SlideShare a Scribd company logo
64
Ch-¬ng 3
liªn kÕt ho¸ häc
A. Tãm t¾t lÝ thuyÕt
I - Liªn kÕt ho¸ häc
Liªn kÕt ho¸ häc lµ mèi liªn kÕt ®-îc thùc hiÖn do
t-¬ng t¸c gi÷a hai nguyªn tö trong ph©n tö ®¬n
chÊt hay hîp chÊt.
C¸c khÝ hiÕm cã cÊu h×nh electron nguyªn tö bÒn
v÷ng (2 ®èi víi heli vµ 8 ®èi víi c¸c nguyªn tè
kh¸c) nªn ë ®iÒu kiÖn b×nh th-êng c¸c nguyªn tö
khÝ hiÕm tån t¹i ®éc lËp. Trong khi ®ã c¸c nguyªn
tö cña c¸c nguyªn tè kh¸c cã xu h-íng liªn kÕt ®Ó
t¹o thµnh ph©n tö hay tinh thÓ. Khi t¹o liªn kÕt
sÏ cã sù gi¶m n¨ng l-îng.
Theo quy t¾c b¸t tö (8 electron) th× c¸c nguyªn tö
cña c¸c nguyªn tè cã khuynh h-íng liªn kÕt víi c¸c
nguyªn tö kh¸c ®Ó ®¹t ®-îc cÊu h×nh electron v÷ng
bÒn cña c¸c khÝ hiÕm.
Dùa vµo quy t¾c b¸t tö, cã thÓ gi¶i thÝch sù h×nh
thµnh c¸c lo¹i liªn kÕt trong ph©n tö vµ viÕt ®-îc
c¸c c«ng thøc cÊu t¹o ph©n tö. CÇn chó ý r»ng cã
nhiÒu tr-êng hîp quy t¾c b¸t tö kh«ng ®-îc tu©n
theo mét c¸ch ®Çy ®ñ.
II - Liªn kÕt ion
1. Kh¸i niÖm ion
Trong nguyªn tö, nguyªn tö trung hoµ ®iÖn do sè
proton b»ng sè electron. Khi mÊt ®i electron,
nguyªn tö sÏ trë thµnh h¹t mang ®iÖn tÝch d-¬ng
65
(cation). Khi nhËn electron, nguyªn tö sÏ trë
thµnh h¹t mang ®iÖn tÝch ©m (anion).
Qu¸ tr×nh t¹o thµnh c¸c cation ®-îc biÓu diÔn b»ng
ph-¬ng tr×nh ho¸ häc :
K K+
+ e
Mg
Mg2+ + 2e
Al Al3+ + 3e
Ion d-¬ng hay cation ®-îc gäi tªn theo tªn kim lo¹i
t-¬ng øng, nh- ion kali (K+), ion magie (Mg2+), ion
nh«m (Al3+), v.v...
Qu¸ tr×nh t¹o thµnh c¸c anion ®-îc biÓu diÔn b»ng
ph-¬ng tr×nh ho¸ häc :
F + e F 
O + 2 e
O2
S + 2 e
S2
Ion ©m hay anion ®-îc gäi tªn b»ng tªn c¸c gèc
axit t-¬ng øng, thÝ dô c¸c ion F
, S2
lÇn l-ît
®-îc gäi lµ ion florua, clorua, sunfua trõ ion O2
®-îc gäi lµ ion oxit.
C¸c ion kh«ng chØ gåm mét nguyªn tö (ion ®¬n
nguyªn tö) nh- Li+, Mg2+, Al3+, F
, S2
mµ cã thÓ lµ
nhãm nguyªn tö (ion ®a nguyªn tö) nh- ion amoni
NH4
+, ion nitrat N 3O
, ion sunfat S 2
4O 
, ion photphat
P 3
4O 
....
2. Sù t¹o thµnh liªn kÕt ion
66
a) Sù t¹o thµnh liªn kÕt ion cña ph©n tö 2
nguyªn tö
XÐt sù h×nh thµnh liªn kÕt ion trong ph©n tö natri
clorua (NaCl). Nguyªn tö Na nh-êng mét electron
trë thµnh ion Na+ víi cÊu h×nh electron cña
nguyªn tö khÝ hiÕm Ne. Nguyªn tö clo nhËn thªm 1
electron trë thµnh ion Cl
cã cÊu h×nh electron
cña nguyªn tö khÝ hiÕm Ar. C¸c ion Na+ vµ Cl
cã
®iÖn tÝch tr¸i dÊu, hót nhau t¹o nªn liªn kÕt ion
trong ph©n tö NaCl.
b) Sù t¹o thµnh liªn kÕt ion trong ph©n tö nhiÒu
nguyªn tö
XÐt ph©n tö MgCl2. Nguyªn tö magie cho ®i 2
electron vµ trë thµnh ion Mg2+cã cÊu h×nh electron
gièng nguyªn tö khÝ hiÕm Ne. Ion Cl
cã cÊu h×nh
electron cña khÝ hiÕm Ar. Lùc hót tÜnh ®iÖn gi÷a
ion Mg2+ vµ c¸c ion Cl
t¹o hai liªn kÕt ion trong
ph©n tö MgCl2.
Liªn kÕt ion lµ liªn kÕt ®-îc t¹o thµnh do lùc hót
tÜnh ®iÖn gi÷a c¸c ion mang ®iÖn tÝch tr¸i dÊu.
3. M¹ng tinh thÓ ion
Lùc hót tÜnh ®iÖn kh«ng cã tÝnh ®Þnh h-íng (chØ
phô thuéc kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ion) vµ kh«ng cã
tÝnh b·o hoµ (nhiÒu ion tr¸i dÊu bao quanh). C¸c
ph©n tö ion cã xu h-íng hót nhau t¹o thµnh m¹ng
l-íi tinh thÓ ion trong ®ã mçi ion d-¬ng ®-îc bao
quanh b»ng nhiÒu ion ©m vµ ng-îc l¹i. ThÝ dô m¹ng
tinh thÓ NaCl :
67
Tinh thÓ NaCl cã cÊu tróc h×nh lËp ph-¬ng. C¸c ion
Na+ vµ Cl
n»m ë c¸c nót cña m¹ng tinh thÓ mét
c¸ch lu©n phiªn. Trong tinh thÓ NaCl ta thÊy cø
mét ion Na+ ®-îc bao quanh bëi 6 ion Cl
. Ng-îc l¹i
mét ion Cl
®-îc bao quanh bëi 6 ion Na+. CÊu tróc
tinh thÓ nh- trªn ®-îc lÆp l¹i t¹o ra c¸c h¹t muèi
¨n. Tuy kh«ng cã ph©n tö NaCl riªng biÖt nh-ng
ng-êi ta chØ viÕt ®¬n gi¶n NaCl ®Ó chØ c¸c ph©n tö
muèi ¨n. C¸c hîp chÊt ion kh¸c nh- : KCl, MgCl2 …
còng t-¬ng tù.
C¸c hîp chÊt ion th-êng tån t¹i ë d¹ng tinh thÓ,
bÒn v÷ng vµ th-êng cã nhiÖt ®é nãng ch¶y vµ nhiÖt
®é s«i kh¸ cao. C¸c ph©n tö ion chØ tån t¹i riªng
rÏ khi chóng ë tr¹ng th¸i h¬i.
III - Sù h×nh thµnh liªn kÕt céng ho¸ trÞ
Liªn kÕt céng ho¸ trÞ lµ liªn kÕt ®-îc h×nh thµnh
b»ng sù dïng chung mét hay nhiÒu cÆp electron cña
hai nguyªn tö tham gia liªn kÕt.
1. Liªn kÕt céng ho¸ trÞ trong c¸c ph©n tö ®¬n chÊt
Trong c¸c ph©n tö ®¬n chÊt, c¸c cÆp electron dïng
chung kh«ng bÞ hót lÖch vÒ nguyªn tö nµo. Liªn kÕt
lo¹i nµy ®-îc gäi lµ liªn kÕt céng ho¸ trÞ kh«ng
ph©n cùc. Liªn kÕt céng ho¸ trÞ cßn ®-îc biÓu diÔn
68
b»ng sù xen phñ gi÷a c¸c obitan ho¸ trÞ cña c¸c
nguyªn tö.
ThÝ dô 1: Liªn kÕt céng ho¸ trÞ trong ph©n tö
hi®ro ®-îc biÓu diÔn b»ng sù xen phñ hai obitan 1s
cña 2 nguyªn tö H.
H×nh 3.2 - Sù t¹o thµnh ph©n tö hi®ro
Liªn kÕt céng ho¸ trÞ trong ph©n tö hi®ro cßn ®-îc
biÓu diÔn b»ng sù dïng chung 2 electron ®éc th©n
nh- sau :
H H H : H 
§«i electron chung ®-îc gäi lµ cÆp electron liªn
kÕt. C«ng thøc H : H gäi lµ c«ng thøc electron.
