Recommended
More Related Content
Similar to Determining the Eco-Efficiency of Major Crops in Selected Rigions of Khuzestan Province
Similar to Determining the Eco-Efficiency of Major Crops in Selected Rigions of Khuzestan Province (16)
Determining the Eco-Efficiency of Major Crops in Selected Rigions of Khuzestan Province
- 1. Research Article Vol. 37, No. 3, Fall 2023, p. 271-287 Determining the Eco-Efficiency of Major Crops in Selected Rigions of Khuzestan Province M. Mardani Najafabadi 1*, A. Abdeshahi2 , E. Ahani3 Received: 18-09-2022 Revised: 30-01-2023 Accepted: 13-02-2023 Available Online: 13-02-2023 How to cite this article: Mardani Najafabadi, M., Abdeshahi, A., & Ahani, E. (2023). Determining the eco-efficiency of major crops in selected rigions of Khuzestan province. Journal of Agricultural Economics & Development, 37(3), 271-287. (In Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/jead.2023.78856.1158 Introduction The relationship between economic development and the environment is known as one of the most important issues facing societies. If in the context of sustainable development, economic and environmental activities are considered together, the environment and economic development are two complementary factors and, as a result, it will lead to ecological balance. In this case, economic activities will not disturb this balance. Presently, the imperative of safeguarding the environment and attaining sustainable development has ascended to a prominent position on the agendas of diverse societies, Iran included. This commitment is underscored by the execution of comprehensive economic, social, and cultural initiatives aimed at fostering long-term ecological resilience and balanced societal progress. Therefore, to preserve the environment and meet the goals of sustainable development, as well as to guide and rationally manage plans and projects, especially in the agricultural sector, serious measures should be taken. Therefore, this study was carried out to evaluate the operational, environmental, and eco- efficiency of the major agricultural products of the irrigation and drainage networks of Gotvand. The irrigation and drainage network of Gotvand is located in the southwest of Iran in Khuzestan province. This network is designed to irrigate lands located in three regions of Gotvand, Aghili, and Dimcheh, enclosed between two rivers, Karun and Lor. According to the official statistics of government organizations, the consumption of fertilizers and chemical poisons in the lands covered by this network is 3.6 times the average limit in Iran. The excess irrigation water in this network is returned to the rivers by the built-in drains and causes water pollution downstream of the network. Therefore, considering that environmental protection is one of the most important aspects of sustainable development, it is very important to investigate the effects of the use of pesticides and chemical fertilizers in agriculture and to introduce solutions to improve the efficiency of the environment in the study area. Materials and Methods Eco-efficiency includes operational and environmental impacts, which are presented as the ratio of the weighted sum of outputs to the weighted sum of inputs (operational inputs + environmental inputs). However, since agricultural activities are carried out in uncertain environmental conditions, there is uncertainty regarding inputs and outputs. The uncertainty in some of the effective input and output parameters in the ranking of networks, and as a result, the inaccuracy of the model calculation results, and the need to pay attention to the use of uncertainty models, make it more obvious. Therefore, in the present study, to include the conditions of uncertainty 1 and 2- Associate Professors of Agricultural Economics, Department of Agricultural Economics, Faculty of Agricultural Engineering and Rural Development, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Mollasani, Iran (*- Corresponding Author Email: m.mardani@asnrukh.ac.ir) 3- Lecturer in the Department of Accounting and Economics at Bozorgmehr Qaenat and Torbat Heydarieh University https://doi.org/10.22067/jead.2023.78856.1158 Homepage: https://jead.um.ac.ir
- 2. 272 کشاورزی توسعه و اقتصاد نشریه جلد ، 37 شماره ، 3 ، پاییز 1402 and risk, the robust data envelopment analysis (RDEA) model was used, which is one of the most powerful and useful models in conditions of uncertainty. The required data were collected by completing a questionnaire of the Gotvand, Aghili, and Dimche regions using a simple random sampling method in 2019. Results and Discussion The alfalfa producers in the Gotvand region assigned the highest environmental and Eco-efficiency by obtaining points in the range of 81 to 89 percent and 90 to 96 percent, respectively. The rice crop in the Aghili region had the highest types of operational efficiency based on different levels of deviation probability in the range of 77-87%, environmental efficiency in the range of 80-90%, and environmental-economic efficiency in the range of 87-95%. Dimanche sugarcane region has the highest average of efficiency types for different levels of deviation probability by