Эх барих эмэгтэйчүүд, жирэмсний дотор муухайралт АНУ-н эх барих эмэгтэйчүүдийн American Journal of Obstetrics and Gynecology-н жирэмсний дотор муухайралт, жирэмсний эрт үеийн хордлогын удирдамжийг орчуулан хүргэв. https://baldandorjkhavalkhaan.blogspot.com/2022/09/cesarean-scardefect.html

1. ~ 1 ~
Жирэмсний дотор муухайралт, бөөлжилт
Жирэмсний дотор муухайралт, бөөлжилт нь жирэмсэн эх, ургийн эрүүл мэндэд
нөлөөлдөг бөгөөд түгээмэл тохиолддог. Энэ нь жирэмсэн эхийн амьдралын чанарыг
бууруулж, эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээнд зарцуулах мөнгө, ажлын цаг зэрэгт
нөлөөлдөг. Morning sickness буюу жирэмсний бөөлжилт нь жирэмсний эрт үед
түгээмэл тохиолддог тул эх барихын эмч нарын тусламж үйлчилгээний тусламжтай
жирэмсний бөөлжилтийн илрэл нь багасдаг бол бусад салбарынхан (бусад
сгалбарын эмч нар), жирэмсэн эмэгтэй анзааралгүй орхиж дутуу эмчлэгддэг.
Цаашилбал, зарим эмэгтэйчүүд эмийн аюулгүй байдлын талаархи санаа зовнилоос
болж эмчилгээ хийлгэхийг хүсдэггүй (3). Нэгэнт жирэмсний бөөлжилт намдахгүй бол
шинж тэмдгийг хянахад илүү хэцүү болно. Эрт үед нь эмчилгээ хийснээр эмнэлэгт
хэвтэн эмчлүүлэх шаардлага бүхий хүнд хүндрэлүүдээс урьдчилан сэргийлнэ.
Жирэмсний бөөлжилийн хүнд хэлбэрийн тохиолдлуудад аюулгүй үр дүнтэй
эмчилгээ хийх боломжтой . Харин хөнгөн хэлбэрийн үед амьдралын хэв маяг,
хоолны дэглэмийн өөрчлөн эмчилж болно. Жирэмсний бөөлжилтийг хэзээ хэрхэн
эмчлэх шийдвэр гаргахад уг шинж тэмдгүүдийн хүндрэлийн талаарх тухайн
жирэмсэн эмэгтэйн мэдлэг, ойлголт чухалт байдаг. Жирэмсний бөөлжилтийг бусад
шалтгаант дотор муухайрал, бөөлжилтөөс ялган оношлох шаардлагатай. Энэ
удирдамж зөвлөмжийн зорилго нь жирэмсний бөөлжилтийн оношилгоо,
эмчилгээний менежментийн талаарх судлагааны баримт нотолгоог судлах юм.
Хураангуй: Тодорхойлолт ба тархалт
Жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралт нь дотор муухайрах шинж 50-80 %, огих
бөөлжих шинжээр 50% илэрнэ. Дараагийн жирэмслэлтэд давтан тохиолдох нь 15-
81% байна. Нэгэн судалгаа дотор муухайрал, бөөлжилтийн илэрч буй хугацаа (1
цагаас бага=хөнгөн, 6 цагаас дээш=хүнд), бөөлжилтийн тоо (2 хүртэл
бөөлждөг=хөнгөн, 2-5 дунд, >5 удаа бөөлждөг=хүнд) зэргийг тогтоох замаар
жирэмсний дотор муухайралт, бөөлжилтийг хүндийн зэргээр ангилах оролдлого
хийжээ. Гэсэн хэдий ч эдгээр ангиллыг амьдралын чанарын хэмжүүртэй
харьцуулаагүй байна. Судалгаанд нийтлэгдсэн жирэмсний дотор муухайралт,
бөөлжилтийн хүндрэлийн индексийг өөрөөр бөөлжилтийг үнэлэх жирэмсний
өвөрмөц үнэлгээний систем (Pregnancy-Unique Quantification of Emesis) гэх бөгөөд

2. ~ 2 ~
эхийн эрсдлийг үнэлдэг. Тухайлбал жирэмсний эхний гурван сарынбөөлжилт, дотор
муухайрлын хүндрэлийн зэргийг үнэлдэг. Бөөлжилтийг үнэлэх жирэмсний
үнэлгээний системийн (PUQE) индексийн оноо нь хүснэгт 1-д харуулсан индексийн
клиникийн хэрэглээг баталж буй амьдралын чанарын хэмжилтүүдтэй холбоотой.
Тухайн эмэгтэйн ойлголт, эмчилгээ хийлгэх хүсэл, урагт үзүүлэх эмчилгээний үр
нөлөө зэрэг нь бүгдээрээ эмнэлзүйн шийдвэр гаргалтад нөлөөлдөг. Эрт үеийн
эмчилгээ нь дотор муухайралт, бөөлжилт цааш улам даамжирч “hyperemesis
gravidarum” болохоос сэргийлдэг. hyperemesis gravidarum-н талаар хүлээн
зөвшөөрөгдсөн тодорхой ганц тодорхойлолт байдаггүй. Энэ нь тухайн эмнэл зүйн
өөрчлөлтийг үүсгэх боломжтой бусад өвчин байхгүй эсвэл үгүйсгэсэн тохиолдолд,
клиникийн илрэл (зовиурь, бодит үзлэгийн өөрчлөлт) дээр тулгуурлаж (бусад
эмгэгийг үгүйсгэсний үндсэн дээр) тавигдсан онош юм (9). Хамгийн түгээмэл иш
татагдсан шалгуурт (The most commonly cited criteria) бусад шалтгаантай холбоогүй
бөөлжилт; цочмог өлсгөлөнгийн хэмжилтүүд (их хэмжээний кетонури);
жирэмслэхээс өмнөх биеийн жингийн 5-с доошгүй хувь зэрэг биеийн жингийн
алдагдлын салангид хэмжилтүүдийг багтаадаг. Элэг, бамбай булчирхайн өөрчлөлт,
электролитын өөрчлөлтүүд мөн илэрдэг. Тархвар судлалын үүднээс авч үзвэл
hyperemesis gravidarum нь жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтын хүнд
хэлбэрийг төлөөлсөн ойлголт болно.
Хүснэгт 1. Жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайрлын сайжруулсан үнэлгээ
Жирэмсний эхэн үеэс таньд үүссэн өөрчлөлтөнд тохирох хариуг дугуйл
1.Өдөрт дунджаар хэр удаан дотор муухайрч эсвэл ходоодоор нь өвдсөн мэдрэмж төрдөг вэ?
Үгүй <1 цаг 2-3 цаг 4-6 цаг >6 цаг
(1) (2) (3) (4) (5)
2.Өдөрт дунджаар хэдэн удаа бөөлждөг вэ?
>7 5-6 3-4 1-2 бөөлждөггүй
(5) (4) (3) (2) (1)
3. Өдөрт дунджаар хэдэн удаа огиулдаг вэ?
Үгүй 1-2 3-4 5-6 >7
(1) (2) (3) (4) (5)
Нийт оноо: ≤6 Хөнгөн; 7-12 дунд; ≥13 хүнд ( хэлбэрийн жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралт)

3. ~ 3 ~
Hyperemesis gravidarum нь ойролцоогоор жирэмсэн эхчүүдийн 0.3-3 хувьд
тохиолдоно. Судалгааны эх олонлогийн ястан, үндэстний олон янз байдал ялгаатай
оношилгооны шалгуур үзүүлэлттүүдтэй байгаа зэргээс тохиолдлын эрчим (Reported
incidence) нь хэвлэлийн тоймуудад янз бүр байна. Жирэмсний эхний хагаст
эмнэлэгт хэвтэх хамгийн түгээмэл заалт бол Hyperemesis gravidarum, харин
хоёрдугаар хагаст нь дутуу төрөлт байдаг.
Ялган оношилгоо
Бөөлжилт, дотор муухайралтын эхлэх хугацаа их чухал байдаг. Эдгээр шинж тэмдэг
ихэнхи жирэмсэн эхчүүдэд 9 долоо хоногоос өмнөх хугацаанд илэрдэг бөгөөд
(хайрцаг 1-г хар) бусад өвчнүүдээс ялган оношлох хэрэгтэй. Жирэмсэн болохоосоо
өмнө ямар нэгэн архаг өвчинтэй холбоотой бөөлжилт, дотор муухайрал байсан
өгүүлэмжтэй бол тухайн эмгэгийг (жишээ нь: Цөсний чулуу, чихрийн шижингийн
гастропарез) тодруулан асууж оношлох хэрэгтэй. Hyperemesis gravidarum ховор
тохиолдолд оношлогдоогүй эсвэл жирэмсний үед хүндэрч байгаа дааврын
рецепторын харилцан үйлчлэлийн удамшлын (Mendelian disorder of hormone-
receptor interaction) өвчнүүд, бөөлжилт үүсгэдэг гэж сэжиглэж байгаа митохондрын
удамшлын өчнүүд зэрэг бие даасан өвнүүдтэй холбоотой.
Бодит үзлэгийн олон өөрчлөлтүүд нь жирэмсний дотор муухайралтаас гадна бусад
эмгэг өөрчлөлт байгааг харуулдаг. Жишээлбэл, бөөлжиж огиулсаны дараах хэвлийн
бага зэргийн эмзэглэлэлээс бусад тохиолдолд хэвлийн өвдөлт нь жирэмсний
бөөлжилтийн онцлог шинж болдоггүй. Жирэмсний бөөлжилтийн үед халуурах,
толгой өвдөх шинж илэрдэггүй. Мэдрэлийн үзлэгийн өөрчлөлтүүд нь бөөлжилт,
дотор муухайрлын шалтгаан болдог мэдрэлийн өвчнүүдийг сэжиглэхэд тусалдаг.
Гэсэн хэдий ч ховор тохиолдолд жирэмсний хүнд хэлбэрийн бөөлжилт, дотор
муухайрлаас болж эдгээр мэдрэлийн эмгэг (тиамин-дутагдлын энцефалопати,
тархины гүүр хэсгийн миелэн бүрхүүлийн задрал /central pontine myelinolysis/) мөн
илэрч болно. Жирэмсний бөөлжилтийн үед биохимийн гипертериодизм (биохимын
шинжилгээнд бамбайн даавар ихсэх) илэрч болох хэдий ч, бодит үзлэгт
тэмтрэгдэхүйц бахуу байх нь жирэмсний бөөлжилттэй холбоогүй байдаг. Хэрэв
бамбайн бахуу илэрвэл бамбайн анхдагч өвчнийг сэжиглэнэ. Бамбайн эмгэгийн

