The industrial Revolution inSpain took place later than in countries in northern Europe. Spain's Industrialisation was characterised by the excessive importance of agriculture in economy and social dominance of the rural elite in politics.
The industrial Revolution inSpain took place later than in countries in northern Europe. Spain's Industrialisation was characterised by the excessive importance of agriculture in economy and social dominance of the rural elite in politics.
3. HIRIAREN EGITURA
1- INDUSTRIA AURREKO HIRIA: ALDE ZAHARRA
1.1 Industria aurreko aldiaren herentzia
1.2 Industria-aldiko aldaketak
1.3 Gaur egungo aldaketak
2 – INDUSTRIA ALDIKO HIRIA: HIRIKO ZABALGUNEA
2.1 Burgesen zabalgunea
2.2 Hiri-inguruko langileen auzoak eta industriaguneak
2.3 Auzoak lorategiekin
3- GAUR EGUNGO PERIFERIA ETA HIRIAN ORAINTSU IZANDAKO
ERALDAKETAK
3.1 Periferiako egoitzen auzoak
3.1.1 Auzo marjinalak eta txabolak
3.1.2 Sustapen ofizialeko etxebizitzen auzoak
3.1.3 Sustapen pribatuko etxebizitza-poligonoak
3.1.4 Etxadi itxiaren zabalera
3.1.5 Familia bakarreko etxebizitzen inguruak
3.2 Industriaren eta ekipamenduen inguruak periferian
4. ALDE ZAHARRA
1.1 Industria Aurreko Aldiaren Herentzia
a) Ezaugarri amankomun batzuk
• Harresiak
• Plano askotarikoak:
- Irregularra
– Erradiozentrikoa
– Lineala
– Koadrikula itxurakoa
• Bilbea itxia
• Lurzoruaren erabilerak askotarikoak
• Gizarte-maila ezberdinak elkarrekin bizi ziren. Erdialdea lekurik
onena. Batzuk harresietatik kanpo.
b) Hiri erromatarra
• Plano erregularra (cardus eta decumanus)
• Adibideak: Zaragoza, Leon, Mérida eta Tarragona
c) Erdi Aroan (Espainiako hiri gehienen alde zaharrak sortu)
• Euskal Herriko gehienak plano erregularra (XI-XIV. bitartean sortu ziren
populaketa berrietan)
- Donostia, Usurbil, Elgeta, Urretxu,...
5. ALDE ZAHARRA
d)Berpizkundean
Harresiz haratagoko plano erregularrak sortuko
dira; Plaza nagusiak ere.
e) Barrokoan eta Ilustrazioan
- Hiria edertu eta arrazional
moduan trazatu zen
- Perspektiban trazatutako kale zabal
eta zuzenak
- Lorategiak eta
arboladiak
- Eraikin monumentalak, erlijioso eta zibilak
- Hornikuntza- eta higiene-
azpiegiturak hobetu ziren.
6. ALDE ZAHARRA
1.2. Industria-aldiko aldaketak
a) Planoan
– XIX. mendearen lehen erdian
• Desamortizazioak hiriko aldaketei mesede:
» Kaleak eta plazak zabaldu ziren alde baloratuenetan
» Trazadura zuzenak nagusituko dira
– XIX. mendearen bigarren erdian eta XX. mendearen
lehen herenean
» Bide handiak eraiki ziren eraikin dotorez inguratuta
» Alde zaharraren bilbea apurtu zen hainbeste kasutan
» Zabalgune burgesarekin eta trenbide geltokiarekin lotzen dira.
» Eraikin berriek funtzio tertziarioa izango dute.
» Berrikuntzen helburua: Lurzoruaren balioa handitzea.
– 1960ko berrikuntza-politiken xedeak
» Lurzoruaren errentagarritasuna bilatzen zen
» Alde zaharreko planoaren zati batzuk suntsitu ziren
» Trazatuaren aldaketa.
7. ALDE ZAHARRA
1.2. Industria-aldiko aldaketak
b) Bilbean:
Dentsifikazio prozesua (1836-37an Mendizabal eta 1855 Madoz
garrantzitsuenak)
• Desamortizazioa dela eta eraikin erlijioso asko (konbentuak
adibidez) erabilera berriekin:
– Erakundeen egoitzak, ospitalak, koartelak, liburutegiak,
museoak,.. (Sevillako Arte Ederren Museoa)
• Material berrien eragina eraikinetan
• 1960ko hamarkadan eraikin berri eta altuagoak egin ziren (joera
bertikala)
Lurzoruaren erabilera
• Tertziarizazio prozesua
(1960ko hamarkadan
guztiz indartuta)
Ondorioak:
• Lurzoruaren prezioa garestitzea
• Hiriko merkataritza-negozio gune
• Eraikinak hondatzea
(joeraren aldaketa)
8. ALDE ZAHARRA
1.2. Industria-aldiko aldaketak
• Gizarte klaseei erreparatuz gero
- Gizarte-zatiketaren prozesua
bizkortu zen
- XIX. mendearen amaieratik
industria-burgesiak alde
zaharretako espazio baloratuenak
eskuratu zituen
- Gero, zabalgune berrietara joan zen
- Alde zaharren degradazioa
eta utzikeria
Bartzelonako alde industriala
(XIX. mendekoa)
9. ALDE ZAHARRA
1.3. Industria osteko aldia (1975etik aurrera)
• Zaharberritze integratutako politikak
abiatu ziren.