obtaining points in the range of 78 to 90, 80 to 89, and 87 to 95 respectively for operational, environmental, and Eco-efficiency. Comparing the results of technical efficiency with environmental efficiency shows the lack of attention and skill of farmers in the correct and optimal use of production inputs. Therefore, it is necessary to hold educational and promotional classes to empower farmers to improve production methods and optimal consumption of inputs to improve farmers' income and increase their profits. Given that a substantial portion of energy consumption within the agricultural sector is attributed to fuels and diesel, optimizing energy usage and promoting the adoption of newer, less polluting energy sources emerge as crucial imperatives. Enhancing environmental efficiency in this context involves a strategic focus on reducing reliance on traditional, environmentally taxing energy forms in favor of more sustainable alternatives. Conclusion The average operating efficiency in all different probability levels for the studied products in Goutvand , Aghili, and Dimche areas, except for beans in the Gatund area, was estimated to be lower than the average environmental efficiency. This shows the lack of ability and skill of farmers to produce a certain product with the lowest amount of input, while the farmers of these areas pay great attention and care to environmental issues. Keywords: Khuzestan, Operational efficiency, Robust data envelopment analysis, Undesirable output, Undesirable input
- 3. مردانی نجف آبادی ،همکاران و تعیین کارایی محیط زیستی محصوالت عمده زراعی استان منتخب مناطق خوزستان 273 پژوهشی مقاله جلد 37 شماره ، 3 ، پاییز 1402 ص ، 287 - 271 تعیین کارایی محیط زیستی محصوالت عمده زراعی خوزستان استان منتخب مناطق مصطفی مردانی نجف آبادی 1 * - عباس عبدشاهی 2 - الهه آهنی 3 :دریافت تاریخ 27 / 06 / 1401 :بازنگری تاریخ 10 / 11 / 1401 :پذیرش تاریخ 24 / 11 / 1401 چکی ده تجز ی ه تحل و ی ل نظام ها ی کشاورز ی به منظور تع یی ن کارا یی و بررس ی مح اثرات ی ط ز ی ست ی - اقتصاد ،ی ک ارتقاء موجب ی ف ی مد ی ر ی ت پ توسعه و ا ی دار کشاورز ی می .گردد توسعه پایدار کشاورز بخش ی اولویت از مهم های مو رد توجه بوده کشورها و نقش اهم و ی ت کارا یی مح ی ط ز ی ست ی مورد همواره تأک ی د .است بوده در ا ی ن راستا ، حاضر مطالعه با توجه مز به ی ت نسب ی اقتصاد ی خوزستان استان و هدف با تع یی ن کارا یی مح ی ط ز ی ست ی - اقتصاد ی عملیاتی کارایی ، محیط کارایی و زیستی محصوالت عمده زراع ی با استفاده از تلف ی ق مدل به ی نه ساز ی با پارامترها ی کنترل کننده م ی زان محافظه کار ی تحل و ی ل پوشش ی داده ها انجام .گرفت داده نمونه روش با و خوزستان استان دیمچه و عقیلی ،گتوند مناطق کشاورزان از پرسشنامه تکمیل با نیاز مورد های تصادف گیری سال در ی زراعی 99 - 1398 جمع .گردید آوری ،داد نشان نتایج یونجه کاران محدود در امتیاز کسب با گتوند منطقه ه 89 - 81 و 96 - 90 درصد به میزان باالترین ترتیب کارایی محیط زیستی و محیط زیستی - اقتصادی .دادند اختصاص خود به را در منطقه ،عقیلی محصول برنج باالتر ی ن م ی زان کارا یی عمل ی ات ی ب ه ازا ی سطوح محدوده در انحراف احتمال مختلف 87 - 77 کارا ،درصد یی مح ی ط ز ی ست ی در محدوده 90 - 80 در صد و کارا یی محیط زیستی - اقتصاد ی در محدوده 95 - 87 درصد در امتیازات کسب با انحراف احتمال مختلف سطوح ازای به را کارایی انواع میانگین باالترین نیشکر محصول ،دیمچه منطقه در .نمود کسب را محدوده 78 تا 90 ، 80 تا 89 و 87 تا 95 به ،عملیاتی کارایی برای ترتیب محیط زیستی و محیط زیستی - اقتصادی .داد اختصاص خود به را ب ه طور ک ل ،ی م ی انگ ی ن کارایی عملیاتی در همه سطوح احتمال مناطق در بررسی مورد محصوالت برای دیمچه و عقیلی ،گتوند استثنای به ( لوبیا در منطق ه گتوند ) ، کمتر کارایی میانگین از محیط زیستی .گردید برآورد بیانگر ،امر این عدم قا بل ی ت ها مهارت و ها ی کشاورزان نهاده مناسب میزان کارگیری به در ها جه ت تول ی د محصوالت کشاورز ی حالی در ،بوده کشاورزان که مناطق بررس مورد بر ،ی مسائل محیط زیستی می پیشنهاد لذا .دارند بیشتری تمرکز ز در شود به مینه نهاده مناسب کارگیری آموزش ،تولید های صور ترویجی های .گیرد ت واژه های :کلیدی داده پوششی تحلیل ،استوار های خوزستان ، ،نامطلوب ستاده ،عملیاتی کارایی نامطلوب نهاده مقدمه 1 2 3 محیط و اقتصادی توسعه بین ارتباط مسائ مهمترین جمله از زیست ل پیش ،پایدار توسعه بستر در چنانچه .است شده شناخته جوامع در رو فعالیت ا های محیط و قتصادی به زیستی گرفته نظر در توأمان صورت محیط ،سود و بوده یکدیگر مکمل عامل دو اقتصادی توسعه و زیست 1 و 2 - خوزستان طبیعی منابع و کشاورزی علوم دانشگاه ،روستایی عمران و زراعی مهندسی دانشکده ،کشاورزی اقتصاد گروه دانشیاران ( * - :مسئول نویسنده Email: m.mardani@asnrukh.ac.ir ) 3 - مدرس گروه حسابداری و اقتصاد دانشگاه بزرگمهر قائنات و تربت حیدریه https://doi.org/10.22067/jead.2023.78856.1158 به را اکولوژیکی توازن و تعادل ،نتیجه در داشت خواهد دنبال Kazemi et al., 2016; Besharatdeh et al., 2019) و اقتصاد همچنین .) محیط ،سو یک از .هستند ارتباط در یکدیگر با جریان دو طریق از زیست پایان و تجدیدپذیر منابع محیط از پذیر انتقا اقتصاد سوی به زیست ل می ،دیگر سوی از و یابند اغلب پسماندها ی محصوالت وسی به که ی له فعالیت می تولید اقتصادی های حا در ،شوند به اقتصاد از حرکت ل https://jead.um.ac.ir