NÕu biÓu diÔn 1 cÆp electron b»ng mét g¹ch nèi
gi÷a kÝ hiÖu c¸c nguyªn tö : H  H, ta cã c«ng thøc
cÊu t¹o.
ThÝ dô 2: Sù h×nh thµnh liªn kÕt céng ho¸ trÞ gi÷a
hai nguyªn tö clo lµ do sù xen phñ gi÷a hai obitan
p chøa electron ®éc th©n cña mçi nguyªn tö clo.
H×nh 3.3 - Sù xen phñ 2 obitan p t¹o thµnh liªn kÕt ClCl trong ph©n
tö Cl2
Do sù dïng chung cÆp electron, trong ph©n tö Cl2,
mçi nguyªn tö clo ®¹t ®-îc cÊu h×nh 8 electron gièng
khÝ hiÕm Ar:
69
C«ng thøc cÊu t¹o ph©n tö Cl2 : ClCl.
2. Liªn kÕt céng ho¸ trÞ trong c¸c ph©n tö hîp chÊt
Liªn kÕt ho¸ häc trong ph©n tö hîp chÊt HCl ®-îc
h×nh thµnh nhê sù xen phñ gi÷a obitan 1s cña
nguyªn tö hi®ro vµ obitan 3p cã 1 electron ®éc
th©n cña nguyªn tö clo:
Khi dïng chung mét ®«i electron trong ph©n tö
hi®ro clorua HCl, nguyªn tö H ®¹t ®-îc cÊu h×nh 2
electron gièng khÝ hiÕm He, nguyªn tö clo ®¹t ®-îc
cÊu h×nh 8 electron gièng khÝ hiÕm Ar.
H Cl H Cl       
C«ng thøc cÊu t¹o cña ph©n tö HCl : H  Cl.
Trong ph©n tö hi®ro sunfua H2S : Nguyªn tö H cã 1
electron vµ nguyªn tö S cã 6 electron (víi 2
electron ®éc th©n) ë líp ngoµi cïng. Mçi nguyªn tö
H gãp 1 electron vµ nguyªn tö S gãp 2 electron ®éc
th©n, ta cã 2 ®«i electron chung øng víi 2 liªn
kÕt S  H. Nguyªn tö S ®¹t cÊu h×nh 8 electron ë
líp ngoµi cïng, c¸c nguyªn tö H ®Òu ®¹t cÊu h×nh
2 electron.
H S H H :S: H     
C«ng thøc electron
NÕu cÆp electron chung chØ do mét nguyªn tö ®ãng
gãp th× liªn kÕt gi÷a hai nguyªn tö lµ liªn kÕt
cho - nhËn.
70
ThÝ dô : §èi víi ph©n tö SO2 c«ng thøc electron,
c«ng thøc cÊu t¹o cã thÓ biÓu diÔn nh- sau :
C«ng thøc electron C«ng thøc cÊu t¹o
IV - Kh¸i niÖm vÒ sù lai ho¸
§Ó gi¶i thÝch h×nh d¹ng cña c¸c ph©n tö cã thÓ sö
dông thuyÕt lai ho¸. Theo thuyÕt lai ho¸, khi
nguyªn tö C tham gia liªn kÕt víi bèn nguyªn tö H
t¹o thµnh ph©n tö CH4 th× obitan 2s ®· tæ hîp (trén
lÉn) víi ba obitan 2p t¹o thµnh bèn obitan míi
gièng hÖt nhau, gäi lµ bèn obitan lai ho¸ sp3. Bèn
obitan lai ho¸ sp3 xen phñ víi bèn obitan 1s cña
bèn nguyªn tö H t¹o thµnh bèn liªn kÕt C-H gièng
hÖt nhau.
Sù lai ho¸ obitan lµ sù tæ hîp (trén lÉn) c¸c
obitan ho¸ trÞ ë c¸c ph©n líp kh¸c nhau t¹o thµnh
c¸c obitan lai ho¸ cã h×nh d¹ng gièng hÖt nhau,
kh¸c nhau vÒ ®Þnh h-íng trong kh«ng gian ®Î t¹o
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc xen phñ t¹o liªn
kÕt.Cã mét sè kiÓu lai ho¸ th-êng gÆp.
1. Lai ho¸ sp : §ã lµ sù tæ hîp 1 obitan s víi 1
obitan p t¹o thµnh 2 obitan lai ho¸ sp h-íng vÒ hai
phÝa cña ®-êng th¼ng:
Tr¹ng th¸i lai ho¸ sp cña nguyªn tö beri Sù
xen phñ c¸c obitan t¹o liªn kÕt BeH
Sù lai ho¸ sp vµ sù xen phñ c¸c obitan t¹o liªn kÕt trong BeH2
2. Lai ho¸ sp2 : §ã lµ sù tæ hîp 1 obitan s víi 2
obitan p t¹o thµnh 3 obitan lai ho¸ sp2 n»m trong
1AOs + 1AOp
71
mét mÆt ph¼ng, ®Þnh h-íng tõ t©m ®Õn ®Ønh cña tam
gi¸c ®Òu:
3. Lai ho¸ sp3 : §ã lµ sù tæ hîp 1 obitan s víi 3
obitan p t¹o thµnh 4 obitan lai ho¸ sp3 ®Þnh h-íng
tõ t©m ®Õn 4 ®Ønh cña h×nh tø diÖn ®Òu, c¸c trôc
®èi xøng cña chóng t¹o víi nhau 1 gãc 109o28’:
Sù lai ho¸ sp3 vµ sù xen phñ obitan t¹o thµnh ph©n tö CH4 (Gãc liªn
kÕt HCH b»ng 109o28')
V - Liªn kÕt  vµ liªn kÕt  - Sù xen phñ trôc vµ xen
phñ bªn
Sù xen phñ trong ®ã trôc cña c¸c obitan liªn kÕt
trïng víi ®-êng nèi hai h¹t nh©n cña hai nguyªn tö
liªn kÕt gäi lµ sù xen phñ trôc. Sù xen phñ trôc
t¹o liªn kÕt  (xÝch ma).
Sù xen phñ trong ®ã trôc cña c¸c obitan liªn kÕt
song song víi nhau vµ vu«ng gãc víi ®-êng nèi hai
Sù lai ho¸ sp2vµ sù xen phñ c¸c obitan h×nh thµnh c¸c liªn kÕt
trong ph©n tö BF3
72
h¹t nh©n cu¶ hai nguyªn tö liªn kÕt ®-îc gäi lµ
xen phñ bªn. Sù xen phñ bªn t¹o liªn kÕt  (pi).
Vi - Liªn kÕt ®¬n, liªn kÕt ®«i vµ liªn kÕt ba
1. Liªn kÕt ®¬n
Khi c¸c nguyªn tö trong c¸c ph©n tö ®· xÐt nh- H 
H, Cl  Cl , H  Cl sö dông chung 1 cÆp electron
ta nãi chóng liªn kÕt víi nhau b»ng liªn kÕt ®¬n.
Liªn kÕt ®¬n lu«n lu«n lµ liªn kÕt . Liªn kÕt ®¬n
hay liªn kÕt  ®-îc t¹o thµnh do sù xen phñ trôc
cña c¸c obitan ho¸ trÞ.
2. Liªn kÕt ®«i
Trong ph©n tö NO, nguyªn tö N cã 3 electron ®éc
th©n cßn nguyªn tö «xi cã 2 electron ®éc th©n. Sù
dïng chung cÆp electron ®Çu tiªn t¹o ra mét liªn
kÕt  hay do xen phñ trôc cña 2 obitan p cña N vµ
O. Nguyªn tö N vµ oxi cßn 1 electron ®éc th©n cã
thÓ dïng chung t¹o ra mét liªn kÕt . Cã thÓ nãi
r»ng sù xen phñ bªn cña hai obitan p cña N vµ O t¹o
liªn kÕt . Ph©n tö NO cã 1 liªn kÕt ®«i, gåm
73
mét liªn kÕt  vµ mét liªn kÕt  ®-îc viÕt lµ N =
O.
3. Liªn kÕt ba
Nguyªn tö N cã 5 electron líp ngoµi cïng víi 3
electron ®écth©n trªn 3 obitan p, khi h×nh thµnh
ph©n tö N2, mçi nguyªn tö gãp 3 electron ®éc th©n
t¹o thµnh mét liªn kÕt ba. Trong liªn kÕt ba cã 1
liªn kÕt  vµ hai liªn kÕt . C«ng thøc cÊu t¹o cña
