gamit ng guro sa class discussion maari rin gamitin sa mga panahong walang pasok

1. 1
ANG MAINGAT NA PAGHUHUSGA
Paano nakatutulong ang maingat na paghuhusga sa pagpapasiya upang higit na mapaunlad ang
paninindigan sa Pagpapakatao?
Maraming bagay ang kailangang tugunan sa bawat araw. Papasok ba ako o hindi? Gagawa ba ako ng takdang -aralin o hindi?
Sasama ba ako mamasyal sa mga barkada o uuwi ako ng maaga sa bahay? Mag-e-fb ba muna ako o tatapusin ko muna ang aking mga
gawain sa paaralan? Panunuorin ko ba yung paboritong programa sa telebisyon o tutulong muna ako sa gawaing bahay? Ano ang
uunahin ko? Alin ang mas may magandang maidudulot sa akin? Alin ang mas makapagbibigay ng tunay na kaligayahan sa akin? Sa
dami ng ating kailangang gawin at tapusin, ikaw mapapabuntong-hininga na lamang “hayyy… buhay…! –subalit ang pagbubuntong
hininga ay panandaliang ginhawa lamang ang dulot sa iyong buhay.
Habang dinadaanan ng iyong mga mata ang handout na ito; nawa’y pag-aralan mong isabuhay ng tama ang mga konsepto at
pagpapahalaga na iyong matututunan mula rito. Hiling ko na basahin mo ito ng maayo s at marahan upang ikaw at ako ay
magkaunawaan at magkaintindihan at ng sa gayon ay mayroon kang maisagot kapag ito ay ating tinalakay sa loob ng klase sa mga
susunod na linggo o araw. Tandaan mo pinaghirapan kong i-type at isipin ang mga salitang nakatala rito.
Bago mo ipagpatuloy ang pagbabasa/pag-aaral ikaw ay umupo muna ng komportable, pumikit,
huminga ng malalim “inhale… exhale…” at ngumiti!
Alam ko, nararamdaman ko (bilang inyong guro sa Edukasyon sa Pagpapakatao-10) na gusto ninyong sabihin na “Ang gara,
Christmas vacation nga, dami naman dapat gawin at pag-aralan –ang k.j. naman ng mga guro naming… hayyyyssss” O, wag ng mag-
react for sure hindi man yan mismo ang nabubuong linya sa inyong isip ay ‘yan din ang kahulugang ng iniisip ninyo, hehehhehe..
Buking kayo no?! Anyway, ang paggawa ng maingat na paghuhusga at pagpapasiya ay napakahalaga, lalo na sa inyong mga kabataan
na nasa edad 15-18 taong gulang (tama ba?), sapagkat di na kayo ganun kabata, may sapat na kayong isip, at alam na ninyo dapat ang
inyong mga ginagawa. At higit sa lahat inaasahan na ng lipunan lalo na ng mga taong nakapaligid sa inyo (higit sa lahat kung ikaw ay
panganay) na ikaw ay magiging mas aktibo sa mundo. Maliwanag na sa iyo (medyo maliwanag) ang iyong mga gusto, ang iyong mga
katangian, at siyempre kakayahan. Hindi na ang iyong mga magulang, ate, kuya, tito, tita, lolo, lola, guro ang gagawa ng pagp apasiya
para sa iyo kundi ikaw na mismo (ang iyong sarili). O, sasagot ka, sasabihin mo “Ma’am, ang gara naman! Ang hirap po kaya!” Oo,
mahirap talaga, pero kailangan eh, eh di ka bumabata, ikaw ay tumatanda! Pero may mga paraan naman para magawa mo ang
paghuhusga at pagpapasiya ng tama at maayos. Kaya naniniwala ako, KAYA MO ‘YAN! IKAW PA BA! Umabot nga kayo ng
Baitang Sampu eh… ^_^
Tandaan Mo ang Mga Ito:
Karuwagan at Takot. Iba ang karuwagan sa takot. Ang kalaban lagi ay ang karuwagan. Sapagkat ang
pagiging “duwag” ay tanda ng pagsuko. Napapangunahan kasi ang sarili ng mga naiisip tungkol sa isang bagay.
Hindi nagtitiwalang kayang tanggapin ng katawan ang pambihirang prutas na ito. Sa kabilang banda, hindi
naman masama ang matakot sapagkat ito ay galing sa iyong utak –upang ingatan mo ang iyong sarili.
Maliwanag ba? Talaga? Sige subukan natin tukuyin mo kung alin sa mga sumusunod ang karuwagan o
takot. Bilugan mo ang bilang na nagpapahayag
ng karuwagan.