- 4. 274 کشاورزی توسعه و اقتصاد نشریه جلد ، 37 شماره ، 3 ، پاییز 1402 محیط زمانی .هستند زیست قابلیت و ظرفیت از ضایعات و مواد جریان که محیط و طبیعی منابع ظرفیت ،نماید تجاوز واقعی می کاهش زیست ی .ابد پایان منابع سریع جریان می اقتصادی چرخه درون به پذیر ب تواند تخلیه ه ( شود منجر منابع از دسته این ذخیره سریع Barghi et al., 2016; Mardani Najafabadi et al., 2020 منابع جریان که هنگامی .) به نیز تجدیدپذیر احیای و تجدیدپذیری نرخ از ،اقتصادی چرخه سوی بهره کاهش باعث ،کند تجاوز منابع این احتمال و شده منابع وری ن ا بود ی آن می افزایش ها این از .یابد کنار در بیشتر سود به رسیدن لزوم ،رو محیط مسائل به اهمیت ضمن تا است شده سبب پایدار توسعه و زیستی محیط کارایی مفهوم تعریف زیستی - محیط و اقتصادی اس ،زیستی تفاده به آن از به مناسبی شاخص عنوان نظام پایداری ارزیابی منظور ت های ولید گیرد قرار توجه مورد کشاورزی ( Boucekkine et al., 2011 ) . به دل ی ل ا ی نکه کشاورز بخش ی ب ی شتر ی ن نزد و ی کتر ی ن ار تباط را با مح ی ط ز ی ست دارا بوده و همچن ی ن عمده بخش ا ی آلودگ از ی ها ی محیط زیستی ناش ی فعال از ی ت ها ی کشاورز ی می باشد ، لذا ت کنول وژی ه ای نوین محیط بر کشاورزی منفی اثرات دامنه را زیست کاهش داده اند ( Taate et al., 2013 ) . مطابق آمار سازمان محیط ،زیست سال در 1398 ا یران رتبه 116 را در مصرف ش کود یمیایی بین در کشو ر های جهان به خود اختصاص داده به ایران در .است ه ازای ،کشاورزی زمین هکتار ر 89 شیمیایی کود کیلوگرم مصرف می حالی در .شود جهان میانگین ،که ی شیمیایی کود مصرف 101 ( است هکتار در کیلوگرم Department of Environment, 2019 .) جهاد وزارت رسمی آمار طبق ،همچنین شمیایی سموم مصرف میزان ،کشاورزی از 193 سال در لیتر هزار 1399 به 383 سال در لیتر هزار 1400 مصرف .است رسیده حد از بیش کود ها سموم و افزایش بر عالوه ،شیمیایی فرسا ی ش آلودگ و خاک ی منا بع ،آب ک ی ف ی ت محصوالت را ن ی ز می قرار تأثیر تحت .دهد در استان خوزس تان ، وس بخش ی ع ی از اراضی محدوده در کشاورزی رودخ انه ها ی کارون و دز در و بخش جلگه ا ی منطقه که از د ی رباز به عنوان قطب بزرگ کشاورز ی در کشور مطرح بوده ، واقع شده است . گستردگ ی حجم فعال ی ت ها ی کشاورز ی ا در ی ن منطقه ، بر حجم بار آلودگ ی آب و خاک ا ی ن منطقه افزوده است ( (Hosseni Zare et al., 2016 و موارد این به توجه با . آن از اساس بر که جا گزار ش خوزستان استان بودجه و برنامه سازمان ، م آبیاری پوشش تحت اراضی در شیمیایی سموم و کودها مصرف یزان گتوند زهکشی و در سال 99 - 1398 حدود ، 6 / 3 مصرف متوسط برابر نهاده ( است ایران در ها Reports of program organization, 2016 ) ، مطالعه ارز هدف با حاضر ی اب ی کارا یی عمل ی ات ی ، محیط زیس تی و محیط زیستی - اقتصادی عمده محصوالت اراض ی پا ی اب شبکه ها ی آب ی ار ی زهکش و ی گتوند انجام .است شده از ،منظور این برای تلف یق مدل های بهینه سازی با پارامترهای کنترل کننده میزان محافظه ک اری و 1- Interval Data Envelopment Analysis تحل یل پوشش ی داده ها و دیمچه ،گتوند مناطق زراعی محصوالت برای عق .گردید استفاده یلی هرچند محیط کارایی شاخص ارزیابی و بررسی زمینه در زیستی - پژوهش ،کشاورزی محصوالت تولید در اقتصادی انجام مختلفی های برآورد به مطالعات از معدودی تنها اما ،گرفته محیط کارایی زیستی نموده مبادرت اند ( Nabavi-Pelesaraei et al., 2016; Mardani and Taki, 2020 .) در پژوهش ی ب ه منظور به ی نه ساز ی انتشار گازها ی گلخانه ا ی در تول ی د ،گندم م ی زان به ی نه انتشار گازها ی گلخانه ا ی در تول ی د گندم در شهر اهواز را 340 ک ی لو هکتار در گرم .نمودند محاسبه ( Karimi et al., 2012 ) تحل روش از استفاده با ی ل پوشش ی داده ها به تع یی ن کارا یی تول ی د گندم در 8 استان بزرگ کشور پرداختند برا . ی شرا اعمال ی ط عدم اطم ی نان در داده های ورو د ی خروج و ،ی تحل روش از ی ل پوشش ی داده ها ی بازه ا ی ( IDEA ) 1 گرد استفاده ی د ( . , 2011 et al. Mardani ) کارا یی مزارع گندم س ی ستان را ب ا تلف روش از استفاده ی ق ب مدل ه ی نه ساز ی با پارامترها ی کنترل کننده ( RDEA ) برآورد نتا .کردند ی ج نشان مطالعه داد م که ی انگ ی ن کارا یی مزارع نمونه پ مدل در ی شنهاد ی ، ثا سطح در بت اطم عدم ی نان مع ی ن و با افزا ی ش م ی زان احتمال هر محدود ی ت از کران خود ( P ) ، کاهش م ی ی ابد . در پژوهش ی د ی گر ، ماسودا ( Masuda, 2016 ) بررس ی کارا یی مح ی ط ز ی ست ی - اقتصاد ی تول ی د گندم در ژا پن ن شان داد که کاهش آفت ها ی گندم ناش ی از استفاده ب ی ش از حد کود ن ی تروژن ع امل مهم ی در کارا یی اقتصاد ی تول ی د گندم و در نت ی جه توسعه کشت پا ی دار گندم در ژاپن بود . ب ه عبارت ،ی فرآ در ی ند تول ی د خوب محصول کنار در ( ستاده مطلوب ) ، محصول بد ( ستاده نامطلوب ) نظیر ن ی ،تروژن ف س و فر سا ی ر آال ی نده ها تول ی د م ی شود . همکاران و فورلئو ( Forleo et al., 2018 ) گلخانه گازهای انتشار میزان از استفاده با به ای شاخص عنوان اندازه محیط اثرت گیری اندازه به ،زیستی محیط کارایی گیری زی ستی - اقتصادی کلزا و آفتابگردان برا ی ی ک م گاژول از ز ی ست توده ب ه عنوان ارزش افزوده .نمودند مبادرت نتا ی ج داد نشان مقاد که ی ر کارا یی مح ی ط ز ی ست ی - اقتصاد ی مزارع آفتابگردان ب ی شتر از کلزا بود . در پژو هش ی د ی ،گر همکاران و اوزالپ ( Ozalp et al., 2018 د کربن مقدار متوسط ) ی - اکس ی د منتشر شده تول در ی د آنتال در انار ی ا ی ترک ی ه 1 / 88 ک ی لوگرم کربن د ی اکس ی د در هکتار در تول ی د انار گزارش شد که نهاده ها ی الکتر ی س ی ته و کودها ی ش ی م ی ا یی ب ی شتر ی ن گازها انتشار در را سهم ی گلخانه ا ی داشتند حاضر حال در . ، مح به توجه ی ط ز ی ست ، ی ک ی از مؤلفه ها ی اصل ی در س ی است ها ی ج کالن هان ی که بوده بس ی ار ی مؤلفه از ها ی د ی گر ر ا تحت تأث ی ر قرار می ،لذا .دهد مهمتر ی ن عامل و پ ی ش ن ی از بس ی ار ی از فعال ی ت ها در سطح کالن ، سازگار ی با مح ی ط ز ی ست است ( Beshartadeh et al., 2021 .) این در پژوهشگران هدف بنابراین کرد کمینه ،زمینه دست برای منفی جانبی پیامدهای حذف یا ن ی به ابی