4. ~ 4 ~
өгүүлэмжгүй, бамбайн тэмтрэлтээр өөрчлөлттэй байвал Грэвсийн (жнь: бахуу)
өвчний баталгаа биш бөгөөд жирэмсний түр зуурын тиротоксикоз (өөрөө аяндаа
зүгээр болдог бөөлжилтийн шинж тэмдэг бүхий эмгэг) байх магадлалтай тул
бамбайн дааврын шинжилгээ шаардлагагүй. Гэсэн хэдий ч hyperemesis gravidarum-
тай (жирэмсний хүнд хэлбэрийн бөөлжилт) бамбайн үйл ажиллагааны шинжилгээ
хийлгэсэн эмэгтэйд шинжилгээний хариу гипертироксэмиа эсвэл жирэмсний түр
зуурын тиротоксикоз байгааг харуулна. Энэ нь ерөнхийдөө жирэмсний эхний хагаст
хязгаарлагдмал хийгддэг, гэхдээ шинжилгээнд чөлөөт Т4 ихэссэн, сийвэнгийн ТSH
дарангуйлагдсан байна. Жирэмсний түр зуурын бамбайн хордлого (gestational
transient thyrotoxicosis), жирэмсний бөөлжилт аль алинтай нь холбоотой эхийн
бамбайн дааврын өөрчлөлтийн зохистой менежментэд эхийг дэмжих эмчилгээг
багтаах бөгөөд антитиройд эмнүүдийг хэрэглэхийг зөвлөдөггүй.
Шалтгаан, эрсдэлт хүчин зүйлс
Жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтын шалтгаан яг тодорхой биш. Тайлбарсан
олон янзын онолууд байдаг. Тухайлбал дааврын идэвхижүүлэх нөлөөний онол,
эволюцийн адаптацын онол, сэтгэлзүйн урьдал байдлын онол гэх мэт.
Дааврууд
Хайрцаг 1. Жирэмсний бөөлжилтийн ялган оношилгоо:
Хоол боловсруулах замын (гастроэнтерит, гастропарез, улаан хоолойн ахалази, цөсний замын
эмгэг, гепатит, нарийн гэдэсний түгжрэл, ходоод гэдэсний шархлаа, панкреатит, мухар олгойн
үрэвсэл),
Шээс бэлгийн замын (Пиелонефрит, уреми, өндгөвч мушгирах, бөөрний чулуу, сөнөрөлтөт
умайн леймиом)
Бодисын солицооны (Чихрийн шижингийн кетоацидоз, порфири, Аддисоны өвчин,
гипертириодизм, гиперпаратириодизм)
Мэдрэлийн өвчин (Pseudotumor cerebri,vestibular lesion, мигрэйний үеийн толгой өвдөлт, төв
мэдрэлийн тогтолцооны хавдарууд, Lymphocytic hypophysitis)
Бусад өвчнүүд (эмийн хордлого, дархлаа тэвчил алдагдал, сэтгэцийн эмгэг)
Жирэмслэлттэй холбоотой (Жирэмсний үеийн цочмог элэгний өөхлөлт, манас таталтын урьдал)
өвчин эмгэгүүдээс ялган оношлох хэрэгтэй.

5. ~ 5 ~
Хүний хорионы гонадотропин
ХГД (хүний Хорионы Гонадотропин Даавар) дааврын концетраци цусанд дээд
хэмжээндээ хүрэх үе, жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайрлын шинж тэмдэг ид
илрэх үе хоорондоо түр зуурын холбоотой байдаг учраас ихсээс ХГД үүсэлт нь
бөөлжитийг идэвхижүүлэгч хүчин зүйл байж магадгүй гэж авч үздэг. Жирэмсний
бөөлжилт, дотор муухайрал болон түр зуурын гипертиродизмын хоорондын
хамаарал байгааг жирэмсэн үеийн бамбайн дааврын бараг бүх судалгаа харуулдаг
тул хүний ХГД-г сэжиглэдэг. Гипертиродизм өөрөө заримдаа бөөлжилт үүсгэдэг бас
ХГД нь жирэмсний үед бамбайг идэвхижүүлэх үйлдэл үзүүлдэг учраас буцаад ХГД
даавар болоод жирэмсний бөөлжилтийн хамаарал дээр анхаарал хандуулж
шалтгаан нь болдог байж магадгүй гэж үздэг. Бамбайн бус даавруудыг бөөлжилт
илэрсэн болон илрээгүй жирэмсэн эхчүүдэд харьцуулсан судалгаануудад ганцхан
ХГД болон эстрадиол бөөлжилттэй хамааралтай байна гэж нийтлэгдсэн байдаг.
ХГД болон жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтын хамаарлыг харуулахыг
зорьсонч амжилтгүй болсон зарим судалгаанууд нь ХГД-ын ялгаатай изоформууд
тэдгээрийн олон янзын биологын үйлдэл мөн түүнчлэн бөөлжилтийг идэвхижүүлэгч
хүчин зүйлд тухайн эмэгтэй бүрийн үзүүлэх хариу үйлдэл, өртөмхий байдал
харилцан адилгүй байдаг зэргээс хамаарсан байдаг. ХГД-ын идэвхи ихэс болон
дааврын рецепторын харилцан үйлчиллээр зохицуулагддаг.
Эстроген
Жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтанд нөлөөлдөг өөр нэгэн даавар бол
эстроген юм. Эстрадиол дааврын түвшин нэмэгдэхэд жирэмсний бөөлжилт, дотор
муухайралт түгээмэл байдаг бол эстрадиол дааврын хэмжээ буурахад бага байдаг.
Тамхи таталт ХГД-н бага түвшинтэй хамааралтай байдаг. Нилээд олон судалгаа
тамхичдад hyperemesis gravidarum бага тохиолддогийг харуулсан. Жирэмслэлтээс
сэргийлэх эмэнд хавсран байгаа эстроген нь тунгаас хамаарч бөөлжилт, дотор
муухайралтыг өдөөдөг нь ажиглагдсан. Эстроген хэрэглэсний дараа бөөлжилт,
дотор муухайралтын зовиур бүхий эмэгтэй жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралт
үүсдэг.
Эволюцийн адаптац

6. ~ 6 ~
Эх болон урагт сөрөг нөлөөтэй хоолноос хамгаалах гэж хөгжсөн эволюцийн адаптац
гэж үздэг. Энэ онол жирэмсэн эмэгтэйн мэдэрч байгаа амт, үнэрийн өөрчлөлтийг
тайлбарладаг. Тус онолыг баримтлагч жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтыг
эрүүл, жирэмсний хэвийн хамгаалах хариу урвал гэж үздэг.
Психологийн урьдал байдал
Энэ ойлголт нь жирэмсний дотор муухайралт, бөөлжилтийг ойлгоход саад болж буй
сэтгэцийн өвчний шууд тусгал гэж үздэг. Салбарын мэргэжилтнүүд сэтгэцийн эмгэг
жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтын урьдал эсвэл хүндрүүлэгч хүчин зүйл
эсэх дээр үргэлжлүүлэн маргалдсаар байна. Хэвлэлийн тоймуудаас жирэмсний
бөөлжилт, дотор муухайралт үүсэхэд урьдал болдог өвөрмөц сэтгэцийн өвчин
эмгэгүүд эсвэл тодорхой зан төрхийн хэлбэр байдаг эсэх талаарх асуултууд олон
жилийн туршид тавигдах болсон. Бага хэмжээний тохиолдол хяналтын
судалгаануудад шинэ эсвэл давтан үүсэж буй жирэмсний бөөлжилт, дотор
муухайралтыг бөөлжилт дотор муухайралт илрээгүй жирэмсэн эхтэй харьцуулж
ямар нэгэн сэтгэцийн эмгэгтэй холбоотой гэж үзсэн байна. Жирэмсний бөөлжилт,
дотор муухайралтын шалтгааныг тайлбарлахын тулд энэ онолын тоймуудыг санал
болгосан бөгөөд бие хүн хуваагдах эмгэг (conversion disorder) эсвэл стрессд
үзүүслэх хэвийн бус хариу урвалын улмаас жирэмсний бөөлжилт, дотор
муухайралт үүсдэг гэж дүгнэжээ.
Эрсдэлт хүчин зүйлс
Ихсийн масс их байгаа эмэгтэйчүүдэд жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтын
эрсдэл ихэсдэг. Бусад эрсдэлт хүчин зүйлд motion sickness, мигренийн үеийн
толгойн өвдөлт, удамшлын өгүүлэмж (генетик), өмнөх жирэслэлтэд жирэмсний
бөөлжилт, дотор муухайралт байсан тухай өгүүлэмж зэргийг багтаана. Нэгэн
судалгаанд өмнөх жирэмсний үед бөөлжилт хүндээр илэрч байсан бол дараагийн
жирэмслэлтэд мөн адил шинж тэмдэг хүнд (бөөлжилт их) илэрч байсан гэж
эмэгтэйчүүдийн гуравны хоёр нь бөөлжилтийн байдлаа тодорхойлж хэлсэн; тухайн
жирэмсний үед хөнгөн хэлбэрээр байсан ч дараагийн жирэмсний үед хүндэрсэн гэж
эмэгтэйчүүдийн хагас нь бөөлжилтийн байдлаа тодорхойлсон байна.

