saj, s y t ë i shkûan te t u -
f a e luleve të Arianit, të lena qysh nga mbasditja te pe-zuli
i d r i t a r e s d h e zgjati dorën t'i vinte në tryezë. Mirë-po
në çast iu kujtua pakënaqësia e Brikenës dhe la lulet
a t y ku ishin.
Silva ndjeu ftohtë dhe kopsiti trikon. Xhamat edhe
k ë t u ishin të yeshur me avull. Jashtë duhet të ketë
ngricë, mendoi ajo dhe befas iu kujtuan limoni i sjellë
mbasdite bashkë me fjalët e njeriut të fidanishtes: në
r a s t e ngricash t a mbuloni, ndryshe mund t ë t h a h e t b r e n da
natës. Ideja se mund të dilte në ballkon në k ë t ë të
ftohtë iu d u k e çmendur, megjithatë, kur shoi d r ï t ë n e
k o r r i d o r i t dhe u bë gati të hynte në dhomën e gjumit,
diçka ia mbajti hapat te p r a g u i saj. Sidoqoftë diçka
mund të bënte. S'ishte ndonjë mundim kushedi çfarë të
mbuloje një limon të vogël. Pa e bërë të gjatë, h y r i në
dhomë, hapi kapakët e s i p ë rm të dollapit të r r o b a v e për
t ë n x j e r r ë që andej një qese t ë madhe plastmasi që e m b a n t
e mend sé e kishte vënë atje qysh në verë. Ja ku qen-ka,
t h a Silva dhe nisi ta t ë r h i q t e , por në a t ë çast u k u j t
u a se qesja prej plastmasi ishte mbushur me gjithfarë
gjërash, nga ato që v ë s h t i r ë se hyjnë në punë, por që
është e zorshme për n j e r i u n t'i hedhë. E bezdisur pak
nga pengesà e paparashikuar', ajo nisi të n x i r r t e sendet
njëra pas tjetrës. Kishte aty fustane dhe bluza të Brike-
45
44. nës që tani s'i bënin më, një fustan të gjerë trikotazhi që
Silva e kishte mbajtur gjatë kohës së barres, ca
ciantella, rrotka mëndafshi dhe shkule lesh deveje ngjy-r
a - n g j y r a të t e p r u a r a nga kushedi ç'pulovra si dhe vo-gëlsira
të tjera, të g j i t h a t ë buta, të këndshme dhe pakëz
t ë h a r r u a r a , që të zgjonin çuditërisht mallin e jetës.
Silva i zbrazi të g j i t h a drejt e mbi tapet, për t'i r r e -
gulluar të nesërrnen, doli në k o r r i d o r dhe, para se të
h a p t e d e r ë n e ballkonit, hodhi pallton krahëve.
Në ballkon ishte vërtet shumë ftohtë. Ndriçimi i h ë -
nës, i qelibartë, i t r e t u r si në një heshtje s h k r e t i e , e s h t o n t
e e d h e më shumë f tomën. Gjethet e limonit iu dukën asaj
t ë magjepsura nga ky ndriçim i dylltë, që p ë r h a p t e kudo
një trullosje të pashpresë. Gati e h a b i t u r , ajo ngriti kokën.
Ç'ishte ky qiell i frikshëm në lëmimin e t i j , që
n g j a n t e si i h u a j t u r nga një univers t j e t ë r ? Ajo ndjeu
d r i t h ë t i r ë në s h p i r t kur mendoi se Gjergji fluturonte
ndoshta tani me avion nëpër a t ë lëmim të pabesë.
Limoni do të t h a h e j sonte me siguri, po të mos k u j -
t o h e s h a ta mbuloja, mendoi ajo. E vendosi me kujdes
plastmasin, duke e futur si një kapuç sipër kurorës së v o -
gël dhe u kënaq që qesja jo v e t ëm e mbuloi k r e j t bimën,
por edhe një pjesë të fuçisë. Nën letrën plastike limoni
u bë i mjegullt, si në gjysmëëndërr.
Ajo u mat të ikte, por diçka përpiqej ta m b a n t e edhe
disa caste në ballkon. Ishte maska e dylltë e qiellit, prej
joshjes së të cilit mezi u shkëput.