ph©n tö nit¬ cã d¹ng liªn kÕt ba :
N N
VII - HiÖu ®é ©m ®iÖn vµ ®é ph©n cùc cña liªn kÕt
1. HiÖu ®é ©m ®iÖn vµ liªn kÕt céng ho¸ trÞ kh«ng
cùc
Liªn kÕt gi÷a hai nguyªn tö cïng lo¹i nh- Cl2, H2,
F2,... lµ liªn kÕt céng ho¸ trÞ kh«ng cùc hay kh«ng
ph©n cùc. §é ©m ®iÖn cña hai nguyªn tö liªn kÕt lµ
b»ng nhau, ®é chªnh lÖch ®é ©m ®iÖn b»ng 0. CÆp
electron chung ®-îc ph©n bè mét c¸ch ®èi xøng gi÷a
hai nguyªn tö liªn kÕt. ThÝ dô c¸c liªn kÕt CHT
kh«ng ph©n cùc :
H : H ; N N ; :Cl : Cl:
2. HiÖu ®é ©m ®iÖn vµ liªn kÕt céng ho¸ trÞ cã cùc
C¸c nguyªn tè cã gi¸ trÞ ®é ©m ®iÖn kh¸c nhau,
hiÖu ®é ©m ®iÖn kh¸c 0. Khi c¸c nguyªn tö cña c¸c
nguyªn tè kh¸c nhau liªn kÕt víi nhau t¹o liªn kÕt
céng ho¸ trÞ cã cùc hay liªn kÕt céng ho¸ trÞ ph©n
cùc. CÆp electron chung bÞ hót lÖch vÒ phÝa nguyªn
tö cã ®é ©m ®iÖn lín h¬n. HiÖu ®é ©m ®iÖn gi÷a hai
nguyªn tö trong ph©n tö cµng lín, liªn kÕt céng
74
ho¸ trÞ cµng ph©n cùc. ThÝ dô vÒ liªn kÕt céng ho¸
trÞ ph©n cùc : H – Cl, H2O, H2S, …
3. HiÖu ®é ©m ®iÖn vµ liªn kÕt ion
Dùa vµo hiÖu ®é ©m ®iÖn, cã thÓ ph©n lo¹i gÇn ®óng
kiÓu liªn kÕt trong c¸c ph©n tö. NÕu hiÖu ®é ©m
®iÖn lín h¬n hoÆc b»ng 1,77 th× cã thÓ coi liªn kÕt
t¹o thµnh lµ liªn kÕt ion. NÕu hiÖu ®é ©m ®iÖn nhá
h¬n 1,77 vµ lín h¬n hoÆc b»ng 0,4 th× liªn kÕt lµ
liªn kÕt céng ho¸ trÞ cã cùc. NÕu hiÖu ®é ©m ®iÖn
b»ng 0 hoÆc nhá h¬n 0,4 th× liªn kÕt ®-îc coi lµ
liªn kÕt céng ho¸ trÞ kh«ng cùc.
Thùc tÕ kh«ng cã ranh giíi râ rµng gi÷a hai kiÓu
liªn kÕt ion vµ liªn kÕt céng ho¸ trÞ. Ng-êi ta
th-êng ®¸nh gi¸ møc ®é ion cña liªn kÕt (tÝnh b»ng
%).
VIII - M¹ng tinh thÓ
1. Tinh thÓ nguyªn tö
M¹ng tinh thÓ nguyªn tö lµ m¹ng tinh thÓ t¹o bëi
c¸c nguyªn tö n»m ë c¸c nót cña m¹ng, liªn kÕt víi
nhau b»ng liªn kÕt céng ho¸ trÞ.
Liªn kÕt céng ho¸ trÞ lµ liªn kÕt bÒn nªn c¸c tinh
thÓ nguyªn tö ®Òu cã ®é cøng lín, nhiÖt ®é nãng
ch¶y vµ nhiÖt ®é bay h¬i cao. ThÝ dô : Kim c-¬ng
cã ®é cøng lín nhÊt so víi c¸c tinh thÓ kh¸c.
2. Tinh thÓ ph©n tö
M¹ng tinh thÓ ph©n tö lµ m¹ng tinh thÓ t¹o bëi c¸c
ph©n tö n»m ë c¸c nót cña m¹ng. C¸c ph©n tö cã
liªn kÕt céng ho¸ trÞ gi÷a c¸c nguyªn tö nªn lùc
t-¬ng t¸c gi÷a c¸c ph©n tö rÊt yÕu (lùc Van-®Ðc-
Van) nªn tinh thÓ ph©n tö th-êng mÒm. Tinh thÓ
75
ph©n tö cã nhiÖt ®é nãng ch¶y thÊp. ThÝ dô m¹ng
tinh thÓ ph©n tö iot, m¹ng tinh thÓ n­íc ®¸, … ®Òu
dÔ nãng ch¶y, bay h¬i.
3. Liªn kÕt kim lo¹i vµ tinh thÓ kim lo¹i
HÇu hÕt c¸c kim lo¹i ë ®iÒu kiÖn th-êng ®Òu tån t¹i
d-íi d¹ng tinh thÓ (trõ Hg).
Liªn kÕt kim lo¹i lµ liªn kÕt ®-îc h×nh thµnh gi÷a
c¸c ion kim lo¹i ë c¸c nót m¹ng l-íi tinh thÓ vµ c¸c
electron chuyÓn ®éng tù do trong toµn m¹ng l-íi.
C¸c kim lo¹i tån t¹i d-íi 3 d¹ng tinh thÓ phæ
biÕn:
LËp ph-¬ng t©m khèi : C¸c nguyªn tö, ion kim lo¹i,
n»m trªn c¸c ®Ønh vµ t©m cña h×nh lËp ph-¬ng.
LËp ph-¬ng t©m diÖn : C¸c nguyªn tö, ion kim lo¹i
n»m trªn c¸c ®Ønh vµ t©m c¸c mÆt cña h×nh lËp
ph-¬ng.
Lôc ph-¬ng : C¸c nguyªn tö, ion kim lo¹i n»m trªn
c¸c ®Ønh vµ t©m c¸c mÆt cña h×nh lôc gi¸c ®øng vµ
ba nguyªn tö, ion n»m phÝa trong cña h×nh lôc
gi¸c.
Trong tinh thÓ kim lo¹i electron tù do, di chuyÓn
®-îc trong m¹ng nªn tinh thÓ kim lo¹i cã ¸nh kim,
dÉn ®iÖn vµ dÉn nhiÖt tèt vµ cã tÝnh dÎo.
IX - Ho¸ trÞ vµ c¸ch x¸c ®Þnh ho¸ trÞ trong hîp chÊt
Ho¸ trÞ cña nguyªn tè trong c¸c hîp chÊt ion gäi
lµ ®iÖn ho¸ trÞ vµ b»ng ®iÖn tÝch cña ion ®ã.
Ng-êi ta ghi gi¸ trÞ ®iÖn tÝch tr-íc, dÊu cña ®iÖn
tÝch sau lªn trªn kÝ hiÖu ho¸ häc cña nguyªn tè.
Ho¸ trÞ cña mét nguyªn tè trong hîp chÊt céng ho¸
trÞ gäi lµ céng ho¸ trÞ vµ b»ng sè liªn kÕt mµ
76
nguyªn tö cña nguyªn tè ®ã t¹o ra ®-îc víi c¸c
nguyªn tö kh¸c trong ph©n tö.
Trong c¸c hîp chÊt céng ho¸ trÞ cã cùc hay kh«ng
cùc, sè liªn kÕt xung quanh nguyªn tö, ®-îc x¸c
®Þnh b»ng sè cÆp electron chung t¹o ra liªn kÕt.
X - Sè oxi ho¸ cña nguyªn tè
Sè oxi ho¸ cña mét nguyªn tè trong hîp chÊt lµ
®iÖn tÝch cña nguyªn tö nguyªn tè ®ã trong ph©n tö
nÕu gi¶ ®Þnh liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tö trong
ph©n tö lµ liªn kÕt ion.
C¸c quy t¾c x¸c ®Þnh sè oxi ho¸ :
1. Sè oxi ho¸ cña nguyªn tè trong ®¬n chÊt b»ng 0.
2. Trong hîp chÊt, sè oxi ho¸ cña hi®ro b»ng +1,
trõ hi®rua kim lo¹i.
3. Sè oxi ho¸ cña oxi trong hîp chÊt b»ng 2, trõ
mét sè tr-êng hîp nh- trong ph©n tö H2O2, nguyªn tè
O cã sè oxi ho¸ b»ng 1.
4. Sè oxi ho¸ cña ion ®¬n nguyªn tö b»ng ®iÖn
tÝch cña ion.
5. Ph©n tö c¸c hîp chÊt ®Òu trung hßa ®iÖn, v× vËy
tæng sè sè oxi ho¸ trong ph©n tö hîp chÊt b»ng
kh«ng.
6. Tæng sè sè oxi ho¸ cña tÊt c¶ c¸c nguyªn tö
trong ion ®a nguyªn tö b»ng ®óng ®iÖn tÝch cña ion
®ã.
Ng-êi ta ghi sè oxi ho¸ ë phÝa trªn nguyªn tö cña
nguyªn tè t-¬ng øng. Ghi dÊu tr-íc, sè sau.
ThÝ dô :
 4 2
2S O ;
13
4N H


