1. Facebook’un Halka Arzı ve Entelektüel Sermaye Kavramı
2008 krizini en iyi anlatan kelimenin ne olduğu bulunmaya çalışılsaydı bu kelime “balon”
olurdu. Ancak bu anahtar kelimeyi 2012’nin 18 Mayıs’ından itibaren günümüzün sosyal
medya devi Facebook ile birlikte tekrar fazlaca duymaya başladık. Bu sosyal dev bir halka arz
gerçekleştirdi ve hisse senetlerini 38 $’dan açtı. Ancak bazı sebeplerden şu an itibariyle 30$
civarına düşmüş durumda. Bu makalede bu sebeplerden, halka arz ve entelektüel sermaye
kavramından, entelektüel sermayenin Facebook gibi şirketlere nasıl etkisi olduğundan
bahsedeceğim
Halka arz kavramı kısaca; bir şirketin kaynak ihtiyacını karşılamak amacıyla başvurduğu
doğrudan finansman yöntemidir (Bilgiç, 2008: 6). Bu yöntem şirketin hisse senetlerinin
satışını içermektedir. Halka açılmak, her şirkete uygun olmayabilir. Sayısız risk ve kayıp söz
konusudur. Bunların nedeni kötü zamanlama, yetersiz planlama ve yetersiz hazırlanmadır
(Altın, 2010: 5). şletmeler, finansal kaynak sağlamak, şirketin tanınırlığının artması, hisse
senetlerinin likidite kazanması, kurumsallaşma ve kurum prestijinin güçlenmesi, vergi
avantajları, şirket değerinin piyasa tarafından belirlenmesi amacıyla halka açılmaktadır
(Çavuşoğlu, 2008: 18).
Halka arz süreci yatırım bankasının seçilmesiyle başlar. Yatırım bankası ilk olarak şirketin
sermayesine karşılık gelen hisse senetleri için ilk arz fiyatını veya fiyat aralığını ve satılacak
hisse senedi sayısını belirlemede yardımcı olur (Altın, 2010: 10). Yatırım bankası gibi gerekli
aracı kuruluşlar halka arzın başarısını etkileyen faktörlerden biridir. Örneğin, Facebook’un
durumunda, Facebook’un çalıştığı yatırım bankası fiyatı yanlış belirlemiştir. Halka arzın
başarısını etkileyen en önemli şeylerden biri de fiyatlandırmadır. Öyle ki, ilk halka arzlarda
hisse senetlerinin fiyatının hesaplanması, ilk halka arzların tüm “aftermarket” performansını
etkiler (Çavuşoğlu, 2008: 47). Facebook’un halka arzının başarısızlık olarak görülmesinin
altında yatan sebeplerden en büyüğü fiyatlamada yaşanmıştır. Hisse senedi fiyatı da şirketin
değeri ile ilintilidir. Metin Mercan, Radikal’deki “Facebook Niye Üzdü” yazısında şirket
değeri ile ilgili şöyle söylemiştir: “… Finans teorisi, bir hisse senedinin fiyatının şirketin
gelecekteki ömrü boyunca ortaklarına sağlayacağı kazancın bugünkü değeri olarak görür.
Facebook’un 38 $ olan halka arz fiyatı itibariyle F/K oranı (Fiyat/Kazanç oranı) 88 olarak
hesaplanmaktaydı. Dünyanın en değerli markalarından biri haline gelen Apple’ın F/K oranı
1

2. 18.3 olarak bulunuyor.” Yani bir diğer değişle Facebook’un defter değeri ile piyasa değeri
arasındaki fark büyüktür.
Bunun yanında, fiyat belirlerken göz önüne alınacak nitel yöntemler de bulunmaktadır. lk
olarak halka açılmayı planlayan bir şirketin fiyatı belirlenirken ilk başvuracağı yöntem benzer
şirketlerin hisse senedi piyasasıdır (Daştan, 2008: 11). Facebook, halka arzı gerçekleştirirken
göz önüne alabileceği hisseler en yakın Google ve Linkedin olmalıydı. Google 2004 yılında
halka arz gerçekleştirdiğinde şirketin değeri 23 milyar $’dı ve arz miktarı 1,67 milyar $ oldu.
Şirketin şu anki değeri ise 199 milyar $. Linkedin, 2011 yılında halka arz gerçekleştirdiğinde
şirketin değeri 3 milyar $’dı ve halka arz miktarı 400 milyon $ oldu. Şirketin şu anki değeri
ise 7 milyar $. Facebook, şirketin değerini 104 milyar $ olarak ön gördü ve 16 milyar $’lık
hisse senedi piyasaya sürdü. Teknoloji şirketleri arasında ikinci en büyük arzı gerçekleştiren
Google’ın tam 10 katı, Linkedin’in ise 40 katı1.