Kur hyri brenda dhe u fut në shtratin që akoma
r u a n t e ngrohtësinë e t r u p i t të saj, e n d i e n t e se po d r i -
dhej ende jo aq nga të ftohtët, sesa nga ajo zbrazëti e
lemerishme. Gjumi s'e zinte që s'e zinte. P ë r h e r ë e më
pa r r e g u l l i kujtoheshin fraza të t h ë n a gjatë darkës, ha-mendjet
për m a r r ë d h ë n i e t e ardhshme me Kinën. Doni
t a kuptoni Kinën? Shkoni në teatrin e P e k i n i t . . . Po ai
është plot simbole të l l a h t a r s h m e , màjmunë, g j a r p ë r i n j . ..
Silva u r r o t u l l u a në shtrat. Majmunë, g j a r p ë r i n j , përsë-r
i t i me vete, duke ndier se diçka po përpiqej të q a r t ë -
sohej në kujtesën e saj. Ah, po, ishte diçka që ajo e k i -
46
45. s h t e dëgjuar vite më p a r e nga goja e një të njohuri të
s a j , gazetar. Ishte fjala për ca gjarpërinj që, a s h t u sic i
s h e h n j e r i u në ë n d ë r r përpara një fatkeqësie, ai i kishte
p a r e në kënetën e B u t r i n t i t pak kohë para prishjes me
sovjetikët. Ti e kupton që une as jam, as k am qenë ku-r
r ë bestyd, i kishte thënë ai, por këta gjarpërinj më k u j -
toheshin vazhdimisht më pas, kur punët me Bashkimin
Sovjetik m orën rrokullimën. Mirëpo e di ç'më ndodhi
një dite, disa muaj më vonë pas prishjes përfundimtare
me sovjetikët? Dhe gazetari i kishte t r e g u a r Silvës se si
një mbrëmje feste, pikërisht mbrëmjen e festes së pare
pas prishjes, k u r të g j i t h ë prisnin të shikonin fishekzja-r
r ë t e porsambërritur nga Kina, për të cilët kishte dite
që f lite j , a i ishte n d o d h u r në r r u g ë t a m am në kohën kur
qielli u mbush prej tyre. Njerëzit kishin n g r i t u r kokat
p ë r p j e t ë të gëzuar e të h a b i t u r njëkohësisht për këta fi-s
h e k z j a r r ë , që duhet thënë se ishin të ndryshëm nga
a t a që kishin pare, ca fishekzjarre gjithsesi të h u a j , me
n j ë ngjyrë verdhame, që lëshonin tek binin ca cijatje
ngjethëse, sikur t'i flitnin njëri-tjetrit, ndërsa zbritnin:
ç'është kjo tokë, atje, këtu, poshtë... Dhe, sikur të mos
mjaftonte kjo, pas ngjyrave të njëpasnjëshme u d u k ë n më
në fund fishekzjarrët në forme gjarpërinjsh mistikë kinezë.
që vareshin të fundit, bënin valavitje në e r ë , gjersa shu-heshin
njëri pas t j e t r i t mbi kokat tona, duke e lënë qie-l
l in krejt të zi. Njerëzit nisën të t h ë r r i t n i n «Gjarpërinj!
Gjarpërinj!» dhe une, me drithmë në zemër, mendova:
«ç'është kjo gjë ogurzezë? Përsëri gjarpërinj? Dhe men-do,
Silva, ishte festa e p a r e që bëhej pas gjithë a t i j acar
i të paharrueshëm.
E mbështjellë me kuvertë, Silva i solli ndër mend
t ë gjitha këto dhe për kushedi t ë satën herë, t h a me vet
e : sa mire sikur Gjergji të mos ishte n i s u r për këtë
udhë. Ndër mend i erdhi canta e tij e zezë, b r e n d a së ci-lës
ishte dokumentacioni sekret, për hir të çuarjes së të
cilit ata ndodheshin të n d a r ë këtë natë, njëri në një skaj,
t j e t r i në skajin tjetër të botes. Ç'kishte valle në a t ë çan-të
që Gjergji e conte mes për mes qiellit, pa e ditur as
47
46. v e t ë ç'qe n d r y r ë b r e n d a ? Sidoqoftë, sa m i r e sikur të mos
qe nisur, .përsëriti a j o - m e : vete-, d h e prapë, të pështjellë
bashkë, ndërsa. po e zinte-gjumi, iu rrokullisën n ë p ër
mend fishekzjarrët-gjarpërinj në festen e pare pas p r i shjes
me sovjetikët, Sheshi «Skënderbej» i mbushur
plot me kinezë (a ishte e m u n d u r që ai mëngjes të i s h te
aq i afërt, sa t'i përkiste dites që porsa kishte kaluar?)