7. ~ 7 ~
Жирэмсний бөөлжилт дотор муухайралтанд эхийн талаас үзүүлэх нөлөө
Өнөө үед ховор боловч жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтын улмаас эх
эндэгдэл үүссэн нь нийтлэгдэж байна. Тухайлбал хүнд хэлбэрийн бөөлжилтөөс
үүдэлтэй Верникийн энцефалопати, дэлүүний урагдал, улаан хоолойн урагдал,
пневмоторакс, хурц бөөрний сувганцрын некрозын үед нас баралт их байдаг.
Бөөлжилтөөс болж үүсч буй Верникийн энцефалопати (витамин В1-н дутагдал) нь
эхийн эндэгдэл, эхийн мэдрэлийн үйл ажиллагааны байнгийн (тогтвортой) алдагдал
үүсч буйтай хамааралтай байсаар байна.
Нэмэлтээр хэлэхэд, хүнд хэлбэрийн, амь насанд халтай бөөлжилт, дотор
муухайралттай, үүнээс үүдэж сэтгэл түгшил, сэтгэл гутрал хавсарсан (psychological
morbidity) зарим жирэмсэн эмэгтэйн эмнэлэгт хэвтэх тоо нэмэгддэг бөгөөд
жирэмслэлтийг таслах шийдвэрт ч хүрдэг. Судалгаануудад жирэмсний бөөлжилт,
дотор муухайрлаас үүссэн сэтгэцийн эмгэгийн үнэлж үзэхэд эдгээр эмэгтэйчүүд
депресс (сэтгэл гутрал), сэтгэл түгшилтийн (anxiety) үнэлгээний оноо маш өндөр
байсан байна. Гэсэн ч эдгээр эмнэл зүйн өөрчлөлтүүд нь судалгаануудын олон янз
байдлаас болж хязгаарлагдмал байна.
Жирэмсний бөөлжилт дотор муухайралтанд үзүүлэх ургийн талаас үзүүлэх
нөлөө
Бөөлжилт, дотор муухайралтын үр хөврөл, урагт үзүүлэх нөлөө нь түүний
(бөөлжилт, дотор муухайрлын) хүндийн зэргээс шууд хамааралтай. Хөнгөн, дунд
зэргийн бөөлжилтийн хувьд жирэмслэлтэнд бага зэргээр нөлөөлнө.
Судалгаануудад жирэмсний бөөлжилт дотор муухайралт, hyperemesis gravidarum
бүхий жирэмсэн эхчүүдийг хяналтын бүлэгтэй харьцуулахад зулбалт бага хувьтай
байсан байна. Энэ үр дүн нь бөөлжилтөөс хамгаалах нөлөө гэхээсээ илүү эрүүл
жирэмслэлтийн үед ихсийн хэвийн үүсэлттэй холбоотой гэж үздэг. Hyperemesis
gravidarum-төрөлхийн гажгийн хооронд ямарч хамаарал байхгүй гэж баталсан.
Хамгийн түгээмэл шалгагддаг үр дүн бол бага жинтэй төрөх хувь юм.
Гэсэн хэдий ч зарим судалгаанд жирэмсний дотор муухайралт бөөлжилтийн
үед бага жинтэй нярай төрөх хувь ихэсдэгггүй гэж тодорхойлжээ. Эсрэгээр,

8. ~ 8 ~
hyperemesis gravidarum-тай жирэмсэн эхчүүдийн метанализ хийхэд бага жинтэй
төрөлт, дутуу төрөлт, ургийн өсөлт сааралт өндөр хувьтай байсан байна. Гэсэн
хэдий ч томоохон хэмжээний ретроспектив когорт судалгаанд hyperemesis
gravidarum болоод перинатал, неонатал эндэгдлийн хооронд хамаарал байгаагүй
гэж дүгнэсэн байна. Жирэмслэлт hyperemesis gravidarum-р хүндэрч эх төрсний
дараа тухайн хүүхэд болон эхийн урт хугацааны эрүүл мэндийн талаар сайн
мэдэгдээгүй байгаа ч, жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралт, hyperemesis
gravidarum илрэх нь жирэмсний үр дагаварт сайн (муугаар нөлөөлөхгүй) гэж
үйлчлүүлэгч, өвчтнүүдэд хэлж тайвшруулах хэрэгтэй.
Эмнэлзүйд анхаарах зүйлс, зөвлөмжүүд
Олон судалгаануудад hyperemesis gravidarum оноштой жирэмсэн эхчүүдийг
жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайрал янз бүрээр илэрч буй эхчүүдтэй хамт бүлэг
болгон ангилдаг. Hyperemesis gravidarum нь жирэмсний бөөлжилт, дотор
муухайрлын үргэлжлэл учраас дараах хэлцэмж жирэмсний дотор муухайрал,
бөөлжилтийн үе шат бүрт тохирсон эмчилгээнд чиглэнэ.
Жирэмсний дотор муухайралт, бөөлжилтөнд эмийн бус эмчилгээ үр
дүнтэй байдаг уу?
Эмчилгээ сэргийлэх байдлаар эхэлдэг. Хоёр судалгаанд үр тогтсон үеэс
эхлэн мультивитамин ууж байсан эмэгтэйчүүд бөөлжилтийн улмаас эмнэлэгийн
тусламж авах хэрэгцээ бага байсан. Энэ ажиглалтын биологийн үндэс үндэс
тодорхой биш байгаа ч тус судалгааг нийтэлсэн судлаачид хоол тэжээлийн байдлыг
ерөнхийд нь оновчтой болгосны улмаас эсвэл витамин В-6 түвшин нэмэгдэхээр
зарим эмэгтэйд бөөлжилтийг бууруулдаг тул ийм үр дүн гарсан гэж таамаглаж
байна. Иймд жирэмсэн болохоос нэг сарын өмнө пренатал витамин уух стандарт
зөвлөмж нь жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайрлын хүндрэл, тохиолдох эрчмийг
бууруулна.
Мөн жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайрлын эмчилгээ, урьдчилан
сэргийлэлтэд хоолны өөрчлөлтийн үзүүлэх үр нөлөөтэй холбоотой багахан
нийтлэлүүд байдаг. Ходоодыг дүүргэхээс зайлсхийхийн тулд тодорхой давтамжтай

9. ~ 9 ~
бага багаар 1-2 цагийн зайтай хооллохыг зөвлөдөг. Бусад тустай хоолны
өөрчлөлтөнд дараахыг багтаана. Үүнд: халуун ногоотой хоолноос зайлсхийх, өөх
тос ихтэй хүнснээс зайлсхийх; нэмэлт байдлаар хэрэглэдэг төмрийн бэлдмэлээ
бууруулах, төмөр агуулсан пренатал витамины оронд фолийн хүчлээр орлуулах,
сул амттай хүнс, уургаар баялаг зууш, жигнэмэг зэргийг өглөө идэхийг зөвлөдөг.
Нэгэн жижиг судалгаа уургаар баялаг хоол хүнс хэрэглэх нь нүүрс ус, өөх тостой
хоолноос илүү жирэмсний дотор муухайралт, бөөлжилтийг бууруулахад тустай
байгааг харуулсан байна. Эмнэлзүйн шийдвэр гаргалт өөрт нь илэрч байгаа
зовиурь, шинж тэмдгийн хүндрэлийн талаархи тухайн эмэгтэй ойлголт, эмчилгээ
хийлгэх хүсэл зэргээс хамаарна. Жирэмсний дотор муухайралт, бөөлжилтөнд өгөх
түгээмэл зөвлөмжүүдэд дараахыг багтаана. Үүнд тайван унтаж амрах, үнэр, дулаан,
чийглэг, дуу чимээ, анивчдаг гэрэл зэрэг бөөлжилт, дотор муухайрлыг сэдээгч
мэдрэхүйн стимуляторуудаас аль болох зайлсхийхыг зөвлөдөг.
Цагаан гааг эмчилгээнд хэрэглэхэд дотор муухайралтанд тустай нөлөө
үзүүлдэг бөгөөд эмийн бус эмчилгээний сонголт болгон хэрэглэнэ. Санамсаргүй
болон санамсаргүй биш хяналтат туршилт судалгааны тоймуудад цагаан гаа нь
дотор муухайралтанд сайн гэж үзсэн ч бөөлжилтийг бууруулахад ач холбогдолгүй
байна гэж үзжээ. Жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтанд P6 буюу Neiguan
(бугуйн дотор талд гурван хуруу өргөн) цэгт зүү, бариа засал, цахилгаанаар мэдрэл
идэвхижүүлэх (acustimulation) эмчилгээг судалсаар байгаа бөгөөд дүгнэлтүүд
маргаантай байсаар байна. Тухайлбал олонхи судалгаа ач холбогдолтой байна гэж
нийтэлж байгаа ч гэсэн ихэнхи нь судалгааны аргын хувьд буруу байдаг. Сайн
загвар бүхий томоохон хоёр судалгаагаар эдгээрийг плацеботой харьцуулахад ач
холбогдолгүй гэж дүгнэжээ. Мөн томоохон хоёр судалгааны тоймд P6 цэгт цэгэн
бариа хийхэд хязгаарлагдмал ач холбогдолтой, харин зүү эмчилгээ, мэдрэл
идэвхижүүлэх эмчилгээ жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтанд ач
холбогдолгүй байна гэж үзжээ.
Эмэн эмчилгээ жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтанд үрд дүнтэй
байгаа юу?

