Ho bieu chanh dai nghia diet than

i Ngh a Di t Thân 1 www.hobieuchanh.com

i Ngh a di t Thân
Bi u Chánh

Ch ng I
i t ng ngày x a, chúng ta ch ng kh i ng m ngùi v n i th m c a t tiên
ta, cách g n m t tr m n m h i tr c, ph i ch u cái c nh thê l ng n c m t nhà tan,
sao d i v t i.
Trong lúc y tr i Ð ng Nhâm t Gia Ð nh rung rinh, cây c héo xàu, sanh
linh thán. Nh c l i tình c nh ó truy ni m au kh c a ng i tr c, mà c ng
phòng v vi c sau, ng suy c nghi m kim r i ung úc tâm h n mà gi gìn
non n c, làm nh v y t ng không ph i là làm vi c vô ích.
m T Ð c th 11, nh m n m M u Ng 1858 n c Pháp l y c tri u ình
Vi t Nam c m o bèn phái H i quân Trung T ng Rigault de Genouilly ch huy m t
oàn chuy n thuy n qua b lên ánh h i kh u Ðà N ng (Tourane) có m t ti u
oàn binh Tây Ban Nha theo tr l c. Gi c chi m Ðà N ng toan ánh vào ô thành
Hu , nh ng g p binh ta ch ng ng n m nh m nên ti n không n i.
Qua tháng giêng n m sau là n m 1858. Trung t ng Genouilly bèn i chi n
c m t ti u oàn l i gi m y oàn vùng Ðà N ng, còn bao nhiêu binh thì ch
t xu ng chi n thuy n ng vào mi n Nam tính xâm chi m t Gia Ð nh là vùng có
ti ng phì nhiêu phong phú. Binh Pháp vào c a C n Gi , h n phá nh ng ph n tàu
óng hai bên sông Ð ng Nai, r i ti n th ng lên ánh thành Gia Ð nh.
Quan h c gi thành Gia Ð nh là c Võ Duy Ninh v a hay tin binh i
Pháp khai chi n thì c t c t c n các t nh kêu binh lên ti p vi n ng ch ng v i
gi c. Vi n binh n ch a k p còn quân lính trong thành , song thi u hu n luy n,
thi u tinh th n chi n u, b i v a không bi t cách phòng th cho gi c t do vào
ánh có hai ngày t c thành. C Võ Duy Ninh ph i t t cho toàn ti t ngh a.
Gi c tóm thâu t t c súng i bác, thu c n b c ti n và lúa g o. R t ti c thay!
Trung t ng Rigault de Genouilly phân binh Trung tá Jauré Guiberry l i
gi thành Gia Ð nh, còn bao nhiêu binh thì ch tr ra Ðà N ng ánh n a, c ng
không th ng n i binh ta, l i nhu m b nh. Pháp nh sai Thi u t ng Page qua thay
th cho Trung t ng Rigault de Genouilly v Pháp an d ng.
ó n c Pháp v i n c Anh có vi c b t hoà nên hai n c h i binh i ánh
Tàu. Chánh ph Pháp sai Trung t ng Charner ch huy m t oàn chuy n thuy n
qua Vi n Ðông, l i d y Thi u t ng Page ph i rút binh Ðà N ng và Gia Ð nh i theo
Trung t ng Charner ng ti p chi n.
Tháng 3 n m 1860, Thi u t ng Page rút h t binh Ðà N ng v h i binh t i Gia
nh, phái Ð i tá d´Ariès l i gi Gia Ð nh v i 800 binh Pháp và 200 binh Ma-ni
(Manille) c a Tây Ban Nha, còn bao nhiêu thì ch h t theo Trung t ng Charner qua
ánh Trung Hoa.


Tri u ình Hu phái c Kinh l c s Nguy n Tri Ph ng vào Nam l p k
kh c ph c Gia Ð nh, có cho c Ph m Th Hi n làm Tham Tán quân s .
Tháng 7 n m ó hai c vào t i có binh tri u i theo l i có binh m y t nh do c
Tôn Th t Hàn ã g n v . S binh ta ông b ng m i s binh Pháp trong thành Gia
nh. Th mà c Nguy n Tri Ph ng không ngh n s công thành, c l i truy n
nh l p i n t i Chí Hoà và phân binh l p h th ng phòng th t i vùng Gò V p
qua Chí Hoà, Phú Th , vô t i ng n R ch Cát.
Bên kia Trung Hoa th t b i ch u ký t hòa c v i Pháp và Anh.
n tháng giêng n m 1861, Trung t ng Charner tr l i Gia Ð nh v i 70 chi n
thuy n và 3500 lính, binh lên thành, li n m cu c ti n công i n c a ta. Giao
chi n trót hai ngày hai êm, hai bên u t n th t n ng nh ng binh pháp lão luy n l i
có súng nhi u h n, i bác b n nát n l y c a ta, nên binh ta ph i v tan, m t ph n
rút v Biên Hòa, nh ng s ông thì ch y t tán.
Gi c th a th ng phát binh r t theo và chi m Th D u M t, Tây Ninh, Gò
Công, Tân An chi m luôn t nh Ð nh T ng (M Tho) n a. Qua tháng 10 Thi u t ng
Bonard qua th cho Trung t ng Charner v Pháp ngh .
Tháng 11 Thi u t ng Bonard em binh chi m luôn t nh Biên Hòa v i Bà R a,
i qua tháng 3 n m sau (1862) còn ánh l y luôn t nh V nh Long.
Tri u ình không làm gì h t, ch ng th y gi c l y m t t i b n t nh m i rúng
ng nên sai Phan Thanh Gi n cùng v i Lâm Duy Hi p vào Nam ngh hòa.
Quân Pháp ã c l nh xâm chi m n c ta nên ch u th ng thuy t, nh ng
không ch u tr t. Phái b c a ta nói h t s c h m i ch u tr l i t nh V nh Long,
nh ng h bu c.
1) Ph i cho binh Pháp c óng t i t nh l V nh Long cho t i ch ng nào h d p yên
gi c giã m y t nh trên r i h s rút v .
2) Ph i nh ng t cho n c Pháp ba t nh Biên Hòa, Gia Ð nh và Ð nh T ng.
3) Ph i cho giáo s Pháp và Tây Ban Nha c t do vào n c Vi t Nam gi ng o và
cho nh n dân t do theo o.
4) Ph i cho chi n thuy n pháp c t do vô ra c ng sông C u Long.
5) N c Pháp v i Tây Ban Nha c t do vô ra m y h i c ng mà buôn bán.
6) Vi t Nam không c em binh khí và thu c n i qua ba t nh ã nh ng cho Pháp.
7) Vi t Nam mu n giao thi p v i n c nào thì ph i cho Chánh ph Pháp bi t và n u
mu n nh ng t cho n c nào c ng ph i tu ý n c Pháp ng thu n cho m i c.
8) Vi t Nam ph i ch u ti n binh phí 4 tri u ng b c phân tr 10 n m m i n m 40 muôn
ng.

hòa c l p ngày mùng 9 tháng 5 n m 1862 g m, c th y 12 u ch l c
biên m y u quan h ra ây mà thôi. T y Thi u t ng Bonard ký v i hai s c a
ta là Phan Thanh Gi n v i Lâm Duy Hi p.
Tri u ình ta không v a lòng v s m t 3 t nh nh ng không ai dâng k ánh
mà òi l i bày cho m t phái b i s qua Pháp xin chu c l i 3 t nh m t.
mT c th 16 là n m 1863. H i quân Thi u t ng de la Grandière qua
thay th cho Thi u t ng Bonard v i s m ng gi v ng t nh ã l y, r i th a c h i
r ng thêm n a làm thu c a.


Th mà tháng 6 n m ó, tri u ình còn g i m t s b i s qua Pháp xin
chu c l i ba t nh m t. Phái b y g m có:
- Phan Thanh Gi n, Hi p Bi n i h c s , chánh s .
- Ph m Phú Th , Tá Tham tri L i b .
- Nguy n Kh c Ð n, Án Sát x Qu ng Nam.
Tri u ình l y nhu nh c ôn hòa mà i phó v i xâm l ng c ng quy t, làm
cho nh n dân t Ð ng Nai k ng n ng ng i b c t c. B i v y t ngày th t Ð i
n, b c h u trách rút v tri u ng mão cao áo r ng mà kháng chi n tr c cung
n, ch không c m th ng lên ng a mà sông l t ngoài sa tr ng n a thì lòng dân
trong Nam xao xi n1 c h i nhau: „Ph i làm sao?“
Pháp chi m c m y t nh r i, thì m t m t h lo dùng võ l c mà gìn gi t
ai, còn m t m t thì lo khuy n d s phu ra hi p tác ng t ch c cu c cai tr . Thi t
i h i ó nh ng t t ng i ng ch a gieo r c trong dân gian, ng i có h c th c
kh kh ôm áo ch ngh a qu c gia, ai c ng th ng gi ng nòi m n t n c. Vì v y
nên l i khuy n d c a Pháp không có hi u qu t t p. Nh ng ng i ra phe giúp
i nhà c m quy n Pháp ó thu c h ng ng i thi u h c, không có l ng tâm không
bi t T qu c. H là c n bã, ch không ph i tinh hoa c a t n c. H tính th a th i
th lên m t lên mày, trèo lên a v cao sang, là ch lúc bình th ng h ch ng
dám mong m i.
Trong hàng h c th c ch có Tôn Th T ng ra u gi c. Quân Pháp h t s c
quí tr ng, ban cho ch c Tri ph , r i th ng lên Ð c ph làm m i mà d s phu.
Ch ng dè Tôn Th T ng b hàng h c th c nh m y c C Tr , Th Khoa Ngh a,
Hu nh M n Ð t khinh b quá, làm cho h th n ph i lân la chùa Cây Mai ng s ng
theo thú phong l u, không giúp ai mà c ng không h i ai, cho b n thi u h c tranh
giành m c tình ph c u nghinh tân mà lãnh c quy n và ng s nghi p.
Hàng s phu không n xu h ng th i th mà làm nh b n th t h c v y c,
nên ng i nóng n y thì n núp theo xóm theo làng kêu g i ng bào ng d y mà
gìn gi non sông. Còn ng i già y u thì t n mác ho c rút xu ng m y t nh phía H u
Giang mà ch xem th i cu c bi n chuy n ho c b c nhà c a ru ng v n em gia
quy n ra Bình Thu n, Khánh Hòa mà c ng , không mu n g n g i v i k thù, không
ch u làm tôi ng i ngo i qu c.
Dân àm xôn xao nh v y nên n c Pháp tuy l y c ba t nh và t binh
lính chi m gi m y ch a u, song tình hình trong vùng v n c r i beng, không
làm sao em an ninh l i c mà t ch c hành chánh.
C Nguy n Trung Tr c luôn luôn làm náo ng vùng Nh t T o, B n L c. C
Th Khoa Huân chiêu t p ngh a binh khu y r i vùng Bình Cách, B n Tranh. C
Tr ng Công Ð nh hùng c vùng Gò Công. C Thiên H D ng hùng c vùng Tháp
i.
Binh Pháp không bi t a th , l i không hi u phong t c và th âm, nên khó
mà ánh d p ho c ru ng b t cho c. H ph i c y nh ng tay vì danh vì l i ra u
thú ng lãnh ch c lãnh quy n giúp s c em ng ch n o cho h tr lo n t an.
n n y ua nhau l p công ng h ng v cao quy n tr ng. Chúng d a h i mà h ng

1
xao xuy n: không an tâm


hách, chém gi t ng i vô t i mà th oai, tra kh o nhà phú hào ng n h i l . Chúng
làm nhi u vi c tàn ác không th k xi t.
Nh n dân trong lúc y kh n kh m i b , ngh ch c ng ch t mà thu n c ng
không còn, v y thì thà ngh ch cho tròn n v i non sông, h n là s ng mà mang ách nô
ch u cho chúng vày b a bóc l t.


