1.
Whitepaper praktijkcase energiebeheer:
Energiemanagement is een voorwaarde voor een
gunstige energieprestatie
Voor het realiseren en behouden van een gunstige energieprestatie van gebouwen is pro-actief
energiemanagement een voorwaarde. Energiemonitoring, periodiek inregelen en analyseren
van de resultaten van genomen maatregelen moeten hand in hand gaan. Een praktijkcase.
Duurzaam bouwen is een trend. Nieuwbouw scholen met een energie prestatiecoëfficiënt (EPC) van
ruim onder de verplichte 0,7 of zelfs ‘nul’ zijn geen uitzondering meer. In combinatie met het Frisse
Scholen programma worden schoolgebouwen voorzien van complexe klimaatinstallaties. In praktijk
blijkt dat een fris binnenklimaat niet altijd samengaat met een laag energieverbruik.
Energiescan
Een goed voorbeeld hiervan is een basisschool van een onderwijsstichting op de Veluwe. In 2012 werd
het nieuwe schoolgebouw opgeleverd, als de ‘meest duurzame school’ in de omgeving. Het vriendelijk
ogende, compacte gebouw is voorzien van een groen sedumdak met zonnepanelen en biedt ruimte aan
8 klassen, een gymlokaal en enkele kantoorruimtes. Voor de scholen van de stichting werd de
energieprestatie onderzocht, met het doel vooral in de oudere gebouwen besparingsmaatregelen te
kunnen treffen. Voor deze nieuwe basisschool was dat niet nodig, want dit gebouw was immers
ontworpen als meest energiezuinige.
Energiemonitoring
Bij het controleren van de jaarafrekening van het energieverbruik van alle scholen bleek het echter
anders te liggen. Het jaarverbruik van de energiezuinige nieuwbouwschool bleek het dubbele te zijn
van het gemiddelde van de andere scholen. Een veel hoger verbruik dus, dan verwacht had kunnen
worden op basis van de berekende energieprestatie van het gebouw en de titel ‘meest duurzaam’.
Voor de directie van de school was dat aanleiding genoeg om het verbruik te laten monitoren, net zoals
al gedaan werd op de andere locaties van de stichting. Aan de hand van verkregen data kon Enodes al
snel een aantal opvallende afwijkingen constateren. De basislast, het verbruik buiten gebruikstijden,
bleek vier keer hoger te zijn dan het berekende verbruik. Overdag bedroeg het elektriciteitsverbruik
rond de 20 kWh. Na sluitingstijd was dit nog 6-7 kWh. Op basis van opgesteld vermogen en berekende
bedrijfsuren zou dit niet veel meer mogen bedragen dan 2 kW. De opbrengst van de zonnepanelen was
op het hoge verbruik niet zichtbaar en van teruglevering was geen sprake. Het gasverbruik was bijna
constant, dag en nacht, zeven dagen per week. In onderstaande grafiek is het elektraverbruik van de
school (in groen) afgezet tegen een vergelijkbaar schoolgebouw (in rood) van dezelfde stichting, met
gelijk vloeroppervlak (1250 m2) en ongeveer dezelfde bezetting.

2.
Grafiek 1: Elektraverbruik vergeleken tussen de ‘meest duurzame school’ en een vergelijkbare school met even groot
vloeroppervlak, van een willekeurige schooldag, in kWh. Groen: duurzame school, rood: andere school.
Energiestromen in kaart
Door analyse van de energiedata en aan de hand van onderzoek op locatie werden de werkelijke
oorzaken van het overdadige energieverbruik vastgesteld. De twee jaar jonge nieuwbouwschool is
voorzien van een conventioneel verwarmingssysteem en luchtbehandeling met warmte terugwinning.
Uit metingen van temperatuur, luchtvochtigheid en CO2 bleek dat in een aantal lokalen dagelijks
binnen enkele uren alle normen werden overschreden. Voor CO2 werd zelfs 3000 ppm. genoteerd.
Reden waarom het ventilatiesysteem permanent, dag en nacht, op vol vermogen stond. Vaak worden
regelingen van klimaatinstallaties niet aangepast aan de werkelijke omstandigheden tijdens het
dagelijkse gebruik van een gebouw. Dat was ook het geval bij de energiezuinige duurzame school. Door
het opnieuw inregelen van de stooklijnen kon het ventilatiesysteem de situatie weer bijhouden.
Grafiek 2: Elektraverbruik van de duurzame school van februari 2015 (groen) vergeleken met het verbruik voor de
aanpassingen, februrari 2014 (rood), in kWh.

3.
30 kacheltjes
Schoolgebouwen met een lage EPC zijn bijzonder goed geïsoleerd. Maar bij (fabrieks-)instellingen van
klimaatregelingen lijkt in praktijk geen rekening gehouden te worden met de interne warmteproductie.
In een vol klaslokaal bedraagt deze, door de aanwezige leerlingen en de verlichting, al zo’n 40W per
m2. Verwarmen van een school is dan geen uitdaging meer, maar ventileren en koelen juist wel. Voor
de basisschool is de stooklijn nu ingericht op een buitentemperatuur van rond de 10 gr. C. Standaard is
18 graden. De thermostaatkranen van de radiatoren zijn opnieuw afgesteld. Het ventilatiesysteem is
alleen overdag nog in werking. Als extraatje worden alle wandcontactdozen centraal afgeschakeld na
openingstijd. De basislast gaat nu richting 2 kW en de piek in het elektraverbruik ligt rond de 6 kW. Het
verbruik van aardgas is ‘s nachts en in de weekenden nihil. Het binnenklimaat is weer gezond en
comfortabel en de school geniet een besparing op de energierekening van ruim 20 euro per leerling per
jaar.
Grafiek 3: Gasverbruik februari 2015 (groen) vergeleken met het verbruik voor de aanpassingen, februrari 2014
(rood), in m3. In weekenden en de vakantie is het gasverbruik vrijwel nihil, zoals het hoort.
Over Enodes:
Enodes biedt grip op energie, met energiemonitoring, energiemanagement en duurzame
energieoplossingen voor de gebouwde omgeving en het binnenklimaat. Op basis van een meerjarenplan
zorgt Enodes voor een blijvende verbetering van de energieprestatie in gebouwen van overheden, zorg,
onderwijs en bedrijfsleven, met prestatiecontracten en ESCo’s. Voor projectadvies en -realisatie. Voor
informatie, neem contact op met Jarno Kunkeler op 0612 136 785.
www.enodes.nl