• Planoan
– Kaleak oinezkoentzat mugatu dira
(PEATONALIZAZIOA).
• Eraikuntzan
– Eraikin historikoak zaharberritu dira.
– Diru laguntzak eman dira
• Lurzoruaren erabileran
– Etxebizitza erabilera berreskuratu da eta beste jarduerekin
lotzen da.
– Turismoa, Kultura,…. Hiri-sustapenerako politiken
zutabeetako bat dira.
10. INDUSTRIA ALDIKO HIRIA:
ZABALGUNE BURGESA eta LANGILE AUZOAK
• Hirien hazkundeari erantzuna izan zen.
• Kasu batzutan harresiak bota ziren eta beraien
lekuan boulebarrak eraiki ziren.
• Espazio berri horietan burgesen ideiak islatu
ziren:
• Ordena (plano erregularra)
• Higienea (zoladurak, estolderiak, espazio
berdeak, uraren hornikuntza,..)
• Etekin handiak lortzea (etxebizitzak,
dendak eta garraioak eraikitzea)
• Hirietan gizarte segregazioa ematea edo
11. 2.1 Burgesen zabalgunea
a) Plano erregularra
– Espazio arrazionalak eta funtzionalak
– Koadrikula itxurako planoa
– Dentsitate txikikoa.
– Eraikinean artean: jauregiak,
lorategidun etxeak, edo estilo
historizista zuten eraikinak zeuden.
– Erabilera nagusia: burgesen
etxebizitzak.
– Zabalgune goiztiarrenak: Bartzelonan,
Ildefonso Cerda; Madrilen. Carlos
María de Castro, gerora Donostian
Antonio Cortazar.
14. 2.1 Burgesen zabalgunea
b) Denborarekin bilbearen
dentsifikazioa emango da
– Etxadi itxiak eta altuera handiko
eraikinak, batez ere 1960tik aurrera.
– Zabalguneek kokapen zentrala hartu
zuten.
– Garraioek hiriaren alde guztiak lotzen
dituzte .
– Lurzoruaren erabilera :
• Funtzio tertziarioa garrantzia hartuz joan
zen:
– dendak, bankuak, bulegoak,
enpresen egoitzak,…
15.
16. 2.2 Hiri-inguruko langileen auzoak eta
industria-guneak
XIX. mendean:
– Lehen aipatu bezala, hiriaren alde zaharraren
gune onenetan eta
zabalgune modernoetan: burgesia
– Hiriaren periferian.
• Industria-instalazioak
• Hirira sartzeko bide nagusien alboan
• Lurzoruaren balio ez da hain handia izango
• Industrian lan egitera emigratu zutenak
• Garesti zirelako: alde zaharrean eta zabalgune burgesean ezingo dira
kokatu
a) Sortzerakoan
– Langileen auzoek askotariko planoa zuten
– Periferiako landa-lurzoruan eta kontrolik gabe sortzen ziren
– Bilbea itxia eta dentsitate handikoa
– Kalitate urriko eta tamaina txikiko eraikuntzak
– Etxeak eta lantegiak elkarrekin sortu ziren
– Zerbitzuak eta ekipamenduak urriak
– Gune osasungaitz eta kaltegarriak ziren
17. 2.2 Hiri-inguruko langileen auzoak eta
industria-guneak
b) Gaur egun
– Hirien hazkundearekin, Industria-inguru zaharrek balio handia
lortu dute:
– Batzuetan industria kentzeko prozesua eman da
– Beste industria batzuk hirietatik urrundu dira
– Orube horietan zerbitzu instalakuntzak sortuz
– Lehenagoko langileen auzoak hiriaren barruan geratu dira
– Hoberen komunikatuta daudenak berritu dira:
populazioa ordeztu da
– Batzuek espazio marjinalak izaten jarraitzen dute
Etxe merkeak; Bizkaiko Labe
Garaiek sorturikoak (1916)
18. 2.3 Lorategi-auzoak (lorategi-hiriak)
• XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen lehen herenean
ematen den prozesua da
• Ideia higienisten eta naturalisten eraginez
• Ebezener Howard: lorategi-hiriak (ciudad jardín delakoa)
• Langileentzako eta klase ertainentzako eginda
• Etxebizitza osasungaitzak desegiteko asmoz
• Hiri lineala (Arturo Soria)
• Gizarte-zatiketa apurtu nahian
• Familia bakarreko etxebizitzak 40 metro zabalerako kale baten zehar
• Oinarrizko zerbitzuak
izango zituen: tranbia,
trenbidea, lorategia,
ura, elektrizitatea,
estolderia
• Madrileko periferia
osoa inguratu nahi
izan zuen