Ch ng II
Trót ba b n b a r i c m t vùng t nh nh T ng, n m t giáp v i M Tho và
Tân An b y gi , c a nhà tan hoang, v n ru ng x xác, ch ng khác nào nh m i
ch u m t tr n cu ng phong mãnh li t.
y là vì o binh ngh a dõng c a c Th Khoa Huân k s g n 300, óng t i
Bình Cách tình c hay m t toán binh Tây ch ng 50 ng i, có n m b y ng i Vi t làm
ng o, i tu n ti u trong vùng ng ki m b t c Th Khoa là lãnh o có nhi u
uy tín c a ngh a binh kháng chi n.
Binh ta ch có vài cây súng còn bao nhiêu thì c m mác thông2 ho c r a ngoéo3,
ho c ch a nh n, ho c t m vông, nh ng c l nh phân nhau ph c kích, i gi c vào
vòng vây thì xông ra âm chém quy t l y khí hùng mà ng u v i súng n.
Toán binh gi c vô xóm Bình Cách r i thì c Th Khoa Huân, ch huy ngh a
ng… C d y ánh m ra hi u l nh. Binh ta mai ph c t phía li n xông ra sáp
chi n. M t tr n ác li t di n ra trong xóm, ti ng súng l p b p l n l n v i ti ng hét
vang v y. Gi c b t n công thình lình t nhiên tán lo n tinh th n, h t k hàng ng .
Ngh a binh th a th m i xung phong âm chém, làm cho bên ch ph n nhi u ph i
lo g t, ho c ph i tránh m i th ng, không b n súng c l i còn ph i rã t t p.
Binh ta thi u súng, nh ng c s ông, l i có c Th Khoa ích thân ch huy,
nêu g ng d ng c m cho chi n s soi chung, c nâng cao tinh th n cho ngh a
binh, b i v y ai c ng h ng hái tranh hùng, không s súng n.
i thay, gi a lúc h n chi n, m t viên n vô tình trúng b p v c Th Khoa.
té qu . M t t p ch quân ti n t i, bi t c là t ng soái nên b t ch không gi t.
t t p ngh a binh ào t i quy t c u c , nh ng b súng b n nà quá, ti n không n i
mà l i còn ph i th i.
Th y ch soái b b t, ngh a binh m t tinh th n, gi m h ng hái b i v y m c d u
hai Ð c binh Thành v i Thu n, thay th ch huy, hò hét om s m, ngh a binh c ng rút
lui ra kh i xóm, r i t p ch y qua T m Vu, t p núp v n qua phía B n Tranh.
Tr i s p t i. Binh Tây không bi t a th s binh ta ph c kích nên không dám
ti n theo. H n n a, chúng b t c t ng ch huy, tuy không hi u là ai, song c ng
thõa mãn, b i v y chúng lo gom binh c a chúng b th ng k n m i m y ng i
i hè h i4 khiêng cõng ra v , chúng c ng cõng luôn c Th Khoa Huân i n a
Ðêm y, m y ng i già v i àn bà trong xóm Bình Cách th y ã rút i xa r i,
m i t èn t c r o kh p xóm tìm ngh a binh c a ta b th ng, g p m t
ng i b n trúng u n m ch t v i 6 ng i b th ng thì l y võng khiêng h t qua
m Vu r i dùng ghe ch xu ng phía vàm Mi u Ông mà chôn ng i t tr n và ki n
thu c cúu c p m y ng i b th ng.
Ng i ta bi t th nào gi c c ng em nhi u binh tr l i kh ng b vùng Bình
Cách b i v y nh ng ng i trai tráng T m Vu, Bình Cách và K Son th a êm t i

2
mác có cán dài
3
a có l i cong
4
rán s c, c s c


rút qua phía Ng n Long mà n núp, còn nh ng ng i B n Tranh,Tân Hi p,Tân
ng và Khánh H u thì t n mác trên Ð ng Tháp M i.
Qua ngày sau c vùng y ch là h ng già c v i àn bà con nít nhà mà thôi.
Thi t qu ng i ta oán không sai. Cách hai b a sau có n m y tr m binh
Tây phân ra thành t ng t p, m i t p ch ng 50 lính v i ít ng i Vi t d n ng i
ru ng các xóm trong vùng.
p lính vào làng Bình Cách, ph n nhi u là ng i Vi t, t d i quy n ch
huy c a m t quan Tây, tìm không có ng i trai tráng, bèn b t h t ông già v i àn bà
mà ánh kh o mà h i con cháu, ho c anh em, ho c ch ng tr n âu ph i ch , b ng
không thì ánh ch t. Ng i khai không bi t i âu thì b ánh kh o, mà ng i khai
không có ch ng c ng b ánh. Cách tra kh o h t s c ác nghi t làm cho nhi u ng i
mang b nh ít l m là s ng m t ho c b m l ng, có ng i n gãy r ng, ho c lòi con
t, l i còn có ch àn bà b thai nghén, b ánh n s o thai.
Ng i thì ch u òn, nhà thì b t, n chi u làng Bình Cách là nh ng ng
tro n m nóng h i tr c m t k già c ho c ng òi àn bà ng i khóc s s n tiêu tan,
khóc thân th au n, có ng i l i khóc không bi t ch ng hay con, hay em co tr n
kh i hay không, s sa vào tay t p khác mà b chúng hành hình b ng l i lê ho c
súng n.
y làng m y xóm khác c ng b ru ng xét nh ây, nh ng ít có ng i b b t ho c
òn, còn nhà c a thì kh i b t. Tuy v y mà l ng dân ph i ch u n i kh khác.
Xét không g p trai tráng nào h t mà n u nhà c a r ng l n có c nhi u, ng i ta
bi t ch nhà có c m ti n, thì lúc xét h g p th gì quí giá ng i ta l y h t, r i còn
phao vu ch nhà có con cháu theo oàn ngh a binh, ng h m b t b tù cho ng i ta
m i lòi b c ra mà lo lót.
i nào c ng v y, h có chi n tranh thì t nhiên l ng dân ph i ch u nh ng
tai h a ó, không làm sao tránh kh i. Ðã bi t ng i c m binh ph n nhi u là ng i có
c th c, bi t phân bi t d lành, r t i là ch th ã xu ng ng a ng i ta còn
không n chém thay, có l nào ng i ta ành sát h i ông già ho c àn bà vô t i. Ng t
ng s không ph i h t th y u là Ph t t , th ng chen l n m t ám ti u nhân
th a n c c mà th câu, vì v y nên gieo r c thêm oán thù.
Trong làng T nh Giang, g n ch B n Tranh, bu i tr a ó ông Nhiêu Võ Minh
Giám, ng ng i trong tr i, c t m t bên nhà mà d y h n vài m i tr nh trong
làng h c ch nho. M t lát bà Nhiêu trong nhà ra cho ông hay binh lính Tây n xét
nhà u xóm.
Ông Nhiêu bình t nh mà nói:
- Bà nó ng s gì h t. Bi u v th ng Ð t v i con Trâm c ng v y. H xét thì
xét có sao âu mà s . D n hai a nó c làm vi c trong nhà nh th ng.
t i ng ch n r n h nghi.
- Hai a nó s mu n ch y ra v n mà tr n.
- Bi u nó c nhà, ng ch y i âu h t. Hôm qua tôi d n l y áo qu n và
gì c a th ng Ð t em gi u cho xa; nó làm r i hay ch a?
- i. Tr a hôm qua v nó gói h t r i em chôn ngoài gò m .
- y thì xong. N u ng i ta có h i thì nói h t mùa g t lúa r i th ng Ð t
xu ng ghe ra ngoài ch M ng câu và l i ki m cá mà bán. T hôm


tháng giêng t i nay nó ngoài ch M , không có v ây. Còn n u ng i ta
không h i thì thôi.
Bà Nhiêu xây l ng i vô nhà, trong lòng h i h p không an.
M t lát có m t t p lính i ngoài rào c a ông Nhiêu ông ch ng ba ch c
ng i, mà ch có vài ng i Vi t, còn bao nhiêu toàn là ng i Tây. M t viên quan Tây
râu ria x m xàm i tr c, còn lính i theo sau, còn bao nhiêu toàn là ng i Tây i vô
sân ông Nhiêu. Lính c ng i theo.
ng nh th ng l , ông Nhiêu Giám m c áo màu en mang c p m t ki ng,
ông ngó th y thì b c ra sân. Viên quan Tây ngó vô tr i th y s p con nít ng i thì
i. Và day l i nói ít ti ng v i binh lính, r i lính rã ra mà ch i, còn viên quan Tây i
th ng vô tr i ch h c trò ng i h c, ch mà nói và c i, ông Nhiêu l c u nói không
hi u.
Viên quan Tây vô tr ng. H c trò u ng d y, viên quan Tây a tay bi u
ng i xu ng h t, r i b c l i l y cây vi t c m mà coi, sau ó l y t p v mà l t mà coi
a. Viên quan Tây nói ít ti ng v i ông Nhiêu r i tr ra sân.
Ông Nhiêu ng ngoài c a, l t c p m t ki ng c m trong tay mà ngó theo.
Ðám h c trò chen l n nhau ra c a tr ng mà dòm.
Bà Nhiêu h h i ra ng d a bên ông mà nói:
- Tr i i Tây ó râu ria t i mép tai, th y ghê quá!
- Tuy v y mà coi b hi n.
- y mà t hôm qua h n Tây t nhà, b t ánh ông già n lòi con m t,
ánh àn bà ch a n s o thai. Còn con nít h b vô c i giã g o h qu t.
- Không bi t ch ng c ng có, ch n u không có làm sao h n c. Nh ng
binh lính t t hay là tàn b o u t i ng i c m u. N u ng i c m u
àng hoàng thì d i âu dám làm b y. Còn ng i c m u không bi t
th ng dân không k nh n o, thì t nhiên d i g p ng i thì gi t,
th y c a thì gi t, ch có gì âu. Xóm mình có ph c nên g p t p n y t t
nên lính không ánh p, không c p gi t y là may.
- Thôi h ru ng xét xóm mình r i. H t lo n a.
- Không bi t ch ng còn t p khác n a.
Bà Nhiêu nghe còn t p khác thì l l ng. Bà tr vô nhà, m t có v lo.


Ch ng III
Ông Nhiêu Võ Minh Giám, không ph i trong hàng khoa m c xu t thân, song
ông h c nhi u, có ki n th c r ng, l i là nhà nho ch n chánh b i v y qu c gia h u s ,
Th Khoa Huân th ng t i lui bàn lu n th i cu c v i ông. Ðàm lu n nhi u l n,
hai ng i c m th y hi p ý ng tình v i nhau, hi p ng v ch tri u ình không có
nh n tài gìn gi non sông, v y con dân c a t n c ph i t ti n mà ch ng v i
quân xâm l ng cho thoát kh i ách nô l c a ngo i qu c. Vì v y nên hai ng i k t b n
thân m t v i nhau ng l p k nh m u an dân ph c qu c.
m nay ông Nhiêu Giám ã 60 tu i r i. Ông không còn s c kh e mà ho t
ng nh c Th Khoa Huân c, nh ng ông d y h c ã g n 30 n m nay, b i v y
ng trai tráng trong vùng t Bình Cách qua Tân Hi p ph n nhi u là môn c a
ông, h ông nói thì ng i ta nghe nên ông lãnh ph n v n ng mà qui t p ngh a
binh, giúp cho c Th Khoa s d ng.
Ông Nhiêu Giám có bà v tuy c ng già nh ông song bà gi i v vi c làm
ru ng l p v n, nên cùng v i con bà lo b sinh nhai, ki m c m g o b c ti n mà cung
p cho gia ình, nh v y nên ông Nhiêu c thông th l y tr ng h c làm t m
bình phong mà che y vi c l n c a ông lo làm v i c Th Khoa an dân c u qu c.
ch ng ông Nhiêu ch có hai a con. Ð a l n là con trai, tên Võ Minh Ð t
c 30 tu i, ã có v và có c m t a con trai 6 tu i.
a con nh là con gái, tên Võ Th Trâm 22 tu i, v ch ng ông ã h a gã cho
Chí Linh, m t võ s có danh Khánh H u. Võ Minh Ð t và Ð Chí Linh u
trong oàn ngh a binh c a c Th Khoa Huân.
Hôm ó sau tr n Bình Cách r i Võ Minh Ð t th i v T nh Giang. T i m t lát
chàng v t i nhà h i v n u cho m t n i c m. Chàng thu t cho cha nghe công cu c
ph c kích t i Bình Cách. Chàng nói r ng bên ta có b th ng nh ng bên ch b kích
tình c nên b t n th t n ng h n nhi u.
Ng t c Th Khoa b n nên b gi c b t, binh ta rán h t s c, nh ng không
u cc .
Ông Nhiêu nghe nói c Th Khoa b n, l i b gi c b t, thì ông bi n s c b n
n tay ch n, ông than: „Ð i s h r i. Còn gì mà k !“.
Ông ng i tr m ngâm m t h i r i ông h i con:
- c Thành v i Ð c Thu n có d chi n hay không?
- Th a có. Khi c Th Khoa b th ng té qu thì hai ông ô c binh xông
vào gi i c u. Gi c b n nà quá, binh ta b th ng h t m y ng i, chánh t i
lúc y rán h t s c mà ti n không n i nên c u không c c Th Khoa.
- Hai v Ð c binh ó có b th ng hay không?
- Th a không. Nh ng th y gi c b t c Th Khoa r i hai ông m t tinh th n
chi n u nên hô l n bi u binh ta rút lui và t n mác.
- Còn Ð Chí Linh? Có nó tham chi n hay không?
- Th a có, nh ng nó ch huy m t toán binh mai ph c phía tr c, con ph c
phía sau, nên con không g p nó c.
- Không bi t nó có b th ng hay không?


- Con không bi t c, vì h n chi n m nh ai n y âm chém làm cho binh
ch tán lo n r i phân t ng t p ánh kh p trong xóm, không ai th y ai
c.
- Thôi, xu ng d i coi c m chín thì n i.
Ð t i xu ng nhà d i nói chuy n v i m , i v v i em n u c m.
Ông Nhiêu lên võng mà n m, gát tay lên trán, ch n p t cho võng ac t
t. Ông ngó ng n èn leo lét mà suy ngh cu c chi n u ông v a m i nghe tin.
Tr n Bình Cách binh ta không th t. Nh ng chánh t ng b gi c b t, ó là m t
tai h i r t to. Chúng s b n c Th Khoa hay là c m tù? D u b c m tù, s oàn ngh a
binh c ng ph i tan rã, vì không co ng i thay th cho c c, Ð c Thành v i Ð c
Thu n không tài l c mà ch huy, l i không uy tín cho t ng s tùng ph c.
y thì ai? ai có th thay th cho c Th Khoa?
Có m t câu h i ó mà ông Nhiêu n m suy ngh g n h t canh hai ông c ng
không tìm câu tr l i c.
Th y Ð t n c m r i i lên nhà trên, ông bèn kêu l i, bi u ng i ch m h m d a
cái võng r i ông nói: „ ã có ng d t n nh v y cha ch c Tây s g i binh i
sang ây ông xu ng xét cái vùng mà ki m b t nh ng ng i trai tráng h nghi có
tham gia cu c ph c kích ó. T t h n là các thanh niên c ng tráng mi t n y u
ph i t n mác i xa mà n núp trong m t th i gian.
Ng i mi t d i thì t n xu ng phía Nhà Dài, Ng n Long, còn ng i mi t
trên thì t n vô Ð ng Tháp M i, ph i i cho g p m i kh i b b t. Th nào mai m t
binh lính bên M Tho c ng s qua vùng n y mà t ch c cu c kh ng b r n r . Ngh a
binh ã rã r i, chánh t ng l i b b t, còn ai âu mà ch ng c .
Ð t c i mà nói:
- Ðã i ki m ch xa xuôi kín áo mà n núp cho kh i b Tây b t, có l ai
ng tính r i h t. Còn s ch ng c thì con ch c không có ai ngh t i.
- u không ngh t i thì là m t h t tinh th n kháng chi n r i!
- Th Khoa ngã thì t ng s u b n r n h t.
- Cha bi t nh v y nên cha lo cho s ph n c a c quá! Không bi t gi t b t
ây r i nó gi t c hay không? Ph i có ng i y l c thao và trí th c
nh c c m u thì m i xong cu c kháng chi n thành công, ch h ng võ
phu d u nhi t tâm cho m y i n a thì, mà vì thi u h c, thi u trí, thì c
i s làm sao mà nên cho c. Cha ang tính ki m ng i i ra M Tho
nghe tin t c coi gi c nó x c Th Khoa cách nào.
- Cha mu n con i hay không?
- ra ch M con i láng cháng5 h nghi r i h b t con n a.
- Con i thì con ph i th th , d i gì mà cho h nghi.
- Con khôn con tính làm sao âu con nói cho cha nghe th coi.
- u cha cho con i, thì con l y chi c ghe l n nh c a mình, con em theo
t ng câu v i tay l i, con gi d ng ng i ánh cá con chèo con i.
Ra t i M con gi ng câu l i cá, h n hòi, h c cá thì con em l i ch