Dapat maging maliwanag sa’yo at maunawaan
mo ang pagkakaiba ng taong umaayaw sa isang
bagay dahil natatakot siya sa hamon o dahil
talagang alam niya sa kaniyang sarili na hindi
niya kaya ang hamon. Maraming kailangang
timbangin upang makita ang pagkakaiba ng
dalawa: Ano-anong mga karanasan ko o ng iba ang nagsasabi sa aking huwag ko na subukan pa ang
kinakaharap kong bagay? Nasubukan ko na ba (o ng iba) ito dati? Ano ang nangyari? Anong pahamak ba ang
maidudulot nito sa akin o sa iba kung gagawin ko ang bagay na ito? May pakinabang ba akong makukuha rito?
May madadagdag ba o mababawas sa kahulugan ng buhay ko kapag ginawa ko ito? Saan nagmumula ang takot:
takot na masaktan, takot magkamali, takot sa sasabihin ng iba, o takot dahil talagang ikapapahamak ko ang
gawin pa ang bagay na ito?
***Ang karuwagan ay pagpikit ng mata sa mga tawag ng halaga. Yuyuko at titiklop ang isang duwag sa
kaniyang sariling kahinaan. Sa halip na tumingin sa liwanag ng mga dapat, tungkulin, prinsipyo, at
pagpapahalaga, ang pagtutuunan ng pansin ay ang dilim ng sariling kahinaan.
Ito ang unang pagpili na ating gagawin: magpadaig sa karuwagan o aminin ang takot at kumilos
nang angkop?
Ikaw mananatili ka na lamang bang duwag? O susubukan mong kumilos sa kabila ng takot na iyong
nararamdaman?
Kahinahunan bilang Angkop. Ang angkop ay ang pinakamahusay na magagawa sa isang sitwasyon.
Dahil ito ang pinakamahusay, ito ang sukdulan na maaaring gawin ng tao. (Mangyaring punan mo muna ang
mga patlang upang mas maunawaan mo ang nais ipakahulugan ng pahayag/Pahina 173.)
Ang angkop gawin ay akuin ang _____________ kailangan kong __________ Wala nang iba. Hindi ang
mataranta o magdrama o ang panghinaan ng loob o sumabog sa galit. Magmahinahon at saka tingnan ang
sitwasyon. Sa ___________ matitimbang nang may _________ at ___________ pagtingin ang iba-ibang salik
ng sitwasyon: ang ___________ kakayahan at limitasyon, ang __________ ng kapaligiran, at ang lakas at
__________ ng mga kasama.
1) Kapag may ipis, lalo na pag iyon ay lumilipad.
2) Ang maglakad sa iskinita lalo na kung madilim at mag-isa
ka lamang.
3) Hindi ka sumasabit sa jeep dahil baka mahulog ka.
4) Di mo pa natitikman ang durian pero ayaw mo na agad
dahil sa narinig mo na hindi maganda ang amoy nito.
5) Pinapasali ka sa contest ng iyong guro pero inayawan mo
agad dahil kinakabahan ka na baka matalo ka lamang.

2. 2
***Angkop ang magmadali, subalit hindi angkop ang mataranta. Angkop ang maging matapang, pero
hindi angkop ang maging mapangahas, (Nauwanawaan mo ba?). Pag-aangkop ang tawag sa paglalapat ng mga
kakailanganin ng labas at ng maibibigay ng loob. Ang bungang-kilos nito ay ang angkop. Kahinahunan ang
tawag sa saloobin na ayon sa angkop.
Ang Angkop Bilang Makatarungan. Kung ginagawa ang dapat, nangyayari ang sakto. Sa ganyang
paraan nagaganap ang katarungan. Ang paggawa ng makatarungan ay ang angkop. Pero sandali, saan ba
nagmula ang salitang “katarungan”? Ang salitang katarungan ay nagmula sa _________________________
_________________________________________________________________________________________
Ang Kilos ng Pamimili. Ito ay tinatawag na prudentia, hiniram sa wikang Latin at prudence sa wikang
Ingles. Bago tayo magpatuloy, alam mo ba kung bakita tinawag na ina ng mga birtud ng katapangan,
kahinahunan at katarungan ang prudentia? Hindi mo alam? Puwes, kunin mo ang iyong batayang aklat sa
EsP at buksan sa pahina 175-176. (……) hmmm, ano naunawaan mo na, kumpletuhin mo ang di tapos na
pangungusap sa ibaba ayon sa iyong pagkakaunawa.
“Ang prudential ay tinawag na ina ng mga birtud ng katapangan kahinahunan, at katarungan sapagkat
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________ .”
***Ang mga pamimili ay hindi reaksiyon lamang sa mga hinihingi ng kasalukuyan. Tugon ito sa hamon
na gawing makabuluhan ang serye ng kahapon, ngayon, at bukas—ang kuwento ng ating pagkatao.