10. ~ 10 ~
Үр дүнтэй эмийн эмчилгээ байгаа ч бөөлжилтийн эсрэг эмэн эмчилгээ хийх
хугацаа сүүлийн жилүүдэд өөрчлөгдсөн. Жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайрлын
эхэн үеийн эмчилгээ нь бөөлжилт даамжирч hyperemesis gravidarum болохоос
сэргийлэхийн тулд зөвлөгддөг. Санамсаргүй хяналтат туршилт судалгаанд, өмнөх
жирэмслэлтэндээ хүнд хэлбэрийн жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтай
байсан жирэмсэн эхчүүдэд шинж тэмдэг (бөөлжилт, дотор муухайралт) илрэхээс нь
өмнө бөөлжилтийн эсрэг эм хэрэглэж тус бүлгээ жирэмсний бөөлжилтийн шинж
тэмдэг илэрсний дараа доксиламин, витамин В6 (пиридоксин)-р хавсран эмчилсэн
жирэмсэн эхчүүдийн бүлэгтэй харьцуулахад жирэмсний бөөлжилт дотор
муухайрлын хүндрэлийг бууруулсан гэж үзжээ. Жирэмсний бөөлжилт, дотор
муухайралттай эмэгтэй эмээ ууж хэрэглэх боломжгүй бол бусад замаар хэрэглэх нь
тустай. Ууж хэрэглэх, судсаар хэрэглэхээс гадна хэд хэдэн бусад сонголт байдаг.
Фенотиазины (promethazine, prochlorperazine) зарим бүтээгдэхүүнүүдийг шулуун
гэдсээр лаа байдлаар хэрэглэж болно. Серотонины 5-гидрокситриптамин тип-3 (5-
HT3)-н рецепторын антагонист амаар уусгаж хэрэглэж болохуйц шахмал
(ondansetron) эсвэл трасдермал буюу арьсан дээр нааж (granisetron) хэрэглэх
боломжтой. Жирэмсний бөөлжилт дотор муухайралтанд метоклопрамид,
ондансетроныг арьсан доогуур микроинфузын шахуурга ашиглан үргэлжлүүлэх
хэрэглэхэд гарах клиникийн үр нөлөөний талаар судалгааны баталгаа
хязгаарлагдмал байна. Үүнээс гадна арьсан доогуур тарьдаг шахуургаар
үргэлжлүүлэн тарихад судалгаанд хамрагдсан өвчтөнүүдийн 11-31 хувьд гаж нөлөө
илэрсэн. Бөөлжилтийн эсрэг эмийн арьсан доогуурх микроинфузын шахуурга нь
тодорхой давтамжтай эмнэлэгт хэвтэх зэрэг уламжлалт эмчилгээнүүдтэй
харьцуулахад одоогийн байдлаар үнэ өртөг хямд байна.
Зураг 1-т бусдаасаа илүү үр дүнтэй гэж батлагдсан нэг ч эмчилгээ байхгүй ч гэсэн,
үр дүн, аюулгүй байдлын балансыг тохируулж буй эмийн эмчилгээний шатлалыг
дүрслэн харуулж байна. Бүх эмийн хувьд, эрсдэл, давуу тал, гаж нөлөө, эмийн өртөг
зэргийг өвчтөн бүрт жинлэж (харгалзан үзэж) сонгох хэрэгтэй. Бөөлжилтийн эсрэг
хэд хэдэн эмийг нэгэн зэрэг хэрэглэж байгаа бол болгоомжтой байх хэрэгтэй.

11. ~ 11 ~
Допамины антагонист (метоклопрамид гэх мэт) болон фенотиазины янз
бүрийн эмүүдийг (жишээ нь, прометазин, прохлорперазин, хлорпромазин)
зэрэгцүүлэн хэрэглэх нь экстрапирамидын замд нөлөө (жишээ нь, tardive dyskinesia)
үзүүлж эсвэл ховор тохиолддог neuroleptic malignant syndrome ( амь насанд халтай
хариу урвалууд тухайлбал өндөр халуурах, ухаан балартах, булчин чангарах, ургал
мэдрэлийн системийн тогтворгүй байдлын шинж тэмдэг зэрэг) үүсэх эрсдлийг
нэмэгдүүлдэг.
Серотонины 5-HT3 рецепторыг хориглогчыг Фенотиазин эмтэй хамт
хэрэглэхэд зүрхэнд гаж нөлөө өгч зүрхний бичлэгт QT интервал уртсаж болно.

12. ~ 12 ~
Зураг 1. Жирэмсний дотор муухайралт, бөөлжилтийн эмчилгээний алгоритм (хэрэв сайжрахгүй бол алгоритмын дараагийн алхам
руу шилжинэ). Энэ алгоритмнь дотор муухайралт, бөөлжилтийн бусад шалтгааныг үгүйсгэсэн байхыг чухалчлан авч үздэг. Шингэн
алдалт эсвэл тогтвортой биеийн жингээ алдах шинж тэмдэг илэрвэл ямар ч үе шат байсан гэдэсний хоол шингэж байгаа анхаарч
үзээрэй. *Бөлжилтийнэсрэгзаримэмийг зөвхөн АНУ-ын Хүнс,Эмийн Захиргаанаасжирэмсэн бус өвчтөнд хэрэглэхийгзөвшөөрдөг ч
шошгогүй хэрэглээ түгээмэл байдаг. Эх барих эмэгтэйчүүдийн эмч болон бусад эх барихын тусламж үйлчилгээ үзүүлэгчид өвчтөнд
зөвлөгөө өгч, эдгээрхэлэлцүүлгийг зохихёсоорбаримтжуулахёстой. Бөөлжилтийн эсрэгхэд хэдэнэмийг нэгэн зэрэг хэрэглэжбайгаа
бол болгоомжтой байх хэрэгтэй. Заримэмийг зэрэгцүүлэн хэрэглэх(текстийг харна уу) нь сөрөг нөлөө үзүүлэхэрсдэлийг нэмэгдүүлдэг.
† АНУ-д доксиламиныг жоргүйунтдагзаримэмийн идэвхтэйбүрэлдэхүүн хэсэг болгон хэрэглэх боломжтой; 25мг шахмалынхагасыг
нь 12.5 мг болгон ашиглажболно.Шингэн сэлбэх шаардлагатай байгаа, >3 долоо хоног бөөлжсөнжирэмсэн эмэгтэйд ховор ч гэсэн
тохиолддог гэхдээ эхийн ноцтой хүндрэлд хүргэдэг Верникийн энцефалопати үүсэхээс сэргийлж эхний өдөр ‡Тиаминыг 100 мг-аар
венийн судсаар физиологийн (0.9%NaCL) уусмалтайхамт хийж дараагийн 2-3өдөрт мөн Тиаминаа 100 мг-аарөдөрт 1 удаа судсаар
мультивитаминтай хийхийг зөвлөдөг.
Шинж тэмдэг
арилахгүй тогтвортой
Шинж тэмдэг
арилахгүй тогтвортой
Шинж тэмдэг
арилахгүй тогтвортой
Шинж тэмдэг арилахгүй байвал
Эхний эгнээний эмчилгээ: Эмийн бус сонголтууд
Пренатал витаминыг зөвхөн фолийн хүчлийн нэмэлт болгон хувирга
Цагаан гааны 250 мг-н капсултайгаас өдөрт 4 удаа
P6 цэгт бугуйвчтай цэгэн массаж
Эмийн эмчилгээний сонголтууд*
В6 витамин (пиридоксин) 10-25 мг амаар (дангаар нь ууж эсвэл 12.5 мг доксиламинтай†хослуулан
ууна), өдөрт 3 эсвэл4 удаа уулгах. Өвчтөний шинж тэмдгийн хүндийн дагуу хуваарь, тунг тохируулна.
ЭСВЭЛ
Витамин В6 (пиридоксин) 10 мг/доксиламин 10 мг хосолсон бүтээгдэхүүнийг унтахын өмнө 2
шахмалаарууж,өдөрт 4 хүртэлшахмалаар (өглөөнэг шахмал, үд дунд нэг шахмал, унтахын өмнө хоёр
шахмал) уух
ЭСВЭЛ
Витамин В6 (пиридоксин) 20мг/Доксиламин 20мг хосолсон бүтээгдэхүүнийг нэг шахмалаар унтахын
өмнө, өдөрт хоёр хүртэл шахмалаар (өглөө нэг шахмал, унтахын өмнө нэг шахмал) ууна.
Шингэн алдалт байхгүй Шингэн алдалтын шинжтэй
Судсаар шингэн сэлбэх
Дараахаас аль нэгийг нэмнэ үү:
(Цагаан толгойн үсгийн дарааллаар энд үзүүлэв)
Метоклопрамид 5-10 мг -р 6-8 цагийн зайтай уух
эсвэл булчинд тарих
ЭСВЭЛ
Ondansetron 4 мг-р 8 цагийн зайтай уух
ЭСВЭЛ
Прометазин 12.5-25мг-р 4-6 цагийн зайтай уух эсвэл
шулуун гэдсээр эсвэл булчинд тарих
ЭСВЭЛ
Trimethobenzamide, 6-8 цаг тутамд 200 мг, булчинд
тарих
Дараахаас аль нэгийг нэмнэ үү:
(Цагаан толгойн үсгийн дарааллаар энд үзүүлэв)
Дименгидринат 50 мг-р (50 мл NaCL-н уусмалд, 20
минутын турш)4-6 цагийн зайтай судсаар тарина.
ЭСВЭЛ
Метоклопрамид 5-10мг-р 8 цагийн зайтайсудсаар тарина
ЭСВЭЛ
Ондансетрон8 мг-р 15 минутаасдээш хугацаанд 12 цагийн
зайтай судсаар тарина.
ЭСВЭЛ
Прометазин 12.5-25 мг-р 4-6 цагийн зайтай судсаар
тарина”
Дараахаас аль нэгийг нэмнэ үү:
(Цагаан толгойн үсгийн дарааллаар энд үзүүлэв)
Хлорпромазин25-50 мг-р 4-6цагийн зайтайсудсаар эсвэл
булчинд тарих эсвэл10-25мг-аар 4-6 цагийн зайтай ууна.
ЭСВЭЛ
Метилпреднизолон 16 мг-р 8 цагийн зайтай3 хоног уух
эсвэл судсаар тарих. 2 долоо хоног гаруй хугацаанд
эмчилгээний хамгийн бага үр дүнтэй тун хүртэл тунг
багасгана. Хэрэв эмчилгээ үр дүнтэй бол нийт хэрэглэх
хугацааг 6 хүртэлх долоо хоногоор хязгаарлана.