5
x r ,v nv


mà bán. Con ó con làm quen v i ng i ta r i con l p th mà d a d m6
ng nghe tin t c c Th Khoa. Làm nh v y thì có c gì mà h nghi con
c.
Ông Nhiêu suy ngh m t chút r i ông nói:
- c, con tính làm nh v y thì c. B nào con c ng ph i b nhà i n
núp trong m t th i gian. Thà ra t i ch M n núp còn yên n h n là
ch khác. N u ng i ta có ru ng xét thì ru ng xét mi t Bình Cách, mi t
n Tranh v i m y gi ng nh Tr n Ð nh, Cánh Én, ch ru ng xét l i t nh
có quan quân ông làm chi. Con ch u i thì ph i i li n trong êm
nay ng khuya ra cho t i ch M n u trì hoãn s sáng mai h b 7 li n con
thoát thân h t c.
Ð t ng d y nói:
- Canh hai r i. V y con ph i s a so n mà i li n.
Ð t kêu v bi u xúc cho m t qu u8 g o em xu ng ghe v i lò c i, n i , chén
a, s a so n cho chàng i n m t ít b a. Còn ph n chàng thì chàng so n m t
ng câu, m t tay l i v i qu n áo chèo sào em xu ng ghe. Qua canh ba s p t
xong r i, Ð t m i t bi t cha m , v con xu ng ghe gay chèo9 mà ra ch M Tho.
Võ Minh Ð t i r i, ông Nhiêu Giám nhà ông v n bình t nh nh th ng.
Ban ngày h c trò t l i h c, thì ng i d y nh không hay bi t vi c chi h t. B a sau n
m chi u r i, ông nh c gh ngoài sân ng i hóng mát. Ông c ng i ngó mông,
không nói t i ai h t.
Ông ng i n chi u s p t i ông m i ch u vô nhà và leo lên võng n m a tòn
ten. Th Trâm là con gái c a ông, t èn trên bàn r i s a so n óng c a. Ông d n
ng óng c a gi a cho ông ra vô hóng mát.
Ðêm nay trong nhà không có vi c chi ph i làm nên bà Nhiêu v i dâu, con và
cháu n i vô bu n ng s m.
Trong nhà ch nghe ti ng võng c a ông Nhiêu n m a nên kêu tr o tr o mà
thôi. M t lát l i nghe ti ng chó s a trong xóm.
Ð n n a canh m t, gi a lúc trong ngoài im lìm, ông Nhiêu l i nghe có ti ng
t d ng nh có ai i vô sân.
Ông ng ch coi ai n cho tin t c gì ây.
Té ra ch ng hai ng i vô c a, nh có ánh èn d i sáng nên ông th y Ð Chí
Linh là võ s ông ã h a g con, i v i tên H u, m t ngh a binh g c Khánh H u,
t làng v i Linh.
Ông Nhiêu s có tin ch ng lành nên ông v i vã h i:
- Có vi c chi hay sao nà hai con qua ây ch ng n y?
Chí Linh nói:
- Th a con v cho cha hay cu c h n chi n t i Bình Cách hôm qua và h i coi
anh Ð t có thoát kh i mà v hay không.
Ông Nhiêu nói:

6
dò d m
7
lùng b t
8
thúng nh
9
t quai chèo vào c t chèo


- Th ng Ð t v t i nhà h i t i hôm qua. Nó ã thu t chuy n cho cha nghe rõ
i.
- Th Khoa b trúng n nên b gi c b t r i cha à.
- Cha hay b i v y h i khuya cha bi u th ng Ð t gi d ng ng i câu cá, chèo
ghe l n ra ch M ít b a, tr c n m t cho kh i b xét b t sau lóng
nghe tin t c c a c Th Khoa. Hai con ói b ng hay không? Nói cho cha
bi t ng kêu tr d y n u c m cho mà n.
- Hai anh em con có n h i chi u r i. Cha kh i lo. S là hôm qua con c
nh d t m t trung i mai ph c phía tr c, b i v y trong lúc h n chi n
con không g p anh hai, nh âu phía sau.
- , nó c ng nói nh con v y, hai a hai h ng nên cha h i th m con thì
nó nói nó không bi t tin t c gì h t.
- Ch ng c Th Khoa b th ng con c ng không hay. Khi c l nh lui binh
ng t n mác thì t i con rút xu ng phía T m Vu. T i l i có m y ông già
Bình Cách võng th ng binh c a mình em xu ng. Con ph i ki m ghe và
n ng i ch binh a qua vùng Mi u Ông r i con l n tr v nhà. Té
ra v a ra kh i Tân An thì tr i sáng, con không dám i n a, ph i ghé v n
a h xin cho n núp. H có cho n c m no . Ngày nay con ó it i
khu t mình r i con m i vô ây, tr c cho cha hay tin, sau h i th m anh
Hai.
- Bây gi con ph i tính i ki m ch n núp ch ây sao c.
- Th a ph i, ai c ng ph i b c tránh m t lúc, ch bên ch có ch t và b
th ng ch n b n th nào c ng xét b t d l m. Con tính ghé th m cha m t
lúc r i con i luôn vô C Chi, ch không dám v Khánh H u.
- Tính nh v y ph i a. C Chi có ng thì th i vô Ð ng Tháp M i ti n
m. Con có nghe Ð c Thành và Ð c Thu n i âu hay không?
- Th a không nghe.
- u con có g p thì con nói cha khuyên hai ng i ó thì n m t m t lúc,
i êm r i s v ây bàn công chuyên v i cha. Cha nhà rán d tin c Th
Khoa. Ch ng hai ng i ó v cha s nói cho mà bi t.
- Ch ng n a tháng con s lén v th m cha và nghe tin t c. Thôi, con xin
phép cha cho con i.
- thôi hai anh em i cho s m.
Ông Nhiêu a Linh v i H u ra sân. Ch ng hai ng i mu n cáo bi t thì ông
n:
- Trong cu c chi n u th ng hay b i là l th ng. Làm trai ph i kiên tâm trì
chí, ch ng nên chán n n. Tr n Bình Cách binh ta th ng ch không ph i b i.
u chánh t ng c a ta vì trúng n nên b gi c b t ó là r i ro ch không
ph i d . Cha tin ch c gi c s d c Th Khoa hàng u ch không n gi t
âu, Mà gi t hay tha do thái c a t ng s . V y chúng ta nên im l ng
coi thái bên ch th nào r i ta m i quy t nh.
Linh v i H u t bi t ra i gi a êm im lìm t nh m ch.
Ông Nhiêu tr vô nhà m i ch u gài c a t t èn. Nh ng ông còn n m trên
võng mà lo c canh r i m i i ng .


T i b a sau n a ông m i hay Bình Cách b kh ng b , nhà c a hóa ra tro,
ng dân b tra kh o, trong lòng ông au kh và b c t c c c m, nh ng nh quen
tánh tr m t nh nên b ngoài ông v n t nh táo mà d y s p nh h c nh th ng có
u ông d y ây mà c ngh viêc gì âu, ngh coi c Th Khoa s còn m t l nào,
ngh coi ph i dùng m u gì mà ánh i quân xâm l ng ng c u dân ph c qu c.
Qua b a sau n a, quân Tây m i n T nh Giang và ghé xem ông Nhiêu d y
c, làm cho bà Nhiêu v i dâu con bà lo s h t s c, mà ông Nhiêu c ng v n bình
nh không lo không s chút nào.


Ch ng IV
n l n c vùng t Bình Cách qua B n Tranh c ng nh t B n Tranh qua Tr n
nh, s an t nh ã tr l i, không nghe quân lính M Tho i ru ng xét ch nào
a. Ban êm k trai tráng ã lén v th m nhà, có ng i v r i luôn không thèm
tr n tránh.
Th mà Võ Minh Ð t gi d ng ng i chài l i chèo ghe qua ch M ng d
i tin t c c Th Khoa Huân, chàng i ã g n 10 b a r i mà ch a th y tr v .
y b a sau v ch ng Ông Nhiêu Giám có ý trông con, n m ng i không yên,
nh t là Th Ð u trông ch ng, s ch ng ra M b b t, b i v y h n c l n g n y, th
ra mé r ch mà dòm ch ng.
t bu i chi u Th Ð u th th xin v i m cho phép nàng l y xu ng b i ra
ch M mà ki m Ð t, Th Trâm nghe ch dâu xin i, cô òi i v i ch ng ki m anh.
Bà Nhiêu em chuy n y h c l i v i ông Nhiêu và h i ông có nên cho dâu v i
con i hay không? Ông Nhiêu ngh àn ông con trai không dám ch ng m t, nên
m nay ông mu n c y ng i i ki m giùm con ông mà ch a bi t c y ai. Nay dâu
con xin i, ông ch c àn bà con gái ng i ta không c n tra xét nên ông ch u cho i,
song d n ph i n vài bu ng chu i ã chín v i vài quày d a b theo xu ng gi nh
ng i v n i ch bán chút nh v n ng mua d u m v mà dùng.
Th Ð u v i Th Trâm nghe cha ch u cho i thì ra sau v n ki m n c ba
bu ng chu i ã chín bói v i m t quày d a xiêm . Ð n khuya hai nàng d y n u
10 11

m n s m. Th Ð u d n con nhà ch i v i bà n i r i cùng v i Th Trâm em d a
chu i xu ng xu ng và m i ng i m t cây gi m b i i ra ch M .
Tr i còn khuya. Hai bên v n r n r p. Quang c nh v ng teo l i l m . Em
ng i tr c ch ng i sau, b i xu ng mà i, trong lòng lo s nên không dám nói
chuy n.
Tr i h ng ông thì hai ch em ra t i b n ch , bu c xu ng d a mé sông, ng i
ngh tay. Trên b ng i ta b t u k b ng ng i gánh ra ch mà bán. Ch em
không mu n a d a chu i lên ch ng i bán, tính d i xu ng ng b i i ki m
t mà ng i ta không nghi, t ng mình i bán trong v n.
Sáng bét r i, ch ã nhóm ông. Thi Ð u bi u em m dây ng b i i kh p
n ch t trong ra ngoài coi có chi c ghe l n c a Ð t ch tôm cá l i ch bán hay
không. Ði giáp m t ch có ghe v i xu ng c a thiên h u nhi u, nh ng không th y
chi c ghe l n c a Ð t.
Th Trâm m i bi u ch dâu ng i xu ng coi ch ng , nàng lên b ir o
trong ch mà ki m anh. Nàng i r t lâu r i tr xu ng nói nàng i t i hai vòng, i
cùng h t, l i ch bán tôm cá nàng ng thi t lâu, i qua r i tr l i n ba l n mà
ng không th y Ð t.
Th Ð u bi u Trâm coi ch ng xu ng. Nàng i lên ki m ch ng n a. Nàng i
cho t i ch ng ch g n tan, ng i mua ã v h t phân n a, nàng m i tr l i ch
xu ng u, m t mày bu n hiu. Nàng l c u nói nh v i Th Trâm:

10
vài trái chín
11
lo i d a có trái nh , n c ng t m


- Ki m h t s c mà không g p. Tôi s nh b b t r i cô à.
Th Trâm châu mày suy ngh r i nói:
- Thôi, ch xu ng xu ng b i i ki m chi c ghe l n n a coi. H i s m m i
mình ki m l n qu n theo b n ch nên không g p. Bây gi mình ch u khó
i tu t ra mé vàm, dòm luôn mé sông cái th coi.
Th Ð u v a kéo xu ng mà b c xu ng, v a nói:
- y quá, ch chi h i khuya em g o theo ng ki m ch n u c m n, r i
i chi u mà ki m. Không bi t ch ng con n c n y nh m c i câu. Mình
ch h t con n c chi u có l nh ph i v ch ch .
Th Trâm nói:
- u b a nay không g p thì mai m t mình xin phép cha mà i n a. Ki m
ri t ph i g p ch gì.
Hai ch em b i xu ng i ra phía ngoài vàm, b i ch m ch m nhìn hai bên
mé sông. H i ó t i t nh l M Tho dân c ch a ông l m, b i v y trên b nhà c a
th a th t, d i sông ghe u lai rai. Khi ra g n t i vàm thì Th Trâm th y bên mé tay
trái ng i ta có làm giàn và trên giàn có c ng chài l i mà ph i. Nàng a tay ra v a
ch v a nói: „Ng i ta ph i chài l i kìa ch hai, ch c là xóm chài. Ch b i sát trong
mé ng ki m coi có ghe l n c a mình hay không“
Thi Ð u ch y vô sát mé, th y có hai chi c ghe l n u cách nhau và kho ng
gi a có hai chi c ghe l n v i m t chi c xu ng. Ngay kho ng ó có giàn ph i l i và
phía trong có m y cái nhà lá sùm s p sau hàng cây sua a12 có trái lòng thòng. Có
ba a nh ch y gi n ch i xung quanh m y cây sua a c i nói vang rân, l i có con
heo nái d t b y con i n n trong ám c , m i i t, uôi ngúc ngo t.
Ch ng xu ng b i t i kho ng có m y chi c ghe nh u Th Trâm a tay ch
t chi c ghe l n mà nói:
- Chi c ghe n y gi ng ghe mình quá, ch Hai à. Ch ghé l i ây ng h i
th m coi.
Thi Ð u cho xu ng c p m t bên chi c ghe l n c a Th Trâm ch ó. Th Trâm
níu chi c ghe mà y xu ng vô mé b mà nói:
- Ph i r i ghe mình.
Ba a nh th y có xu ng ghe thì t a ra mé sông mà coi. Th Trâm b cây d m
trong xu ng b c ch n lên b , a tay ch chi c ghe l n mà h i m t a nh :
- Chi c ghe n y c a ai v y em? Em bi t ch nhà nó âu hay không?
t a con gái l n tu i h n a kia li n a tay ch cái nhà lá phía trong mà
nói:
- Ghe c a chú ó trong nhà kia kìa.
Th Trâm m ng. Nàng xâm i vô cái nhà ó, Thi Ð u ki m th bu c chi c
xu ng r i c ng lên b .
Th Trâm b c vô c a th y anh, là Minh Ð t ang tr n, ng n m ng trên
ván nh thì day l i kêu và nói:
- Ch Hai, có anh hai ây nè vô ây ch .