dhe radiografia e këmbës së kinezit, që f l u t u r o n t e n ë p ër
qiej- - il P
Dy-tri h e r ë i doli gjumi, por ato ishin p r a p ë a t y si
t ë lidhura me fi je të padukshme me n j ë r a - t j e t r ë n , në
g j y s m ë t e r r i n e dhomës, pas d r i t a r e s të së cilës po gdhin-te
mëngjesi i vjeshtës,
•ma iiëriosî ë n n i ß H i ß i ë g i m äff l u d b o b n *frf&i TA .i.r«t;il «p
MfcWîi U J i h a n RüfeM iisënsiM .ïivl i«mj d?.udm V iU-aip
7W,
?m .«suri et ia9?.rfJif.g ë
idßd ë*
o s 9 r p ë f l^
.asserii »jLlMm daiflt-ioqisis ë n r i o i ë n t*
-wife «ëi» ën 'H.ÜVKIBV ninëd Jil
- s ip ë n ë l 9 93Îub .suoi Js>k»3l idnr iixts
- f i 9 m srtG ?irrnëq-iei§ n ë a r ë ^ ïësss-ïn
'îëq ,ìf>'iioz ir.
43
48. KAPITULLI I PARE
Stresi ishte ende në shtrat, k u r iu duk se dëgjoi një
t r o k i t j e te porta: tang, tang, tang. Shtrëngoi faqen fort
pas nënkrejses, me shpresë se do ta mbyste trokitjen, por
pas pak ajo u përsërit. Kush dreqin troket që pa gdhirë,
tha me vete ankueshëm duke h e d h u r mbulesën. Ndërsa
zbriste shkallët, te porta t r o k i t ë n për h e r ë të t r e t ë , por
t a n i , nga ritmi i goditjes së dorezës metalike, Stresi e
mori me mend se kush ishte përjashta. Ai hoqi llozin e
h e k u r t dhe e hapi portën me n j ë t ë tërhequr. Pyetjen
«ç'dreqin ke që më zgjon që pa gdhirë?», pavarësisht se
51
49. nuk e tha, ai e kishte në s y t ë e b u h a v i t u r dhe në k r e jt
pamjen e t i j.
— Ka ndodhur diçka, — shpejtoi të t h o s h t e n d i h m ë -
si i t i j.
Stresi vazhdonte ta shikonte në n j ë m ë n y r ë pyetëse,
me sytë që dukej sikur thoshin: të s h o h im nëse ajo që
ka ndodhur është e tillë, saqë ti duhet të vish e të më
prishësh qetësinë që me natë. Po Stresi e dinte se në
r a s t e të tilla ndihmësi i tij gabonte r r a l l ë dhe, sa h e rë
që ishte matur t'i shfrynte në çastin e fundit, kishte
qenë i detyruar të h i q t e d o r e prej zemërimit. Tani do të
dëshironte që ndihmësi i tij të kishte gabuar v ë r t e t , në
mënyrë, që të mund t'i s h f r y n t e si duhej.
— E çfarë? — t h a a i . m ë në fund.
Vështrimi i ndihmësit rrëshqiti n j ë grime mbi sytë
e shefit të t i j , pastaj, si bëri një h a p përpara, r a p o r t o i:
— Zonja plakë e Vranajve dhe e bija e saj, Dormitina,
që ka m b ë r r i t u r mbrëmë natën, në r r e t h a n a k r e j -
tësisht misterioze, janë të dyja në agoni, duke dhënë
s h p i r t në s h t r a t.
— D o r u n t i n a ? — ia bëri Stresi h u t u e s h ë m . — Si ë s h të
e mundur?
Ndihmësi mori frymë i lehtësuar: t r o k i t j a e tij ishte
e përligjur plotësisht.