13. ~ 13 ~
Доксиламинтай болон доксиламингүй Витамин В6 (пиридоксин)
Жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтыг эмийн эмчилгээний эхний сонголт
байдлаар витамин В6-р дангаар нь эсвэл доксиламинтай хавсран авч хэрэглэх нь
үр дүнтэй, аюулгүй байна. Санамсаргүй хяналтат туршилт судалгаанд янз бүрийн
зэргээр (Хүнд, дунд, хөнгөн) илэрч буй жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтанд
витамин В6-г дангаар нь эмчилгээний зорилгоор өгч үнэлсэн байна. Нэгэн
судалгаанд витамин В6-г 25 мг-аар 8 цагийн зайтай уулгаж плацеботой
харьцуулахад хүнд хэлбэрийн бөөлжилт, дотор муухайралтанд маш сайн үр дүнтэй
байсан бол хөнгөн хэлбэрийн бөөлжилтөнд бага үр нөлөө үзүүлсэн гэж дүгнэжээ.
Нэгэн томоохон (N=342) судалгаанд Витамин В6-г 10 мг-аар 8 цагийн зайтай
хэрэглэж плацеботой харьцуулахад бөөлжилт, дотор муухайралтыг бууруулсан
байна. Нэгэн RCT судалгаагаар витамин В6 бөөлжилт, дотор муухайралтанд ямар
нөлөө үзүүлж байгааг тодорхойлоход хэцүү байна гэж өгүүлсэн байна. Эсрэгээр
саяхан хийсэн санамсаргүй хяналтат туршилт судалгаагаар (RCT) болон non-RCT
судалгааны тоймд хөнгөн зэргийн бөөлжилт, дотор муухайралтанд витамин В6 үр
дүнтэй байгаа гэж үзсэн байна. 1958-1983 оны хооронд АНУ-д Витамин В6-г (10 мг)
доксиламинтай (10 мг) хавсран хэрэглэдэг байсан ба нийт жирэмсэн
эмэгтэйчүүдийн 25-30% нь тус хоёр эмийг хавсран хэрэглэсэн гэж тооцоолжээ.
Тухайн үеийн эмнэлэгт хэвтэлтийг анализ хийж үзэхэд эдгээр 2 эмийн хослолыг
хэрэглэсэн хүмүүсд hyperemesis gravidarum-тай холбоотой эмнэлэгт хэвтэх тоо
цөөн байжээ. Анхан хийгдэж байсан судалгаануудад тус хоёр эмийг ургийн гажиг
үүсэлттэй хамааралтай гэж үзэж байсан ч томоохон эпидемиологийн
судалгаануудад хэмжигдэхүйц тератоген эффект байгаагүй байна. Хэдий үүнийг үл
тоон АНУ-ын FDA зөвшөөрч үргэлжлүүлсэн боловч үнэ өртөгийн улмаас энэ хоёр
эмийг үйлдвэрлэл дэлхий дахинд завсарласан. 1983 онд АНУ-ын зах зээлээс энэ
хоёр эмийн комбинац хасагдсан. Бөөлжилтийн эсрэг бүх эмийн хэрэглээ буурч
жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайрлаас үүдэлтэй эмнэлэгт хэвтэх хувь нэмэгдсэн.
Энэ хоёр эмийн хавсарсан хэлбэрийг анх 2013 онд дараа нь 2016 онд АНУ-
ын FDA-с амьдралын хэв маяг, хоолны дэглэмээ өөрчлөөд байхад намдахгүй
байгаа жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтай эмэгтэйчүүдэд хэрэглэхийг

14. ~ 14 ~
зөвшөөрсөн. Олон судалгааны төвийн хамтарсан RCT судалгаанд эдгээр эмийг
хавсран хэрэглэж плацеботой харьцуулахад жирэмсний бөөлжилт дотор
муухайралтанд үр дүн сайн байсан байна. Мөн нэгэн RCT судалгаанд хоёрдогч
анализ хийж үзэхэд эдгээр 2 эмэнд сайн зохицож, эхэд ямар нэгэн сөрөг нөлөө
үзүүлээгүй байна. Эмийг хавсран хэрэглэсэн жирэмсэн эхчүүдийн 28% хувьд төв
мэдрэлийн тогтолцооны өөрчлөлт ( нойрмоглох, ядрах, унтаарах ) илэрсэн. Олон
тооны эпидемиологийн судалгаануудад витамин В6, доксиламиныг хавсран
хэрэглэхэд ургийн аюулгүй байдлын талаар баталгааг нийтэлсэн байна.
Допамины антагонист
Метоклопрамид, олон янзын фенотиазины бүлгийн эмүүд (promethazine,
prochlorperazine, chlorpomazine) зэрэг хэд хэдэн допамины антагонистуудыг
жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтын эмчилгээнд хэрэглэсэн талаар
хэвлэлийн тоймд дурджээ. Эдгээр эмүүдийг амаар ууж хэрэглэх эсвэл шулуун
гэдсээр, булчинд, судсаар тарьж хэрэглэнэ. Өвчтөний томоохон бүлэгт бөөлжилт,
дотор муухайрлын шинж тэмдэгийн намжилт тодорхойлогдсон. Hyperemesis
gravidarum-н үед прометазиныг судсаар хэрэглэхийг метоклопрамидтай
харьцуулсан давхар нууцлалтай санамсаргүй хувиарлалттай туршилт судалгаанд
бөөлжилт дотор муухайрлыг адилхан 24 цагийн дотор үр дүнтэй бууруулж байсан
бол унтаарах, толгой эргэх, дистонийн шинж тэмдгүүд метоклопрамидыг хэрэглэх
үед илүү бага байсан байна. Эдгээр эмийн гаж нөлөөнд ам хатах, нойрмоглох,
дистони үүсэх, тайвшруулах үйлдлүүд багтдаг. Нэгэн судалгаан фенотиазин нь
төрөлхийн гаж хөгжлийн боломжит шалтгаан гэж үзсэн байна. Жирэмсний
хугацаанд метоклопрамид хэрэглэх нь ургийн төрөлхийн гаж хөгжил үүсэх өндөр
эрсдэлтэй хамааралгүй байсан байна.
Антигистаминууд
Антигистаминууд жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтыг хянахад үр дүнтэй
байсаар ирсэн ба одоо ч голдуу хэрэглэгдсээр байна. Олон янзын мета-анализын
судалгаанд эдгээр эмүүдийг жирэмсний бөөлжилт дотор муухайралтанд үр дүнтэй
байгаа гэж үзжээ. Цаашилбал, ихэнхи судалгаануудад пренатал антигистамины