- 5. مردانی نجف آبادی ،همکاران و تعیین کارایی محیط زیستی محصوالت عمده زراعی استان منتخب مناطق خوزستان 275 محیط نسل برای پاک زیست های آ ی نده با هدف بهره افزایش و وری فناوری از استفاده با کارایی های نو ی ن می ( باشد Nikkhah et al., 2015 نهاده مهمترین شیمیایی سموم و کودها ،کشاورزی بخش در .) هایی مدیریت صورت در که هستند نامناسب آن مصرف آلودگی ،ها زیست به را کشاورزی بخش در محیطی بررسی .دارند دنبال مطالعات ن ،گذشته اکثر در که داد شان آن ،ها اثر ستاده نامطلوب در کنار س تاده مطلوب محاسبه شده ،حاضر مطالعه در .است با رویکردی متفاوت ا ز سایر مطالعات شد انجام ،ه نهاده های نامطلوب ش سموم ،(کود یمیایی و غ یره ) در کنار نهاده های ن ،آب ،(مانند مطلوب یروی و کار غیره در ) کارا برآورد یی مح یط زیستی بررس مورد ی قرار گرفت اس ذکر قابل . ت که ب ه کارگ یری کود ها ش سموم و یمیایی را نمی توان ًاتمام نهاه نامطلو ب این .نمود تلقی نهاده ها در فقط صورتی افزا به منجر که یش خروج ی های نامطلوب ی ن چون یترات و غیره شوند ، ًاتمام نامطلوب شمار به م ی - روند . روش و مواد ها می پرداخته مطالعه مورد منطقه معرفی به ابتدا بخش این در ش .ود داده پوششی تحلیل مدل سپس عدم شرایط اعمال برای که استوار های م بکار اطمینان ی اصلی مدل ،آن از بعد .است شده معرفی ،رود DEA زیست و عملیاتی کارایی تفکیک برای که می معرفی است محیطی .گردد نمونه روش و آماری جامعه ،نهایت در .است شده معرفی گیری استان در ایران غربی جنوب در گتوند زهکشی و آبیاری شبکه آبیا جهت ،شبکه این .است شده واقع خوزستان سه در واقع اراضی ری لور و کارون رودخانه دو بین محصور ،دیمچه و عقیلی ،گتوند منطقه ( است گردیده طراحی شکل 1 .) شبکه این پوشش تحت اراضی کل 43930 به و بوده هکتار ،خالص طور 34144 از بیش در هکتار 4300 می استفاده آن از زمین قطعه کنند ( .(Agricultural, 2019 مناطق رودخانه روی که گتوند سد از را خود نیاز مورد آبیاری آب عقیلی و گتوند می دریافت ،گردیده احداث کارون این زیرساخت میزان بیشترین .نمایند دیمچه منطقه .است واقع دیمچه منطقه در ،زهکشی و آبیاری شبکه گت سد بر عالوه به ،وند رودخانه از انحرافی سد چند توسط مستقیم طور می تغذیه نیز است دز رودخانه از انشعابی که لور ( نماید Reports of program organization, 2016 .) براساس خوزستان استان بودجه و برنامه سازمان گزارشات ، م ی زان د شیمیایی سموم و کودها صرف م و آبیاری شش پو تحت ضی ارا ر گتوند شی زهک در سال 99 - 1398 معادل 6 / 3 صرف م سط متو برابر نهاده ( استتتت ایران در ها Reports of program organization, 2016 ) . آب مازاد ،بنابراین زهکش تط تتوست تبکه تشت این در آبیاری های 1- Robust Data Envelopment Analysis رودخانه به شتتده تعبیه و بازگشتتته ها پایین در آب شتتدن آلوده باعث می تبکه تشت تت تدست ( گردد Reports of program organization, 2016 ) این از . محیط از حفاظت اینکه به توجه با ،رو ازجمله زیستتتت سموم کاربرد از ناشی آثار بررسی لذا ،است پایدار توسعة ابعاد مهمترین کشا در شیمیایی کودهای و به راهکارهایی معرفی و ورزی بهبود منظور محیط کارایی زیست در مورد منطقه مطالعه ، جزو ضرور ی تر ی ن مسائ ل در منطقه مطرح گرد ی ده است . شکل 1 - گتوند زهکشی و آبیاری شبکه کلی شماتیک Figure 1- General schematic of irrigation and drainage network of Gotvand آن از جا فعالیت که محیط نامطمئن شرایط در کشاورزی های زیس تی می انجام نهاده با رابطه در لذا ،شود ستاده و ها قطعیت عدم ها وجود هایی عد .دارد م قطع ی ت برخ در موجود ی از داده به ها ستاده و نهاده عنوان مؤثر رتبه در بند مدل ی ها و دق ی ق نبودن نتا ی ج حاصل از محاسبه مدل ، ضرورت ب ه کارگ یری عدم قطعیت را در بخش آشکارتر کشاورزی می این از .سازد به حاضر مطالعه در ،رو شرایط لحاظ منظور عدم ،قطعیت از مدل تحل ی ل پوشش ی داده ها ی استوار ( RDEA ) 1 که ی ک ی مدل از ها ی بس ی ار قو ی مف و ی د شرا در ی ط عدم حتم ی ت .شد گرفته بهره ،است ادغام مدل های برنامه ر ی ز ی با استوار مدل پوششی تحلیل های داده ی ،ها ک ی از مهمتر ی ن روش ها ی اعمال شرا ی ط عدم حتم ی ت جهت دست ی اب ی کارا نمرات به یی پا ی دار و رتبه بند ی قابل اطم ی نان ب که وده گرفته قرار پژوهشگران استقبال مورد است ( Ohadi et al., 2020 ) . از مزا جمله ی ا ی کاربرد ا ی ن روش ، م ی توان به دست ی اب ی به نتا ی ج ب ه ی نه نقطه ا ی داده توزیع از آگاهی به نیاز بدون .کرد اشاره ها داده پوششی تحلیل ( استوار های RDEA )
- 6. 276 کشاورزی توسعه و اقتصاد نشریه جلد ، 37 شماره ، 3 ، پاییز 1402 مجموعه گرفتن نظر در با تصمیم واحدهای از ای ارزش که گیر نهاده ستاده و ها آن مبهم های به ها مجموعه با ترتیب های x j J و y j J می داده نشان می ،شود پارامترهای توان x j و y j گونه به را تعریف ای محدود فواصل در را مقادیری بتوانند که نمود 0, x j J و 0, Y j J مدل که جهت این از پارامترها این .نمایند اختیار DEA برابر در را داده در حتمیت عدم شرایط از ناشی تغییرات خروجی و ورودی های می استوار عمومی مدل .هستند اهمیت دارای ،سازند RDEA رابطه در ( 1 است شده ارائه ) ( Shokouhi et al., 2010 ) . 1 1 1 1 max , . 1 0, , 1, s U y p r rp p r m L X i iP P i s m L U y X r rj i ij j j r i P u y s t v x u y v x j p ( 1 ) متغیر دو که , y y j j y و , x x j j x عدم شتترایط اعمال جهت مدل در اطمینان DEA تتفاتاست مورد گرفته قرار ده اند ( Despotis et ., 2006 al ،همچنین .) 𝜃 ،کارایی یاسمق یانگرب rj y خروجی قدارم کنترل )(محصول شده r زراعی واحد برای j و ij x )(نهاده ورودی مقدار کنترل شده i زراعی واحد در j می نهایی مدل .شد با RDEA رابطه در 2 .است آمده 1 1 1 1 1 1 1 1 max , . 1 0 , , , , , 1, , , , , , 0, , , s s U y p r rp p p rp r r m m L x i iP p p ip i r s m s m L U r rj i ij j j rj ij r i r r U L j rj r rj rj U L j ij i rj rj P i r j ij rj u y z P st v x z q u y v x z P q j p z p u y y r j z q v x x i j v u i r z q p i j r ( 2 ) 1- Data Envelopment Analysis که Z ، y و P حتمیت عدم لحاظ برای غیرمنفی اضافی متغیرهای بهینه مدل در .هستند مدل در میزان کننده کنترل پارامترهای با سازی محافظه ک برنامه استاندارد حالت به نسبت اضافی جمله دو ،اری ری زی ( دارد وجود خطی (𝑍𝑖г𝑖 + ∑ 𝑃𝑟𝑗) 𝑟=1 محاسبه که است ذکر شایان . پارامتر г𝒊 و خود کران از محدودیت هر انحراف احتمال سطح براساس می محاسبه محدودیت این در حتمیت عدم منابع تعداد ( شود Mardani Najafabadi and Abdeshahe, 2018 .) داده پوششششششی یل تحل رویکرد کارایی یابی ارز در ها مح ی ط ز ی ست ی - اقتصادی داده پوششی تحلیل ( ها DEA ) 1 روش مهمترین از یکی های برنامه کمک با که است ناپارامتریک آن کارایی تعیین به خطی ریزی تصمیم واحدهای از دسته ستانده دارای که گیر نهاده و ها مشابهی های می ،هستند اولیه فرض هیچگونه و پردازد بی تبعی ارتباط بر مبنی ای ن نهاده ستاده و ها نمی نظر در را ها آن از .