— Si është e m u n d u r ? — përsëriti Stresi dhe fërkoi
sytë, si për të h e q u r që andej një m b e t u r i n ë gjumi. Në
t ë v ë r t e t ë kishte fjetur shumë keq. Madje s'i kishte që-
Uuar ndonjëherë që pas një shërbimi të gjatë, dyjavor,
n a t a e p a r e në shtëpi të ishte kaq e mundimshme. Jo gju-më,
por një a n k t h i v ë r t e t ë . — Si është e m u n d u r , — t ha
për të t r e t e n here. — Ajo është m a r t u a r aq larg, sa në
asnjë zi të familjes s'ka a r d h u r dot.
— Pikërisht, — tha ndihmësi. — J u a t h a s h ë : ka m b ë -
r r i t u r mbrémë në r r e t h a n a krejtësisht misterioze.
— E pastaj?
— E pra, janë të dyja të s h t r i r a në s h t r a t , në agoni.
— Çudi! Ka goditje, k r i m?
Ndihmësi tundi kokën.
52
50. — S'e besoj. Është më tepër një çështje tronditjeje.
— Ti i pe?
— Po. Flasin gati p ë r ç a r t të dyja. Nëna e pyet: kush
të solli, moj vajzë? Ajo i përgjigjet: Vëllai, Kostandini.
— Kostandini? Po ai ka t r e vjet që ka vdekur, bashkë
me t ë r ë vëllezërit e tjerë.
— P i k ë r i s h t këtë i t h o t ë e ëma, sic më treguan gratë
i'qinje, që u rrinë te koka. Por vajza ngul këmbë që m b r ë -
më vonë, pak kohë pas mesnate, ka ardhur pikërisht me të.
— Çudi, — t h a Stresi, kurse me v e t e ia b ë r i : e t m e r r -
shme.
Ata qëndruan një copë h e r ë pa folur përballë njëri-
- t j e t r i t , gjersa Stresi, ngaqë ndjeu ftohtë, u k u j t u a se
ishte i paveshur.
— P r i t m ë pak, — t h a ai dhe hyri brenda.
Që brenda u dëgjua zëri i përgjumur i së shoqes
që pyeste «Ç'është, Stres?» dl.e fjalët e përgfigjes së t i j,
që n u k dalloheshin. Doli pas pak i veshur me uniformen
è kapitenit të krahinës, e cila ia t r e g o n te edhe më të
gjatë e më të ngushtë t r u p i n.
— Shkojmë atje, — tha.
Një copë r r u g ë e bënë pa folur. Ca fletëza trëndafili
t ë bardhë të rëna p ë r p a r a një porte, iu dukën Stresit sê
mund ta ndihmonin t ë k u j t o n t e një copëz ë n d r r e që, për
çudi, e kishte pare midis atij gjumi të t u r b u l l t.
— Ë s h t ë diçka gjithsesi e jashtëzakonshme, — tha ai.
— P o t h u a j s e e pabesueshme, — ia ktheu ndihmësi.
— Në fillim, të t h em të drejtën, gati sa s'të besova.
— E mora me mend. Dhe në të v ë r t e t ë s'është për t 'u
besuar.Është vërtet një enigmë.
— Më tepër se një enigmë, — t h a Stresi. — Sa më
tepër që e mendon, aq më e pakapshme të duket.
— G j i t h ë puna është të gjendet se si pati mundësi
t ë vinte Doruntina, — t h a ndihmësi.
, - Si?
.— Kyçi i énigmes është të gjendet se si erdhi Doruntina,
rne ç'njeri, apo, më mire, me ç'mënyrë.
53
51. — Me ç'njeri, — përsëriti Stresi, — me ç ' m ë n y r ë . ..
Është e qartë që ajo nuk thotë të v ë r t e t ë n.
— Tri h e r ë e pyeta se si erdhi, por ajo nuk j e p te
shpjegime. Diçka fshihte.
— E dinte që krejt vëllezërit e saj, bashkë me Kos-tandinin,
kishin v d e k u r ? — pyeti Stresi.
— S'di ç'të them. Besoj se jo.
— Ka mundësi të mos e dinte, — t h a Stresi. — Ajo
është martuar aq larg, saqë qysh nga d i t a e dasmës nuk
ka a r d h u r dot a s n j ë h e r ë në shtëpi. Kjo është h e r a e p a re
që vjen, me sa di une.