Karunungang Praktikal. Masasabing mabunga ang paghusga kung nakalilikha ito ng magagandang
oportunidad upang magtagumpay at umunlad ang tao.
Ayon kay Aristoteles ang prudential ay tinatawag rin phronesis –karunungang praktikal (practical
wisdom), sapagkat ito ay isinasagawang karunungan –iniaangkop ang natututuhan ng isip sa mga pang-araw-
araw na gawain. May mga ideya tayong tama at mali, mabuti ang mga ito, ngunit, ang higit na mabuti ay ang
paglapatin ang mga prinsipyo ng kabutihan at ang mga partikular na kondisyon ng sitwasyon. Kailangang isali
sa pagtitimbang ang kahandaan ng panahon, mga
pangangailangan at kakayahan ng mga tao, at
kalagayan ng paligid upang makagawa ng isang
maingat na paghusga (prudentia).
Naunawaan mo ba? Hmm, subukan mo ngang
pagnilay-nilayan ang sitwasyon sa loob ng kahon
(sagutin ng may buong katapatan). Isulat sa loob ng
katabing kahon ang iyong kasagutan.
Paghuhusga at Pagpapasiya. Ang maingat na paghusga
ay paninimbang sa mga nakalatag na kondisyon ng
sitwasyon at pag-aangkop ng mga prinsipyo ng kabutihan
sa mga ito. Ang maingat na paghuhusga ay kilos ng
pagpapalitaw sa mabuting nakatago sa sitwasyon at mga pinagpipilian.
Ang hirap no? Mamimili ka lang naman kung ano ang tama at dapat sa isang sitwasyon, iiwasan mo
lang naman gumawa ng mali. Biruin mo ikaw na nga ang pipili ikaw pa ang kikilos?
Pero tandaan mo ito, sa pagsasagawa ng paghuhusga at pagpapasiya ang laging iniisip ng tao ay kung
ano ang makakabuti –at iyon din ang tatandaan mo kung ano ba ang tunay na makakabuti para sa’yo at sa mga
taong nakapaligid sa’yo. May mga pagkakataon na nakakasakit tayo ng damdamin ng kapwa natin dahil sa mga
desisyon na ating napili –babalikan mo lang kung ano ba ang intensiyon mo nung panahon nagpasiya ka (dapat
ang sagot mo ay “kung ano ang makakabuti para sa lahat”), kung iyon ang sagot mo –maghihilom ang sakit na
naidulot ng iyong pagpapasiya.
***Malalaman, mararamdaman at makikita mo na tama ang pagpapasiya na iyong nagawa kapag
nakaramdam ka ng tunay na kaligayahan habang at pagkatapos mong isagawa ang iyong kilos. Kaya bago ka
gumawa ng isang kilos (paghuhusga/pagpapasya) siguraduhin na tinimbang mo ng maigi ang magkabilang
panig (pag-aralan ang mga maaaring maging bunga ng iyong kilos), dahil ang matinong paghuhusga ay
nagdudulot ng mabuting kilos para sa lahat. Gamitin mo ang “mata ng pag-ibig” ang kakayahang makita ang
kalagayan hindi lamang sa perspektibo ng mga pagpipilian kundi sa perspektibo ng makabubuti (ayon kay B. Haring).
Paalaala: Ang handout na ito ay dapat idikit ng maayos sa kwaderno.
Source: DepEdLearners’Module (pp.170-179)
Gr10_ESP_SY20152016_JADM_Handout#5
Tutulungan o Pababayaan?
Mayroon kangkaklase na laging absent.Mabait naman siyang
kaibigan at mag-aaral, subalit may mga pagkakataonna
nangingibabawtalaga angkanyang katamaran,dahildito nagkaroon
siya ng problema sa isa sa mga asignatura ninyosa klase.Kapag
siya ay lumiban pa ng isang beses siya ay bibigyanna ng bagsakna
marka ng inyong guro.Subalit ng arawna iyon,wala ang iyong
guro sa klase,subalit nag-iwan ng gawain upang masiguro na
magiging maayos ang klase at ma-checkniya kung sinu-sinoang
mga present at absent.Nagkataon na absent na naman angiyong
kaibigan,at nalaman niya ang ipinagagawa ng iyong guro.Nakiusap
siya sa iyo na igawa mo siya ng gawain at ipasa iyon sa inyongguro
upang hindimalaman ng iyong guro na siya ay absent.Paano kung
mahuli ka ng iyong guro kapag ginawa mo ang ipinapagawa ng
iyong kaibigan.At kapag hindimo naman ginawa,paano na ang
inyong relasyonbilang magkaibigan?