;
5 2
3N O
 

.

More Related Content

Viewers also liked

Nhung meo nho khi lam bai tap trac nghiem hóa
Nhung meo nho khi lam bai tap trac nghiem hóaNhung meo nho khi lam bai tap trac nghiem hóa
Nhung meo nho khi lam bai tap trac nghiem hóaTuyet Hoang
 
tai lieu hoa hay Chuong1
tai lieu hoa hay Chuong1tai lieu hoa hay Chuong1
tai lieu hoa hay Chuong1Tuyet Hoang
 
美斯樂文明中學報告
美斯樂文明中學報告美斯樂文明中學報告
美斯樂文明中學報告
j2002303
 
tai lieu hoa hay Chuong4
tai lieu hoa hay Chuong4tai lieu hoa hay Chuong4
tai lieu hoa hay Chuong4Tuyet Hoang
 
PEMBAHASAN SOAL2 NON RUTIN
PEMBAHASAN SOAL2 NON RUTINPEMBAHASAN SOAL2 NON RUTIN
PEMBAHASAN SOAL2 NON RUTIN
icha81
 
Cac công cụ hay giúp ích nhiều trong tin hoc
Cac công cụ hay giúp ích nhiều trong tin hocCac công cụ hay giúp ích nhiều trong tin hoc
Cac công cụ hay giúp ích nhiều trong tin hocTuyet Hoang
 
tai lieu hoa hay chuong 7
tai lieu hoa hay chuong 7tai lieu hoa hay chuong 7
tai lieu hoa hay chuong 7Tuyet Hoang
 
Cac dang bai tap hoa lop 9 hay
Cac dang bai tap hoa lop 9  hay Cac dang bai tap hoa lop 9  hay
Cac dang bai tap hoa lop 9 hay Tuyet Hoang
 
Link tổng hợp kiến thức hóa lớp 12 theo các dạng
Link tổng hợp kiến thức hóa lớp 12 theo các dạngLink tổng hợp kiến thức hóa lớp 12 theo các dạng
Link tổng hợp kiến thức hóa lớp 12 theo các dạngTuyet Hoang
 

Viewers also liked (16)

Chuong6
Chuong6Chuong6
Chuong6
 
Nhung meo nho khi lam bai tap trac nghiem hóa
Nhung meo nho khi lam bai tap trac nghiem hóaNhung meo nho khi lam bai tap trac nghiem hóa
Nhung meo nho khi lam bai tap trac nghiem hóa
 
tai lieu hoa hay Chuong1
tai lieu hoa hay Chuong1tai lieu hoa hay Chuong1
tai lieu hoa hay Chuong1
 
Tu dien hoa_hoc
Tu dien hoa_hocTu dien hoa_hoc
Tu dien hoa_hoc
 
Chuong5
Chuong5Chuong5
Chuong5
 
美斯樂文明中學報告
美斯樂文明中學報告美斯樂文明中學報告
美斯樂文明中學報告
 
брошюра для оглашенных
брошюра для оглашенныхброшюра для оглашенных
брошюра для оглашенных
 
tai lieu hoa hay Chuong4
tai lieu hoa hay Chuong4tai lieu hoa hay Chuong4
tai lieu hoa hay Chuong4
 
PEMBAHASAN SOAL2 NON RUTIN
PEMBAHASAN SOAL2 NON RUTINPEMBAHASAN SOAL2 NON RUTIN
PEMBAHASAN SOAL2 NON RUTIN
 
Lớp 9
Lớp 9Lớp 9
Lớp 9
 
Giai nhanh tnhh
Giai nhanh tnhhGiai nhanh tnhh
Giai nhanh tnhh
 
Cac công cụ hay giúp ích nhiều trong tin hoc
Cac công cụ hay giúp ích nhiều trong tin hocCac công cụ hay giúp ích nhiều trong tin hoc
Cac công cụ hay giúp ích nhiều trong tin hoc
 
.tai lieu sat
.tai lieu sat.tai lieu sat
.tai lieu sat
 
tai lieu hoa hay chuong 7
tai lieu hoa hay chuong 7tai lieu hoa hay chuong 7
tai lieu hoa hay chuong 7
 
