Euthanasiewet 11 jaar later

1. De euthanasiewet:
11 jaar later.
Jacinta De Roeck
Voor meer info www.h-vv.be
Tel: +32 (0)3 233 70 32

2. Een stukje geschiedenis
 Etienne Vermeersch spreekt over euthanasie (sinds de jaren 70)
 eerste BRT debat 1971
 ADMD opgericht in 1980 en RWS in 1983
 eerste wetgevende stukken 1996-1996
 Wim Distelmans: eerste interviews 1993
 eerste debatten in de Senaat (december 1997)
 het advies van het Raadgevend Comité voor Bio-ethiek
 de eerste partijstandpunten
 maar(!) geen wetgevend werk omdat het regeerakkoord 1995 dit niet
toeliet!

3. Legislatuur 1999-2003
 het paars-groene regeerakkoord legt ethische dossiers in de schoot
van het parlement
 wetsvoorstellen van de partijen
 gemeenschappelijke voorstel van de coalitiepartners
(20 december 1999)
 agendering van het wetsvoorstel in de gemengde commissie justitie
en sociale aangelegenheden van de Senaat
 44 hoorzittingen
 op 5 november 2001 wordt het geamendeerde en gestemde stuk
doorgestuurd naar de Kamer van Volksvertegenwoordigers
 de wet wordt gestemd op 16 mei 2002

4. Levenseindebeslissingen
(bijna 50% van alle sterfgevallen)
1. stoppen met behandeling
2. niet opstarten van behandeling
3. aanpassen pijnstilling / palliatieve sedatie
4. levensbeëindiging zonder verzoek
5. hulp bij zelfdoding
6. euthanasie (1900 mensen per jaar) } in 2 %
} op verzoek
 zonder verzoek
 in 44 % (44.000
mensen per jaar)
} in1,8%

5. Wat is euthanasie?
 het opzettelijk beëindigen van een leven
 door een derde
beleidsadvies: ‘hulp bij zelfdoding’ toevoegen aan de wet?
ja: - verduidelijkt de wet (alhoewel HBZ in België niet strafbaar is)
- vooral psychiaters zijn vragende partij
neen: - gelijktrekking met wet in Nederland hoeft niet (in NL is HBZ strafbaar)
- federale evaluatie- en controlecommissie laat (medische) HBZ nu al toe
- gevaar is dat HBZ strafbaar gesteld zou kunnen worden bij wet in België
 op vraag van de patiënt

6. Wie kan om euthanasie vragen?
 je moet meerderjarig zijn
beleidsadvies: uitbreiding van de wet voor minderjarigen
- geen leeftijdsgrens ( <-> Nederland)
- het medisch team bepaalt de ‘maturiteit’ (oordelingsbekwaamheid) van de jongere
- overleg met de ouders
- geen ingewikkelde criteria opleggen
- beslissing op basis van een individuele casus (niet via de ethische commissie)
- geen externe expert (psycholoog, magistraat,…) betrekken in de vaststelling en beslissing
 je moet handelingsbekwaam zijn
 je moet bewust zijn op het ogenblik van de vraag
 er moet een vrijwillig, weloverwogen, herhaalde en schriftelijke vraag
zijn (datum, handtekening)
 je moet ongeneeslijk ziek zijn
 de situatie moet uitzichtloos zijn
 de aandoening moet een medische oorzaak hebben of het gevolg van
een ongeval
 het kan gaan om een lichamelijk en/of geestelijk lijden

7. Welke procedure moet er op voorhand
gevolgd worden?
 informeren over zijn/haar huidige en toekomstige toestand
 informeren over de therapeutische mogelijkheden
 informeren over de palliatieve mogelijkheden
beleidsadvies: geen palliatieve filter toevoegen
 verifiëren of de (schriftelijke) vraag (= verzoek om euthanasie) echt
en vrijwillig is
 meerdere gesprekken
 overleg met medische team
 eventueel overleg met naasten / anderen
beleidsadvies: geen familiale filter toevoegen

8. Drie mogelijk procedures:
1. voor wilsbekwame patiënten die binnen afzienbare tijd zullen
sterven (terminalen)
beleidsadvies: ook voor minderjarigen (en verlengd minderjarigen)
2. voor wilsbekwame patiënten die niet binnen afzienbare tijd zullen
sterven (niet-terminalen)
beleidsadvies: ook voor minderjarigen (en verlengd minderjarigen)
3. voor wilsonbekwame patiënten na een wilsverklaring euthanasie
dus: ook voor psychisch lijden alhoewel de toepasbaarheid uitzonderlijk zal zijn.
beleidsadvies: ook voor verworven wilsonbekwaamheid zoals dementie