— Fakti që s ' e r d h i as në zinë e t m e r r s h m e të n ë n të
vëllezërve, do të t h o t ë se nuk e d i n t e m y n x y r ë n , — t ha
ndihmësi. — Zonja plakë ankohej shpesh që vajza u m a r -
t u a aq larg dhe që në k ë t ë d i t e t ë zezë n u k i u gjet pranë.
— Pyjet e Bohemisë, ku ajo është m a r t u a r , janë t e për
larg, — t h a Stresi. — Së paku dy j a v ë r r u g ë që kën*-
dej, në mos më tepër.
— Në mos më tepër, — përsëriti ndihmësi. — Është
pothuajse zemra e Evropës.
Ndanë udhës Stresit i zunë s y t ë prapë fletëza të
bardha trëndafilash, thuase një dore e p a d u k s h m e i kis
h t e shkundur gjatë natës.
— Sidoqoftë me dikë erdhi që a n d e j , — t h a ai.
— Po me kë? Natyrisht që nëna, a s h t u si ne, nuk e
beson atë që t h o t ë vajza, se e r d h i me të v d e k u r i n.
— Po perse do ta fshihte n j e r i u n që e solli?
— S'e marr dot me mend. Është tepër e n g a t ë r r u a r.
Përsëri një copë r r u g ë e bënë pa folur. Ajri i vjesh-t
ë s ishte i ftohtë. Ca s o r r a fluturonin ultazi duke k r o k ë -
l l i t u r . Stresi i ndoqi me sy një copë h e r ë.
— Do të kemi shi, — t h a ai. — K u r s o r r a t k r r o k a s in
kështu, do të t h o t ë se u dhembin veshët nga afrimi i
s h i u t .
Ndihmësi vështroi andej, por n u k tha asgjë.
— P a k . m ë p a r e diçka the për t r o n d i t j e n që ka s h k a k -
t u a r agoninë e të dyjave, — t h a Stresi.
— Po, — u përgjigj ndihmësi, — d u h e t të k e t ë q e në
54
52. një tronditje e madhe (ai e shmangu fjalën «e tmerr-shme
», sepse shefi i kishte bërë vërejtje që e përdorte
a t ë vend e pa vend). — P ë r d e r i s a s'ka dhe s'ka se si të
k e t ë shenja goditjeje, sic do ta shihni edhe vetë, agoni-në
e të dyjave e ka s h k a k t u a r një tronditje e pazakontë.
— Mendon se nëna ka b ë r ë p a p r i t u r një zbulim të
tmerrshëm? — pyeti Stresi.
Ndihmësi i nguli sytë. Vetë i përdor f jalët si të ketë
qejf, mendoi vetëtimthi, kurse të tjerëve ua zë në grykë.
—Një zbulim i nënës? — t h a ai. — Më tepër do të b e -
soja se të dyja, në të njëjtën kohë, bënë nga një zbulim
t ë tmerrshëm, sic t h a t ë ju.