Halka arz fiyatının belirlenmesinde etkili olan ikinci etken halka arz edilecek varlığın
büyüklüğüdür. Varlık büyüklüğü daha fazla olan şirketlerin gelecekte var olup olmayacağına
ilişkin belirsizlik az olacağından büyük firmalar için düşük fiyatlandırma eğiliminin daha az
olması beklenmektedir (Daştan, 2008: 11). Facebook da diğer teknoloji şirketlerine göre
piyasa değerini büyük gördüğü için fiyatı da aslında yüksek belirlemiştir. Ancak balık baştan
koktuğundan dolayı bu etken Facebook açısından yanlıştır. Zaten Facebook’un aktiflerine
baktığımızda 6 milyar $ gibi küçük bir rakam görmekteyiz
Toplam halka arz oranı da fiyatı etkilemektedir. Düşük oranda halka arz yatırımcılar
tarafından şirketin büyük pay sahiplerinin ortaklıktan çıkmak istemeyecek kadar memnun
oldukları şeklinde değerlendirilebileceği gibi büyük pay sahiplerinin ortaklığın yönetimini ve
kazancını paylaşmak istemedikleri şeklinde algılanabilir (Daştan, 2008: 12). Facebook için
bunun benzeri bir algı yoktur. Ancak, Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg yatırımcılara
güven vermediği için bu halka arzın onun hareketlerini ve kararlarını daha fazla kontrol altına
alacağı ile ilgili sesler yükselmektedir.
Halka arz edilecek şirketin yaşı ise fiyatlandırmada bir diğer etkendir (Daştan, 2008: 11).
Facebook çok genç bir şirkettir ve daha önce de belirttiğim gibi teknoloji şirketlerinin çoğu
1
http://www.teknolojioku.com/haber/internet/halka-arz-edilen-en-buyuk-teknoloji-firmalari.html
2

3. halka arzda başarısız olmuşlardır. Bu iki durum yatırımcıda güvensizlik yaratmıştır. Hatta,
teknoloji şirketleri arasında 2010 yılında en büyük halka arzı gerçekleştiren Genuity (1,91
milyar $) 3 yıl sonra iflas korumaya başvurmuştur.
Bir diğer etki ise şüphesiz piyasa getirisidir. Fiyat belirlenmesi ve halka arz günü arasında
geçen sürede piyasada oluşabilecek bir değişiklik halka arz fiyatının gerçekçi belirlenmemiş
gibi görünmesine sebep olacaktır (Daştan, 2008: 13). Facebook’ta tam da olan budur. Yüksek
belirlenen fiyat ve sonrasındaki aşırı düşüş güveni tamamen sarsmıştır ve hatta yatırımcılar
Facebook’a davalar açmaya başlamışlardır.
Şimdiye kadar, Facebook’un halka arzı konusunda ortaya koyduğum şeylerin temelinde
yatırımcıların, Facebook’un 104 milyar $ etmeyeceğini düşünmesi yatmaktadır. Örneğin
Apple’ın aktif büyüklüğü 150 milyar $ ve şirketin değeri bugün itibariyle 533 milyar $
civarında. Ancak Facebook’un aktif büyüklüğü 6 milyar $. Aslında yatırımcılar Facebook’un
104 milyar $ etmeyeceğini düşünmemişlerdir. Şu an 104 milyar $ etmeyeceğini
düşünmektedirler. Çünkü Finansal piyasalar bugünün değerine bakmaktadırlar. Problem de bu
anlaşmazlıktan ortaya çıkmıştır. Aslında Facebook ve benzeri şirketlerin asıl gücünü
entelektüel sermayeleri oluşturmaktadır. 1991 yılında, dünyada ilk kez entelektüel sermaye
yöneticisi olarak atanan kişi olan Leif Edvinsson’a göre entelektüel sermaye; “işletmelerde
pazarda üstünlük sağlayan bilgi, tecrübe, organizasyonel teknoloji, müşteri ilişkileri ve
profesyonel becerilerdir” (Erkal, 2005: 52). Kısacası entelektüel sermaye işletmenin maddi
olmayan varlıklarını oluşturmaktadır. Tanımdan müşterileri ilişkilerini alıp Facebook
açısından düşündüğümüzde finansal sorunla birlikte bir başka sorun ortaya çıkmaktadır.
Facebook’un müşterileri aslında reklam verenlerdir. Facebook’un gelirinin çoğunu reklamlar
ve reklama bağlı gelirler oluşturmaktadır. Ancak reklamlar için Facebook’un sunduğu alt yapı
eleştirilmektedir. lk olarak Facebook, Google gibi demografik hedeflemeler ve ilgi alanları
ile öne çıkan bir reklam yapısına sahip. Bu reklam yapısını, Google’ın Adsense yapısına rakip
olacak şekilde yayıncılara açarak reklamlardan ciddi gelir elde edebilirdi2. Mobil pazar da
Facebook’un zayıf olduğu noktalardan. Mobil internet pazarı diğer internet mecralarından çok
daha hızlı büyümektedir, hâlihazırda insanların %40’ı aktif olarak mobil Facebook
kullanmaktadır ve Facebook’un mobil reklam modeli bulunmamaktadır. Bu, Twitter CEO’su
Dick Costolo’nun “Twitter mobil cihazlar için var” sözünü akla getiriyor3. Bu yüzden şirketin
2
http://comtalks.com/2012/06/01/facebookun-halka-arzi-ve-yan-etkileri/
3
http://www.webrazzi.com/2012/06/08/facebook-sohbet-uygulamalari-gelir/
3

4. mobil reklam gelirleri web platformunu geçebiliyor. Bunların yanında, Facebook’un IOS ve
Android işletim sistemleri için geliştirdiği mobil uygulamalar kullanıcılar tarafından çok kötü
bulunmaktadır. Twitter ise bu uygulamalardan yüksek puanlar elde etmektedir.