12
gi ng cây h u, bông to có màu tr ng th ng c dùng n u canh, trái dài quãng nh chi c a, nên c
i là so a hay sua a


Thi Ð u m ng nên v a h i “v y h ” v a i ri t13 vô.
t ng ng , nghe hai nàng nói om sòm thì m m t ngó ra c a. Chàng th y
em và v thì ch ng h ng, nên v a l m c m ng i d y v a h i:
- a! Bây i âu v y, sao bi t tao ây mà ra?
Th Trâm v a c i v a nói:
- Th y chi c ghe u d a mé sông m i bi t anh ây nên lên mà ki m. N u
không có chi c ghe thì ki m làm sao cho ra. T h i khuya t i gi , hai ch
em tôi thay phiên nhau mà ki m ngoài ch , ki m h t s c không g p nên
i i b y ra ây.
t ng dây nói:
- Ki m chi v y? nhà có chuy n gì hay sao?
Thi Ð u nói:
- Anh i m t bi t c 10 b a r i. Cha v i m lo s n m ng i không yên, nên
ch em tôi i ki m, ch có chuy n gì âu.
- Lo s gi ng gì? Tao i d h i chuy n ó có nói v i cha mà. Cha không nói
i cho m bi t hay sao?
- Có ch . Nh ng anh i lâu quá, không ch u v cho tin t c chi h t, nên cha
i trông.
- Hai ch em l i ng i ây cho ta h i th m m t chút. H b mi t trong d l m
ph i không?
- hôm anh i r i h b cùng h t. Nh ng h làm d phía trong Bình Cách,
ch mi t mình thì h xét nhà ch không b t ai. Mà trai tráng i h t ch có
ông già v i àn bà con nít nhà có làm gì âu mà b t.
- có xét nhà mình hay không?
- Có ch . Cha bi t tr c nên bi u l y gì c a anh em gi u h t. Tôi em ra
gò mã xa, tôi ào t tôi chôn. Mà có hai ng i vô nhà ngó s s a r i ra,
binh lính ngoài sân ch không có vô.
- a nay êm r i ph i hôn? Linh bên Khánh H u có qua hay không?
- Anh i êm tr c r i êm sau d ng có nói chuy n v i cha m t lát. H m
nay không th y ghé qua n a. Êm h t r i. M y ng i trai tráng trong xóm
mình ã b t u tr v b n. Thôi thì anh v ch còn ngoài n y làm gì
a?
t l i g n hai nàng mà nói nho nh :
- Qua v ch a c. Hai ch em v th a v i cha r ng, qua ra ây o b làm
quen c v i ông Ð i. Ông th ng qua l m. Nh có ông nên qua nghe rõ
tin t c c a c Th Khoa. C b n trúng b p v . H em v ây. Quan
th y thu c coi r i nói n vô bên n y r i qua bên kia, may quá không
ng x ng. H m nay h c n m nhà th ng chung v i m y ng i
lính Tây b th ng hôm ó. H x c thu c và b ng bó. C m nh n ng
c. B a nay c ng i d y c r i, nh ng v t th ng ch a lành nên
ng i ta ch a cho c i. Qua ph i ây m i b a i câu ki m cá ngon cho
ông Ð i ng h i th m b nh tình c Th Khoa, nh t là nghe coi h x t i

13
i m t m ch, i th ng


cách nào, nghe cho ch c r i s v cho cha hay. Hai ch em v nh nói rõ
nh v y nghe hôn.
t suy ngh m t chút r i nói ti p:
- Còn vi c n y n a. Ông Ð i có nói riêng cho qua hay, ng i ta êm ít b a
cho ngh a binh tr v r i ng i ta em binh vô vây vùng c a mình ru ng
t cho h t. Vì v y nên qua không dám v g p, i h b r i qua s v .
Thi Ð u v i Th Trâm nghe Ð t nói cái c sau n y thì b ý mu n khuyên Ð t
. Ch em ng i ngó nhau không bi t li u l nào.
Th Trâm ngó cùng nhà r i h i anh:
- Anh ây là nhà c a ai v y anh Hai?
- Nhà c a em ông Ð i.
Thi Ð u ti p h i:
- ây c m g o âu mà n?
- Thì m i b a qua i gi ng câu ho c i kéo l i ki m tôm cá m n ng i
trong nhà ây em ra ch bán l y ti n cho qua i mua g o n.
- Ngoài n y tôm cá nhi u b ng trong mình hay không?
- ng nhi u v y ch . Sông l n nên nhi u h n.
- Bây gi anh không có làm vi c gì h t, v y anh v tr ng nói chuy n cho cha
nghe r i t i anh tr ra.
- Ðâu mà c. X n y n c l n qua ph i i gi ng câu. Hai ch em v th a
i cha nh v y, b a nào qua bi t ch c h không vô mà l c xét thì qua s
n v th m. Thôi hai ch em v s m i k o cha m trông.
Thi Ð u ngó Th Trâm r i ng d y tính i v . Th Trâm ng d y và h i:
- Còn d a chu i làm sao?
t h i l i em:
- a chu i gì?
- Chi u qua cha cho i mà cha bi u n d a chu i em theo gi nh
n ra ch bán ng mua thu c gi y d u m cho h kh i nghi. B i v y có
t quày d a v i 3 bu ng chu i d i xu ng.
- Sao t s m m i t i gi ngoài ch không bán ph t i? Thôi, không sao.
Xách lên nhà ây cho qua, r i sáng mai qua c y ng i ta bán giùm cho.
Thi Ð u v i Th Trâm i ra mé sông ng xách d a chu i. Ð t i theo. Ba
ng i v a ra kh i c a thì g p m t nàng ch ng 25 ho c 26 tu i m c áo qu n v i en,
b nh kh nh m t mày vui v , n c da tr ng tr o, tay b ng m t cái r l n, ngoài
i xâm vô nhà. Nàng ngó Ð u v i Trâm mà h i Ð t:
- Ai ây v y anh?
Ð t áp:
- Hai em tôi trong B n Tranh ra ki m tôi.
Nàng n c i và nói:
- bên n y mà ki m c thi t là gi i.
- Th y chi c ghe l n c a tôi u d i b n nên m i bi t mà lên nhà.
- Bây gi i âu?
- Hai em tính v . Xu ng xu ng xách d a chu i lên cho tôi r i b i v .


- B n Tranh bây gi ây? Không c b i xu ng i n c ng c thì x
i t i nhà. Ðói b ng ch t. Tôi không b ng lòng ch em v nh v y.
Không m y khi n nhà tôi, ph i n c m r i n c l n s v . Tr vô. M i
hai ch em tr vô, ng tôi n u c m n. Nhà có s n tôm cá. Tôi có mua th t
ây n a. Kho n u m t chút thì có n. Không lâu âu m i vô.
t m i nói:
- Thôi, vô s a so n n u c m i. Ð hai ch em xu ng xu ng xách d a chu i
lên r i nói chuy n.
Nàng n b ng r i vô nhà, b g n gàng nh m l .
t i theo v v i em ra mé sông, v a i v a nói:
- Cô ó là em ông Ð i. Nh có cô gi i thi u nên qua m i quen v i ông Ð i
mà lo công vi c cho c Th Khoa. Hai em hi u ch a? Lúc có vi c mình
ph i khôn ngoan chi u chu ng ng c u thân c y th , b ng không thì ch t
ch ch ng ph i ch i sao.
u v i Trâm chúm chím c i, Trâm xu ng xu ng xách d a chu i lên b . Ð t
i Ð u chia nhau xách luôn vô nhà.
Nàng ch nhà là Nguy n Th D n, th y chu i t i 3 bu ng thì h i:
- Ðem chu i chi nhi u d v y? n sao cho h t?
t nói:
- Ch em nó tính em ra cho tôi bán ng mua g o mà n. Bu i ch mai em
ra ch bán giùm cho tôi. Mu n n thì l i m t bu ng chu i nh v i ít trái
a, còn bao nhiêu bán h t i.
Th Trâm vô nói:
- Thôi, hai ch em tôi v . V tr nhà trông.
Thi D n là ch nhà c m:
- Không tr âu mà s . n c m r i s v mà. Tôi n u m t chút thì r i. Hai
ch em ng i ó ch i. Ð tôi i lo c m.
Th D n i vô trong lo n u c m. Th Trâm i theo vô ph ch m l a, cho
Th D n x t th t ng kho.
ch ng Ð t ng i ngoài tr c nói chuy n. Th Ð u h i ch ng:
- Cô ch nhà ây có ch ng con gì không?
- Có ch , có ch ng nh ng ch a có con. Ch ng ban ngày i làm bên ông Ð i.
Th ng Tâm h m nay nhà i ch i h ?
- Ch i.
- Nó có nh c tôi hay không?
- Không
- a h m lính Tây vô b s hôn?
- v i hai ch em tôi s quá, vì nghe nói bên Bình Cách h t nhà, ánh
ch t ng i ta n a. Té ra t p vô nhà mình vui v , hi n khô không n n t ai
t.
- i tên Bình Cách có ng nên h qu u. N y, v nói cho cha hay: Tr n
Bình Cánh ó lính Tây b th ng t i 17 ng i. H m nay ch t h t 3 ng i
i. Còn 14 còn n m nhà th ng, b i v y h h n l m, quy t vô trong mình
xét b t ám ngh a binh v gi t h t. T i v y nên qua b c tránh và c y thân


th ng gi mình, ch a dám v tr ng. ngoài n y thì c c m t chút mà
c yên n, kh i lo, kh i s chi h t.
m c n r i, D n v i Trâm ra ngoài ráp nói n a. Ð u c ng theo vô trong mà
ch i. Ba ng i thân thi n cùng nhau, không nghi k chi h t.
Cá tôm ã kho s n, b i v y c m chín và th t kho xong thì d n ra ván r i b n
ng i ng i n v i nhau nói chuy n vui v , không s t sè không ái ng i.
n c m r i Ð u v i Trâm cáo t mà v , D n nói i n c l n s v cho xuôi.
Khách nói v tr s cha m trông nên ph i b i n c ng c mà v cho s m m t chút.
t v i D n a Ð u v i Trâm xu ng b n Ð t i theo c n d n Ð u v i Trâm v nh
nói l i cho cha các u chàng ã nói và c t ngh a cho cha hi u t i c nào mà chàng
ch a dám v .
Hai àng vui v t bi t nhau, b n v Trâm giành b i sau lái cho ch dâu
ng i tr c m i. Ch em xô xu ng ra i. Ð t ngó D n mà c i. D n nói: „Ng i nh
ch c là em ru t c a anh vì gi ng anh quá. Còn ch l n là v anh ch gì. T ng tôi
không bi t hay sao mà gi u“.
t làm l i vô nhà, không cãi mà c ng không nh n D n oán trúng.
u v i Trâm tìm g p Ð t l i bi t Ð t bình yên no m thì vui lòng, không lo
n a, nên l ng thinh b i xu ng ri t v B n Tranh ng thu t chuy n cho cha m
nghe. Ra kh i ch xa r i, t i kho ng v ng v , Th Trâm m i kêu ch dâu mà h i:
- Ch Hai, sao anh Hai l i ki m xóm nh v y mà uv yh ?
- Ðó là xóm chài có giàn ph i l i. Có l t i v y nên nh cho ti n
ch sao.
- Còn sao nh quen v i ch ó nên u trong nhà ch ?
- Ch c nh làm tôm cá, nh em v xóm ó bán mão 14 cho àn bà ng h
ng ra ch ng i bán, Ch n mua tôm cá c a nh, hai àng làm quen v i
nhau r i nh xin mà u.
- Mà ch ó m t mình, l i ch a àn ông trong nhà, thi t là k c c quá!
nh nói ch n có ch ng. Ch ng ch ban ngày làm vi c bên ông Ð i. nh ó
i có thân th mà lo cho c Th Khoa. C ng nh v y nh n i c yên, mà nh l i
bi t công chuy n h t.
Th Trâm suy ngh mà chúm chím c òi mà nói: „Anh Hai lanh quá“.
Hai nàng b i ri t, không nói chuy n n a.