Cac dang bai tap hoa lop 9 hay
Cac dang bai tap hoa lop 9  hay Cac dang bai tap hoa lop 9  hay
Cac dang bai tap hoa lop 9 hay
 
Link tổng hợp kiến thức hóa lớp 12 theo các dạng
Link tổng hợp kiến thức hóa lớp 12 theo các dạngLink tổng hợp kiến thức hóa lớp 12 theo các dạng
Link tổng hợp kiến thức hóa lớp 12 theo các dạng
 

Similar to tai lieu hoa hay Chuong3

Ch1 cau truc-tinh_the
Ch1 cau truc-tinh_theCh1 cau truc-tinh_the
Ch1 cau truc-tinh_theCat Love
 
Lý thuyết hạt cơ bản (Ts. Phạm Thúc Tuyền)
Lý thuyết hạt cơ bản (Ts. Phạm Thúc Tuyền)Lý thuyết hạt cơ bản (Ts. Phạm Thúc Tuyền)
Lý thuyết hạt cơ bản (Ts. Phạm Thúc Tuyền)
thayhoang
 
1 cong nghe-han-tig(1)
1 cong nghe-han-tig(1)1 cong nghe-han-tig(1)
1 cong nghe-han-tig(1)Hien Dinh
 
Chuong 1. sinh lý cơ-thần kinh www.mientayvn.com
Chuong 1. sinh lý cơ-thần kinh www.mientayvn.comChuong 1. sinh lý cơ-thần kinh www.mientayvn.com
Chuong 1. sinh lý cơ-thần kinh www.mientayvn.com
www. mientayvn.com
 
Lí thuyết Hóa đại cương phần cấu tạo nguyên tử
Lí thuyết Hóa đại cương phần cấu tạo nguyên tửLí thuyết Hóa đại cương phần cấu tạo nguyên tử
Lí thuyết Hóa đại cương phần cấu tạo nguyên tử
Phát Tài Nguyễn
 
Giáo trình các phương pháp gia công biến dạng.pdf
Giáo trình các phương pháp gia công biến dạng.pdfGiáo trình các phương pháp gia công biến dạng.pdf
Giáo trình các phương pháp gia công biến dạng.pdf
Man_Ebook
 
hoccokhi.vn Giáo Trình Các Phương Pháp Gia Công Biến Dạng - Lưu Đức Hòa
hoccokhi.vn Giáo Trình Các Phương Pháp Gia Công Biến Dạng - Lưu Đức Hòahoccokhi.vn Giáo Trình Các Phương Pháp Gia Công Biến Dạng - Lưu Đức Hòa
hoccokhi.vn Giáo Trình Các Phương Pháp Gia Công Biến Dạng - Lưu Đức Hòa
Học Cơ Khí
 
Nguyen ly chung ve ky thuat sieu am
Nguyen ly chung ve ky thuat sieu amNguyen ly chung ve ky thuat sieu am
Nguyen ly chung ve ky thuat sieu amquynhhuong119
 
Nguyen lý laser
Nguyen lý laserNguyen lý laser
Nguyen lý laser
CAM BA THUC
 
Nguyen lý laser
Nguyen lý laserNguyen lý laser
Nguyen lý laser
Cam Ba Thuc
 
Giao Trinh Cong Nghe Can Va Thiet Ke Lo Hinh Truc Can 2 Nhieu Tac Gia 99 Trang
Giao Trinh Cong Nghe Can Va Thiet Ke Lo Hinh Truc Can 2 Nhieu Tac Gia 99 TrangGiao Trinh Cong Nghe Can Va Thiet Ke Lo Hinh Truc Can 2 Nhieu Tac Gia 99 Trang
Giao Trinh Cong Nghe Can Va Thiet Ke Lo Hinh Truc Can 2 Nhieu Tac Gia 99 Trang
Học Cơ Khí
 
hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2
hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2
hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2
Học Cơ Khí
 
hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2
hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2
hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2
Học Cơ Khí
 
Kỹ thuật phân tích vật liệu rắn EPR
Kỹ thuật phân tích vật liệu rắn EPR Kỹ thuật phân tích vật liệu rắn EPR
Kỹ thuật phân tích vật liệu rắn EPR
nataliej4
 
hoccokhi.vn Giáo Trình Nguyên Lý Máy - Lê Cung, 170 Trang
hoccokhi.vn Giáo Trình Nguyên Lý Máy - Lê Cung, 170 Tranghoccokhi.vn Giáo Trình Nguyên Lý Máy - Lê Cung, 170 Trang
hoccokhi.vn Giáo Trình Nguyên Lý Máy - Lê Cung, 170 Trang
Học Cơ Khí
 
giao trinh nguyen ly may le cung 170 trang
giao trinh nguyen ly may le cung 170 tranggiao trinh nguyen ly may le cung 170 trang
giao trinh nguyen ly may le cung 170 trang
Học Cơ Khí
 
Giao trinh nguyen_ly_may
Giao trinh nguyen_ly_mayGiao trinh nguyen_ly_may
Giao trinh nguyen_ly_may
thai lehong
 
439 gtnguyenlymay 9758
439 gtnguyenlymay 9758439 gtnguyenlymay 9758
439 gtnguyenlymay 9758Linh Nguyễn
 

Similar to tai lieu hoa hay Chuong3 (20)

Ch1 cau truc-tinh_the
Ch1 cau truc-tinh_theCh1 cau truc-tinh_the
Ch1 cau truc-tinh_the
 
Lý thuyết hạt cơ bản (Ts. Phạm Thúc Tuyền)
Lý thuyết hạt cơ bản (Ts. Phạm Thúc Tuyền)Lý thuyết hạt cơ bản (Ts. Phạm Thúc Tuyền)
Lý thuyết hạt cơ bản (Ts. Phạm Thúc Tuyền)
 
1 cong nghe-han-tig(1)
1 cong nghe-han-tig(1)1 cong nghe-han-tig(1)
1 cong nghe-han-tig(1)
 
Chuong 1. sinh lý cơ-thần kinh www.mientayvn.com
Chuong 1. sinh lý cơ-thần kinh www.mientayvn.comChuong 1. sinh lý cơ-thần kinh www.mientayvn.com
Chuong 1. sinh lý cơ-thần kinh www.mientayvn.com
 
Lí thuyết Hóa đại cương phần cấu tạo nguyên tử
Lí thuyết Hóa đại cương phần cấu tạo nguyên tửLí thuyết Hóa đại cương phần cấu tạo nguyên tử
Lí thuyết Hóa đại cương phần cấu tạo nguyên tử
 
Nguyenly sa
Nguyenly saNguyenly sa
Nguyenly sa
 
Giáo trình các phương pháp gia công biến dạng.pdf
Giáo trình các phương pháp gia công biến dạng.pdfGiáo trình các phương pháp gia công biến dạng.pdf
Giáo trình các phương pháp gia công biến dạng.pdf
 
hoccokhi.vn Giáo Trình Các Phương Pháp Gia Công Biến Dạng - Lưu Đức Hòa
hoccokhi.vn Giáo Trình Các Phương Pháp Gia Công Biến Dạng - Lưu Đức Hòahoccokhi.vn Giáo Trình Các Phương Pháp Gia Công Biến Dạng - Lưu Đức Hòa
hoccokhi.vn Giáo Trình Các Phương Pháp Gia Công Biến Dạng - Lưu Đức Hòa
 
Nguyen ly chung ve ky thuat sieu am
Nguyen ly chung ve ky thuat sieu amNguyen ly chung ve ky thuat sieu am
Nguyen ly chung ve ky thuat sieu am
 