15. ~ 15 ~
хэрэглээ болон ургийн гажгийн хооронд хамааралгүй байна гэж үзжээ. Түгээмэл гаж
нөлөөнд тайвшруулах, ам хатах, толгой өвдөх, өтгөн хатах зэргийг багтаадаг.
Серотонины (5-гидрокситриптамин-3) рецепторын антагонистууд
Серотонины 5-HT3 рецепторын ингибиторын аюулгүй байдал, үр дүнгийн талаар
баталгаатай мэдээлэл хязгаарлагдмал байгаа ч гэсэн хэрэглээ нь улам ихэс ч
байна. Жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралт оношлогдсон жирэмсэн эмэгтэйд
хийгдсэн давхар нууцлалтай санамсаргүй түүвэрлэлтэт туршилт судалгаанд
ондансетрон болон метоклопрамидыг харьцуулсан. Тус судалгаанд хоёр эм
хоюулаа бөөлжилт, дотор муухайрах шинж тэмдэгийг бууруулж ижилхэн сайн үр дүн
дүн үзүүлсэн ч ондансетроныг хэрэглэх үед нойрмоглох байдал, ам хуурайших,
кетонури тогтвортой байх зэрэг гаж нөлөөнүүд 24 цагийн арай бага илэрч байсан
байна. Ондансетрон (ууж хэрэглэх) болон метоклопрамидыг хүнд хэлбэрийн
бөөлжилт, дотор муухайралттай жирэмсэн эмэгтэйд өгч харьцуулсан нэгэн
санамсаргүй түүвэрлэлтэт туршилт судалгаанд бөөлжилтийг ондансетрон илүү
бууруулж байсан бол дотор муухайралтан тус хоёр эм ижилхэн нөлөө үзүүлж
байсан байна. Нэгэн 36 эмэгтэйг хамруулсан давхар нууцлалтай жижиг санамсаргүй
түүвэрлэлтэт туршилт судалгаанд ондансетрон нь витамин В6, доксиламин хоёрыг
хавсран хэрэглэснээс илүү үр дүнтэй байсан гэж үзжээ. Ондансетроны гол гаж
нөлөөнд толгой өвдөх, унтаарах, ядрах, өтгөн хатах зэргийг багтаана. Үүнэс гадна
зүрхний эмгэгтэй ялангуяа гипокалеми, гипомагнеземитэй өвчтөнүүдэд QT
интервалыг уртасгаж болно. Ондансетрон нь зүрхний QT интервалыг уртасгаж амь
насанд халтай хэм алдагдал болох torsade de pointes-г үүсгэх эрсдэлтэй тул 2012
оны 12 сард АНУ-ын Хүнс Эмийн Захиргаанаас (FDA) ондансетроныг 32 мг-аар
судсаар цохилтын тунгаар хэрэглэхийг хориглосон. Улмаар FDA ондасетроныг
судсаар 16 мг-аас илүү тунгаар хийхгүй байхыг зөвлөсөн. Өмнө нь QT интервал
уртсаж хавсарсан эмчилгээ хийлгэж байсан, зүрхний дутагдал, гипокалеми,
гипомагнеземи, удашлын өгүүлэмж зэрэг зүрхний хэм алдагдал үүсэх эрсдэлтэй
ондансетроноор эмчлэгдэж байгаа өвчтөнүүдэд зүрхний цахилгаан бичлэг,
электролитын шинжилгээ хийж хянахыг зөвлөдөг (хайрцаг 2).

16. ~ 16 ~
Ондасетроны урагт үзүүлэх нөлөөний талаар хангалттай мэдээлэл, судалгаа
байхгүй байна. Жирэмсний эхний гурван сарын ондансетроны хэрэглээ тагнайн
сэтэрхий хооронд хамаарал байгаа талаар нийтлэгдсэн ч тухайн судалгааны
түүврийн хэмжээ бага, алдаа үүсэх зэргээр өгөгдөл нь хязгаарлагдмал байна.
Зарим судалгаанд ондансетроныг хэрэглэхэд удамшлын гажиг үүсэх эрсдэл
нэмэгдэж байна гэсэн бол заримд нь эрсдэл (удамшлы гажиг үүсгэх) байхгүй байна
гэж үзжээ. Саяхан хийгдсэн нэгэн тойм судалгаанд жирэмсний эрт үед ондансетрон
хэрэглэсэн 8 судалгааг оролцуулан хийсэн байна. Эдгээрээс хоёр судалгаанд нь
зүрхний гаж хөгжлийн эрсдэл харьцангуй ихэссэн байсан (odds ratio [OR], 2.0; 95%
CI; 1.3-3.1 болон OR, 1.62; 95% CI; 1.04-2.14) бол бусад гажигийн түвшинд ихсэлт
байгаагүй. Бас зарим судалгаанд жирэмсний эрт үед ондансетроныг хэрэглэхэд
төрөлхийн гажгийн хувь ихэссэн гэж үзсэн бол бусад судалгаанд ихсээгүй байсан ба
үнэмлэхүй төрөлхийн гажгийн эрсдэл бага байсан байна. Жирэмсэн эмэгтэй
холбоотой дата мэдээллийн дагуу зөвлөгөө авах, ялангуяа жирэмсний 10 долоо
хоногоос өмнө ондансетроныг хэрэглэхдээ эрсдэл ашиг тусыг хувь хүн бүрт жинлэж
үзэх хэрэгтэй.
Стеройд дааврууд
Хэд хэдэн кейс судалгаанд (case series) жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралтанд
кортикостеройд эмчилгээний ач тусын талаар дурджээ. Эмнэлэгт хэвтсэн
өвчтөнүүдийн дунд метилпреднизолон (16 мг-аар өдөрт 3 удаа 3 хоног),
прометазиныг (25 мг-аар өдөрт 3 удаа 2 долоо хоногийн турш) харьцуулсан
эмнэлзүйн туршилт судалгаанд сайжрал ижилхэн ажиглагдсан байна. Үүнээс гадна
стеройд хэрэглэсэн эдгээр өвчтөнүүдийн дунд 2 долоо хоногт дахин эмнэлэгт хэвтэх
тохиолдол харьцангуй бага байсан байна. Нэгэн санамсаргүй түүвэрлэлтэт туршилт
Хайрцаг 2. Ондансетронтхэрэглэжбайгааөвчтөндэсрэг заалттайэмүүд
Антигистаминууд(hydroxyzine), өвчиннамдаах,тайвшруулах эмүүд(methadone,oxycodone,
chloral hydrate),шээсхөөх эмүүд,антихолинергүүд,хэмалдагдлынэсрэгэмүүд (amiodarone,
sotalol,quinidine,procainamide,flecainide), антипсихотик(thioridazine,haloperidol,
chlorpromazine,clomipramine),гурванцагирагтболондөрвөнцагирагт антидепресант
(амитриптилин,имипрамин,кломипрамин),макролидынантибиотик (эритромицин,
азитромицин),trazodone,fluoxetine, antimalarials(chloroquine,mefloquine,quinine),
метронидазол,ХДХВ-ынпротеазингибиторууд

17. ~ 17 ~
судалгаанд hyperemesis gravidarum-тай эмнэлэгт хэвтсэн жирэмсэн эхчүүдэд
преднизоныг бууруулах тунгаар (tapered dose) ууж хэрэглүүлж байгаад дараа нь
үргэлжлүүлэн судсаар метилпреднизолон хэрэглэсэн байна. Тус судалгаагаар
кортикостеройд хэрэглэх нь эмнэлэгт дахин хэвтэх хэрэгцээг бууруулдаггүй гэж
үзжээ. Мөн саяхан хийгдсэн, hyperemesis gravidarum-тай эхчүүдийн кортикостеройд
эмчилгээг судалсан санамсаргүй хяналтат туршилт судалгаануудын systematic
review-д кортикостеройд хэрэглэх нь эмнэлэгт дахин хэвтэх хувийг бууруулж байсан
ч эмнэлэгт хэвтсэн хоногт нөлөө үзүүлэхгүй байна гэж үзжээ. Гурван судалгаанд
жирэмсний эхний гурван сард метилпреднизолон хэрэглэх нь уруул тагнайн
сэтэрхийтэй холбоотой байгаа нь батлагджээ. Тератоген нөлөө нь сул,
ойролцоогоор 1000 кортикостеройд эмчилгээ хийгдсэн эхчүүдийн дунд 1-2-т нь
тератоген өөрчлөлт илэрч байна. Иймд жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайралттай
эмэгтэйд кортикостеройд эмчилгээ хийхдээ болгоомжтой байх хэрэгтэй. Үүнээс
гадна тээлтийн хугацаа нь жирэмсний 10 долоо хоногоос бага бол эхний сонголтын
эмчилгээ болгохоос аль болох зайлсхийх хэрэгтэй. Метилпреднизолоныг 48 мг-аар
өдөрт, 3 хоногийн турш уухаар эсвэл судсаар голдуу бичдэг. 3 хоногт эмчилгээнд үр
дүн өгөхгүй байгаа өвчтөнд кортикостеройд эмчилгээг зогсоох хэрэгтэй. Эмчилгээнд
үр дүн өгөхгүй байгаа хүмүүсийн хувьд тун бууруулах эмчилгээг 2 долоо хоногийн
хугацаанд хийж болно. Тодорхой давтамжтай дахин бөөлжиж байгаа тохиолдолд
тун бууруулах эмчилгээг (tapered dose) зогсоож, өвчтөнг 6 долоо хоног хүртэл
хугацаанд эмчилгээний үр дүнтэй тунгаар (effective dose) үргэлжлүүлэн хэрэглэж
болно. Эхэд илрэх эмийн гаж нөлөөг хязгаарлахын тулд Hyperemesis gravidarum-н
эмчилгээнд кортикостероидуудыг энэ хугацаанаас хойш үргэлжлүүлж болохгүй.
Жирэмсний хүнд хэлбэрийн дотор муухайралт, бөөлжилттэй эсвэл hyperemesis
gravidarum-тай ямарн нэгэн эмчилгэээнд үр дүнгүй эмнэл зүйн тохиолдолуудад
метилпреднизолоноор эмчлэх нь үр дүнтэй байж болно. Хэдий үр дүнтэй ч
метилпреднизолоны эрсдлийг бодолцоно. Энэ нь хамгийн эцсийн эмчилгээний
сонголт байх ёстой.
Hyperemesis gravidarum-г оношлоход лаборатори, рентген шинжилгээ хийх
хэрэгтэй юу?