گیرد اطالعات و ارقام تمام که جا می پوشش داده فراگیر تحلیل آن به ،دهد می اطالق ها این مبدأ .شود مطالعه به روش سال در فارل 1957 می بر گردد و بر رهیافت اساس ،فارل ( Charles and Cooper, 1962 ) برنامه مدل اولین خطی ریزی DEA مقیاس به نسبت ثابت بازده با کارایی محاسبه برای ت را وسعه داد ( Besharatdeh et al., 2019 .) مدل سنتی های DEA که مهمی متغیرهای وجود صورت در محیط بر منفی تأثیری نیستند دقیقی نتایج ارائه به قادر ،دارند زیست . شاخص از یکی می که هایی بهره با توان ،همزمان طور به آن از گیری محیط و عملیاتی کارایی اندازه را زیستی کارایی ،نمود گیری مح ی ط ز ی ست ی - ک است اقتصادی اندازه برای ه مدل از آن گیری DEA اصالح می گرفته بهره شده .شود عملیاتی کارایی خروجی نسبت اساس بر عملیاتی کارایی ورودی به ها یک در ها می محاسبه سیستم به نسبت ثابت بازدهی فرض با بنابراین .شود مقیاس CRS ورودی وجود با و عملیاتی های (i = 1, ….m) ij x و خروجی (r = 1,…s) rj y برای هر تصم واحد ی م گ ی رنده 2 عبارتی به یا DMUj (j = 1, ….n) ( رابطه طریق از عملیاتی کارایی 3 محاسبه ) می ( شود Charles and Cooper, 1962 ) . 2- Decision-Making Unit
- 7. مردانی نجف آبادی ،همکاران و تعیین کارایی محیط زیستی محصوالت عمده زراعی استان منتخب مناطق خوزستان 277 ( 3 ) 1 1 1 0 1 max . . 0 1 0 0 s r ro r s m r i ij rj r i m i i i i r s t y u y u v x v x v u ،باشد یک با برابر بهینه مقدار باال رابطه در اگر برر تحت واحد سی .دارد قرار کارایی مرز روی و کارا کامال کارایی مح ی ط ز ی ست ی محیط کارایی زیستی محیط و زیستی - اقتصاد ی معن به ی ا فزا ی ش ستاده با مصرف به ی نه نهاده م ی باشد . ب ه عبارت ،ی کارا یی محیط زیستی محیط و زیستی - اقتصاد ی ب ی انگر استفاده به ی نه از هز ،منابع ی نه ها و در نها ی ت ، کاهش محیط اثرات زیستی می .باشد چنانچه فعال ی ت ها ی اقتصاد ی از کارا محیط یی زیستی الزم برخوردار نباشند ، دست ی اب ی به پا توسعه ی دار با مشکل مواجه خواهد شد ( Kazemi et al., 2016 ) . ب ه طور کل ،ی کارا یی مح ی ط ز ی ست ی کارا سنجش مالک یی ت ول ی د اس .ت زیست کارایی خروجی نسبت اساس بر محیطی ورودی به ها های زیست می محاسبه محیطی ( شود Lertworasirikul et al., 2003 .) شود فرض اگر p ورودی محیط زیستی (k = 1,…,p) kj z ، هر برای DMUj (j = 1, ….n) کارایی .دارد وجود محیط زیست ی رابطه اساس بر ( 4 می محاسبه ) .شود ( 4 ) 1 1 1 0 1 max . . 0 1 0 0 s r ro r p s kj r k rj r k p k k k k r s t y u y u w z w z w u محیط کارایی زیستی - اقتصادی کارایی مح ی ط ز ی ست ی - و عملیاتی کارایی دربرگیرنده اقتصادی محیط زیستی .است ارتقا کارا بهبود و یی اقتصاد ی ن ی ز بهبود م مالی نابع ی ا درآمد خالص برا ی ک بهبود ی ف ی ت محیط ر زیست ا به دنبال دارد ( Forleo et al., 2018 .) در این ،راستا شاخص کارایی محیط زیستی - اقتصاد ی تول در ید کشاورز محصوالت ی به عنوان مناسب ترین شاخص برای ارزیابی پایداری تولید محصوالت مورد بررسی قرار ای .گرفت ن خروجی وزنی مجموع نسبت طریق از شاخص وزنی مجموع به ها ورودی (ورودی ها ورودی +عملیاتی های محیط های براساس )زیستی ( رابطه 5 .گردید محاسبه ) محیط حساسیت درجه بیانگر بوده زیستی نشان ،باشد کوچکتر آن مقدار چه هر و عملیاتی کارایی بودن بهتر دهنده چه هر ،مقابل در .است بی حساسیت بر داللت ،باشد بزرگتر شت نسبت ر محیط به حساسیت به بسته پارامتر این اولیه مقدار .است زیست تصمیم زیست مسایل به نسبت گیرندگان می تعیین محیطی .شود به تصمیم این حساسیت بین موازنه یک پارامتر این ،دیگر عبارت گیران زیست کارایی موازنه به نسبت می ایجاد عملیاتی و محیطی نمای البته .د می توان مدل در نظر در طوری را پارامتر این اطمینان عدم دارای های (مقدار یکسانی سهم که گرفت 5 / 0 نظر مد کارایی نوع دو هر برای ) به و دهد قرار نمود لحاظ اطمینان عدم منبع یک عنوان ( Han et al., 2015 می طریق این به .) صورت به از حساسیت تحلیل یک توان ض منی مدل که علت این با نیز حاضر مطالعه در .کرد ایجاد RDEA مورد این افزودن با .است شده گرفته بکار مورد این ،است گرفته قرار کاربرد می ،اصلی مدل به محدودیت به را آلودگی شدت توان در متوالی صورت محدودیت این ،بنابراین .گرفت نظر به ها محدودیت عنوان دقیق های محیط می بیان زیستی .شوند ( 5 ) 1 1 1 1 0 1 1 max . . 0 1 0 0 0 s r ro r p s m kj r i ij k rj r i k p m ko i i k i k i r k s t y u y u v x w z v x w z v u w جامعه ی آماری کشاورزان مطالعه مورد مناطق عق ،گتوند یلی و د یمچه در استان خوزستان که ب یشترین زیرکشت سطح محص هر را ول بودند دارا ، ب ه نمونه عنوان انتخاب شدند . داده ها ی ن مورد ی از طر از ی ق تکم ی ل از پرسشنامه ب ی ن ک شاورزان با استفاده از روش نمونه گ ی ر ی تصادف منطقه هر برای متناسب انتساب با ی سال در 99 - 1398 جمع آور ی گردید . به و منطقه هر بودن مشخص به توجه با ،دیگر عبارت