Jonathan Salem Baskin’in Adage’deki “There’s a Message to Marketers in Facebook’s IPO
Slide” (Facebook’un halka arzında pazarlamacılara mesaj var) yazısında Facebooktaki reklam
alt yapısını başka bir bakış açısıyla şöyle yorumlamaktadır 4: “Facebook’un ana fonksiyonu
etkileşimdir (engagement). nsanları birbirine bağlar. 3 milyar $ gelir ve 1 milyar $ kar, bu
etkileşimden getiri elde edeceğine inanan markalardan gelmektedir. Aslında henüz nasıl
yapılması gerektiğini bilmiyorlar. ki hipotezi test ediyorlar: reklamları etrafa öylece koymak
ve insanların profillerinin serpiştirildiği marka sayfaları aracılığıyla reklamları yaymaya
çalışmak. Bunun işe yaradığıyla ilgili bir kanıt yok ve bazı deneyiciler (en son GM gibi)
şimdilik denemeyi bıraktılar… Sanırım geçen hafta borsadan gelen mesaj basitti: bize parayı
gösterin. Facebook etkileşimin kodlarını kırabilir ve marka pazarlamacılarının
denemelerinden para kazanmaya devam edebilir. Ama şimdilik yatırımcılar etkileşimin para
getirmediğini biliyorlar.”
Sonuç olarak baktığımızda, günümüzde internet şirketlerinin genç olduklarını görmekteyiz.
Bununla birlikte, bu tür şirketlerin tek kazanç yolları reklamdır. Ancak, yukarıda da
belirtildiği gibi işletmeler, reklamlarda ne kullanılması gerektiğini ya da nasıl yapılması
gerektiğini henüz tam bilmiyorlar. Bu da, bu tür şirketlerin kullanıcılarının çok fazla ama
gelirlerinin düşük olmasına neden oluyor. Bunu gören yatırımcılar ise bu tür şirketlerin, en
azından şimdilik, piyasa değerlerinin çok yüksek olduklarını düşünmüyorlar.
Bunlarla birlikte akla tek soru gelmektedir: nternet şirketi Facebook, şirketin bu kadar değer
etmeyeceğini neredeyse herkesin halka arzdan önce söylediğini görmemiş olabilir mi?
4
http://adage.com/article/cmo-strategy/message-marketing-facebook-s-ipo-slide/234900/
4

5. Kaynaklar
Altın, H. (2010). lk Halka Arzlar ve lk Halka Arzlarda Fiyat stikrarı Sağlayıcı şlemlerin
Analizi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Bilgiç, F. (2008). Halka lk Kez Arz Edilen Hisse Senetlerinin Fiyat Performansları ve
MKB’de 2006-2007 Yıllarına lişkin Ampirik Bir Çalışma. Sakarya: Sakarya
Üniversitesi.
Çavuşoğlu, S. (2008). Halka Arzların Sebepleri: Coca Cola çecek A.Ş. Örnek Olay
ncelemesi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Daştan, D. (2008). Halka Arzlarda Fiyatlandırma: 2004- 2007 MKB Örneği. Ankara: Ankara
Üniversitesi.
Er, B. (2010). Halka Arzlarda Kar Tahmini ve Hisse Senedi Performansı lişkisi: .M.K.B.
Uygulaması. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Erkal, E. Z. (2005). Entelektüel Sermayenin Ölçülmesi, Raporlanması ve MKB’ye Kayıtlı
Teknoloji Şirketlerine Yönelik Bir Araştırma. stanbul: stanbul Üniversitesi.
nternet Kaynakları
http://www.cnnturk.com/2012/bilim.teknoloji/teknoloji/05/18/halka.arz.facebook.uyelerini.na
sil.etkileyecek/661556.0/index.html
http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalYazar&ArticleID=1089158&Categor
yID=101
http://blog.milliyet.com.tr/facebook-un-buyuklugu-ve-bir-halka-arz-hikayesi--i-
/Blog/?BlogNo=364174
http://blog.milliyet.com.tr/Facebook_un_buyuklugu_ve_bir_halka_arzin_hikayesi__II_/Blog/
?BlogNo=364968
http://adage.com/article/cmo-strategy/message-marketing-facebook-s-ipo-slide/234900/
http://comtalks.com/2012/06/01/facebookun-halka-arzi-ve-yan-etkileri/
http://www.webrazzi.com/2012/05/24/facebook-hisse-dava-ipo/
http://www.webrazzi.com/2012/06/08/facebook-sohbet-uygulamalari-gelir/
http://www.teknolojioku.com/haber/internet/halka-arz-edilen-en-buyuk-teknoloji-
firmalari.html
5