14
bán h t theo giá th a thu n


Ch ng V
t tr i ã ng bóng r i, Bà Nhiêu Giám ch a th y con v i dâu v . Bà nóng
y nên c ra mé r ch ng trên c u thang mà ngó ch ng. Còn ông Nhiêu thì v n c
bình t nh, c ng i d y s p nh h c, d ng nh không ý n vi c chi h t.
Tr i tr ch bóng , n c v a m i l n. Th Ð u v i Th Trâm b i xu ng v t i.
15

Bu c xu ng vô c u thang, ch em c m gi m leo lên c u, thì bà Nhiêu ã ra ón mà
i: „Ki m g p nó hay không?“ Hai ch em ng áp m t l t: „Th a g p“. Bà chau
mày h i: „Sao không bi u nó v ?“ Th Trâm áp l i: „ nh v ch a c. Ð vô nhà
con s nói cho m nghe“.
Hai nàng i vô nhà c t gi m.
Bà Nhiêu ghé tr ng h c cho ông Nhiêu hay. Ông Nhiêu li n ng d y theo
bà vô nhà. Ông v a ng i thì bà kêu dâu v i con bi u ra thu t h t chuy n i M ki m
t cho ông nghe. Ông nói cho ch em nó n u c m n r i s nói chuy n, vì n h i
khuya r i i t i bây gi ch c ch em nó ói b ng.
u v i Trâm ra. Trâm nói:
- Ch em con n c m r i m i i v ây nên không ói âu cha. T i c m n
m nên m i v tr .
Bà Nhiêu ng c nhiên h i con:
- nc m âu?
- Th a, n t i nhà ch anh Hai u ó. Ch ch nhà t t theo c m n u
m n r i s v . Ch nói quá nên không n t mà v c.
- Sao th ng Ð t không v ? Nói ph t nghe th coi.
- Anh Hai u t i xóm chài; nh mua bán tôm cá nên nh quen v i ng i
em ru t c a m t ông Ð i trong c binh c a Tây. nh xin u t i nhà
ng i ó mà i câu cá ng bán l y ti n mà nh t. Nh ng i ó nh
i c thân thi t v i ông Ð i, r i nh ông Ð i nh m i nghe tin t c c a
Th Khoa và bi t c tin bí m t khác n a. Ông Ð i nói v i nh là
ng i ta bi t dân trai tráng trong vùng mình ây u theo oàn ngh a
binh c a c Th Khoa h t th y. Nh ng lúc ru ng xét thì h tr n i m t h t
không b t c ng i nào. Ng i ta tính êm ít ngày cho trai tráng tr
, r i ng i ta em binh vây c vùng mà b t h t. Vì v y mà anh Hai
con ph i tr n luôn ngoài M ít ngày cho yên thân, s v r i lính vây b t
ch y không kh i.
Ông Nhiêu nói:
- u thi t h áp d ng ng y k nh v y thì ph i cho chòm xóm hay ng
phòng, ch s p em cháu th y êm tr v láng cháng16 b b t h t còn gì.
Chi u con i m i chú T Ð nh l i ây ng c y chú thông tin trong làng
cho bà con trong xóm hay. Còn vi c c Th Khoa thì th ng Ð t có nghe h
cách nào hay không? V t th ng c a c n ng hay nh ?
Trâm ti p nói:

15
ch ch bóng, quá gi ng , quá tr a
16
r ,v nv


- ng nh ông Ð i mà anh Hai bi t Tây b t c c Th Khoa em v
n m nhà th ng ng th y thu c s n sóc c c ng nh s n sóc 17 tên
lính Tây b th ng v y.
- b th ng t i 17 ng i l n?
- Th a ph i. Mà có 3 ng i b n ng quá nên ch t r i.
- u v y thì thi t bên mình th ng mà. Ch chi c Th Khoa kh i b n thì
làm l n m ng c r i. Còn b nh c Th Khoa th nào?
- n xuyên qua b p v r i l t ra ngoài. X c thu c c ng i c r i, n ng
nh th ng. Nh ng i v t th ng lành r i ng i ta m i cho i ng.
Anh Hai nói kh i lo c ch t nh ng không bi t b a nào h x c . B i v y
anh c n d n hai ch em con v th a v i cha ng nh ngoài M thêm ít
ngày ng tr c nh tránh s lính i xét b t, sau nh ch m lo b n m ng
a c Th Khoa ; n u nghe lành d th nào thì nh v thông tin cho cha
hay li n.
- c. Nó ngoài M thì ti n n hai b . V c ng không làm gì. Bây ã
bi t ch nó r i. Sau mu n i h i th m c ng d .
Bà Nhiêu h i:
- Sao bây biêt ch nó mà n ch ó ki m?
Th Ð u nói:
- Hai ch em con ra t i M m i h ng ông. B i i các ch ki m chi c ghe
n c a mình. Ki m t i sáng bét mà không th y. Ch em con m i thay
phiên nhau lên ch r o ki m nh coi có nh bán tôm, cá hay không. C ng
không có. Ki m t i tan ch mà không c, mòn chí mu n v . Cô Trâm
bày b i th ng ra vàm ng dòm mé sông cái coi có th y ghe c a anh
không. Ra t i vàm là t i ch xóm chài, th y trên b có ph i l i, d i b n
có ghe u. Th y có chi c ghe l n c a mình u, nên vô nhà mà ki m
i g p nh tr n ng n m ng .
Bà Nhiêu h i:
- Nó u r i n u c m mà n hay sao?
- Th khi ch nhà n u r i nh n chung v i ng òi ta. M i b a nh gi ng câu
ánh l i, có tôm cá thì ch nhà bán r i mua g o cho nh n, nh không có
nói t i chuy n ó, không bi u em g o cho nh. Ch c bán tôm cá nh n
không h t.
- Còn d a chu i bây ch i bây bán c hay không?
- Không có bán. Ki m không c anh Ð t ch em con bu n quá, tính ch v
nh ng g p nh con giao cho nh ng bu i ch mai nh nh ng i ta bán
giùm.
- , giao cho nó ch ch v làm gì.
Ông Nhiêu tr xu ng tr ng h c.
Tâm ch y lên m ng m . Th Ð u ôm con mà hun và nói:
- Má i ch mà má không mua bánh cho con c. V th y con m i nh .
Th Trâm nói:


- Ki m không c nh mình bu n mu n ch t, mà nh gi ng gì c. H i
ngang ch tôi nh , mà b v tr s nhà trông nên tôi không ghé. Thôi
chuy n khác nghe hôn cháu.
Tâm c i r i ch y qua tr ng h c mà h c.
Hai ch em xu ng nhà d i lo b a c m chi u.
X mát chú T Ð nh, là ng i g n, l i tr ng h c ki m ông Nhiêu mà h i
coi ông cho m i có vi c chi. Ông Nhiêu d t chú ra ngoài nói nh v i chú r ng ông
i c tin h m nay binh lính không l c soát n a vì nhà c m quy n Tây dùng
ch c qu , quy t êm mà d hàng thanh niên c ng tráng c a ta tr v cho
ng h vây b t cho ti t oàn ngh a binh. Anh c y chú truy n tin cho bà con em út
trong xóm trong làng hay, r i ng i n y nói chuy n v i ng i khác, khuyên h ng
trai tráng ph i coi ch ng mà n núp, không nên d ng i mà b b t.
Chú T Ð nh có cháu trong oàn ngh a binh, nên nghe nh v y thì chú le
i, chú nói chú s i truy n tin li n và h a nh n vô trong Bình Cách, nh n qua bên
Trân Ð nh n a, Ðêm ó ông Nhiêu n m trên võng a trèo tr o mà suy xét th i
cu c. Hay tin c Th Khoa b th ng không n ng chi l m thì ông yên lòng, không
bi t ch ng c lành m nh không bi t h s x c nh th nào.
Ông ngh t i Ð t là con ông, thì ông r t hài lòng. Ông khen nó khôn ngoan,
bi t tráo tr , bi t cang nhu ra chi n tr ng dám ch t s ng v i ng i ta, khi th t th
bi t n nh n mà ch v n, n nh n mà c ng bi t lo m u mà giúp ng viên, c u
ng lãnh. Làm trai nh v y không n n i t , không h v i l ng tâm, c ng không
c v i Ð t N c.
Ðêm sau, Ð Chí Linh lén qua th m ông Nhiêu ng h i tin t c c Th Khoa.
Ông Nhiêu em nh ng l i Ð t nh n v mà thu t h t cho Linh nghe. Ông c m Linh
i ng r i khuya h v .
Ông khuyên Linh có v Khánh H u mà nhà thì ph i dè d t, ph i coi ch ng
vì theo tin Ð t nh n v , thì ng i ta âm m u gài b y ng b t h t oàn ngh a binh
a ta. Nói chuyên v i Linh ông t l i khen Ð t khôn ngoan, bi t ki m th thân thi t
i m t viên Ð i giúp vi c cho Tây ng có th tr tá cho c Th Khoa và nghe tin
c hi m nguy r i cho anh em ngh a binh bi t ng tránh tr c cho kh i tai ho . Ông
i th m hai Ð c binh Thành v i Thu n. Linh nói không có g p nên không bi t t n
n i nào. Ông Nhiêu nói n u c Th Khoa tr n c hay là c gi c th v , thì
ông cho hay ng gom t ng s trong oàn ngh a binh l i mà chi n u n a.
Nh n d p cho Linh hay theo tin c a Ð t thì tr n Bình Cách bên ch b th ng
17 ng i em v nhà th ng ch t h t 3. Linh nói n u v y thì bên mình th ng, vì êm
ó Linh T m Vu, m y ông già võng th ng binh qua, Linh ki m ghe a ra Mi u
Ông thì ch có m t ng i ch t v i 6 ng i b th ng mà thôi. Ð n u canh 5, Linh
i t cha v mà v Khánh H u.
Trót m y êm sau êm nào ông Nhiêu Giám c ng n m ngh v th i cu c. Ông
nh n th y c Th Khoa c ng gi ng nh Tr ng Công Ð nh, ông Thiên H V ng,
hay là ông Nguy n Trung Tr c, c th y u nhi t tâm c u qu c, song m i ông làm
riêng m t x , không liên l c, không oàn k t n i nhau, b i v y l c l ng không
nh m , l n l n s b gi c ánh tan h t, ph i làm sao gom h t l c l ng l i r i c
t ng i ch huy, làm nh v y m i ch ng v i gi c n i. Mà ch huy t i cao duy ch


có c Th Khoa m i m ng c. Bây gi c Th Khoa b b t r i không bi t
ch ng tha gi t l nào, nên khó mà th c hành ý ngh a ó c.
Có êm ông Nhiêu mu n sai dâu ho c con gái ra ch M bi u Ð t nên l p th
cho c Th Khoa tr n ng v h i hi p v i nhau mà lo vi c l n. Mu n nh v y
nh ng ông không bi t c Th Khoa ã lành m nh hay ch a b i v y ông do d ch a
quy t nh.
T b a Th Ð u và Th Trâm i th m Ð t v n nay ã m i ngày r i. Bà
Nhiêu mu n bi u hai ch em i th m n a. Nh ng bà ch a nói ra thì tr a b a ó, lúc
n c m ông Nhiêu nói v i Th Trâm:
- Con bi t ch anh Hai r i cha mu n sai con ra nói chuy n v i nó m t
chút.
Th Trâm h n h áp:
- Cha sai con i con m ng l m. Ði d quá th a cha! Không ai tra xét gì h t.
Nh ng con xin cha cho ch Hai i v i con ng ch th m nh m t lát. H n
a, hai ch em i cho vui vì ng sông v ng v l i, l i khuya i t i mò,
i xu ng m t mình ghê quá.
- c, n u con Hai không có chuy n gì thì i v i con.
Bà Nhiêu nói:
- Nhà có vi c gì âu. Ð nó i v i con Trâm ki m d a chu i em cho ch
nhà nghe hôn con. B a h m n c m c a ng i ta. Nay mình ra thì ph i cho
chút nh gì ó mà n n”
Th Ð u nói:
- Con mu n em th ng Tâm theo ng nó th m cha nó. B a h m cha nó có
i nó.
Ông Nhiêu c n:
- Thôi nó nhà nó h c, em theo làm chi. Cha nó có nh thì v mà th m.
Ði xu ng n ng gió s nó b nh.
Th Trâm nói:
- tr a con ki m chu i n em cho. Bi t ch r i không c n gì ph i i
khuya quá nh hôm tr c, tr i g n ám mây ngang r i s i. Cha bi u
con ra nói chuy n chi v i anh Hai con?
Ông Nhiêu suy ngh m t chút r i nói:
- i nó coi nó nói h êm cho b n trai tr trong vùng n y tr v , r i
có b l n mà b t cho s ch, nh ng t i sao h m nay ch a th y gì h t. N u
nó li u nó ngoài M c an thân, l i có th giúp ích cho i cu c c,
thì nó c thêm ít ngày, v nguy hi m ch không ích gì. Sau h t ph i nói
rõ v i nó v chuy n n y: cha nghiên c u th i cu c, cha nh n th y c Th
Khoa là ng i tr ng y u c a kháng chi n. N u không có c , thì s i cu c
h ng h t. V y cha mu n th ng Ð t nh n c thân thi t v i ông Ð i
nào ó, nó nên l p th làm cho c Th Khoa lén tr n ra kh i nhà th ng
i nó ch c v ây cho cha. Nó làm c vi c ó thì nó có công l n v i
cu c c u qu c. Hai con nh nói v i nó r ng cha trông c y nó làm cho c
vi c ó. Mi n là nó ch c v ây cho cha mà thôi, cha làm sao cha làm, nó
kh i lo n a. Hai con nh hôn?