18. ~ 18 ~
Жирэмсний хүнд хэлбэрийн дотор муухайрах, бөөлжих шинж тэмдэг илэрсэн
тохиолдолд хэт авиан шинжилгээг хийх нь чухал байдаг. Хэт авиан шинжилгээнд
ихэр жирэмсэн, цулцан хураа гэх мэт (жирэмсний бөөлжилт, дотор муухайрлын)
урьдал хүчин зүйлийг тодорхойлно Дотор муухайрах, бөөлжих шинж тэмдэгтэй
ихэнх өвчтөнүүдэд лабораторийн шинжилгээ хийх шаардлагагүй боловч хүнд
хэлбэрийн эсвэл эмэнд үр дүнгүй байгаа жирэмсний дотор муухайралт,
бөөлжилттэй эмэгтэйд лабораторийн шинжилгээ нь hyperemesis gravidarum-г ялган
оношлоход мөн хүнд хөнгөний зэргийг үнэлэхэд тусална. Hyperemesis gravidarum-н
лабораторийн нийтлэг өөрчлөлтөнд элэгний ферментийн хэмжээ ихсэх (<300
unit/L), ийлдэс дэх билирубин (<4 мг/дл), сийвэнгийн амилаза, липаза-н
концентрацийн (хэвийн хэмжээнээс тав дахин их) өөрчлөлтүүдийг багтаана.
Жирэмсний дотор муухайралт, бөөлжилтийн шалтгаан болдог анхдагч гепатит нь
элэгний ферментийн (АСАТ, АЛАТ) түвшинг голдуу хэдэн мянган unit/L-с дээш
болгож нэмэгдүүлдэг; түүнчлэн билирубины концентраци ч их хэмжээгээр
нэмэгддэг. Хурц нойр булчирхайн үрэвсэл нь бөөлжих, амилаза ихсэх шалтгаан
болдог ч сийвэнгийн амилаза концентраци нь жирэмсний дотор муухайралт,
бөөлжилттэй холбоотой амилаз ихсэлтээс 5-10 дахин их байдаг. Ямар нэгэн
шалтгааны улмаас үүссэн хүнд хэлбэрийн бөөлжилт нь гипохлоремийн бодисын
солилцооны алкалоз үүсгэнэ. Судалгаанаас үзэхэд hCG ихсэлт болон hyperemesis
gravidarum-н хооронд маш хүчтэй хамаарал байгааг харуулж байгаа боловч hCG-
ийн лабораторийн хэмжээг жирэмсний хугацаанд стандартчилаагүй (лабораторийн
лавлах стандарт) тул (жишээлбэл, олон тооны медианаар нийтлээгүй)
лабораторийн хэмжээг харьцуулах боломжгүй болгодог (94). Шээсний шинжилгээнд
хувийн жин ихсэлт, кетонури дангаараа эсвэл хоёулаа ихсэнэ. Гэсэн хэдий ч
hyperemesis gravidarum-н оношилгооны биомаркеруудын системчилсэн нэгтгэн
дүгнэлт, мета-анализын шинжилгээнд кетонури болон hyperemesis gravidarum
байгаа эсэх эсвэл hyperemesis gravidarum-н хүндрэлийн зэргийн хооронд ямар ч
хамааралгүй болохыг тогтоожээ (94). Стандарт эмчилгээнд хариу өгөхгүй байгаа
байнгын hyperemesis gravidarum-тай өвчтөнд ходоодны шархыг сэжиглэж
хеликобактер пилори халдварын шинжилгээ хийх хэрэгтэй. Антибиотик болон H2
рецепторын антагонистоор эмчлэх нь жирэмсэн үед аюулгүй (95, 96) бөгөөд кейс

19. ~ 19 ~
судалгаануудад (97) ашигтай гэж мэдээлсэн. Гипертиреодизм нь өөрөө ховор
тохиолдолд бөөлжих шинж тэмдгээр илэрдэг боловч бамбайн томрол, бахуугүй
өвчтөнд гипертиреодизмын эмнэлзүйн шинж тэмдэг илрээгүй тохиолдолд ялган
оношилгооны зорилгоор бамбай булчирхайн шинжилгээг тогтмол хийх
шаардлагагүй (16, 17). Жирэмсний үед гипертиреодизмд хэрэглэдэг
тодорхойлолтоос хамааран, hyperemesis gravidarum-тай өвчтөнүүдийн 5-66%
(хувьд) нь TSH дааврын түвшин багассан эсвэл чөлөөт тироксины концентраци
ихэссэн байдаг. Жирэмсний өмнө гипертиреодизм, бамбайн бахуугийн өгүүлэмжгүй
өвчтөнд үүссэн hyperemesis gravidarum-н гипертиройдизм нь бамбай булчирхайн
дааврын эсрэг тусгай эмчилгээгүйгээр жирэмсний 20 долоо хоног гэхэд арилна гэж
найдаж болно...
Хэзээ энтерал (ХБЗ-р хооллох) болон парентерал(судсаар) хооллолтыг санал
болгох вэ?
Шингэнийг амаар уух боломжгүй эсвэл шингэн алдалтын шинж тэмдэг илэрсэн
байвал судсаар шингэн сэлбэнэ. Кетоны ихсэлт болон витамины дутагдлыг засах
нь маш чухал. Кетоны ихсэлт болон витамины дутагдлыг засах нь маш чухал. Удаан
хугацаагаар бөөлжиж байгаа бол декстроз болон витаминаар эмчлэх ба Верникийн
энцефалопати үүсэхээс сэргийлж тиаминыг декстроз дусаахаас өмнө хэрэглэнэ
(99). Эмчилгээнд үр дүнгүй байгаа, жингээ барьж чадахгүй байгаа hyperemesis
gravidarum-тай эмэгтэйд шим тэжээлийн дэмжлэг үзүүлэхийн тулд эхний сонголтын
эмчилгээ болгож гэдэсний (хамар-ходоод, хамар-12 хуруу гэдэсний) зондоор
хооллох хэрэгтэй. Бөөлжилтийн эсрэг эмчилгээ хийлгэсэн ч жин алдсаар байгаа
жирэмсний дотор муухайрах, бөөлжих шинж тэмдэгтэй эмэгтэйчүүдэд энтерал
(хоол боловсруулах замаар) хооллолтыг парентерал (судсаар) хооллолттой
харьцуулсан санамсаргүй түүвэрлэлтэт эмнэлзүйн туршилт судалгаа байхгүй
байна. Хэд хэдэн кейс судалгаа (case reports) болон жижиг цуврал судалгаанууд
(100, 101) жирэмсэн үед гэдэсний гуурсаар хооллох нь үр дүнтэй болохыг
харуулжээ. Гиперемезитэй жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн хоол тэжээлийн эмчилгээний
талаархи ретроспектив судалгаагаар 107 эмэгтэйд гэдэсний гуурсаар хооллоход

20. ~ 20 ~
эхийн жин хангалттай нэмэгдэж, жирэмсний сайн үр дүн сайжрахтай холбоотой
байв.
Гэсэн хэдий ч hyperemesis gravidarum-тай эмэгтэйчүүдэд 7 хоногийн турш гэдэсний
гуурсаар хооллож, стандарт эмчилгээг хийх нь зөвхөн стандарт эмчилгээ хийсэнтэй
харьцуулахад (судсаар шингэн сэлбэх, бөөлжилтийн эсрэг эм, нэмэлт витамин)
нярайн жин, эхийн жингийн өсөлтөд ямар ч ялгаа ажиглагдаагүй (103).
Эхэн үед гуурсаар хооллохоор төлөвлөсөн эмэгтэйчүүдийн тал хувь нь гуурс
байрлуулахаас татгалзсан, мөн бүтэлгүйтсэн эсвэл 7 хоногийн дотор эмчилгээг
зогсоосон тул үр дүн нь хязгаарлагдмал байв. Парентерал замаар хооллох нь үжил,
тромбоэмболийн хүндрэлтэй учир амь насанд аюул учруулж болзошгүй ажилбар
юм. Hyperemesis- тэй эмэгтэйчүүдэд парентерал тэжээл хэрэглэхтэй холбоотой
нярайд сөрөг үр дагавар бүртгэгдсэн байдаг (104).
Парентерал хооллолтын амь насанд аюултай хүндрэлүүд (41, 42, 105) үүсдэг тул
жингээ хадгалж чадахгүй байгаа hyperemesis- тэй жирэмсэн эмэгтэйд хоол
тэжээлийн дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор юун түрүүнд энтерал гуурсаар хооллох
хэрэгтэй. Гэдэсний гуурсаар хооллох боломжгүй hyperemisis gravidarum- тай
эмэгтэйчүүдэд үүсч болох хүндрэлийг үл харгалзан парентерал хооллолтыг
зөвлөсөн байдаг. (41, 106).
Захын хүрцтэй төвийн катетер (PICCs)- ийг төвийн хатгалтын зарим хүндрэлээс
зайлсхийхэд ашиглагдах боломжтой (105), хэдий ч энэ нь бусад өвчлөлтэй (101,
107-109) холбоотой хэвээр байгаа тул зөвхөн гэдэсний гуурсаар хооллох боломжгүй
үед л хэрэглэнэ. Өсгөвөрөөр батлагдсан болон таамагласан халдвар, целлюлит,
механик дамжуулалтын алдаа, PICC-ийг зогсооход хүргэсэн өвдөлт, өнгөц
тромбофлебит зэрэг хүндрэлүүд захын хүрцтэй төвийн катетер тавьсан 52
жирэмсэн эмэгтэйн 50% -д нь үүссэн байна (107).
Захын хүрцтэй төвийн катетер/ PICC- тай/ холбоотой эхэд үүсэх хүндрэлийн түвшин
(66.4%) байсан ба халдвар, тромбоэмболизм, бактериеми, сепсис (101) зэрэг
хүндрэлүүд үүссэн нь hyperemesis gravidarum- тай 33 эмэгтэйд хийсэн ретроспектив
судалгаагаар ажиглагджээ.

