dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu için halka yönelik bilgilendirme sunumu

1. ÇOCUKLARDA DİKKAT
EKSİKLİĞİ ve
HİPERAKTİVİTE
BOZUKLUĞU
Uz. Dr. Melih Nuri KARAKURT
Samsun Ruh Sağlığı ve
Hastalıkları Hastanesi

2. DEHB Nedir?
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
(DEHB), üç temel özelliği;
● Dikkati toplamakta güçlük,
● Aşırı hareketlilik,
● Dürtüsellik olan,
psikiyatrik bir hastalıktır.

3. DEHB Nedir?
•DEHB yeni bulunmuş bir hastalık mı?
İlk olarak 1846 yılında Heinrich Hoffmann
tarafından yazılmış
‘“Rahat Duramayan Philip’in Hikayesi‘ ’’ adlı
çocuk kitabında bahsedilmiş

4. DEHB Nedir?
• 1902’de George Still (İngiliz pediatrist):
* “ahlak kontrolünde bozukluk”
* Huzursuz, dürtüsel, dikkat problemleri olan; yalan söyleyen, zarar
veren, kurallara uymayan çocuklar
• 1920’lerde: organik kökenli kabul edilmeye başlandı.
(Hohman, 1922)
* “Minimal Beyin Hasarı Sendromu (Strauss, 1947)
* “Minimal Beyin Disfonksiyonu” (Clements ve Peters, 1962)
• DSM-III (1980) “Dikkat Eksikliği Bozukluğu (+/- hiperaktivite) dikkat
eksikliği+dürtüsellik +hiperaktivite

5. DEHB Nedir?
1. Dikkat/konsantrasyon
2. Motor Aktivite/Hareketlilik
3. Dürtü kontrolü
alanlarında sorunlar
- 12 yaşından önce başlar
- En az iki ortamda sorunlar (ev, okul, vs.)
- Kronik bir seyir
5

6. DEHB
AŞIRI
HAREKETLİLİK
ÖNDE OLAN
TİP
BİRLEŞİK TİP
DİKKATSİZLİK
ÖNDE OLAN TİP

7.  Dikkatin belirli bir noktaya yeterince uzun süre
odaklanmasında sorun vardır.
 Aynı anda tüm uyaranlara birden dikkat ederler.
 Her uyaran aynı şiddette ve önemdedir.
 Bir işle uğraşırken başka bir uyarı dikkatin
dağılmasına neden olur.

8.  Uyarana ve çevreye ait faktörler dikkat süresini etkiler.
 Dikkat süresi her yaşta farklıdır.
 Bilgisayar başında saatlerce dikkat sürdürülebilir, ödev
başında 10 dk !
 Gürültü, hareket ve uyaranın fazla olduğu ortamlarda dikkat
yoğunluğu azalır.
 İlgisini çeken bir konuda, bire bir ilişkide dikkat artar.

9. “ Söylediklerim bir kulağından girip diğerinden çıkıyor ”
“ Tüm araba markalarını biliyor ama
bir dakika önce söylediğim şeyi hatırlamıyor ”
“ Bilgisayar başında saatlerce oturabiliyor
ama ödev başında en çok 10 dk ”
“ Sınavlarda dikkatsizce hatalar yapıyor ”
“ Dersi dinleyemiyor, sürekli etrafı ile ilgili ”
“ Başladığı işi bitirmiyor ”

10. Oturduğu yerde
duramaz, atlar, zıplar.
Sanki motor takılmış
gibidir, hiç yorulmaz
Kapılara, kalorifer
borularına hatta düz
duvara tırmanabilirler...

11. “ Doğum öncesinden beri hareketli “
“ Eli dursa ayağı oynar “
“ Sürekli hareket halinde , yürümez koşar “
“ Ya konuşur ya sesler çıkarır “
“ TV izlerken bile hareket eder “
“ Sandalyede oturmanın 50 çeşidini gösterebilir ”
“ Sınıfta nereye baksam onu görüyorum “
“ Sırada otururken bile eli ayağı hareket ediyor”

12. • Bir şey yapmadan önce sonucunu düşünmezler (“Bunu
yaparsam ceza alırım”).
• Bir şey yapmadan önce o davranışın o ortam için uygun
olup olmadığını düşünmezler (“Burada bu davranış
yapılmaz”).
• Davranışın doğuracağı kötü sonuçların bilinmesine
rağmen verilen tepkinin geciktirilememesidir.
Davranışları ortama ve sonuçlarına
göre düzenlemek ve yönlendirmekle ilgili
bir sorundur.