Th Trâm v i Thi Ð u u nói nh và h a s nói g t v i Ð t.
n c m xong hai ch em ra sau v n kí m n c m t bu ng chu i già17.
Còn d a thì m y quày d a xiêm còn non, nên ph i b 5 trái d a ta em cho .
Khuya l i hai nàng d y s m, n u c m n cho thi t no, h a v i nhau r ng l n
y ra nói chuy n thì v li n, d u c m c ng th nào c ng không n c m nh l n
tr c.
Th Trâm xin m cho ti n ng mua bánh cho cháu Tâm. Bà Nhiêu vô bu ng
xách ra m t quan ti n k m, em h t theo mua th t v cho cha n m t b a.
Ông Nhiêu thì nh c l i m y u ông ã nói h i n c m tr a và c n d n ph i
nh và nói l i v i Ð t, nh t là ph i nói rán l p th gi i thoát cho c Th Khoa r i ch
v giao cho ông ng ông lo m u t ch c l i cu c kháng chi n cho có qui t c h n
hoi cho có l c l ng hùng h u.
Th Ð u v i Th Trâm em d a chu i xu ng s n r i nh ng i tr i h ng
ông m i i th a v i cha m mà i. Nh g p n c xuôi nên v a ông ch thì hai ch
em ã ra t i M Tho. Trâm nói v i ch r ng mình quy t nh k n y ra nói chuy n
thì v li n, không n c m. V y thì nên i luôn ra xóm chài nói chuy n v i Ð t r i
tr l i s ghé ch mua th t mua bánh mà v .
Ch em b i xu ng i th ng ra vàm18. Th y chi c ghe l n c a Ð t u ó, ch
em m i âm xu ng vô c p m t bên bu c dây x p gi m, r i l i h i xách d a chu i
em lên nhà.
Ð t ng ng i ch m h m t i c a, nghe l p c p d i b n thì ng d y mà
coi th y v v i em ang xách chu i ôm d a lên b thì chàng i ra ón mà m ng.
Chàng h i cha m m nh kho th nào, sao không em Tâm theo ch i, k h i ng i
áp l ng x ng. Chàng r c19 l y b t mà c m hai tay hai trái d a r i cùng nhau i vô
nhà.
Th Trâm h i anh:
- Ch ch nhà có nhà hay không?
- m m i ph i em cá tôm ra ch mà bán. nhà sao c. Hai em ch a
ghé ch hay sao?
- Ch a i th ng vô ây th m anh r i tr v s ghé.
- Nói chuy n gì?
- Cha h i anh coi t i sao b a h m anh nói binh lính Tây s p vô b g t c
vùng trong mình mà v n êm ru, không th y gì h t.
- tr ng trông Tây vô b l m hay sao?
- Trông làm chi? B thì gây tai ho ch l i ích gì mà trông. T i b a h m anh
nói h êm ng nh anh em trong oàn ngh a binh t u v r i h vây
t h t. Ch em tôi v nói l i v i cha. Cha s hàng trai tráng mang ho nên
khuyên t n mác h t. Té ra 10 b a r i mà ch a th y b . Ý cha mu n bi t coi
nh h b ý nh tr c, h không tính vô b n a, thì cha kêu m y anh em
ng làm n. Lúc n y ph i móc m ng v n ph i d p b ru ng, mà
dân t n c h t không có ai làm thì kh l m. Ai c ng than.

17
lo i chu i có trái dài, H u giang có chu i già lùn, già h ng
18
a sông
19
giành


- i ly lo n, ph i rán mà ch u, ch bi t làm sao? Hai em v th a v i cha
ng h ch a b ý nh ó âu. H m nay h ch a ru ng mi t mình là vì
m c i ch khác. Không bi t ch ng nay mai ây h s t i. V y qua ph i
ngoài n y trong m t th i gian n a, ch ch a dám v .
- Cha có nói n u anh li u ph i n núp ngoài n y cho an thân, và ng nh
thân th mà ch m nom c Th Khoa thì anh c , không c n ph i v g p.
Nh ng cha d n g p anh m t u n y là anh c thân thi t v i ông Ð i,
y anh rán lo m u gi i thoát cho ông c Th Khoa. Anh làm sao cho c
tr n ra ngoài r i anh l y ghe a c v giao cho cha. Cha nói anh làm c
vi c ó thì anh có công l n nh t trong cu c kháng chi n.
Ð t nghiêm nét m t ng i suy ngh .
Th Ð u ti p v i Trâm và nói:
- Cha nói c Th khoa là tr c t c a cu c c u qu c. Ph i có c thì i s m i
thành, vì c có tài l c mà gánh vác vi c l n. N u không có c thì m i
vi c h h ng h t. Cha c theo c n d n ph i nh mà nói g t v i anh nên
n lo làm sao em cho c c Th khoa ra ngoài r i ch v giao cho cha.
Cha mu n vi c ó lung l m, v y anh ph i rán làm cho cha c chí. Cha nói
anh ch c c Th khoa v giao cho cha r i thì cha lo làm vi c gì, ó
là ph n s c a cha, anh kh i ph i lo n a. B a nay cha sai hai ch em tôi i
ây là c n nói v i anh chuy n ó. V y anh ph i rán làm cho v a ý cha.
Ð t th m t h i dài và nói:
- Vi c cha bi u ó khó l m, ch có ph i d âu. Nhà th ng trong thành
lính canh gác g t l m, qua có vô c âu. Qua ch nh ông Ð i m i bi t
c tin t c c a c Th khoa. Hôm qua ông Ð i nói c i c r i, nh ng
i trong phòng cho quen ch n, ch quan th y ch a cho ra ngoài. V y hai
ch em v th a v i cha th ng th ng cho qua tính ch g p quá thì không
th làm c. Ph i rình mò ch g p c h i thu n ti n thì qua làm. Qua s
làm cho vui lòng cha, sau có công v i n c nhà.
Th Ð u v i Th Trâm nghe Ð t ch u làm theo l i cha d n thì m ng, nên bàn
tính v i nhau ra ch mua r i v cho s m, tr c kh i b ch nhà v g p r i c m
n c m, sau kh i cha m i trông nh b a h m.
Hai nàng ng d y t mà v . Trâm nói v i Ð t:
- À! ch ch nhà v , anh nói giùm ch em tôi g i l i th m ch và em bu ng
chu i v i ít trái d a cho ch n ch i.
- a chu i n y cho hay sao?
- Cho ch ch nhà.
- a h m qua m t bu ng chu i v i quày d a qua n, em bán có 2
bu ng chu i. Ð qua a ti n cho em ng ghé ch mua bánh em v cho
th ng Tâm.
- Thôi, thôi, có ti n d i xu ng. H i khuya m có a em theo m t quan
ng mua th t mua bánh.
- Có ti n thì thôi sao không cho th ng Tâm theo ch i?
Th Ð u nói:
- Tôi mu n em i. Cha không cho. Cha nói i n ng gió s nó nh c u.


Ð t a v xu ng xu ng i r i, chàng tr vô nhà n m gác tay lên trán mà suy
tính.
Ð u v i Trâm tr vô ch , trâm ng i gi xu ng, cho Ð u lên ch mua th t,
m và bánh cam, r i ch em b i ri t v T nh Giang.
V ch ng ông Nhiêu th y l n n y con v i dâu v s m thì ông bà vui m ng,
u em th t xu ng nhà d i mà c t, ng n c m r i s x t mà kho. Còn Trâm l y
a s p c m v i bánh, a cho Tâm m t cái bánh cam và hai d a trên ván m i cha
n u ng n c.
Ông Nhiêu nóng n y nên th i thúc nói cho ông nghe coi m y u ông d n ó
t tính th nào.
Trâm m i nói binh lính ch a vô ru ng20 mi t trong n y là vì m c i nhi u ch
khác. Th nào không mau thì lâu ng i ta c ng s t i. V y Ð t xin ngoài M ít
ngày n a, tr c c an thân, sau ch m nom c Th khoa. Còn vi c l p th cho c
th khoa tr n, vi c ó khó l m vì c n m nhà th ng trong thành, mà chung
quanh thành canh gi nghiêm nh t l m. Theo tin ông Ð i cho hay hôm qua thì c
Th khoa i c r i, nh ng quan th y bi u i trong phòng ch ch a cho ra ngoài.
Tuy khó làm cho c tr n c, song Ð t h a s rán s c làn theo l i cha d n, tr c
cho cha vui lòng, sau l p công v i t n c.
Ông Nhiêu c chí nói:
- Vi c ó ai l i không bi t khó. Nh ng khó mà mình làm c m i có công
n.
Th Ð u nói:
- Con c nh ph i rán. Vì cha trông c y n i nh g t l m. nh h a nh s lo.
Ông Nhiêu ng d y nói:
- Thôi, hai ch em i ki m c m n i.
Ông i ra tr ng h c.

20
lùng soát


Ch ng VI
Võ Minh Ð t, T nh Giang m t chi n s trong oàn ngh a binh c a c Th
Khoa Huân, gi d ng ng i gi ng câu kéo l i, chèo ghe ra ch M Tho, tr c ki m
ch n c cho kh i b b t, sau l ng nghe tin coi gi c x ch t ng c a mình nh th
nào.
Anh ch em c gi theo Th Ð u v i Th Trâm i ki m Ð t, may g p Ð t
trong nhà c a Nguy n Th D n, c d nghe Ð t nói chuy n v i v và em n hai
n, nói vì tr ng h p nào mà v i th D n, nói nh ph ng pháp nào mà c
thân thi t v i ông Ð i, r i khoe nh ông Ð i ó mà bi t tin t c xác thi t c a nhà ái
qu c Th Khoa Huân, l i còn bi t tình hình quân s c a bên gi c n a.
Không bi t anh ch em nghe Ð t nói v y mà anh ch em co tin ch c nh ng l i
chàng th t v i v và em ó là s th t hay không. Ch Th Ð u c ng nh Th Trâm,
hai nàng tin l m, mà v nói l i cho ông Nhiêu Giám nghe, thì ông c ng tin, ông l i
còn khen Ð t khôn ngoan bi t chi u u n theo th i, bi t lao lách tráo tr .
Mà Th Ð u, Th Trâm v i bà Nhiêu, vì tình yêu d nhiên không nghi lòng d
a Ð t, là ng i thân trong t c d u tin l m thì có th dung th c. Ch ông
Nhiêu Giám là m t v lão nho, mà ông ôm p cái thuy t „n ng cang n ng nhu“ nên
ông khen Ð t khôn ngoan, thì ch ng bao lâu ông nh n th y ông tin qu y, mà ông còn
khen l m, b i v y ông h i h n c c m, h i h n v s ông mù quáng tai ho phát
sanh làm cho gia ình ông lung lay rúng ng n con trách v phi n, ông ph i chán
n h t vui s ng n a.
Ng i vi t l i truy n n y không v tình ai, mà c ng không nhi m thuy t nào,
nên ph i nói ngay ra ây r ng nh ng u c a Võ Minh Ð t nói v i v và em có cái
thi t mà c ng có cái d i, l i cái d i nhi u h n cái thi t.
Võ Minh Ð t, là con c a m t nhà nho ch n chánh, bi t th ng n c th ng
nòi, bi t tr ng cái hay cái ph i. Tuy chàng h c ít nh ng sanh tr ng trong nhà nho
c t nhiên chàng c m nhi m nho phong ít nhi u. Chàng l i còn gia nh p trong
oàn ngh a binh hùng dõng c a c Th Khoa Huân, th ng nghe c nói làm chi n s
bi t ch t ch không bi t u, th thì chàng c ng có t p khí phách anh hùng chút
nh.
Nh ng Ð t nuôi m t tâm h n tân ti n khác v i tâm h n c a c gi h i th i
ó. Nh bàn tính vi c gì, ông Nhiêu th ng l y m t câu sách làm c n b n cho l i
c a ông thì chàng b t b nói câu sách ó h p v i tình th i x a, ch không h p
i chí ý ng i i nay n a. Nh khí phách c a chi n s mà c Th Khoa Huân
th ng d y ó, thì chàng hay c i và nói r ng ch t h u ích thì áng ch t, ch ch t vô
ích thì ch t làm chi.
Hôm Ð t chèo ghe i qua M Tho, thi t chàng không có em theo th u óc
gian hùng x o trá, vì ã có s n cái tâm h n „tu th i nhi ti n“. Chàng không th r t
nó c, nên nó ph i theo chàng mà thôi.
n sanh tr ng n i v n ru ng, t nhiên chàng bi t cách làm ru ng tr ng
cây. Nh ng nh có ng n r ch l n i qua tr c nhà, nên t h i còn nh chàng có t p
theo cái ngh gi ng câu l i cá. Làm ngh h b c thì ph i xóm chài xóm l i m i


thu n c nh thu n tình. Ra t i M Tho, chàng i th ng ra phía vàm. Th y xóm chài
i mà chàng không ghé c chèo ra sông cái, tính d xem a th r i gi ng câu th
i ki m m t m tôm cá làm l t n thân.
Ðã ki m c m t r tôm càng v i cá ch m21, cá l n, cá út, cá ngác, g n sáng
chàng m i chèo tr l i xóm chài t i vàm mà bán cho b n hàng.
ây có b n n m ch àn bà h khuya thì xu ng b n ch ghe chài ghe l i v
ng mua tôm cá em ra ch mà bán. Trong ám ó có Nguy n Th D n tr ng tr o
ch s , l i b i buôi nh m l h n h t. H i tr c nàng ã có ch ng r i, nh ng vì ch ng
thi t thà quá hoá ra kh kh o, không h p ý v i nàng, thành th m i rã r i, ai i
ng n y cho kh i cãi c . Vì v y nên hi n th i nàng ã 26 tu i r i mà m t mình
mua bán cá tôm không có ch ng con chi h t.
Sáng n y th D n th y có ghe l i l c p vào b n, nàng l ch n b c xu ng
i Ð t có cá tôm c bao nhiêu Ð t b ng r a cho D n coi. D n x c c tôm cá
i ngó Ð t v a c i duyên v a h i:
- Anh nh bán giá m y ây anh Hai?
- Tôi không có ng i ch mà bán, nên không bi t giá ch , b i v y tôi xin ch
li u giùm cho ph i thì thôi. Tôi có công l n l i sáng êm mà ki m tôm cá.
Ch có công ng i ch ch u n ng m a mà bán. Xin ch l y công tâm mà x
hai ng i u có l i phù h p v i công khó v y thôi. Có l còn mua bán v i
nhau nhi u ngày ch không ph i m t l n n y. N u ch tính ph i thì tôi s
cho ch bán m i b a.
- Anh t t quá. Cá tôm anh làm sông nào v y?
- Ngoài sông cái ây.
- Nhà anh âu? Sao thu nay không th y anh em tôm cá l i ây mà bán?
- Tôi trong mi t Tr n Ð nh. Lúc n y rãnh viêc ru ng v n, tôi th ra sông
cái ki m n, ch ng nào t i mùa gieo m tôi s v .
- Anh ra làm ngoài n y anh nhà ai?
- d i ghe. N u ch tính giá úng cho công khó c a tôi thì m i b a h g n
sáng tôi ch tôm cá v ây cho ch bán. Thôi m i làm quen v i nhau, tôi
giao h t cho ch b ng ra ch ng i bán. Bán coi c bao nhiêu ti n r i
mình s tính chia v i nhau.
- Anh ch u v y hay sao? Ð c anh mu n nh v y thì t t l m. Tôi bi t công
anh c c kh , tôi không n n gian anh âu. Tôi i bán r i anh u ghe ây
mà ch tôi hay sao?
- Tôi n u c m n tôi ây tôi ch .
- Ghe nh quá, l i không có mui. d i ghe coi b b t ti n, n y anh lên nhà
tôi kia mà ngh . Nhà tôi không có ai h t. H tôi i bán thì tôi khép c a b
ó. Có b p kín áo có c i s n. Anh n u c m c ng d .
- u ch cho phép tôi ký túc thì tôi cám n ch l m. Nh ng tôi ái ng i là tôi
làm c c lòng ch .