Benh ly xuong khop
Benh ly xuong khopBenh ly xuong khop
Benh ly xuong khop
 
Nguyen lý laser
Nguyen lý laserNguyen lý laser
Nguyen lý laser
 
Nguyen lý laser
Nguyen lý laserNguyen lý laser
Nguyen lý laser
 
Giao Trinh Cong Nghe Can Va Thiet Ke Lo Hinh Truc Can 2 Nhieu Tac Gia 99 Trang
Giao Trinh Cong Nghe Can Va Thiet Ke Lo Hinh Truc Can 2 Nhieu Tac Gia 99 TrangGiao Trinh Cong Nghe Can Va Thiet Ke Lo Hinh Truc Can 2 Nhieu Tac Gia 99 Trang
Giao Trinh Cong Nghe Can Va Thiet Ke Lo Hinh Truc Can 2 Nhieu Tac Gia 99 Trang
 
hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2
hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2
hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2
 
hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2
hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2
hoccokhi.vn Giáo Trình Công Nghệ Cán Và Thiết Kế Lỗ Hình Trục Cán 2
 
Kỹ thuật phân tích vật liệu rắn EPR
Kỹ thuật phân tích vật liệu rắn EPR Kỹ thuật phân tích vật liệu rắn EPR
Kỹ thuật phân tích vật liệu rắn EPR
 
hoccokhi.vn Giáo Trình Nguyên Lý Máy - Lê Cung, 170 Trang
hoccokhi.vn Giáo Trình Nguyên Lý Máy - Lê Cung, 170 Tranghoccokhi.vn Giáo Trình Nguyên Lý Máy - Lê Cung, 170 Trang
hoccokhi.vn Giáo Trình Nguyên Lý Máy - Lê Cung, 170 Trang
 
giao trinh nguyen ly may le cung 170 trang
giao trinh nguyen ly may le cung 170 tranggiao trinh nguyen ly may le cung 170 trang
giao trinh nguyen ly may le cung 170 trang
 
Giao trinh nguyen_ly_may
Giao trinh nguyen_ly_mayGiao trinh nguyen_ly_may
Giao trinh nguyen_ly_may
 
439 gtnguyenlymay 9758
439 gtnguyenlymay 9758439 gtnguyenlymay 9758
439 gtnguyenlymay 9758
 