19. Gaur egun: hiri lineala Madril handian
txertatuta
Arturo Soria kalea
1960.ean
23. GAUR EGUNGO PERIFERIA ETA HIRIAN ORAINTSU
IZANDAKO ERALDAKETAK
-Gerra Zibilaren ostean eraikitze-jarduerak gutxi izan ziren
• Material faltagatik
• Nekazaritza sustapenagatik
-1950etik aurrera hirien hazkundea handia izan zen:
• Demografiagatik (hazkundea jasan zuen)
• Industria eta zerbitzuen garapenagatik
-Gaur egungo joera hiria desentralizatzearena da
• Hiri eta landaren arteko mugak bereizgaitzak (gogoratu urbanizazio
lausoa)
• Jarduera ekonomikoak nahiz biztanleenak periferietara eramaten ari dira
• Hiri aglomerazio berriak funtzio ezberdinekin sortzen ari dira
• Gaur egungo periferiaren zatiketa funtzionala eta soziala:
– Bizilekuen auzoak
– Industria inguruak
– Ekipamendu inguruak
24. 3.1. Periferiako egoitzen auzoak
3.1.1. Auzo marjinalak
• Legez kanpoko lurzoruan eraikitzen da: hirigintza-
antolaketarik gabe
• Norberak egindako etxebizitzak
• Oinarrizko zerbitzurik gabe (ura,
elektrizitatea, saneamendua)
• Txabolak
• 1950ko hamarkadan izan zuten gorakadarik
handiena (gogoratu nekazal exodoa!)
• Azken urteetan: Gizarte-laguntzako etxebizitza
auzoak eraikitzen ari dira txabolak suntsitzeko
Urumea inguruko
“txabolismoa” (gaur egun!)
Usera, Madril.
25. 3.1. Periferiako egoitzen auzoak
3.1.2. Sustapen ofizialeko etxebizitzak
• 1940 eta 1960 bitartean garatu ziren gehien.
• Laguntza ofizialekin sortutako auzoak ziren: prezio
mugatua
• Etxebizitza gabezia murrizteko
• Eraikuntza irekia izan zen
• Bloke isolatuak eraiki ziren
• Bloke monotonoak
• Kalitate gutxikoak
• Zerbitzu eta ekipamendu falta
• Gaur egun, zaharberritze planak abian jarri dira
28. 3.1.3. Sustapen pribatuko etxebizitza-poligonoak
1960tik aurrera sortu ziren
– Lurzoruaren espekulazio handia eta kontrol gutxi
– Bilbe irekia edo dorreen bidez antolatuta
– Altuera eta dentsitate gehiegikoak
– Kaleen trazatua ordenik gabekoa
– Hiri-paisaia monotonoa
– Dendak eta hornidurak
leku zehatz batzuetan
pilatu ziren bakarrik
29. Gaur egungo periferia
3.1.4. Etxadi itxiak
– 1980 eta 1990 bitartean
– Altueran eraikitako etxadiak berreskuratu
ziren
– Dentsitateak gero eta handiagoak ziren
– Erabilera kolektiboko gunea zuten:
» Lorategiak
» Haurren jolasak
» Igeritoki edo kirol instalakuntzak
– Klase ertainetarako
3.1.5. Familia bakarreko eta ekipamenduen inguruak
periferian
– 1980tik aurrera hedatu ziren periferian
– Ideologia ekologista edo berdea zuten erdiko
klaseentzako
– Automobilaren erabilera masiboa
– Bilbe irekiko eraikin indibidualak
» Bakartuak
» Elkarri-atxikiak
30. 3.2. Industriaren
ekipamenduen inguruak
periferian
Periferiako hiriko sarbide nagusien ondoan industria eta
ekipamenduak kokatzen dira
– Lurzorua merkea eta hiriaren hurbiltasuna
a) 1950 eta 1960ko hamarkadetan
• Industria inguruak eta industria-poligonoak kontrolik gabekoak
• Gaur egun industria-espazio berriak
» Enpresa-parkeak
» Parke teknologikoak
» Kalitate handiko ingurumenak
b) Ekipamenduen inguruak
• Merkataritza
• Aisia
• Eskolak, ospitaleak,….
• Administrazio-zentruak, e.a.
31. ARIKETAK
- Azaldu hiriaren kokalekua eta kokapenaren arteko aldea. Donostiako
adibidearekin osatu edo bururatzen zaizun beste edozeinekin.
- Zer da hiriaren planoa?. Zer motatako planoak bereizten dira?. Komentatu
ondorengo diapositiban ageri diren planoak zer motatakoak diren.
- Zer da hiri bilbea?.
- Zeintzuk dira hiri espazioaren erabilera ohikoenak?.
- Noiz sortzen dira hiri gehienen zabalgune burgesak?. Zer ezaugarri zituzten?.
- Zer dira lorategi auzoak?.