5. Pagsusuri
Mga Panuntunan sa Pagbibigay ng Paunang Lunas
Ang Paunang Lunas o First Aid ay ang
madalian at mabilis na pansamantalang
paggamot na ibinibigay sa naaksidenteng tao
hanggang dumating ang isang propesyunal.
Isinasagawa ito ng isang taong pangkaraniwan
hanggang sa panahong maaari nang ibigay ang
mas dalubhasang tulong pang-sagip buhay ng
mga manggagamot.
6. Pagsusuri
Isa sa karaniwang dahilan kung bakit may
mga taong nag-aatubiling tumulong sa isang
biktima ng sakuna o biglaang karamdaman ay
kaba at takot. Hindi maiiwasang mangamba na
baka imbes makatulong ay mas lalong
mapasama ang sitwasyon.
7. Pagsusuri
Sa bawat paglapat ng lunas para mapatagal
ang buhay ng isang tao, kailangang maisaalang-
alang kung ligtas at hindi makalala ito sa kalagayan
ng taong napinsala. Mahalaga rin na masigurong
ligtas sa pahamank ang taong maglalapat ng
pangunahing lunas. Magiging epektibo lamang siya
sa kaniyang gagawin kung maayos at ligtas ang
kaniyang kalagayan.
8. Mga Panuntunan ng Pangunang Lunas
1. Tiyaking ligtas na lapatan ng pangunang lunas ang
biktima ng pinsala o karamdaman.
- Mahalagang maging mapanuri bago lapitan ang
biktima at umpisahang bigyan ng pangunang lunas.
Suriin ang lugar. Magmasid sa paligid at siguraduhing
ligtas na lapitan ang biktima at hindi ka mismo
mapapahamak sa paglapit. Siguraduhin na walang
dagdag na kapahamakan na idudulot sa biktima ang
paglapit at paglapat ng lunas. Alamin muna kung ano
ang karamdaman ng pasyente.
9. Kapag ito ay karaniwang pinsala kagaya ng sugat,
balinguyngoy, kagat ng insekto, o paso, kaagad itong
lapatan ng pangunang lunas tulad ng betadine,
ointment, at iba pa.
Kung ang bikima ay nabalian ng buto o napilayan,
hindi ito maaaring alisin sa kinalalagyan o ilipat ng
puwesto ang katawan. Hintayin ang mga bihasa sa
paglapat ng pangunang lunas.
10. Maaaring ilipat ang kinalalagyan ng mga taong
biktima ng sunog o tubig sa pamamagitan ng paghila
at hindi patagilid. Kung walang stretcher,
maaaring gamitin ang kumot o board na ilalagay sa
likuran ng biktima.
11. 2. Unang isaalang-alang ang kaligtasan ng biktima
ng pinsala o karamdaman.
Laging isaalang-alang ang kapakanan ng biktima
ng sakuna sa lahat ng pagkakataon at dapat alamin
ang pangyayaring nagaganap. Alisin kaagad sa
katawan ng biktima ang anumang bagay na mabigat
na nakadagan o nakapatong sa kaniyang katawan.
12. Sa mga tao naman ng biktima ng
kuryente kapag kasalukuyan itong
nangyayari, patayin kaagad ang
pinagmumulan ng kuryente at ilipat sa
ligtas na lugar ang biktima.
13. 3. Magsagawa ng pangunang pagsusuri.
Kailangang suriin muna ang biktima bago lapatan ng
pangunahing lunas. Unahin munang suriin ang mga
may kaugnayan sa daanan ng hangin, ang bibig, at
ilong ng biktima.
Kung walang balakid sa daanan ng hininga, dapat
na isunod na suriin ang pinsala na may kaugnayan sa
sirkulasyon o pagdaloy ng dugo sa
katawan. Dapat din alamin kung kailangan ng biktima
ng Resusitasyong Kardyopulmonaryo o CPR
(Cardiopulmonary Resuscitation).
14. 4. Isagawa ang madaliang aksiyon o kilos. Unahin
ang dapat unahin.
Dapat tandaan ng mga tagapagbigay ng
pangunahing tulong panlunas ang ABC o mga
hakbang sa pagbibigay ng mga paunang tulong-
pansagip ng buhay bago magpatuloy sa pagbibigay
ng iba pang paglalapat ng pangunang lunas.