tai lieu hoa hay Chuong3

  • 1. 64 Ch-¬ng 3 liªn kÕt ho¸ häc A. Tãm t¾t lÝ thuyÕt I - Liªn kÕt ho¸ häc Liªn kÕt ho¸ häc lµ mèi liªn kÕt ®-îc thùc hiÖn do t-¬ng t¸c gi÷a hai nguyªn tö trong ph©n tö ®¬n chÊt hay hîp chÊt. C¸c khÝ hiÕm cã cÊu h×nh electron nguyªn tö bÒn v÷ng (2 ®èi víi heli vµ 8 ®èi víi c¸c nguyªn tè kh¸c) nªn ë ®iÒu kiÖn b×nh th-êng c¸c nguyªn tö khÝ hiÕm tån t¹i ®éc lËp. Trong khi ®ã c¸c nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè kh¸c cã xu h-íng liªn kÕt ®Ó t¹o thµnh ph©n tö hay tinh thÓ. Khi t¹o liªn kÕt sÏ cã sù gi¶m n¨ng l-îng. Theo quy t¾c b¸t tö (8 electron) th× c¸c nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè cã khuynh h-íng liªn kÕt víi c¸c nguyªn tö kh¸c ®Ó ®¹t ®-îc cÊu h×nh electron v÷ng bÒn cña c¸c khÝ hiÕm. Dùa vµo quy t¾c b¸t tö, cã thÓ gi¶i thÝch sù h×nh thµnh c¸c lo¹i liªn kÕt trong ph©n tö vµ viÕt ®-îc c¸c c«ng thøc cÊu t¹o ph©n tö. CÇn chó ý r»ng cã nhiÒu tr-êng hîp quy t¾c b¸t tö kh«ng ®-îc tu©n theo mét c¸ch ®Çy ®ñ. II - Liªn kÕt ion 1. Kh¸i niÖm ion Trong nguyªn tö, nguyªn tö trung hoµ ®iÖn do sè proton b»ng sè electron. Khi mÊt ®i electron, nguyªn tö sÏ trë thµnh h¹t mang ®iÖn tÝch d-¬ng
  • 2. 65 (cation). Khi nhËn electron, nguyªn tö sÏ trë thµnh h¹t mang ®iÖn tÝch ©m (anion). Qu¸ tr×nh t¹o thµnh c¸c cation ®-îc biÓu diÔn b»ng ph-¬ng tr×nh ho¸ häc : K K+ + e Mg Mg2+ + 2e Al Al3+ + 3e Ion d-¬ng hay cation ®-îc gäi tªn theo tªn kim lo¹i t-¬ng øng, nh- ion kali (K+), ion magie (Mg2+), ion nh«m (Al3+), v.v... Qu¸ tr×nh t¹o thµnh c¸c anion ®-îc biÓu diÔn b»ng ph-¬ng tr×nh ho¸ häc : F + e F  O + 2 e O2 S + 2 e S2 Ion ©m hay anion ®-îc gäi tªn b»ng tªn c¸c gèc axit t-¬ng øng, thÝ dô c¸c ion F , S2 lÇn l-ît ®-îc gäi lµ ion florua, clorua, sunfua trõ ion O2 ®-îc gäi lµ ion oxit. C¸c ion kh«ng chØ gåm mét nguyªn tö (ion ®¬n nguyªn tö) nh- Li+, Mg2+, Al3+, F , S2 mµ cã thÓ lµ nhãm nguyªn tö (ion ®a nguyªn tö) nh- ion amoni NH4 +, ion nitrat N 3O , ion sunfat S 2 4O  , ion photphat P 3 4O  .... 2. Sù t¹o thµnh liªn kÕt ion
  • 3. 66 a) Sù t¹o thµnh liªn kÕt ion cña ph©n tö 2 nguyªn tö XÐt sù h×nh thµnh liªn kÕt ion trong ph©n tö natri clorua (NaCl). Nguyªn tö Na nh-êng mét electron trë thµnh ion Na+ víi cÊu h×nh electron cña nguyªn tö khÝ hiÕm Ne. Nguyªn tö clo nhËn thªm 1 electron trë thµnh ion Cl cã cÊu h×nh electron cña nguyªn tö khÝ hiÕm Ar. C¸c ion Na+ vµ Cl cã ®iÖn tÝch tr¸i dÊu, hót nhau t¹o nªn liªn kÕt ion trong ph©n tö NaCl. b) Sù t¹o thµnh liªn kÕt ion trong ph©n tö nhiÒu nguyªn tö XÐt ph©n tö MgCl2. Nguyªn tö magie cho ®i 2 electron vµ trë thµnh ion Mg2+cã cÊu h×nh electron gièng nguyªn tö khÝ hiÕm Ne. Ion Cl cã cÊu h×nh electron cña khÝ hiÕm Ar. Lùc hót tÜnh ®iÖn gi÷a ion Mg2+ vµ c¸c ion Cl t¹o hai liªn kÕt ion trong ph©n tö MgCl2. Liªn kÕt ion lµ liªn kÕt ®-îc t¹o thµnh do lùc hót tÜnh ®iÖn gi÷a c¸c ion mang ®iÖn tÝch tr¸i dÊu. 3. M¹ng tinh thÓ ion Lùc hót tÜnh ®iÖn kh«ng cã tÝnh ®Þnh h-íng (chØ phô thuéc kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ion) vµ kh«ng cã tÝnh b·o hoµ (nhiÒu ion tr¸i dÊu bao quanh). C¸c ph©n tö ion cã xu h-íng hót nhau t¹o thµnh m¹ng l-íi tinh thÓ ion trong ®ã mçi ion d-¬ng ®-îc bao quanh b»ng nhiÒu ion ©m vµ ng-îc l¹i. ThÝ dô m¹ng tinh thÓ NaCl :
  • 4. 67 Tinh thÓ NaCl cã cÊu tróc h×nh lËp ph-¬ng. C¸c ion Na+ vµ Cl n»m ë c¸c nót cña m¹ng tinh thÓ mét c¸ch lu©n phiªn. Trong tinh thÓ NaCl ta thÊy cø mét ion Na+ ®-îc bao quanh bëi 6 ion Cl . Ng-îc l¹i mét ion Cl ®-îc bao quanh bëi 6 ion Na+. CÊu tróc tinh thÓ nh- trªn ®-îc lÆp l¹i t¹o ra c¸c h¹t muèi ¨n. Tuy kh«ng cã ph©n tö NaCl riªng biÖt nh-ng ng-êi ta chØ viÕt ®¬n gi¶n NaCl ®Ó chØ c¸c ph©n tö muèi ¨n. C¸c hîp chÊt ion kh¸c nh- : KCl, MgCl2 … còng t-¬ng tù. C¸c hîp chÊt ion th-êng tån t¹i ë d¹ng tinh thÓ, bÒn v÷ng vµ th-êng cã nhiÖt ®é nãng ch¶y vµ nhiÖt ®é s«i kh¸ cao. C¸c ph©n tö ion chØ tån t¹i riªng rÏ khi chóng ë tr¹ng th¸i h¬i. III - Sù h×nh thµnh liªn kÕt céng ho¸ trÞ Liªn kÕt céng ho¸ trÞ lµ liªn kÕt ®-îc h×nh thµnh b»ng sù dïng chung mét hay nhiÒu cÆp electron cña hai nguyªn tö tham gia liªn kÕt. 1. Liªn kÕt céng ho¸ trÞ trong c¸c ph©n tö ®¬n chÊt Trong c¸c ph©n tö ®¬n chÊt, c¸c cÆp electron dïng chung kh«ng bÞ hót lÖch vÒ nguyªn tö nµo. Liªn kÕt lo¹i nµy ®-îc gäi lµ liªn kÕt céng ho¸ trÞ kh«ng ph©n cùc. Liªn kÕt céng ho¸ trÞ cßn ®-îc biÓu diÔn
  • 5. 68 b»ng sù xen phñ gi÷a c¸c obitan ho¸ trÞ cña c¸c nguyªn tö. ThÝ dô 1: Liªn kÕt céng ho¸ trÞ trong ph©n tö hi®ro ®-îc biÓu diÔn b»ng sù xen phñ hai obitan 1s cña 2 nguyªn tö H. H×nh 3.2 - Sù t¹o thµnh ph©n tö hi®ro Liªn kÕt céng ho¸ trÞ trong ph©n tö hi®ro cßn ®-îc biÓu diÔn b»ng sù dïng chung 2 electron ®éc th©n nh- sau : H H H : H  §«i electron chung ®-îc gäi lµ cÆp electron liªn kÕt. C«ng thøc H : H gäi lµ c«ng thøc electron. NÕu biÓu diÔn 1 cÆp electron b»ng mét g¹ch nèi gi÷a kÝ hiÖu c¸c nguyªn tö : H  H, ta cã c«ng thøc cÊu t¹o. ThÝ dô 2: Sù h×nh thµnh liªn kÕt céng ho¸ trÞ gi÷a hai nguyªn tö clo lµ do sù xen phñ gi÷a hai obitan p chøa electron ®éc th©n cña mçi nguyªn tö clo. H×nh 3.3 - Sù xen phñ 2 obitan p t¹o thµnh liªn kÕt ClCl trong ph©n tö Cl2 Do sù dïng chung cÆp electron, trong ph©n tö Cl2, mçi nguyªn tö clo ®¹t ®-îc cÊu h×nh 8 electron gièng khÝ hiÕm Ar:
  • 6. 69 C«ng thøc cÊu t¹o ph©n tö Cl2 : ClCl. 2. Liªn kÕt céng ho¸ trÞ trong c¸c ph©n tö hîp chÊt Liªn kÕt ho¸ häc trong ph©n tö hîp chÊt HCl ®-îc h×nh thµnh nhê sù xen phñ gi÷a obitan 1s cña nguyªn tö hi®ro vµ obitan 3p cã 1 electron ®éc th©n cña nguyªn tö clo: Khi dïng chung mét ®«i electron trong ph©n tö hi®ro clorua HCl, nguyªn tö H ®¹t ®-îc cÊu h×nh 2 electron gièng khÝ hiÕm He, nguyªn tö clo ®¹t ®-îc cÊu h×nh 8 electron gièng khÝ hiÕm Ar. H Cl H Cl        C«ng thøc cÊu t¹o cña ph©n tö HCl : H  Cl. Trong ph©n tö hi®ro sunfua H2S : Nguyªn tö H cã 1 electron vµ nguyªn tö S cã 6 electron (víi 2 electron ®éc th©n) ë líp ngoµi cïng. Mçi nguyªn tö H gãp 1 electron vµ nguyªn tö S gãp 2 electron ®éc th©n, ta cã 2 ®«i electron chung øng víi 2 liªn kÕt S  H. Nguyªn tö S ®¹t cÊu h×nh 8 electron ë líp ngoµi cïng, c¸c nguyªn tö H ®Òu ®¹t cÊu h×nh 2 electron. H S H H :S: H      C«ng thøc electron NÕu cÆp electron chung chØ do mét nguyªn tö ®ãng gãp th× liªn kÕt gi÷a hai nguyªn tö lµ liªn kÕt cho - nhËn.