Duke vazhduar të këmbenin mendime për t r o n d i t jen
që nëna dhe e bija i kishin s h k a k t u a r n j ë r a - t j e t r ë s,
(për shkak të punës së përditshme fjalët e Stresit dhe të
ndihmësit të tij i afroheshin p ë r h e r ë e më tepër stilit të
n j ë raporti hetimor), a t a të dy r i n d ë r t u a n pak a shumë
skenën që mund të k i s h t e ndodhur në mesnatë. Porta e
shtëpisë së vjetër kishte trokëllitur në një orë të paza-konshme
dhe në pyetjen e zonjës plakë «kush është», që
j a s h t ë ishte dëgjuar zëri: «Jam Doruntina». Duke ecur
d r e j t portes për ta hapur, krejt e h u t u a r nga e p a p r i t u r a,
pa e besuar aspak se po dëgjon zërin e vajzës së vet, plaka,
s i për të hequr dyshimin, pyet «po kush të solli?». Sepse
ka t r e vjet që ajo e p r ê t vajzën t'i vijë për t ' i u gjen-dur
pranë në fatkeqësi dhe vajza s'vjen e s'vjen. Që jas
h t ë Doruntina i përgjigjet: «Më solli im velia, Kostandini
». Këtu plaka ka m a r r ë goditjen e pare. Ka mundësi
që ajo, me gjithë tronditjen, të k e t ë pasur fuqi t'i thoshte
së bijës: Ç'flet kështu, Kostandini, bashkë me vë-llezërit,
kanë t r e vjet që t r e t e n nën dhé. Tani është r a -
dha e Doruntinës për t ' u t r o n d i t u r . Në qoftë se ajo k u j -
ton se ka a r d h u r vërtet me Kostandinin, t r o n d i t j a është
e dyfishtë: nga njëra anë, m e r r vesh se Kostandini bas
h k ë me vëllezërit e saj kanë vdekur, nga a n a t j e t ë r , kup-ton
se paska udhëtuar me një fantazmë. Ndërkaq nëna
plakë gjen aq fuqi sa për të h a p u r portën, me një shpresë
të fundit se nuk i dëgjoi mire fjalët e vajzës apo që i
55
53. bënë veshët, ose që, në fund të fundit, s'ishte D o r u n t i na
ajo që trokiste te porta. Të njëjtën s h p r e s ë p'ati ndoshta
edhe D o r u n t i n a përjashta. Mirëpo porta u hap, ato i p ë r -
s ë r i t ë n n j ë r a - t j e t r ë s po ato fjalë dhe k ë s h t u t r o n d i t j a e
të dyjave erdhi e u bë vdekjeprurëse.
— E megjithatë e gjithë kjo pak është e besue-shme,
— t h a Sïresi.
— A s h t u t h em edhe une, — tha ndihmësi, — veç një
gjë ë s h t ë e v ë r t e t ë : fakti që a t o të dyja ndodhen në agoni,
t r e g o n se diçka ka ndodhur midis t y r e.
— Diçka ka ndodhur, — p ë r s ë r i t i Stresi. — N a t y r i s ht
që diçka ka ndodhur, por eja merre vesh. Një r r ë f im , i
t m e r r s h ëm nga a n a e së bijës, pra një zbulim po aq i
t m e r r s h ëm për n ë n ë n . . . ose. . .
— Ja shtëpia, — t h a ndihmësi, — n d o s h t a diçka do të
m a r r im vesh.
Shtëpia e madhe dhe e zymtë u shfaq që larg në
mbarimin e një fushëtire. Toka e lagësht ishte plot me
gjethe të verdha gjer atje. Shtëpia, që k i s h t e qenë dikur
nga më të mëdhatë e më të rëndësishmet e principatës,
r r e z a t o n t e tani që larg braktisjen dhe zinë. Shumica e
k a n a t e v e t ë kateve të sipërme ishin të mbyllura, stre-hët
vende-vende të dëmtuara dhe t r u a l l i përpara saj,
me a t a d r u r ë të v j e t ë r pak të p j e r r ë t e gjithë myshk,
ishte krejtësisht i s h k r e t ë.
S t r e s i t iu k u j t u a varrimi i nëntë vëllezërve V r a n a j,
t r e vjet më pare. Fatkeqësi kishin n d o d h u r përherë, n j ë r
a më e r e n d e se t j e t r a dhe nganjëherë t ë tilla, s a q ë dukej
se prej kujtimit t ë t y r e mund të t ë s h p ë t o n t e v e t ëm
çmenduria, por një gjëmë e tillë, n ë n t ë arkivqle djemsh
nga një shtëpi brenda një jave, s'mbahej mend në asnjë
brez njerëzor. Dhe gjithçka kishte ndodhur pesë javë pas
dasmës m a d h ë s h t o r e t ë vajzës së vetme të shtëpisë, Do-r
u n t i n ë s . Kishte sulmuar p a p r i t u r një u s h t r i normande
dhe të nëntë vëllezërit qenë nisur për në luftë. Shumë
vëllezër nga një familje qenë nisur p ë r h e r ë në luftëra
edhe më të mëdha e më të përgjakshme. Por a s n j ë h e rë
s'kishte ndodhur që të v r i t e s h i n qoftë edhe gjysma e tyr
e . Mirëpo ushtria a r m i k e paskësh qenë k ë t ë h e r ë t j e t ë r -
56