Kanceri, nje forme e kryengritjes qelizore

1. KANCERI, NJE FORME E
KRYENGRITJES QELIZORE
Punoi:
Esi Kocaj
Viola Hajderlliu
Shkolla jopublike“Arianiti”
Klasa X

2. Kanceri është një term i përgjithshëm që përdoret për një grup me më tepër se 100
sëmundje të cilat mund të prekin çdo pjesë të organizmit. Terma të tjerë sinonime
që përdoren janë tumori dhe neoplazma.Kanceri njihet si rritje e pakontrolluar e
qelizave qe prodhojne 1 tumor ose neoplazme.Qelizat e kancerizuara humbasin
specializimin e indit qe i perkasin dhe nuk i pergjigjen mekanizmave te kontrollit qe
normalisht e kufizojne ndaljen e qelizave. Kanceri mund te kaloje nga forma
primare e tumorit ne formen sekondare te tij ne nje proces qe ndryshe quhet
"METASTAZE".Fjala "tumor" rrjedh nga gjuha latine...TUMORE--
enjtje,gjunge,fryerje. Prodhohet nga shumimi jonormal i qelizave permes procesit
te ndarjes mitodike te qelizave. Tumoret zakonisht klasifikohen ne keto grupe:
1)BENINJE:kur ato kane rritje te ngadalte dhe kane nje lokalizim te kufizuar
specifike. Si shembull mund te merren:Nishanet etj.

3. 2)MALINJE:nga latinishtja Malingnens-me veprim te keq;Kur ato rriten
shpejt dhe formoje Metastaza.Keto tumore nderhyjne ne funksionin
normal te organeve ne te cilat ato jan lokalizuar duke shkaktuar shpesh
edhe Vdekje. Pergjithsisht fjala Kancer rrjedh nga latinishtja CANCER-
gafforre.U perdor se pari nga Hipokriti i njohur edhe si babai i
medicines ne shek e V p.e.s duke u bazuar ne faktin se tumoret
perhapen ne trup ne menyre te ngjashme te levizjes se gaforeve.

4. Edhe pse format e shfaqjes së tij janë
shumë të ndryshme e të rrezikshme
për shëndetin e njeriut, ne gjithmonë
e kemi emërtuar thjesht me të njëjtin
emër.
Ne e konsiderojmë kancerin si një
sëmundje të vetme, në fakt bëhet fjalë
për qindra sëmundje të ndryshme, që
prekin thuajse të gjitha pjesët e trupit
tonë, të cilat vijnë nga shkaqe të
ndryshme e lënë pasoja po të ndryshme.
Ajo çka është e rëndësishme të dimë,
është që sëmundjet janë të lidhura
ngushtë me mënyrën tonë të jetesës, po
aq sa edhe me gjenin, por kjo e para
është shumë e rëndësishme.
Nga mënyra se si pimë, si ushqehemi,
çfarë higjiene kemi, apo qoftë edhe
faktorët shoqërorë në vetvete, ndikojnë
në një masë të madhe e të drejtpërdrejtë
në shëndetin tonë.

5. Çfarë është qeliza e tumoreve
Ka qindra lloje qelizash po kështu edhe qindra
lloje kanceri pak nga të cilat mund të kurohen
në të njëjtën mënyrë. Jeta e çdo qelize është
planifikuar të veprojë nëpërmjet instruksioneve
të kodifikuara, të quajtura gjene të cilat
mbahen në bërthamën e tij. Këto u tregojnë
atyre si të veprojnë, kur të ndahen, kur të
riprodhojnë dhe kur të vdesin. Kur udhëzimet
lidhur me shumëfishimin apo vdekjen e
qelizave janë të gabuara qeliza mund të filloje
të ndahet në mënyrë të pakontrolluar dhe nuk
vdes në kohen e duhur. Në këtë mënyrë
kanceri nuk ndjek udhëzimet e duhura që
bëjnë ndarjen e drejtë të qelizave. Sa herë që
qelizat ndahen udhëzimi “i keq” riprodhohet
dhe në këtë mënyrë vazhdon shumëfishimi i
pakontrolluar i qelizave. Këto qeliza
shumëfishohen shumë shpejt, mblidhen në të
njëjtin vend dhe formojnë atë që në quajmë
tumor.