21. ~ 21 ~
Үүний адилаар судсаар шингэн сэлбэх, парентераль замаар хооллох болон
антибиотик эмчилгээ хийлгэх зорилгоор захын хүрцтэй төвийн катетер хийлгэсэн
hyperemesis- тэй 66 жирэмсэн эмэгтэйд хийсэн өөр нэг ретроспектив судалгаагаар
55.9% -д нь хүндрэл илэрсэн байна (109).
Нийт хүндрэлийн түвшин 1000 ажилбар тутамд 18.5 байна. Бактереми нь нийт
хүндрэлүүдийн 20.2% -д буюу хамгийн их тохиолддог гол хүндрэл байв. Иймд энэхүү
ажилбартай холбоотой ноцтой хүндрэлүүд байдаг тул hyperemesis gravidarum- тай
эмэгтэйчүүдэд захын хүрцтэй төвийн катетер -ийг толгой дараалан хэрэглэж
болохгүй. Эхийг үхэлд хүргэх өвчлөл үүсч болзошгүй тул зөвхөн эцсийн сонголтын
арга болгон ашиглах ёстой.
Хэзээ эмнэлэгт хэвтэхийг зөвлөх вэ?
Тухайн эмэгтэй бөөлжихгүйгээр шингэн хэрэглэх чадваргүй, мөн амбулаторийн
эмчилгээнд үр дүнгүй тохиолдолд шингэн алдалт, электролитийн тэнцвэр
алдагдлыг үнэлэх, эмчлэх зорилгоор эмнэлэгт хэвтэхийг зөвлөнө.
Амбулатороор шингэн сэлбэх эсвэл эмнэлэгт хэвтэн дотор муухайралт,
бөөлжилтийг эсрэг эмчилгээ хийлгэсэн 98 жирэмсэн эмэгтэйн санамсаргүй
түүвэрлэлтэт эмнэлзүйн туршилт судалгаанаас үзэхэд амбулаторийн эмчилгээ нь
эмнэлэгт хонох хугацааг багасгасан болохыг харуулжээ(110). Харин 53 жирэмсэн
эмэгтэйд хийсэн дараагийн санамсаргүй түүвэрлэлтэт эмнэлзүйн туршилт
судалгаагаар 7 хоногийн турш амбулатороор шингэн сэлбэх, бөөлжилтийн эсрэг
эмчилгээ хийлгэсэн болон хэвтэн эмчлүүлсэн бүлгүүдийн хооронд шинж
тэмдгүүдийн хувьд ямар ч ялгаа ажиглагдаагүй байна(111).
Өвчтөнийг эмнэлэгт хэвтүүлж, хүнд хэлбэрийн бөөлжилт үүсгэх бусад шалтгааныг
арилгах эмчилгээ хийсний дараа судсаар шингэн сэлбэх, хоол тэжээл нөхөх болон
бөөлжилтийн эсрэг эмчилгээг гэрт нь хийж болно. Гэсэн хэдий ч амин үзүүлэлтүүд
өөрчлөгдөх эсвэл ухаан санааны байдал өөрчлөгдсөн, жин алдаж байгаа,
эмчилгээнд үр дүнгүй өвчтөнүүдйиг ажиглах, үнэлэх зорилгоор эмнэлэгт хэвтэхийг
зөвлөнө.
Эмчилгээнд зан үйлийн (behavioral intervention) үр нөлөө байдаг уу?

22. ~ 22 ~
 Hyperemesis gravidarum-ын үед уламжлалт зан үйлийн эмчилгээний үр нөлөө
бага байдаг. Hyperemesis gravidarum-тай (112, 113) эмэгтэйчүүдэд үр дүн
бүхий гипноз эмчилгээний хэд хэдэн жишээ байдаг. Гипноз эмчилгээ нь
симпатик мэдрэлийн сэрэл дамжилтыг бууруулан гүн тайвшруулж, өвчний
шинж тэмдгийг арилгах ховсдож үр дүн үзүүлдэг болохыг тогтоожээ (113).
Дунд зэргийн дотор муухайралт, бөөлжилттэй 86 эмэгтэйд В6 витамин
(пиридоксин) ба анхаарал төвлөрөлд суурилсан танин мэдэхүйн эмчилгээг
дангаар нь В6 витамин (пиридоксин) хэрэглэсэн эмчилгээтэй харьцуулсан
сүүлийн үеийн санамсаргүй түүвэрлэлтэт эмнэлзүйн туршилт судалгаагаар
В6 витамин (пиридоксин) ба анхаарал төвлөрөлд суурилсан танин мэдэхүйн
эмчилгээний бүлэгт шинж тэмдгүүд мэдэгдэхүйц сайжирсан байна. (114). Зан
үйлийн арга нь 8 үе шат бүхий анхаарал төвлөрөлтөд суурилсан танин
мэдэхүйн 3 долоо хоногийн эмчилгээ байв. Өвчний шинж тэмдгүүд сайжирсан
нь зөвхөн анхаарал төвлөрөлд суурилсан танин мэдэхүйн эмчилгээтэй
холбоотой юу эсвэл В6 витамин (пиридоксин)-тай хослуулсан эмчилгээтэй
холбоотой юу гэдэг нь тодорхойгүй байна.
Зөвлөмжийн хураангуй
Дараах зөвлөмжүүд нь шинжлэх ухааны баталгаат, нийцтэй нотолгоонд
үндэслэсэн болно (А түвшин):
 Жирэмсэн үед дотор муухайрах, бөөлжих шинжийг витамин В6 (пиридоксин)
дангаар нь эсвэл витамин В6 (пиридоксин) ба доксиламиныг хослуулан
хэрэглэх нь аюулгүй бөгөөд үр дүнтэй тул эхний ээлжний эмийн эмчилгээ
болгон хэрэглэх боломжтой.
 Үр тогтохоос өмнө пренаталь витаминыг 1 сар хэрэглэх стандарт зөвлөмж нь
жирэмсний дотор муухайралт, бөөлжилтийн тохиолдол, хүндрэлийг бууруулж
чадна.
 Бамбай булчирхайн шинжилгээ , сорилууд хэвийн бус буюу жирэмсний түр
зуурын бамбайн хордлого ба hyperemesis gravidarum, эсвэл хоёул илэрч буй
үед дэмжих эмчилгээ хийх бөгөөд бамбайн дааврын эсрэг эм хэрэглэхийг
зөвлөдөггүй.

23. ~ 23 ~
Дараах зөвлөмжүүд нь шинжлэх ухааны хязгаарлагдмал эсвэл үл нийцэх
нотолгоонд үндэслэсэн болно (В түвшин):
 Жирэмсэн үеийн дотор муухайралт, бөөлжилтийн үед цагаан гаа
хэрэглэснээр дотор муухайрах шинж тэмдгийг бууруулахад эерэг нөлөө
үзүүлдэг тул эмийн бус сонголт гэж үзнэ.
 Жирэмсний хүнд хэлбэрийн дотор муухайралт, бөөлжилт, гиперемезис
гравидарумыг метилпреднизолоноор эмчлэх нь бусад эмчилгээнд тэсвэртэй
тохиолдолд үр дүнтэй байж болно. Гэсэн хэдий ч метилпреднизолоныг
хэрэглэхэд үүсэх эрсдэлийг харгалзан үүнийг хамгийн сүүлчийн сонголтын
эмчилгээ хэмээн авч үзэх ёстой юм.
Дараах зөвлөмжүүд нь тус салбарын мэргэжилтэн, шинжээчийн (эксперт)
дүгнэлт (С түвшин) дээр үндэслэсэн болно.
 Жирэмсний дотор муухайралт, бөөлжилтийг эрт эмчлэх нь тус шинж
тэмдэгүүд цааш даамжирч hyperemesis gravidarum болохоос урьдчилан
сэргийлэхэд ач тустай.
 Шингэнийг амаар уух боломжгүй эсвэл шингэн алдалтын шинж тэмдэг
илэрсэн байвал судсаар шингэн сэлбэнэ. Кетоны ихсэлт болон витамины
дутагдлыг засах хэрэгтэй. Удаан хугацаагаар бөөлжиж байгаа бол декстроз
болон витаминаар эмчлэх ба Верникийн энцефалопати үүсэхээс сэргийлж
тиаминыг декстроз дусаахаас өмнө хэрэглэнэ.
 Эмчилгээнд үр дүнгүй байгаа, жингээ барьж чадахгүй байгаа hyperemesis
gravidarum-тай эмэгтэйд шим тэжээлийн дэмжлэг үзүүлэхийн тулд эхний
сонголтын эмчилгээ болгож гэдэсний (хамар-ходоод, хамар-12 хуруу
гэдэсний) зондоор хооллох эмчилгээг эхлүлэх хэрэгтэй.
 Эхийн хүнд хэлбэрийн өвчлөл үүсч болзошгүй тул hyperemesis gravidarum-
тай эмэгтэйн эмчилгээнд захын хүрцээр төвийн катетерийг эцсийн арга
болгон болгож ашиглах ёстой.