1. TEKNOLOGJIA E PËRPUNIMIT ME PRERJE
(HEQJE ASHKLE-GËDHENDJE), NOCIONI,
PËRDORIMI, KLASIFIKIMI,
KARAKTERISTIKAT

3. Përpunimi me prerje ose përpunimi
me heqje ashkle siç tregon edhe emërtimi
konsiston (bazohet) në heqjen graduale të
shtresave të metalit nga lënda e parë që i
nënshtrohet përpunimit, deri në përftmin e
detalit të gatshëm me formë, përmasa dhe
vrazhdësi (ashpërsi) të kërkuar (specifikuar).
Vegla që përdoret për të realizuar
përpunimin me prerje quhet vegël prerëse
(instrument prerës), ndërsa makina ku
realizohet
përpunimi,
quhet
makinë
metalprerëse.

4. Rëndësia e përpunimit me prerje:
 afro 60%(60-80%) e prodhimtarisë në
industrinë
mekanike
realizohet
me
përpunim me prerje,
 në shtetet me industri të zhvilluar afro
20% e prodhimtarisë së tërsishme
realizohet me përpunim me prerje,
 15-20% e vendeve të punës janë në
sektorin e përpunimit me prerje,
 në çdo vend pune që është i lidhur
drejtpërdrejt me prodhimin përfshihen edhe
2-2,5 vende pune në shërbimet tjera
përcjellëse.

5. Përparësitë (avantazhet):
 precizitet (saktësi) i lartë përmasor,
toleranca (shmangie) të ngushta dhe cilësi e
lartë e sipërfaqes përpunuese,
 zbatimi i përpunimit për të gjithë
materialet me karakter industrial,
 mundësia e vetme për përpunimin e
teheve të mprehtë të sipërfaqeve,
 mundësia e vetme për përpunimin e
materialeve me fortësi relativisht të lartë
dhe të materialeve të brishtë,
 mundësia e përpunimit të sipërfaqeve të
ndërlikuara fazonale,

6.  mundësia e përpunimit të pjesëve me
përmasa
të
ndryshme
makro
dhe
mikrometrike,
 shtresa tejet e hollë që pëson ndryshime
fiziko/mekanike gjatë përpunimit,
 mundësia e lehtë për automatizim të
procesit,
 produktivitet i lartë dhe kosto relativisht
e ulët e produkteve të prodhuara.

7. Mangësitë (të metat) e përpunimit me prerje:
 krijimi i ashklës,
 zbatimi i disa kalesave deri në arritjen e
përmasave nominale,
 nevoja e domosdoshme e CNC makinave
dhe programimi për disa konfiguracione të
sipërfaqes punuese,
 vendosja e makinave metalprerëse
kërkon sipërfaqe dhe hapsirë të madhe,
 ndikimi i konsiderueshëm në mikroklimë,
 koha relativisht e gjatë e fazave
përgatitore të procesit të përpunimit,etj.

8. PËRPUNIMI ME PRERJE

9. Teknologjia e përpunimit me prerje ose
siç quhet edhe ndryshe teknologjia e
përpunimit me heqje ashkle përbën bazën
kryesore të zhvillimit të industrisë mekanike
nga se mundëson prodhimin e detaleve
makinerike dhe pjesëve tjera të ndërrimit me
cilësi të lartë.
Frederik W. Taylori (1856-1915) -pioner
në vendosjen e themelit të studimit shkencor
të ligjshmërive të procesit të prerjes.
Frederik W. Taylori (1856-1915)

10. Përdorimi
Përpunimi me prerje falë përparësive
(avantazheve) që posedon, ka përdorim të
gjërë në të gjitha fushat industriale.
Emërtesa (nomenklatura) e produkteve të
prodhuara me përpunim me prerje është
tejet e gjërë dhe e llojllojshme nga
pikëpamja e formës, përmasave
dhe
saktësisë (precizitetit) të tyre. Vlen të
theksohet se gati të gjitha pjesët që
përpunohen me teknologjitë tjera prodhuese
duhet ti nënshtrohen përpunimit me prerje
me qëllim të sjelljes së përmasave nominale
në kuadër të tolerancave (shmangieve) të
lejuara.

11. Disa pjesë të automobilit që përpunohen me
heqje ashkle

14. Produktet e gatshme që përfitohen me
përpunim me heqje ashkle (prerje) kryesisht
duhet të kenë:
-formë të rregullt gjeometrike,
-përmasa brenda fushave të tolerancave
(shmangieve),
-ashpërsi (vrazhdësi) të caktuar të
sipërfaqeve,
-pozicion të ndërsjellë të sipërfaqeve,
-kosto optimale.

15. Aftësia e materialit për të iu
nënshtruar përpunimit me prerje dhe për të
prodhuar pjesë (detale) me formë, përmasa
dhe ashpërsi (vrazhdësi) sipërfaqësore të
caktuar njihet me termin përpunueshmëri
(punueshmëri) me prerje (Mashineability) dhe
varet nga shumë faktorë, ndër të cilët më me
rëndësi janë:
-lloji i materialit,
-fortësia,
-mikrostruktura,
-metoda përpunuese etj.etj.

