sabjj,xss,

1. ШУТИС-КТМС

2. ТОДОРХОЙЛОЛТ
Кибер аюулгүй байдал болон Мэдээллийн баталгаат
байдал нь компьютерийн систем, сүлжээ, мэдээллийн
системийг тасалдах, устгах, хууль бусаар хандах,
ашиглах, ил болгох зэргээс хамгаалахыг хэлнэ.
ШУТИС-КТМС
Мэдээллийн Аюулгүй Байдал /МАБ/

3. ТҮҮХ
Олон зууны өмнөөс цэргийн томоохон зүтгэлтнүүд
цэргийн мэдээллийг нууцлах зайлшгүй шаардлага
байна гэдгийг ойлгосон:
Чингис хаан
Юлий Цезар /Цезарийн цифр, МЭӨ 50 он/
Дэлхий II дайн
ШУТИС-КТМС
Мэдээллийн Аюулгүй Байдал /МАБ/

4. ЦЕЗАРИЙН ЦИФР
кодлолт
ШУТИС-КТМС
Мэдээллийн Аюулгүй Байдал /МАБ/

5. ЯАГААД МАБ ХЭРЭГТЭЙ ВЭ?
МТ болон харилцаа холбооны системүүд нэгдэж байна
Онц чухал дэд бүтэц мэдээллийн технологийг ашиглаж байна
Мэдээллийн систем болоод технологиуд даяарчлагдаж байна
Цахим худалдаа төрөл бүрийн хэлбэрээр хөгжиж байна
...
ШУТИС-КТМС
Мэдээллийн Аюулгүй Байдал /МАБ/

6. МЭДЭЭЛЛИЙН БАТАЛГААТ
БАЙДАЛ
Мэдээлэл болон мэдээллийн систем
Нууцлагдмал
Бүрэн бүтэн
Хүртээмжтэй
Татгалзахгүй байх
ШУТИС-КТМС
Мэдээллийн Аюулгүй Байдал /МАБ/

7. ХЯНАЛТ ТАВИХ 3 ТҮВШИН
ШУТИС-КТМС
Удирдлагын түвшин
Логик буюу технологийн
түвшин
Физик түвшин
3 түвшин
Мэдээллийн Аюулгүй Байдал /МАБ/

8. 1. УДИРДЛАГЫН ТҮВШИН
Аливаа албан байгууллагын өгөгдлүүдэд хандах бодлого, дүрэм журам байх
ёстой.
 Дотоод мэдээллийн нууцлалын ангилал
 Нууц үгийн бодлого /хадгалалт/
 Ажилд авах шалгуур
 ...
ШУТИС-КТМС
Мэдээллийн Аюулгүй Байдал /МАБ/

9. 2. ЛОГИК БУЮУ ТЕХНОЛОГИЙН
ТҮВШИН
Аливаа техник, програм хангамжийн тусламжтайгаар өгөгдлийг хамгаалах
 Нууц үг
 Сүлжээний хамгаалалтын төхөөрөмжүүд
 Хандалтын бүртгэлүүд
 Өгөгдлийн шифрлэлт, нөөцлөлт /backup/
 Вирусын эсрэг програмууд
ШУТИС-КТМС
Мэдээллийн Аюулгүй Байдал /МАБ/

10. 3. ФИЗИК ТҮВШИН
Ажиллах бүрдэл хэсгүүд болоод хүрээлэн буй орчинд хяналт тавих.
 Хаалга, түгжээ, халаалт, галын систем
 Камер, дохиоллын систем
 Ажиллах болон өгөгдөл хадгалах хэсгийн тусгаарлах
ШУТИС-КТМС
Мэдээллийн Аюулгүй Байдал /МАБ/

11. ХАЛДЛАГАД ӨРТВӨЛ
Компьютерийн зөрчлүүдийн талаар хуулийн зохих байгууллагад мэдэгдэж
байх.
Учралын талаар хуулийн байгуулагад заавал мэдэгд. Та ганцаараа довтолгоонд
өртөөд зогсоогүй бусад байгууллагууд өртсөн байж болно. Тиймээс тэд
техникийн туслалцаа үзүүлж, хариу үйлдэл хийнэ.
Таны өгсөн мэдээллүүд чухал нотлох баримт болж болно.
ШУТИС-КТМС
Мэдээллийн Аюулгүй Байдал /МАБ/

12. МОНГОЛ УЛСЫН ЭРҮҮГИЙН ХУУЛЬ
1
Монгол улсын 1996 оны Эрүүгийн хуулинд “Мэдээллийн аюулгүй байдлын
эсрэг гэмт хэрэг”гэсэн 11 дүгээр бүлгийг анх удаа оруулсан.
Компьютерийн мэдээллийг хууль бусаар өөрчлөх гэсэн 153 дугаар зүйл,
Компьютерийн мэдээлэл программыг эвдэх, сүйтгэх гэсэн 154 дүгээр зүйл,
Компьютерийн мэдээллийг хууль бусаар олж авах гэсэн 155 дугаар зүйл,
Компьютерийн мэдээллийн сүлжээнд хууль бусаар нэвтрэх тусгай хэрэгсэл
бэлтгэх, борлуулах гэсэн
156 дугаар зүйл, Нянтай программ зохион бүтээх, ашиглах гэсэн 157 дугаар
зүйлүүдийг хуульчилжээ.
ШУТИС-КТМС
Мэдээллийн Аюулгүй Байдал /МАБ/

13. МОНГОЛ УЛСЫН ЭРҮҮГИЙН ХУУЛЬ 2
2002 оны Эрүүгийн хуульд “Компьютерийн мэдээллийн аюулгүй байдлын эсрэг
гэмт хэрэг”гэсэн 25 дугаар бүлгийг оруулсан.
Компьютерийн мэдээлэл программыг өөрчлөх, эвдэх, сүйтгэх гэсэн 226 дугаар
зүйл,
Компьютерийн мэдээллийг хууль бусаар олж авах гэсэн 227 дугаар зүйл,
Компьютерийн мэдээллийн сүлжээнд хууль бусаар нэвтрэх тусгай хэрэгсэл
бэлтгэх, борлуулах гэсэн 228 дугаар зүйл,
Нянтай программ зохион бүтээх ашиглах гэсэн 229 дүгээр зүйлийг тус тус
хуульчилжээ.
ШУТИС-КТМС
Мэдээллийн Аюулгүй Байдал /МАБ/