- 8. 278 کشاورزی توسعه و اقتصاد نشریه جلد ، 37 شماره ، 3 ، پاییز 1402 به منطقه هر برای ،جداگانه نمونه به نیاز همچنین از جداگانه صورت .شد استفاده کوکران فرمول محصوالت مورد بر رس ی در منطقه گت وند شامل ی ،ونجه لوب ی ،ا ،باقال ،برنج سبز ی جات عق منطقه در گندم و ی ل ی ،برنج محصوالت سبز ی ،جات د منطقه در و گندم ی مچه ،ذرت ن ی شک ر و گندم بودند . مورد خروجی و ورودی متغیرهای اساس بر پرسشنامه سواالت نوع مدل برای نیاز RDEA .شد تنظیم استفاد مورد متغیرهای محاسبه در ه کارایی عمل ی ات کارایی و ی مح ی ط ز ی ست در ی جدول 1 آمده ذکر قابل .اند گاز انتشار نامطلوب خروجی و انرژی نهاده که است 2 CO طریق از ، ( شد خواهند حاصل متغیرهای این معادل محاسبات انجام Mardani Najafabadi and Abdeshahe, 2018 .) جدول 1 - اندازه در ورودی متغیرهای تجزیه کارایی گیری مح ی ط ز ی ست ی - اقتصادی Table 1- Analysis of input variables in measuring environmental-economic efficiency عملیاتی کارایی Operational efficiency نهاده سنتی های Traditional inputs ک نیروی بذر ،آب ،آالت ماشین ،ار Labor, machinery, water, seeds نهاده انرژی های زا Energy inputs الکتریکی انرژی ،دیزلی سوخت Diesel fuel, electrical energy کارایی مح ی ط ز ی ست ی Environmental efficiency کود Fertilizer فسفات ،نیتروژن ،پتاس Potash, nitrogen, phosphate سموم Pesticides علف حشره ،کش قارچ ،کش کش Herbicide, insecticide, fungicide گلخانه گازهای مستقیم (انتشار نامطلوب خروجی )ای Undesirable output (direct emission of greenhouse gases) گاز انتشار 2 CO emissions 2 CO یافته :ماخذ تحقیق های Source: Research findings بحث و نتایج در متغیرهای آماری توصیف از آمده دست به نتایج به توجه با ج دول 2 ، می مالحظه ،مطالعه مورد محصوالت بین از گتوند منطقه در که گردد با آب نهاده مصرف بیشترین 12793 متر نیروی و هکتار در مکعب کار با 58 یونج محصول به نفر کودهای مصرف نظر از .دارد اختصاص ه مصرف میانگین با سبزیجات ،شیمیایی 63 ،هکتار در پتاس کیلوگرم مصرف میانگین با گندم 452 یونجه و هکتار در نیتروژن کود کیلوگرم متوسط مصرف با 241 میزان بیشترین ،هکتار در فسفات کیلوگرم مصرف با برنج .هستند دارا را شیمیایی کود مصرف متوسط 1 ، 68 / 0 و 53 / 0 به هکتار در لیتر علف برای ترتیب حشره ،کش قارچ و کش ،کش سبزیجات .داراست را شیمیایی سموم مصرف مقدار باالترین ا با نتشار 39685 ک یلوگرم گاز 2 CO ،هکتار در باالتر ین ستانده انتشار مقدار را نامطلوب در بین داده اختصاص خود به مختلف محصوالت است . ا گرچه سبزیجات بیشترین میزان آلودگی خاک و آب را در بین محصوالت دارا ،بودند اما از مزایای کشت آن ها ا ین که است 2 CO هوا فرآ در و نموده جذب را یند ترس یب ن کربن یز اساس نقش ی م ایفا ی .نمایند ا به ین دل ،یل توج یه قطع ی ا بودن نامطلوب بر ین ستاده ن یست . به ،عبارتی توج با جنبه از نامطلوب ستاده ،مطالعه هدف به ه می دیگر ای تواند س تاده .رود شمار به مطلوب نتایج براساس جدول 3 ، میزان بیشترین سبزیجات ،عقیلی منطقه در نهاده مصرف متوسط داده اختصای خود به را ها به .اند طوری میانگین ،که آب مصرف 9421 متر د مکعب الکتریکی انرژی ،هکتار ر 2740 کیلووات پتاس ،هکتار در ساعت 62 فسفات ،هکتار در کیلوگرم 149 در کیلوگرم معادل کربن اکسید دی گاز انتشار و هکتار 39374 هکتار در کیلوگرم مصرف میانگین با گندم همچنین .است برآورد 29 ،کار نیروی نفر 122 ،دیزل سوخت هکتار در لیتر 95 کیلوگ هکتار در بذر رم 448 در کیلوگرم و نیتروژن هکتار 1 علف هکتار در لیتر مصرف در میانگین بیشترین ،کش نهاده از دسته این علف مصرف میانگین با برنج محصول .دارد را ها ک ،ش حشره قارچ و کش به کش با برابر ترتیب 1 ، 67 / 0 و 62 / 0 هکتار در لیتر شیمیا سموم مصرف میانگین بیشترین داده اختصاص خود به را یی است . ب ه طور کل ،ی الزم است که در ا کشت ی ن با محصوالت توجه کارا یی مح ی ط ز ی ست ی اقتصاد و ی بودن محصول به هز صرف لحاظ ی نه ، ت جد ی د نظر شود منطقه در . عق ی ل ،ی محصول برنج در ب ی ن سا ی ر محصوالت از کارا یی مح ی ط ز ی ست ی مطلوب ی برخوردار نبود . ب ه عبارت د ی گ ر ، م ی زان ستاده نامطلوب محصول برنج در ا ی ن منطقه نسبت به سا ی ر محصوالت ب ی شتر بوده و نشان دهنده افزا ی ش کارا یی عمل ی ات ی نسبت به کارا یی مح ی ط - ز ی ست ی م ی باشد .
- 9. مردانی نجف آبادی ،همکاران و تعیین کارایی محیط زیستی محصوالت عمده زراعی استان منتخب مناطق خوزستان 279 جدول 2 - گتوند منطقه در مطالعه متغیرهای آماری توصیف Table 2- Statistical description of study variables in the Goutvand region آب Water (cubic meter) ماشین آالت Machinery (hours) کار نیروی Labor (people) دیزلی سوخت Diesel fuel (liters) الکتریکی انرژی Electric energy (kWh) بذر Seeds (kg) پتاس Potassium (kg) نیتروژن Nitrogen (kg) فسفات Phosphate (kg) علف کش Herbicide (liter) حشره کش Nsecticide (liter) قارچ کش Fungicide (liter) گاز 2 CO gas (kg) 2 CO آماره Statistics محصول Product 18274 51 83 40 2838 129 29 29 424 0.97 0.98 0.1 28698 حداکثر Max یونجه Alfalfa 7590 19 33 10 0 50 6 6 74 0 0 0 20249 حداقل Min 12793 36 58 24 1199 90 17 17 241 0.55 0.44 0.05 24297 میانگین Average 3233 10 16 9 998 23 7 7 112 0.27 0.3 0.03 2602 معیار انحراف Standard deviation 9540 48 50 50 4824 120 0 305 202 0 0.01 0 17755 حداکثر Max لوبیا Beans 6337 30 25 10 0 41 0 127 95 0 0 0 11025 حداقل Min 7946 40 38 31 2537 81 0 214 147 0 0.004 0 14416 میانگین Average 1036 5 8 13 1304 24 0 56 33 0 0.002 0 1982 معیار انحراف Standard deviation 7918 46 39 40 2783 90 82 41 78 0 0.01 0.1 21523 حداکثر Max باقال Beans 7924 19 19 10 0 40 12 12 42 0 0 0.005 15097 حداقل Min 4589 28 29 25 1179 64 50 26 60 0 0.005 0.05 18218 میانگین Average 6158 6 6 9 964 16 22 9 11 0 0.003 0.03 1840 معیار انحراف Standard deviation 9467 48 31 80 4838 121 12 586 138 2 2 2 41669 حداکثر Max برنج Rice 6771 12 16 20 0 41 5 287 77 0.01 0 0 26294 حداقل Min 8114 29 24 49 2652 81 9 443 108 1 0.68 0.053 34192 میانگین Average 768 11 5 17 1178 22 2 85 19 0.6 0.67 0.62 4587 معیار انحراف Standard deviation 11492 39 39 120 4838 30 82 444 205 1 0.01 0.1 45766 حداکثر Max سبزیجات Vegetale 7264 19 19 50 0 10 44 253 96 0 0 0.001 33033 حداقل Min 9191 30 29 89 2584 20 63 355 150 0.59 0.005 0.05 39685 میانگین Average 1320 6 6 21 1407 6 12 50 31 0/50 0.003 0.03 3745 معیار انحراف Standard