13. “ 10 yaşına geldi hala söz kesmemeyi öğrenemedi ”
“ Düşünmeden hareket eder ”
“ Sabırsızdır, istekleri hemen olsun ister ”
“ Asla sırasını bekleyemez ”
“ Daha soruyu tamamlamadan cevabını vermeye kalkıyor ”
“ Aklına geleni hemen yapıyor “

14. Dağınıklık, düzensizlik
Dalgınlık, hayal kurma
Tutarsızlık
Bellek sorunları
Sakarlık, koordinasyon güçlükleri
Sosyal ilişkilerde sorunlar
Düşük benlik saygısı

15. “ Odası darmadağınık ”
“ Üstü başı dağınıktır ”
“ Bir kalem çıkarır, kağıt ararken kalemi kaybeder, yeni bir
kalem arar...bir türlü başlayamaz ”

16. “ Kendisi sınıfta ama aklı nerede bilmiyorum”
“ Derste neredeyse uyuyacakmış gibi oluyor ”
“Atari oynadığı zamanlar dışında sanki yarı uykuda gibi”
“ Bazen saatlerce ödev başında hiç bir şey yapmadan
duruyor ”

17. “Belleği iyi mi kötü mü ummadığınız şeyleri hatırlıyor, bir
dakika önce söyleneni hatırlamıyor”
“Eşyalarını nereye koyduğunu hatırlamıyor”
“Bir şey yapmasını söylüyorum, başka bir şey yapıyor”
“Okula getirmesini istediğim şeyleri unutuyor.

18. “ Bir anı bir anına uymuyor ”
“ Çok keyifli iken birden öfkeleniyor ”
“ Başarısı çok değişken , aynı dersin
sınavlarında bile bir iyi bir kötü not alıyor ”
“ Bir gün ödevlerini tam getirir bir gün hiç birini
yapmadan gelebilir ”
“ Ondan ne bekleyeceğimi bilemiyorum ”

19. Koordinasyon Güçlükleri
•DEHB olan çocukların
çoğu ince motor
becerisi gerektiren
işlerde özellikle yazı
yazmada zorluk
yaşarlar.

20. DEHB olanların çoğunda sosyal beceri sorunları
vardır.
“Aklına geleni hemen söyleme ya da yapma eğilimi”
“Kolay öfkelenme, alınma, duyarlılık”
“Toplum içinde dikkati dağıtacak şeyler yapma”
“Ne zaman ne tepki vereceği ne yapacağı belli olmayan biri”

21. “ Hiç arkadaşı olmadığını söylüyor ”
“ Arkadaş partilerine çağırılmıyor “
“ Grup etkinliklerine katılmak istemiyor ”
“ Sınıfta kimse onun yanında oturmak istemiyor ”
“ Kurallı oyunlarda sorun çıkartıyor ”
“ Yaşına uygun davranışlar göstermiyor

22. “Kötü çocuk olduğunu söylüyor “
“ Kendine değer vermiyor”
“ Kimsenin onunla arkadaş olmak
istemediğini düşünüyor “
“ Başarısız olduğunda hemen
vazgeçiyor, uğraşmıyor “
“ Onu sevmediğimizi düşünüyor”

23. DEHB’nin Gelişimsel Etkisi

24. DEHB-BEBEKLİK
● Az ve düzensiz uyku
● Gaz sorunları
● Yeme sorunları
● Huzursuzluk
● Çok ağlama
● Kolay yatıştırılamama,
● iniş-çıkışlı ruh hali
● bazen konuşma gecikmesi

25. DEHB- Okul öncesi belirtiler
● Aşırı hareketlilik, olaylara düşünmeden dalma,
korku hissetmeme
● Sık kavga ve kazalara yatkınlık
● Söz dinlememe, çok konuşma, sabırsızlık
● Başına buyruk davranma, dikkatsizlik
● İlişki sorunları

26. DEHB- Okul çağı belirtiler
● Dikkatsizlik, ödevlere karşı isteksizlik,
sık eşya kaybetme,
● Öğrenme güçlükleri
● Aşırı hareketlilik,
● Dürtüsel tehlikeli davranışlar, kaza ve yaralanmalar,