15. A-Airway o Daanan ng Hangin
B – Breathing o Paghinga
C – Circulation o Pagdaloy ng Dugo sa
Katawan
16. May ilang mga bansa na nagtuturo ng tatlong B (ang 3
B), na katulad ng ABC ang pagkakasunud-sunod ng
kahalagahan:
● Breathing o Buga ng paghinga (Bantay-hininga)
● Bleeding o Balong ng dugo
● Broken bones o Baling buto
17. May ilang mga bansa na nagtuturo ng tatlong B (ang 3
B), na katulad ng ABC ang pagkakasunud-sunod ng
kahalagahan:
● Breathing o Buga ng paghinga (Bantay-hininga)
● Bleeding o Balong ng dugo
● Broken bones o Baling buto
18. 5. Humingi ng tulong.
Isipin lang ang katagang kaalaman sa paglapat ng
pangunanglunas, huwag mag-atubiling humingi ng
tulong sa mga eksperto o espesyalista upang
makapagsalba ng isa o mahigit pang buhay.
19. Iguhit ang 😊 kung nagpapakita ng pagsangayon sa
pangungusap at ☹ naman kung hindi.
Pagsasanay 1
21. Paglalahat
Magtala ng limang (5) konsepto na iyong natutunan
sa araling ito. Isulat ang iyong sagot sa kuwaderno.
1. ___________________
2. ___________________
3. ___________________
4. ___________________
5. ___________________
22. Paglalapat
Panuto: Sagutin ang tanong. Isulat ang inyong
sagot sa inyong kuwaderno.
Ano ang kahalagahan ng pangunang lunas sa
mga taong napinsala ng sakuna o karamdaman?
Paano maiiwasan ang dagdag pinsala o paglala ng
pinsala o karamdaman?
23. Pagtataya
1. Naliligo kayo ng iyong pamilya sa dagat. Nang
mapansin mo na nalulunod ang iyong kapatid. Ano
ang una mong gagawin?
A. Sumigaw ng “tulong!” para makatawag pansin
sa mga taong malapit sa pinangyarihan ng insidente.
B. Tumakbo agad at sabihin sa rescue team.
C. Puntahan agad ang iyong kapatid para
tulungan ito.
D. Tumunganga at kunwari’y walang nakita.
24. 2. Nasa loob ka ng iyong kusina habang naghahanda
ng napakasarap na pagkain para sa iyong pamilya,
dahan-dahang hinihiwa ang gulay nang hindi mo
inaasahan, nahiwa mo ang iyong daliri. Ano ang iyong
gagawin?
A. Iiyak nalang at sasabihin sa magulang.
B. Magsisigaw at tatakbo para mapansin ng
iyong pamilya.
C. Hahayaan na lamang ito.
D. Agad hugasan ng malinis na tubig at lapatan
agad ng paunang lunas.
25. 3. Habang naglalakad ka sa hagdan ng inyong
paaralan, nakita mo ang isang bata na nahulog sa
hagdan at hindi na makatayo. Ano ang una mong
gagawin?
A. Maglalakad nalang at kunwaring walang
nakita.
B. Tatawanan na lamang ito.
C. Tawagin agad ang guro para agad na
matulungan ang bata.
D. Sasabihin sa bata na mag-ingat sa susunod.
26. 4. Habang naglalakad sa kalye ay napansin mong
may matandang nahihilo. Ano ang iyong gagawin?
A. Hayaan na lamang ito at tumuloy sa
paglalakad.
B. Sabihin mong umupo muna at bigyan ng
tubig.
C. Tawanan na lamang ito.
D. Wala sa mga nabanggit.
27. 5. Habang ikaw ay naglalakad napansin mong
hinahabol ka ng aso at bigla-bigla kinagat ang iyong
paa. Ano ang una mong gagawin?
A. Agad na hugasan ng sabon at sabihin sa
magulang para agad na madala sa ospital.
B. Magkunwaring hindi nakagat ng aso.
C. Huwag sasabihin sa magulang ang nangyari.
D. Wala sa mga nabanggit.