21
lo i cá sông l n, có th t tr ng l ng n 4-5 kg


Không, không có c c lòng chi h t. Anh theo tôi lên ây ng tôi m c a
-
giao nhà cho anh. Tôi i bán anh coi nhà giùm cho tôi, thì tôi mang n ch
sao mà c c lòng.
- Th D n b ng r tôm cá i lên nhà. Ð t i theo.
Nhà lá nh hai c n h p, c không có gì l m. Phía tr c có b ván d u v i
cái gh tre c , vô trong có m t cái chõng lót trong bu ng, còn ngoài thì có cái bàn
ch a th . Phía sau có m t mái gi i22, có b p n u n, có chén bát n i ng
trong r d i t.
n d t Ð t i coi cùng h t, ch ch g o, mu i, c i cho Ð t bi t, r i b ng r tôm
cá i bán, d n Ð t nhà nh mu n ph i l i thì qua nói v i ch nhà m t bên ó mà
ph i nh trên r ng23 c a ng i ta. Nàng h i có tôm cá l i mà n hay không thì
t nói d i ghe còn g o v i cá dùng.
Ch có v y ó mà Ð t làm quen v i D n, có ch ngh ng i có ng i bán giùm
tôm cá, kh i lo n ng m a, ói khát.
n i r i thì Ð t em g o v i tôm cá lên nhà kho n u mà n r i n m ngh . Vì
ph i th c sáng êm mà th m câu nên Ð t m i n m m t chút là ng li n, chàng ng
th ng gi c r i th c d y th y Th D n c i, thì không bi t nàng v h i nào, chàng
không hay.
n vô bu ng xách 3 quan ti n em ra trên ván mà nói:
- Tôi bán h t th y c 3 quan n m. Tôi l y 5 ti n mua th t v i rau c i
u cho anh n. Còn l i 3 quan nguyên ó. Anh nu n chia bao nhiêu t ý
anh.
t d d r i nói:
- Chia hai ch v a lòng hay không?
- Chia nh v y thì h p cho anh. N u anh chia cho tôi m t quan, còn anh 2
quan, chia nh v y c ng ã l i cho tôi nhi u l m r i.
- c. Ch mu n l y bao nhiêu ch l y.
- Cha ch ! Anh n y ng d a. Mình ch a nh trong nhà, r i nh l i ch c
gh o mình ch .
- Không tôi nói th t tình ch âu dám gh o.
- Anh nói: „Mu n l y thì l y“. Nói nh v y không ph i gh o hay sao?
- Tôi nói l y ti n ch âu ph i l y tôi.
- Thôi nên nói rành m t l n cho kh i mích lòng. Anh i làm m i b a anh
giao tôm cá cho tôi bán. Tôi mua g o, th t, rau c i v n u n chung v i
nhau. Còn d ti n b c bao nhiêu thì chia làm ba, tôi m t ph n, anh hai
ph n. Anh ch u hôn?
- Ch u ch . Mà ch cho tôi u trong nhà ch hay sao?
- Ði câu i l i v thì anh ây mà ngh . Khuya tôi d y n u c m s m. H
anh v thì n v i nhau r i tôi i bán, anh nhà anh ng . Tr a mua n
s a. Chi u tôi n u c m s m cho anh n no ng anh i làm. Tính nh
y c hôn?

22
ki n trúc nh chái nhà. Chái n m bên hông nhà, mái gi i n m sau nhà hay riêng
23
giàn b ng cây hay tre


- c l m. Tôi có ch ngh , có ng i lo c m n c và bán cá tôm thì tôi
kh e quá. Nh ng ch tính nh v y mà ph i có anh b ng lòng tôi m i kh i
ái ng i.
- Anh nào? Tôi không có ch ng, không có cha m . Tôi ch có m t ng i anh
là ông Ð i T n c m u m t t p lính Mã Tà24 bên thành Tây. Anh tôi hay
tôi có ng i hi p tác ng lo làm n thì anh tôi vui l m, ch sao mà không
ng lòng. Ð tr a chi u tôi qua thành th m nh, tôi nói cho nh hay, ng
nh d n binh lính ng á ng t i anh, anh thong th làm n.
- Té ra ch có ng i anh làm làm t i ông Ð i l n? Anh ru t hay anh sao?
- Anh chú bác. Nh ng nh th y ph n tôi côi cúc, l i không có anh em, nên
nh th ng tôi c ng nh em ru t. Tôi mu n gì c ng c h t.
- Anh em chú bác là ru t th t ch sao.
- i tr c nh c ng bên n y. nh có ghe b n chài l i, nh sai i ánh cá
cho nh bán. Ch ng Tây l i h b t nh theo. Th y nh m nh m gi i
gi n h cho nh làm Ð i. Tây th ng nh l m, b i v y nh nói gì h c ng
nghe h t. nh mu n b t ai nh b t, mu n tha ai nh tha.
- u v y thì khoan i th m ông Ð i, tôi làm ki m c cá ngon ch s
em qua cho ông r i nh n d p ch g i g m giùm tôi cho tôi an thân làm n.
- c, anh rán ki m m t c p cá ch m tr ng tr ng v y thôi. Anh tôi a cá
ch m l m.
- Tôi s ki m c. Thôi ch , ch c t ti n i, c t luôn giùm 2 quan c a tôi
a. M i b a bán chia ph n tôi c bao nhiêu, ch c c t giùm cho tôi,
ch ng v tôi s l y.
- Anh có v con hay không?
- Tôi có v và có th ng con c 6 tu i.
- Anh i r i b v con nhà l y gì mà n?
- Nó v i cha m tôi, nhà có v n l i có ru ng ki m lúa n.
Ðó, tr ng h p Ð t v i D n quen nhau là v y ó, mà l i c a Ð t th ng khoe
thân thi t v i ông Ð i là t i v y ó.
Vài b a sau, Ð t kéo l i may c m y con cá ch m l n. Chàng c y D n
em qua Thành hi n cho ông Ð i T n 2 con, r i g i g m và luôn d p h i c Th
Khoa Huân b n Bình Cách n ng hay nh , bây gi âu, h tính x t i cách nào?
ngh a binh c a c Th Khoa Huân ph c kích binh lính Pháp t i Bình Cách
hôm n là m t th i s l n lao, vì hai bên u b t n th ng nhi u, l i chánh t ng
kháng chi n c a ta b n và b gi c b t, b i v y M Tho ng i ta n rùm, nh t là
ngoài ch ng i ta hay h i th m nhau v vi c ó. Th D n là gái lanh l i, t c m ch
nghe vi c gì nàng c ng mu n tìm hi u cho rõ ràng, b i v y tr n Bình Cách bên nào
n th t bao nhiêu, mà nàng còn bi t thêm cu c kh ng b t ch c m y b a sau làm
cho nhà c a tiêu tan, nh n dân h t s c au kh .
Hôm nay nàng nghe Ð t c y nàng, g i g m giùm chàng cho kh i binh lính tra
n thì ch ng l gì, ch ng nghe chàng h i th m giùm b n m ng c a c Th Khoa thì
nàng phát nghi, nên nàng ngó chàng trân trân v a c i v a nói:

24
âm c a ch matamata, ti ng Mã Lai, ngh a là c nh sát


- Tr i i! Té ra anh n y là m t ngh a binh kháng chi n mà tôi dám ch a
trong nhà tôi ch ! Anh báo quá! Sao anh gi u tôi?
t bi n s c và nói:
- Không có âu ch . Tôi là ng i thi t lo làm n. Tôi có bi t ngh a binh ngh a
gì âu.
- Ê! Anh ng tr treo, anh là ngh a binh c a Th Khoa Huân sau tr n Bình
Cách, anh s Tây b b t, anh tr n ra ây gi d ng chài l i ng n núp.
Anh t ng tôi d i l m hay sao? Có nh v y anh ph i nói thi t v i tôi ng
u anh bi t n ngh a thì tôi l p th bào ch a cho. Ch anh gi u tôi thì anh
i tôi ch t chùm v i anh hay sao. Tôi phi n anh quá!
- Thiêt tôi là ng i làm n, tôi không bi t vi c gì khác ch à!
- Ai mà tin l i c. Anh ngh l i coi, anh tôi làm ông Ð i trong binh c a
Tây. Tôi ch a ng i ngh ch v i Tây, ngh a là ng i thù luôn v i anh tôi
a, ch ng anh tôi hay c thì còn gì tôi.
- Tôi có ngh ch có thù v i ai âu.
- Thôi, thôi, tôi ch y anh r i. Anh nói anh không có ch n trong ngh a binh.
Sao anh c y tôi g i g m anh?
- Nghe ngoài n y lính tráng hay b t b nên tôi s , tôi ph i lo tr c, ch tôi
có t i gì âu.
- Còn anh nói anh không bi t vi c Bình Cách sao anh c y tôi h i th m c
Th Khoa Huân?
t ngh n c , h t tr l i c n a. Chàng b c ra ng d a c a mà ngó
xu ng sông.
Th D n b ng cái r ng 5 con cá ch m a cho chàng mà nói:
- Anh làm n em m y con cá ch m b vô r ng cho nó s ng. Ð tôi b ng
tôm v i cá ngác, cá ch t ra ch bán r i tr a v s nói chuy n ti p. Tôi d a
anh ng coi anh d n hay nhát, ch thi t anh có ch n trong oàn ngh a
binh c a ông Th Khoa tôi c ng c u anh c. Anh ng lo.
n b ng r tôm cá i ra ch . Ð t nh nhàng trong lòng, nên i xu ng ghe mà
ng m y con cá ch m l i.
Tan ch D n v , vui v nh th ng, có mua th t, khô, m m, tính tr a n s
bún v i th t quay, còn b a c m chi u thì có cá ch m, có tôm kho, còn có thêm khô
m n a.
Lúc hai ng i ng i n bún v i th t. Th D n l i nh c câu chuy n h i s m m i,
nh ng nàng dùng l i u ái thân m t mà khuyên Ð t n u có vi c chi lo ng i thì c t
thi t v i nàng. Nàng th th t b o h tính m ng c a chàng n cùng, ng i ta ph i
gi t ch t nàng r i m i h i chàng c. Nàng nói v i gi ng thân ái, thành thi t, làm
cho chàng c m xúc vô cùng, Chàng ph i ng ái tình nên quên h t dè d t. Chàng
bèn t thi t v i nàng, chàng B n Tranh ch không ph i Tr n Ð nh, chàng có ch n
trong oàn ngh a binh c a c Th Khoa, chàng có tham d cu c ph c kích Bình
Cách, trong êm ó chàng l y câu v i l i b xu ng ghe tr n i ra ây, nên không
hay binh lính vô kh ng b trong vùng, chánh vì s s ru ng xét ó nên chàng ph i
gi d ng b c tránh ra ngoài n y, tr c cho c an thân, r i d tin t c v c Th
Khoa cho bi t c còn m t.