9. 1. procedure bij terminalen
 een onafhankelijk arts raadplegen
beleidsadvies: liefst een LEIF-arts die op de hoogte is van alle aspecten van het levenseinde
 het medische team informeren en bestrekken
 mogelijkheid geven om met naasten en anderen te spreken
 de vraag om euthanasie moet nog eens gesteld en beantwoord
worden net voor de uitvoering
 alles vastleggen in het medische dossier

10. 2. procedure bij niet-terminalen
 procedure 1 +
 een tweede, onafhankelijke arts, psychiater of specialist in de
aandoening raadplegen
 minstens een maand tussen het schriftelijke verzoek en de uitvoering
van de euthanasie

11. 3. procedure voor de niet bewuste patiënt
 er moet voorafgaandelijk een wilsverklaring euthanasie opgesteld
zijn
 2 getuigen
 Eventueel vertrouwenspersonen
 Slechts 5 jaar geldig
beleidsadvies: onbeperkt geldig
 identiek aan procedure 1 (terminalen)
 raadplegen van de vertrouwenspersoon
 is enkel geldig voor onomkeerbare coma (NIET voor dementie!)
beleidsadvies: ook bij ‘verworven niet omkeerbare wilsonbekwaamheid’
 een wilsverklaring euthanasie vraagt regelmatig overleg en duidelijkheid tussen de
behandelende arts, de vertrouwenspersoon en de patiënt
->vooraf zo duidelijk mogelijk aangeven welke vorm van ‘dementie’ bedoeld wordt

12. De procedure achteraf
 alle info moet in het medische dossier
 de arts die de euthanasie uitvoerde vult twee registratiedossiers in:
een anonieme en een gepersonaliseerde versie (binnen de 4 dagen)
 de evaluatie- en controlecommissie euthanasie bestudeert het
anonieme dossier
 enkel bij onduidelijkheden wordt de anonimiteit opgeheven
 bij vaststellen van problemen, na een stemming, doorsturen naar de
Procureur des Konings

13. En dan nog dit…
 elke arts heeft de morele vrijheid euthanasie te weigeren
beleidsadvies: doorverwijsplicht door de weigerende arts afdwingbaar maken
de motivatie hiervoor is de continuïteit van het zorgtraject dat door de arts gegarandeerd moet
worden, rekening houdende met elke geldende regelgeving (ook de euthanasiewet)
 verpleegkundigen kunnen niet verplicht worden deel te nemen aan
de voorbereidingen
 arts moet weigering gemotiveerd mededelen aan de patiënt
beleidsadvies: arts garandeert de opvolging van de euthanasievraag door een ander arts
 arts blijft de eindverantwoordelijke
 een dood door euthanasie geldt als natuurlijke dood (verzekering)

14. Verfijning en uitbreiding nodig!
 wilsverklaring onbeperkt geldig
 doorverwijsplicht door de arts:
 juristen zijn het niet eens of een doorverwijzing wettelijk verplicht kan worden
 ook voor wilsbekwame minderjarigen
 ook voor “verworven wilsonbekwaamheid”
(dementie, alzheimer, onomkeerbare hersenaandoening, …)

15. ???
 de toepasbaarheid bij psychiatrische patiënten
psychiatrie is in handen van de Broeders van Liefde die ‘euthanasie’ wel bespreekbaar maken
maar niet willen toepassen binnen hun muren
 het voltooide leven (levensmoeheid)
 andere beslissingen rond het levenseinde ook aangeven en
registreren
 palliatieve sedatie versus euthanasie
 weigering door een zorginstelling
 ook hierover is er geen eensgezindheid bij de juristen:
verzekeren van een zorgtraject voor de patiënt > de vrijheid van de instelling

16. De documenten
 wilsverklaring euthanasie
 negatieve wilsverklaring
 het verzoek om euthanasie
 de LEIFkaart

17.  “We moeten gewoon allemaal iets beter leren
omgaan met sterven. Misschien leren we dan ook
beter omgaan met… leven.”
 Mario Verstraete