16. Qëndrueshmëria maksimale
Shkatërrimi
Rm(MPa)
Deformimi plastik
Kufiri i rrjedhshmërisë
Deformimi elastik
Re(MPa)
0.2%
Zgjatimi –A (%)

17. Gjatë procesit të prerjes ndodh shkëputja
e pjesëzave të metalit nga pjesa që punohet
(copa-detali), e cila ndodhet nën veprimin e
veglës prerëse (thikës). Thika shtyhet përpara
nga forca F (fig. në vazhdim) dhe ushtron
trysni në shtresën që gjendet para saj. Kur
forca F e mposht forcën e lidhjes së
brendshme të grimcave (kokrrizave kristalore)
të metalit shkakton deformimin e saj, d.m.th.
ndodh shkëputja e ashklës nga tërsia e
pjesës që punohet. Me zhvendosjen përpara
të thikës ndodhë shkëputja e vazhduar e
ashklës dhe rrëshqitja e saj në faqen e
përparme të veglës prerëse (thikës).

18. Rrëshqitja e pjesëve të shkëputura të
metalit ndodh sipas rrafshit AB, i cili me
rrafshin horizontal formon këndin (ß=30-40O).

19. Shkëputja e ashklës realizohet në
mënyrë të vazhduar duke filluar nga elementi
1, 2, 3 e kështu me radhë.

20. Procesi i përpunimit me prerje realizohet
çdoherë duke depërtuar maja e veglës
(instrumentit)
prerëse në materialin që
përpunohet, siç shihet në figurën
e
mësipërme dhe gjatë kësaj zhvillohen
fenomene të ndryshme, kimike, fizike,
mekanike dhe tribologjike që kanë rëndësi të
veçantë në realizimin e procesit të përpunimit
dhe në cilësinë e produktit të gatshëm. Njohja
e këtyre fenomeneve sot paraqet një kusht të
domosdoshëm jo vetëm për arritjen e cilësisë
së lartë të produktit të gatshëm, por edhe për
plotësimin e kushtit optimal në tregun
konkurrues.

21. Klasifikimi (ndarja) i metodave të përpunimit
me prerje:
Në varësi të historikut të zhvillimit,
përpunimi me prerje klasifikohet në:

Metoda konvencionale (tradicionaleklasike) të përpunimit dhe
 Metoda jokonvencionale (bashkëkohorejotradicionale) të përpunimit
Në varësi të shkallës së vrazhdësisë së
sipërfaqes punuese, përpunimi me prerje
klasifikohet në:
 Përpunim paraprak (i vrazhdë i ashpërzgrosimi),
 Përpunim final (përmbarues –finicioni).

23. Metodat e përpunimit paraprak (vrazhdëashpër) me prerje:
-tornimi
-shpimi

24. -frezimi
-zdrukthimi (zdrugimi)
-sharrimi, etj.

25. Metodat e përpunimit final:
-
retifikimi (rektifikimi)
-lapimi

26. Polirimi mekanik
Polirimi elektrokimik
Vegla për
honingim
Honingimi

27. Në varësi të llojit të lëvizjes kryesore, makinat
metalprerëse ndahen në:


makina me lëvizje kryesore rrotulluese,
makina me lëvizje kryesore drejtvizore.



Në varëse të madhësisë:
të lehta, me peshë deri në 10 tonelata,
të mesme, me peshë prej 10-30 tonelata,
të rënda, me peshe prej 30-100 tonelata.

28. Në varësi të karakterit të punimeve që kryhen,
respektivisht në varësi të mundësisë teknologjike,
dallohen:
 makina tornuese,
 makina frezuese,
 zdruguese (zdrugthuese),
 makina shpuese,
 makina rektifikuese(retifikuese),
 makina sharruese,
 makina për përpunime të veçanta etj.

29. Në varësi të mënyrës së drejtimit(udhëheqjesdirigjimit):
manuale,
gjysmautomatike,
automatike.
Në varësi të përdorimit:
universale,
speciale.
Në varësi të shkallës së precizitetit (saktësisë):
normale,
precize,
me precizitet të lartë.

30. Në varësi të shkallës së precizitetit
(saktësisë) metodat e përpunimit me prerje
klasifikohen edhe sipas tabelës në vazhdim:

32. Klasifikimi sipas standardid DIN 8580:

33. Makina metalprerëse
Makina për tornim
Makina për frezim
Makina për zdrugthim(zdrugim)
Makina për retifikim(rektifikim)

34. Makina për shpim
Makina për përshkim (tërheqje)
Makina për sharrim

36. Vegla prerëse
Vegla për tornim (thika)
Vegla për frezim (freza)

37. Vegla për shpim, kalizvarim, alezim dhe filetim
Vegla për zdrugthim (zdrugim)

38. Vegla për përshkim (tërheqje)
Vegla për retifikim (rektifikim)

39. Vegla për sharrim

40. Në varësi të formës
së detalit që
prodhohet, përpunimi me prerje mund te
klasifikiohet në:
-përpunimi i pjesëve me sipërfaqe
cilindrike (boshtet, pernat etj.),
-përpunimi i pjesëve me sipërfaqe
prizmatike (shtëpiza, blloqe motoresh, etj.),
-përpunimi i sipërfaqeve të filetuara (të
jashtme dhe të brendshme),
-përpunimi i sipërfaqeve të dhëmbëzuara
( dhëmbëzorët), etj. etj.

41. Metodat
jokonvencionale
(jotradicionale-bashkëkohore) të përpunimit
me
prerje,
për
dhënien
e
formës
përfundimtare
të
sipërfaqes
dhe
për
përmasimin e saj, konsistojnë (bazohen) në
shfrytezimin e energjisë:
-mekanike,
-kimike,
-termike dhe
-elektrike.

42. Prerja me shtypje uji
Prerja me tufë elektronike

43. Preja me erozion elektrik
Preja me plazmë