Th D n nghe rõ r i nàng c i mà nói:
- anh ph i nói thi t nh v y cho tôi bi t ng tôi bào ch a cho ch .
- Tôi nói thi t v i ch , tôi là ng i th ng n c th ng dân, ch không ph i
là ng i gian x o. N u ch th ng thì tôi t m n i ây ki m tôm cá cho
ch bán. Còn n u ch không th ng thì tôi b b t t i nhi p.
- Anh bi t th ng n c anh t ng tôi không bi t th ng nh anh h i sao?
Ai n t cáo m t ng i ái qu c c a mình cho c mà s . V y anh c
ây, ng lo gì h t. Tôi s h t lòng ch m nom công vi c c a c Th Khoa
a.
- Ch nói thi t hay là g t tôi?
- i nãy tôi ã th r i, sao anh còn nghi b ng tôi? n u ng r i tôi s em
cá qua cho anh tôi. Tôi tính ph i nói d i v i nh nh v y: “Tôi nói tôi m i
ng25 m t ng i ch ng gi i ngh chài l i, v ch ng làm n có mòi th nh
phát d ch u l m. Tôi xin anh tôi chi u c giùm v ch ng tôi gi ng câu hay
kéo l i thì ng khu y phá t i nghi p”. R i ó nói chuy n ch i tôi s h i
th m cu c xung t Bình Cách th nào mà thiên h n rùm ngoài ch .
i t i chuy n ó t nhiên nh ph i nói chuy n ông Th Khoa b b t,
Ch ng ó tôi m i có c mà h i t i b nh tình c a ông Th Khoa, h i bây gi
ông âu và r i h i r i ây h s x t i ông cách nào. Tôi tính s p t
cách nói nh v y, anh ngh coi c hay không?
- Hay l m! Khôn l m nh ng làm nh v y ch ph i mang ti ng l y tôi.
- Anh không ch u hay sao?
t li c m t ngó D n v a c i m n v a áp:
- Tôi ng i cho ch , ch ph n tôi thì th nào c ng c, tôi có n gì âu.
- Tôi ch a ch ng tôi mu n làm sao tùy ý tôi, ai c n tôi c mà tôi ng i?
- Tôi ã nói v i ch , tôi có v có con.
- Anh ng kêu tôi b ng ch n a, ph i kêu b ng em coi m i c. Anh có
thì có, v con anh tr ng, tôi ngoài n y có h i gì.
- Thôi em i lo giùm công vi c c a tôi tr c i. Còn chuy n v ch ng
th ng th ng r i s li u. Không g p gì.
Th D n c i. n r i nàng a cái gi bi u Ð t xu ng ghe l a b t 3 con cá
ch m l n, cho nàng r a chén d n d p r i i cho s m ng v lo b a c m chi u.
n xách gi i r i thì Ð t n m mà ngh l ng. Chàng suy xét l i cu c tình duyên c a
n m i gây ra ó thì chàng chúm chím c i. Ðã có s n tâm h n “tùy th i mà ti n”,
chàng ngh l y D n làm v bé có l i ch không có h i.
Ng i ta có hai v thi u gì, ai c i chê mà s . Hu ng chi D n khôn ngoan,
lanh l i, tráo tr bãi buôi, l i có s c p h n v nhà, thì có c gì mà chê c. D n có
nhà c a s n l i có ngh nghi p riêng, không c n ch ng nuôi d ng mà s t n công
n c a. H n n a gá ngh a v ch ng v i D n, mình c thân th c a ông Ð i T n,
t s ai b t b , mà l i còn bi t tin t c c a c Th Khoa, làm m t vi c mà có l i nhi u
, l i cho ph n mình mà c ng l i cho Ð t N c. Ðã v y mà mình gi ng câu l i cá

25
y, c i


cho D n bán m i ngày, lâu lâu v th m nhà, mình em ti n v cho cha m v con,
mình còn giúp ích cho gia ình c n a.
t suy t i ngh lui r i bu n ng nên ng khò.
n i qua thành, ch ng tr v th y Ð t n m ng thì n m cánh tay kêu d y
mà nói: ”D y, d y ng tôi thu t chuy n cho mà nghe. Anh tôi th y cho cá ch m nh
ng quá, nh h i cá âu mà l n con d v y. Tôi nói tôi m i làm b n v i anh gi i
ngh chài l i nên có tôm cá cho tôi bán m i ngày. nh ch u l m. G c nh làm ngh
nh mình nên nh khuyên v ch ng rán lo làm n. nh b o b c cho, ai có hi p áp
hay là ki m chuy n làm ti n thì qua cho nh hay nh s binh v c, ng s chi h t.
nh nói ai có truy xét anh thì anh nói anh là em r c a ông Ð i T n t nhiên ng i ta
ph i kiêng n . Tôi h i qua v Bình Cách thì nh nói ng i ta m i b vùng ó g t
m, r i t nhiên nh nói chuy n b t c chánh t ng c a gi c là ông Th Khoa.
Ông b n trúng b p v , nh ng may không gãy x ng nên ch c ng khó ch t, mà
ng kh i mang t t. Vì ng còn d ng b nh nên ch a nghe h s x ng cách nào.
Nh ng h ng n m nhà th ng chung v i ám th ng binh c a h , thì ch c h
không có tính x t . Ðó, tôi i lo công chuy n cho anh xong xuôi h t ó anh v a
lòng hay không?”
t n m tay D n mà cám n hai ng i ngó nhau vui c i, không còn s t sè
hay nghi k gì n a.
ó Ð t và D n n cùng nhau nh v ch ng, càng b a càng thêm yêu,
càng thêm kh ng khít. Tuy v y mà b a nào D n i bán cá v , tr ti n mua g o n
i nàng chia làm ba, ph n c a Ð t nàng c ng c t riêng cho chàng, tính dành ng
may qu n áo cho chàng v th m nhà thì em v c p d ng cho cha m v con chút
nh.
Còn Ð t c an thân, chàng không quên c Th Khoa. H ôi ba b a chàng
nh c D n em tôm cá qua cho ông Ð i, r i h i th m b nh c a c Th Khoa giùm cho
chàng.
Nh v y mà khi Th Ð u v i Th Trâm ra ki m th m Ð t l n u, Ð t nh n tin
cho cha bi t v b nh tình c a c Th Khoa là tin ích xác ch không ph i t chuy n.
Chàng t chuy n nói d i có u n y là nói gi c yên ng g t ngh a binh tr v
ng vây b t cho h t c vùng, nói nh v y ng có c mà ngoài M cho lâu mà
thôi. Chàng khoe c ông Ð i th ng và c thân thi t v i ông l m, nh ng k
thi t chàng ch nghe Th D n nói ch ch a h c giáp m t v i ng l n nào. Chàng
còn d u bi t chàng ã k t ngh a v ch ng v i Th D n, ch nói u ng i câu mà
thôi, r i s v nghi nên nói d i Th D n có ch ng làm vi c v i ông Ð i.
Mà b a ó Ð u v i Trâm n c m r i xu ng mà v , tuy Ð t không nói ra, song
n có con m t tin i nên nàng bi t Ð u là v c a Ð t còn Trâm là em. Nh ng bi t
thì bi t, ch nàng không c t v n, không n i ghen không gi n h n, không bu n b c.
Trái l i nàng càng vui v , bãi buôi h n lúc tr c, càng chi u chu ng, lo l ng cho Ð t
n. Nàng th m ngh ghen tuông r i nói b y làm cho ch ng chán ch không ích gì,
hay h n là ti p làm cho ch ng vui g n mình, làm nh v y m i g i là gái khôn, có
u cao, có trí sáng.
a sau bán cá r i D n mua v i mang v m n th c t nay cho Ð t m t cái
qu n m t cái áo, d n th ph i may giùm cho mau. B a sau n a, nàng xách tôm cá


qua cho ông Ð i, r i v nói v t th ng c a cu Th Khoa nay ã lành. Nàng l i nói
ông Ð i có d n b a nào Ð t có r nh thì d t Ð t qua th m ông bi t m t th ng em r
t chút.
t ã có ý mu n c thân c n v i ông Ð i ng có th tìm hi u cách hành
ng c a binh lính bên ch, nh t là bi t chút nh l c l ng và m u c a gi c,
nh ng không có d p nào thu n ti n, nên chàng ch a dám t bày ý mu n ó cho D n
bi t.
Nay nghe D n nói ông i mu n bi t chàng m ng quá, tính b a sau bi u D n
t chàng i. D n nói qu n áo lôi thôi quá, i vài b a may m i r i s b n coi
ch s mà i coi m i c.
Vài b a sau Ð t có áo qu n m i b n coi s ch s , àng hoàng. n c m tr a r i
n v i Ð t m i i qua thành th m ông Ð i T n. Ð t g p nhi u t p lính Tây i ch i
y ng, còn lính Vi t thì r i rác không nhi u l m. Theo m y n o ng thì lính
Vi t gác, còn c a vô thành thì lính Tây.
t th y D n i m nh m không lo s gì h t, thì chàng v ng b ng c i theo.
Ông Ð i T n n c m r i ang ng i hút thu c, ông th y D n b c vô, có Ð t i
sau thì ông h i: “Ch ng em ây ph i hôn?”
n nói ph i. Ð t ch p tay xá ông. Ông vui v bi u ng i, h i th m vi c chài
i. Ông th y Ð t m nh m , nói chuy n rành r , t ra ng i có l giáo, ch không
ph i h ng d t nát thi t thà, ông khuyên Ð t nên xin i lính ng l p công danh v i
ng i ta, ch làm ngh chài l i, tuy n song l nh l o c c kh l m l i ch ng già
thì lãnh ch c “Ng ông” v y thôi. Bây gi ng i ta nói hi p tác v i Tây là x u h , h
i là ph n qu c nên ít ch u ra làm quan làm lính v i Tây. Chánh lúc Tây ang yêu
u mình giúp m i c quí tr ng. Ông Ð i bi u Ð t xin i lính ông s u cho,
ông h a vô ch ng vài tháng ông s xin cho lên ch c Cai, r i n u Ð t gi i gi n rán l p
công s lên Ð i cao sang nh ông m i s ng. Ông ch m i u l i h i mà khuy n d
t. Ð t th y ông làm l n mà t t v i mình nên không dám cãi, không dám t ch i
xin Ð t suy ngh ít ngày r i quy t nh.
t mu n h i th m c Th Khoa nh ng s ông Ðôi nghi nên không dám m
mi ng. D n hi u ý nên nàng gây ra mà h i giùm cho chàng. Ông Ð i nói c Th
Khoa ã c phép i trong phòng r i. C m nh m nh th ng. Quan th y nói vài
a n a s cho c i ra sân mà ch i. Ông l i nói quan Tây o b quí tr ng c l m, cho
n Tây luôn luôn. Ch c ch ng c lành m nh s th c v , ch không làm t i chi
t.
t c ông Ð i T n nh n làm em r , r i c nghe tin c Th Khoa g n
lành m nh c quan Tây quí tr ng và có l s c tha v , thì chàng vui v trong
lòng nên t ông Ð i mà v cho ông ngh . Ông Ð i khuy n d thêm n a, ân c n bi u
nên xin vô lính mau mau, ch ng nên v vùng B n Tranh, Bình Cách là vùng b tình
nghi, ph i i lính ng ông che ch l p th làm cho mau lên ch c.
Không c n ph i nói ra, b i vì ai c ng nh n th y ph i có l i c a Th D n nói vô
nói ra sao ó, nên ông Ð i T n m i bi u d t Ð t qua cho ông nói chuy n, mà g p
nhau thì ông c khuyên Ð t vô lính ng ông che ch và nâng cho, ông không
nói ngay Ð t là ng i có ch n trong oàn ngh a binh kháng chi n. Song ông nói xa


n, d n ng v vùng b tình nghi, ph i vô lính cho ông che ch , ông nói v y c ng
nh ông hâm d a.
d Th D n c y ông Ð i T n làm nh v y là nàng mu n Ð t ph i i lính
i c m ch n Ð t luôn ngoài M Tho v i nàng, ch n u Ð t l ng ch ng i kéo
i gi ng câu, v ra th m hoài, thì s e trong ít ngày ây chàng s b nàng mà v
i v l n.
Ði th m ông Ð i r i tr v nhà, Ð t ng i nói chuy n v i D n chàng c khen
ông Ð i vui v có oai quy n mà không kiêu hãnh, bi t th ng k d i, bi t giúp bà
con. D n nh n dip m i tán t ng ông Ð i, ti p t chuy n mà khen d i, làm cho Ð t
có thi n c m n ng nàn nh ng D n b d p, không nh c t i chuy n ông Ð i khuyên
t xin vô lính.
n n a chi u D n xu ng ghe b t tôm cá lên n u c m cho Ð t n s m ng i
gi ng câu. Ð t n m m t mình, chàng nh l i l i c a ông Ð i khuyên i lính, khuyên
mà d ng nh ép, h a nâng mà còn che ch giùm. T i sao mà ph i che ch ? T i
sao mà không v cái vùng b tình nghi? Ông bi t mình có ch n trong oàn ngh a
binh kháng chi n hay sao mà ng bi u nh v y ng c u mình? Chàng ngh t i ó
thì chàng bu n.
Ch ng n c m chi u Ð t bày t n i bu n lo c a chàng cho D n nghe r i h i ý
n có mu n cho chàng nghe l i ông Ð i vô lính hay không?
n suy ngh : „Vi c ó tu ý anh li u. Tôi không dám xúi mà c ng không
dám c n anh theo ngh a binh ng kháng chi n. Anh quy t thí thân mà giúp n c
u dân. Anh làm nh v y là ph i l m, ai mà chê anh c. Mà anh Ð i khuyên anh
vô lính theo Tây c ng không ph i nh khuyên b y. Tôi nh n m ó Tây ép bu c anh
tôi ph i theo. nh s n u ngh ch m ng thì chúng b n ch t nên nh m i theo làm
lính. Có ng i nói nh ph n qu c, nên ra giúp cho k c p t n c c a mình.“
t l ng thinh, n c m r i thay xu ng ghe chèo i.
y b a sau Ð t v i D n không nh c n chuy n i lính n a. Nh ng Ð t c t l ,
không bi t ng nào là ng ph i mà i, nên m t vui.
Th Ð u v i Th Trâm ra th m l n th nhì, chuy n t l i c a ông Nhiêu
khuyên con rán l p k làm cho c Th Khoa tr n mà v .
n tan ch Th D n th y bu ng chu i già v i 5 trái d a b 26 thì h i d a chu i
a ai v y. Ð t nói c a em em ra cho D n. Th D n nói:
- Ch c có ch l n i, ch có bi u anh v hay không?
t nói:
- Hai ch em i ch ghé th m m t chút r i v li n. Không có bi u tôi v .
n c i r i b ng r i th ng vô bu ng.

26
lo i d a trái l n, dáng nh cái “b ” nên g i là d a b

Ho bieu chanh dai nghia diet than

Ho bieu chanh dai nghia diet than

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Ho bieu chanh dai nghia diet than

Similar to Ho bieu chanh dai nghia diet than (20)

More from Kelsi Luist

More from Kelsi Luist (20)

Ho bieu chanh dai nghia diet than