27. Ergenlik Döneminde Sorunlar
● Ders çalışamama, dikkatsizlik, unutkanlık, zamanı organize
edememe
● Gerginlik, huzursuzluk
● Tehlikeli aktiviteler (Cinsel riskli davranışlar, kavgaya katılma,
alkol-madde kötüye kullanımı)
● Zayıf sosyal ilişkiler kurma,
● Düşük kendilik algısı, depresif yakınmalar,
● Antisosyal ve saldırgan davranışlar sergileme

28. •DEHB çocuklarda en sık görülen
psikiyatrik bozukluktur.
28

29. Görülme sıklığı?
 Yaygınlığı %3-10 (polanczyk ve ark .2007 faraone ve ark. 2003).
 Türkiye’de ilkokul çağında yaygınlık %5 (motavallı,1994).
 Erkeklerde 2-8 kat daha fazla (ışık ve taner2009).
 Her yaşta erkeklerde daha fazla belirti var.
 Erkeklerde hiperakivite, kızlarda dikkat eksikliği ön
planda (hales ve yudofsky 2003).

30. DEHB- Neden olur?
30
DEHB
Genetik ve
biyolojikçevresel

31. • Beyindeki dikkat ve davranış
kontrolünden sorumlu olan
bölgeler yeterince aktif
değillerdir.
• Dikkatin kolayca dağılması,
aşırı hareketlilik ve
düşünmeden hareket etme
beyindeki bu merkezlerin iyi
çalışmamasının sonucudur.

32. DEHB- Neden olur?
DEHB’si olan çocukların hem
ebeveynlerinde hem de
kardeşlerinde DEHB görülme
sıklığı 2-8 kat

33. DEHB- Çevresel Etkenler
Kurşun, alkol, sigara dumanı dahil toksinlerin DEHB üzerinde etkili
olduğuna dair çalışmalar vardır.
Özellikle gebelikte annenin alkol sigara kullanımı:
yüksek risk!
33

34. Gebelik esnasındaki
faktörler:
• Alkol kullanımı
• İlaç kullanımı
• Kötü beslenme
• Sigara kullanımı
• Kimyasal zehirler (ör: kurşun)
• Çoğul gebelik
Doğum ve Doğumdan
sonraki faktörler:
• Zor doğum, doğum esnasında ya da
sonrasında yaşanan tıbbi sorunlar
• Erken doğum
• Düşük doğum ağırlığı
• Merkezi sinir sistemi infeksiyonları
• Demir eksikliği
• Kimyasal zehirler (ör: kurşun)
DEHB- Çevresel Etkenler

35. DEHB- Çevresel Etkenler
• Beslenme bozuklukları (Aşırı şekerli gıdalar, katkı
maddeleri…)
• Çok fazla bilgisayar, tablet yada televizyon izleme
• Aile içi stres (kavga, şiddet ayrılık…)
DEHB’ ye direk olarak neden olmaz !

36. •DEHB klinik bir tanıdır.
•Aile ve çocukla ilk görüşme, bilgi alma
•Ailenin doldurduğu ölçekler
•Okul ve öğretmenden alınan bilgiler ve
öğretmenin doldurduğu ölçekler
• Ruhsal Muayene
•Testler (Zeka ve Dikkat Testleri) (tanı koydurucu değil !!!)

37. • Laboratuvar testleri (kan ve idrar)
• Görüntüleme yöntemleri (MR,BT,EEG,SPECT)
tanı koydurucu değildir, ancak ek tıbbi
sorunların varlığında ya da dışlanmasında
yararlıdır.

38. DEHB- Eşlik eden bozukluklar
.
• Davranım bozukluğu
(çocuklarda % 25, ergenlerde % 42);
• Karşı gelme bozukluğu
(çocuklarda % 46, ergenlerde % 33);
• Major depresyon
(çocuklarda % 44, ergenlerde % 54);
• Bipolar bozukluk
(çocuklarda % 22, ergenlerde % 28);
• Anksiyete bozuklukları
(çocuklarda % 35, ergenlerde % 46);
• Madde kötüye kullanımı ve
bağımlılığı
(çocuklarda % 3, ergenlerde % 40)
• Özgül Öğrenme Güçlükleri
38