- 10. 280 کشاورزی توسعه و اقتصاد نشریه جلد ، 37 شماره ، 3 ، پاییز 1402 deviation 5461 38 19 196 3637 121 12 588 138 2 0.99 0.5 32729 حداکثر Max گندم Wheat 3774 21 6 47 979 67 5 288 76 0.01 0 0.01 19012 حداقل Min 4643 29 12 126 2319 93 8 452 109 0.91 0.49 0.26 25995 میانگین Average 488 5 4 47 802 16 2 85 17 0.57 0.29 0.14 4111 معیار انحراف Standard deviation م أ یافته :خذ تحقیق های Source: Research findings جدول 3 - عقیلی منطقه در مطالعه متغیرهای آماری توصیف Table 3- Statistical description of study variables in the Aghili region آب Water (cubic meter) ماشین آالت Machinery (hours) کار نیروی Labor (people) دیزلی سوخت Diesel fuel (liters) الکتریکی انرژی Electric energy (kWh) بذر Seeds (kg) پتاس Potassium (kg) نیتروژن Nitrogen (kg) فسفات Phosphate (kg) علف کش Herbicide (liter) حشره کش Insecticide (liter) قارچ کش Fungicide (liter) گاز 2 CO gas (kg) 2 CO آماره Statistics محصول Product 9476 48 31 79 4820 121 12 586 138 2 2 2 41767 حداکثر Max برنج Rice 6775 12 16 20 0 41 5 290 76 0/1 0 0 26028 حداقل Min 8035 29 24 49 2649 86 9 444 108 1 0.67 0.62 33717 میانگین Average 822 10 4 17 1360 22 2 87 18 0/58 0.67 0.62 4833 معیار انحراف Standard deviation 11531 39 39 120 4864 30 82 443 203 1.1 0.01 0.1 45585 حداکثر Max سبزیجات Vegetable 7286 19 19 50 0 10 43 251 95 0 0 0.001 32985 حداقل Min 9421 29 29 83 2740 20 62 347 149 0.47 0.005 0.05 39374 میانگین Average 1221 6 6 19 1398 6 12 57 31 0.5 0.003 0.03 3519 معیار انحراف Standard deviation 5439 38 19 198 3639 121 12 587 138 2 1 0.49 32680 حداکثر Max گندم Wheat 3770 21 6 46 1013 68 5 287 76 0.02 0.01 0 19035 حداقل Min 4560 30 13 122 2299 95 7 448 109 1 0.49 0.24 25895 میانگین Average 506 5 47 47 748 15 2.3 87.9 18 0.58 0.28 0.13 3779 معیار انحراف Standard deviation م أ یافته :خذ تحقیق های Source: Research findings
- 11. مردانی نجف آبادی ،همکاران و تعیین کارایی محیط زیستی محصوالت عمده زراعی استان منتخب مناطق خوزستان 281 جدول 4 - توصی دیمچه منطقه در مطالعه متغیرهای آماری ف Table 4- Statistical description of study variables in the Dimche region آب Water (cubic meter) ماشین آالت Machinery (hours) کار نیروی Labor (people) دیزلی سوخت Diesel fuel (liters) الکتریکی انرژی Electric energy (kWh) Electric energy (kWh) بذر Seeds (kg) پتاس potassium (kg) نیتروژن Nitrogen (kg) فسفات Phosphate (kg) علف کش Herbicide (liter) حشره کش Insecticide (liter) قارچ کش Fungicide (liter) گاز 2 CO gas (kg) 2 CO آماره Statistics محصول Product 18443 109 50 89 2834 200 12 80 150 0.96 1 1 48662 حداکثر Max ذرت Maize 7447 30 32 10 0 81 5 21 72 0.03 0.01 0.004 20066 حداقل Min 12677 69 42 45 1219 135 8 51 108 0.5 0.46 0.49 33862 میانگین Average 33921 24 6 23 989 33 2 17 24 0.29 0.3 0.27 8189 انحراف معی ار Standard deviation 11511 80 39 120 4860 30 82 700 891 4 1 2 95557 حداکثر Max نیشکر Sugar cane 7334 19 19 50 0 10 43 251 98 0.04 0.01 0.01 33012 حداقل Min 9488 48 28 83 2563 20 62 479 498 2 0.52 1 62211 میانگین Average 1283 18 6 21 1316 6 12 136 235 0.96 0.29 0.58 17019 انحراف معیار Standard deviation 5479 38 19 196 3646 121 12 588 138 2 0.99 0.49 62594 حداکثر Max گندم Wheat 3768 21 6 46 1035 67 5 288 76 0.05 0 0.01 29015 حداقل Min 4646 30 13 106 2301 95 8 437 107 1 0.46 0.24 47222 میانگین Average 497 6 4 45 804 17 2 91 18 0.58 0.29 0.14 10185 انحراف معیار Standard deviation مأ یافته :خذ تحقیق های Source: Research findings در دیمچه منطقه متغیرهای آماری توصیف جدول 4 که داد نشان مصرف متوسط با ذرت 12677 متر در آب مکعب ،هکتار 69 ساعت ماشین ،هکتار در آالت 42 و کار نیروی نفر 135 بذر هکتار در کیلوگرم مصرف متوسط با نیشکر و 2563 انرژی هکتار در ساعت کیلووات ،الکتریکی 62 ،پتاس هکتار در کیلوگرم 479 هکتار در کیلوگرم ،نیتروژن 498 ،فسفات هکتار در کیلوگرم 52 / 0 علف هکتار در لیتر ،کش 1 قارچ هکتار در لیتر انتشار و کش 62211 دی گاز هکتار در کیلوگرم ،کربن اکسید نهاده از دسته این مصرف در میانگین بیشترین ه دارا را ا می .باشند ب ه طور کل ،ی هر نهاده ا ی که م به ی زان به ی نه به نشود استفاده یک نهاده نامطلوب تبد ی ل خواهد شد . محیط کارایی برآورد زیستی - اقتصادی از پس بررسی داده اولیه خروجی و ورودی های آن تفکیک و به ها نهاده ،نامطلوب و مطلوب های به محاسبه مدل RDEA تحلیل و پرداخته مدل این اجرای از حاصل کارایی شد . به طوری نظر در با ،که نهاده گرفتن ،عوامل سایر و سوخت ،کار نیروی ،آب شامل مطلوب های عملی کارایی نهاده گرفتن نظر در با سپس .گردید برآورد اتی های خروجی و کشاورزی سموم ،شیمیایی کودهای جمله از نامطلوب
- 12. 282 کشاورزی توسعه و اقتصاد نشریه جلد ، 37 شماره ، 3 ، پاییز 1402 گاز نامطلوب 2 CO کارایی برآورد به ، مح ی ط ز ی ست ی از پس .شد پرداخته نهاده تلفیق با ،آن کارایی ،نامطلوب و مطلوب های محیط زیستی - ( جداول در .گردید برآورد اقتصادی 5 ، 6 و 7 برآورد از حاصل نتایج ) کارایی ،عملیاتی محیط زیستی و محیط زیستی - به اقتصادی برای ترتیب دیمچه و عقیلی ،گتوند مناطق با مدل از استفاده RDEA سطح در عدم اطم ی نان 1 / 0 ، 5 / 0 ، 8 / 0 و 1 و سطوح متفاوت P برا ی مزارع تحت بررس ی ارائه شده است بنابرا . ی ن با افزا ی ش انحر اف هر محدود ی ت ا ز کران خود ( P ) ، سطح مطلوب نهاده ی ا ستاده تغ یی ر م ی .نماید محدودیت از انحراف احتمال سطح در ست ا ذکر شایان 1 مدل ، RDEA مدل به تبدیل DEA همان .گردید متداول که طور در جداول ( 5 ، 6 و 7 ) می مالحظه ،تود تش در تطح تس 1 P= ( کمتر ی ن م ی زان حفاظت ستت ی ستتتم در مقابل داده ها ی غ ی ردق ی ق ب و ه د عبارت ی گر مدل DEA ) ، م ی انگ ی ن نهاده ها ی مورد استتفاده مزارع ب ی شتتر و م ی انگ ی ن ستتان ده ها ی صلحا ه کمتر از م ی انگ ی ن سطح مطلوب نهاده ها و ستاده ها ستا . نت ایج برآورد از حاصتتل کارایی محیط زیستتتی - مطالعات نتایج با اقتصتتادی نجف مردانی ( ضیایی و آبادی Mardani Najafabadi and Ziaee., 2015; Mardani Najafabadi and Abdeshahe, 2018 مطابقت ) ،گتوند منطقه در لوبیا استتتثنای به داد نشتتان نتایج همچنین .داشتتت مختلف ستتطوح ازای به و منطقه ستته هر در محصتتوالت کلیه برای احتم کارایی میانگین ،انحراف ال محیط زیستی ع کارایی از بیشتر ملیاتی تولید در کشتتتاورزان کافی مهارت عدم بیانگر امر این .استتتت بوده به .استتت بوده بررستتی مورد محصتتوالت یا و نداشتتتن ،دیگر عبارت کم نهاده از استفاده مدیریت در کشاورزان فنی دانش بودن عن به ،ها وان پای علت مهمترین می عملیاتی کارایی بودن ین .باشد کارایی میانگین برآورد نتایج در ج دول 5 ، می نشان بیشترین که دهد کارایی محیط زیستی و محیط زیستی - یونجه به اقتصادی کاران منطقه کارایی متوسط .دارد اختصاص گتوند محیط زیستی و محیط ز یس تی - به اقتصادی از ترتیب 81 تا 89 و درصد 90 تا 96 .است نوسان در درصد با توجه به ا ی نکه م ی زان مصرف نهاده ها برا ی محصول ی ونجه در منط قه گتوند ب ی شتر از سا ی ر محصوالت ،بوده ا ی ن امر ب ی انگر عدم توج ه کشاورزان به مسائل مح ی ط ز ی ست ی ی ا ب ه عبارت ،ی ناد ی ده گرفتن اثرات مح ی ط ز ی ست ی ناش ی از مصرف ب ی ش از حد نهاده ها بوده است . همچنی ن محدوده در کارایی امتیاز کسب با شالیکاران 75 تا 86 سطوح در ،درصد خود به را عملیاتی کارایی سطح باالترین ،انحراف احتمال مختلف داده اختصاص در گتوند منطقه شالیکاران مهارت و قابلیت بیانگر که اند تولی افزایش می برنج د ،عملیاتی کارایی میزان کمترین ،نهایت در .باشد محیط زیستی و محیط زیستی - محصول به متعلق ،منطقه در اقتصادی .است بوده لوبیا نتایج مطابق جدول 6 ، نشان عقیلی منطقه در کارایی متوسط برآورد کارا انواع میزان کمترین و بیشترین که داد به یی به متعلق ترتیب به .است بوده گندم و برنج محصول طوری به برنج محصول برای ،که محدوده در عملیاتی کارایی ،انحراف احتمال مختلف سطوح ازای 77 - 87 کارایی ،درصد مح ی ط ز ی ست ی محدوده در 80 - 90 کارایی و درصد محیط زیستی - محدوده در اقتصادی 87 تا 95 این .است متغیر درصد ام بهینه استفاده در منطقه این شالیکاران مدیریتی باالی توان بیانگر ر نهاده از میزان با و تکنولوژی سطح در تغییر بدون ،بنابراین .است بوده ها می ،موجود نهاده کارایی مرز به رسیدن تا را محصول فعلی سطح توان ،عملیاتی کارایی .داد افزایش محیط زیستی و محیط زیستی - اق تصاد ی گندم به منطقه کاران محدوده در ترتیب 67 تا 79 ،درصد 70 تا 81 درصد و 77 تا 86 دارد نوسان درصد . به د مهمترین عنوان ال ی ل کارا کاهش یی مد ی ر ی ت ی عق منطقه در گندمکاران ی ل ی م ی توان افزا به ی ش ضا ی ،عات ضعف آگاه ی کمبا ی ن داران و ،انبارداران عدم آشنا یی صح ی ح کشاورزان با اص ول مد ی ر ی ت آفات و اصول اول ی ه علم ی کشت ،گندم عدم هماهن گ ی ب ی ن زمان صح ی ح برداشت گندم و شرا ی ط مناسب محصول گندم د ر مرحله ،برداشت عدم آشنا یی صح ی ح کشاورزان با اصول ،مبادله ب ازار ی اب ی و حمل و نقل صح ی ح محصول اشاره .نمود در دیمچه منطقه کارایی میانگین نتایج جدول 7 که داد نشان مختلف سطوح ازای به را کارایی انواع میانگین باالترین نیشکر محصول محدوده در امتیازات کسب با انحراف احتمال 78 تا 90 ، 80 تا 89 و 87 تا 95 ،عملیاتی کارایی برای ترتیب به محیط زیستی و محیط ز یستی - به اقتصادی ای .است داده اختصاص خود نشان امر ن بهی استفاده دهنده نه مسائل به توجه و موجود منابع از کشاورزان تر مح ی ط ز ی ست ی بوده .است محصول به متعلق دیمچه منطقه کارایی انواع متوسط میزان کمترین محدوده در امتیازات کسب با ذرت 66 تا 75 ، 70 تا 79 و 79 تا 85 به ،عملیاتی کارایی برای ترتیب محیط زیستی و محیط زیستی - اقتصادی .است بوده ب ه طور کل ،ی چهار سطح متفاوت احتمال انحراف هر محدود ی ت از کران خود ( p ) برا ی بررس ی تأث ی ر داده ها ی غ ی ر دق ی ق نتا بر ی ج مسئ مورد له ارز ی اب ی ب .گرفت قرار ی شتر ی ن محافظه سطح کار ی در مورد مناطق بررس ی در مقابل داده ها ی نامطمئن در سطح 1 P= و کمت ر ی ن در آن سطح 1 / 0 = P م ی باشد . کارا یی مح ی ط ز ی ست ی - اقتصاد ی سطوح در 5 / 0 و 8 / 0 برا ی محصوالت ی ،ونجه لوب ی ا و باقال در ،گتوند منطقه سب زیجات دیمچه منطقه در گندم و ذرت محصول دو نهایت در و عقیلی منطقه در .بود یکسان می بنابراین نهاده توان بدو را استفاده مورد های کاه ن در ش .داد کاهش زیادی حد تا محصول تولید
- 13. مردانی نجف آبادی ،همکاران و تعیین کارایی محیط زیستی محصوالت عمده زراعی استان منتخب مناطق خوزستان 283 جدول 5 - گتوند منطقه در محصوالت کارایی انواع میانگین برآورد نتایج Table 5- The results of estimating the average efficiency of products in the Goutvand Region P=0.1 P=0.5 P=0.8 P=1 انواع انحراف احتمال سطوح کارایی Deviation probability levels of efficiency types یونجه Maize 0.73 0.74 0.76 0.86 عملیاتی کارایی Operational efficiency 0.81 0.82 0.83 0.89 کارایی مح ی ط ز ی ست ی Environmental efficiency 0.90 0.91 0.91 0.96 محیط کارایی زیستی – اقتصادی Environmental-economic efficiency لوبیا Beans 0.57 0.58 0.6 0.63 عملیاتی کارایی Operational efficiency 0.51 0.52 0.53 0.59 محیط کارایی زیستی Environmental efficiency 0.6 0.61 0.61 0.65 محیط کارایی زیستی - اقتصادی Environmental-economic efficiency ب اقال Beans 0.74 0.75 0.78 0.83 عملیاتی کارایی Operational efficiency 0.78 0.79 0.81 0.86 محیط کارایی زیستی Environmental efficiency 0.85 0.86 0.86 0.91 محیط کارایی زیستی - اقتصادی Environmental-economic efficiency برنج Rice 0.75 0.76 0.79 0.86 عملیاتی کارایی Operational efficiency 0.77 0.78 0.8 0.87 محیط کارایی زیستی Environmental efficiency 0.88 0.89 0.90 0.95 محیط کارایی زیستی – اقتصادی Environmental-economic efficiency سبزیجات Vegetables 0.72 0.74 0.76 0.84 عملیاتی کارایی Operational efficiency 0.73 0.75 0.76 0.85 محیط کارایی زیستی Environmental efficiency 0.81 0.82 0.83 0.91 محیط کارایی زیستی – اقتصادی Environmental-economic efficiency گندم Wheat 0.67 0.68 0.71 0.78 عملیاتی کارایی Operational efficiency 0.73 0.75 0.77 0.83 محیط کارایی زیستی Environmental efficiency 0.79 0.8 0.81 0.88 محیط کارایی زیستی – اقتصادی Environmental-economic efficiency م أ یافته :خذ تحقیق های Source: Research findings