  • 7. 70 ThÝ dô : §èi víi ph©n tö SO2 c«ng thøc electron, c«ng thøc cÊu t¹o cã thÓ biÓu diÔn nh- sau : C«ng thøc electron C«ng thøc cÊu t¹o IV - Kh¸i niÖm vÒ sù lai ho¸ §Ó gi¶i thÝch h×nh d¹ng cña c¸c ph©n tö cã thÓ sö dông thuyÕt lai ho¸. Theo thuyÕt lai ho¸, khi nguyªn tö C tham gia liªn kÕt víi bèn nguyªn tö H t¹o thµnh ph©n tö CH4 th× obitan 2s ®· tæ hîp (trén lÉn) víi ba obitan 2p t¹o thµnh bèn obitan míi gièng hÖt nhau, gäi lµ bèn obitan lai ho¸ sp3. Bèn obitan lai ho¸ sp3 xen phñ víi bèn obitan 1s cña bèn nguyªn tö H t¹o thµnh bèn liªn kÕt C-H gièng hÖt nhau. Sù lai ho¸ obitan lµ sù tæ hîp (trén lÉn) c¸c obitan ho¸ trÞ ë c¸c ph©n líp kh¸c nhau t¹o thµnh c¸c obitan lai ho¸ cã h×nh d¹ng gièng hÖt nhau, kh¸c nhau vÒ ®Þnh h-íng trong kh«ng gian ®Î t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc xen phñ t¹o liªn kÕt.Cã mét sè kiÓu lai ho¸ th-êng gÆp. 1. Lai ho¸ sp : §ã lµ sù tæ hîp 1 obitan s víi 1 obitan p t¹o thµnh 2 obitan lai ho¸ sp h-íng vÒ hai phÝa cña ®-êng th¼ng: Tr¹ng th¸i lai ho¸ sp cña nguyªn tö beri Sù xen phñ c¸c obitan t¹o liªn kÕt BeH Sù lai ho¸ sp vµ sù xen phñ c¸c obitan t¹o liªn kÕt trong BeH2 2. Lai ho¸ sp2 : §ã lµ sù tæ hîp 1 obitan s víi 2 obitan p t¹o thµnh 3 obitan lai ho¸ sp2 n»m trong 1AOs + 1AOp
  • 8. 71 mét mÆt ph¼ng, ®Þnh h-íng tõ t©m ®Õn ®Ønh cña tam gi¸c ®Òu: 3. Lai ho¸ sp3 : §ã lµ sù tæ hîp 1 obitan s víi 3 obitan p t¹o thµnh 4 obitan lai ho¸ sp3 ®Þnh h-íng tõ t©m ®Õn 4 ®Ønh cña h×nh tø diÖn ®Òu, c¸c trôc ®èi xøng cña chóng t¹o víi nhau 1 gãc 109o28’: Sù lai ho¸ sp3 vµ sù xen phñ obitan t¹o thµnh ph©n tö CH4 (Gãc liªn kÕt HCH b»ng 109o28') V - Liªn kÕt  vµ liªn kÕt  - Sù xen phñ trôc vµ xen phñ bªn Sù xen phñ trong ®ã trôc cña c¸c obitan liªn kÕt trïng víi ®-êng nèi hai h¹t nh©n cña hai nguyªn tö liªn kÕt gäi lµ sù xen phñ trôc. Sù xen phñ trôc t¹o liªn kÕt  (xÝch ma). Sù xen phñ trong ®ã trôc cña c¸c obitan liªn kÕt song song víi nhau vµ vu«ng gãc víi ®-êng nèi hai Sù lai ho¸ sp2vµ sù xen phñ c¸c obitan h×nh thµnh c¸c liªn kÕt trong ph©n tö BF3
  • 9. 72 h¹t nh©n cu¶ hai nguyªn tö liªn kÕt ®-îc gäi lµ xen phñ bªn. Sù xen phñ bªn t¹o liªn kÕt  (pi). Vi - Liªn kÕt ®¬n, liªn kÕt ®«i vµ liªn kÕt ba 1. Liªn kÕt ®¬n Khi c¸c nguyªn tö trong c¸c ph©n tö ®· xÐt nh- H  H, Cl  Cl , H  Cl sö dông chung 1 cÆp electron ta nãi chóng liªn kÕt víi nhau b»ng liªn kÕt ®¬n. Liªn kÕt ®¬n lu«n lu«n lµ liªn kÕt . Liªn kÕt ®¬n hay liªn kÕt  ®-îc t¹o thµnh do sù xen phñ trôc cña c¸c obitan ho¸ trÞ. 2. Liªn kÕt ®«i Trong ph©n tö NO, nguyªn tö N cã 3 electron ®éc th©n cßn nguyªn tö «xi cã 2 electron ®éc th©n. Sù dïng chung cÆp electron ®Çu tiªn t¹o ra mét liªn kÕt  hay do xen phñ trôc cña 2 obitan p cña N vµ O. Nguyªn tö N vµ oxi cßn 1 electron ®éc th©n cã thÓ dïng chung t¹o ra mét liªn kÕt . Cã thÓ nãi r»ng sù xen phñ bªn cña hai obitan p cña N vµ O t¹o liªn kÕt . Ph©n tö NO cã 1 liªn kÕt ®«i, gåm
  • 10. 73 mét liªn kÕt  vµ mét liªn kÕt  ®-îc viÕt lµ N = O. 3. Liªn kÕt ba Nguyªn tö N cã 5 electron líp ngoµi cïng víi 3 electron ®écth©n trªn 3 obitan p, khi h×nh thµnh ph©n tö N2, mçi nguyªn tö gãp 3 electron ®éc th©n t¹o thµnh mét liªn kÕt ba. Trong liªn kÕt ba cã 1 liªn kÕt  vµ hai liªn kÕt . C«ng thøc cÊu t¹o cña ph©n tö nit¬ cã d¹ng liªn kÕt ba : N N VII - HiÖu ®é ©m ®iÖn vµ ®é ph©n cùc cña liªn kÕt 1. HiÖu ®é ©m ®iÖn vµ liªn kÕt céng ho¸ trÞ kh«ng cùc Liªn kÕt gi÷a hai nguyªn tö cïng lo¹i nh- Cl2, H2, F2,... lµ liªn kÕt céng ho¸ trÞ kh«ng cùc hay kh«ng ph©n cùc. §é ©m ®iÖn cña hai nguyªn tö liªn kÕt lµ b»ng nhau, ®é chªnh lÖch ®é ©m ®iÖn b»ng 0. CÆp electron chung ®-îc ph©n bè mét c¸ch ®èi xøng gi÷a hai nguyªn tö liªn kÕt. ThÝ dô c¸c liªn kÕt CHT kh«ng ph©n cùc : H : H ; N N ; :Cl : Cl: 2. HiÖu ®é ©m ®iÖn vµ liªn kÕt céng ho¸ trÞ cã cùc C¸c nguyªn tè cã gi¸ trÞ ®é ©m ®iÖn kh¸c nhau, hiÖu ®é ©m ®iÖn kh¸c 0. Khi c¸c nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè kh¸c nhau liªn kÕt víi nhau t¹o liªn kÕt céng ho¸ trÞ cã cùc hay liªn kÕt céng ho¸ trÞ ph©n cùc. CÆp electron chung bÞ hót lÖch vÒ phÝa nguyªn tö cã ®é ©m ®iÖn lín h¬n. HiÖu ®é ©m ®iÖn gi÷a hai nguyªn tö trong ph©n tö cµng lín, liªn kÕt céng
  • 11. 74 ho¸ trÞ cµng ph©n cùc. ThÝ dô vÒ liªn kÕt céng ho¸ trÞ ph©n cùc : H – Cl, H2O, H2S, … 3. HiÖu ®é ©m ®iÖn vµ liªn kÕt ion Dùa vµo hiÖu ®é ©m ®iÖn, cã thÓ ph©n lo¹i gÇn ®óng kiÓu liªn kÕt trong c¸c ph©n tö. NÕu hiÖu ®é ©m ®iÖn lín h¬n hoÆc b»ng 1,77 th× cã thÓ coi liªn kÕt t¹o thµnh lµ liªn kÕt ion. NÕu hiÖu ®é ©m ®iÖn nhá h¬n 1,77 vµ lín h¬n hoÆc b»ng 0,4 th× liªn kÕt lµ liªn kÕt céng ho¸ trÞ cã cùc. NÕu hiÖu ®é ©m ®iÖn b»ng 0 hoÆc nhá h¬n 0,4 th× liªn kÕt ®-îc coi lµ liªn kÕt céng ho¸ trÞ kh«ng cùc. Thùc tÕ kh«ng cã ranh giíi râ rµng gi÷a hai kiÓu liªn kÕt ion vµ liªn kÕt céng ho¸ trÞ. Ng-êi ta th-êng ®¸nh gi¸ møc ®é ion cña liªn kÕt (tÝnh b»ng %). VIII - M¹ng tinh thÓ 1. Tinh thÓ nguyªn tö M¹ng tinh thÓ nguyªn tö lµ m¹ng tinh thÓ t¹o bëi c¸c nguyªn tö n»m ë c¸c nót cña m¹ng, liªn kÕt víi nhau b»ng liªn kÕt céng ho¸ trÞ. Liªn kÕt céng ho¸ trÞ lµ liªn kÕt bÒn nªn c¸c tinh thÓ nguyªn tö ®Òu cã ®é cøng lín, nhiÖt ®é nãng ch¶y vµ nhiÖt ®é bay h¬i cao. ThÝ dô : Kim c-¬ng cã ®é cøng lín nhÊt so víi c¸c tinh thÓ kh¸c. 2. Tinh thÓ ph©n tö M¹ng tinh thÓ ph©n tö lµ m¹ng tinh thÓ t¹o bëi c¸c ph©n tö n»m ë c¸c nót cña m¹ng. C¸c ph©n tö cã liªn kÕt céng ho¸ trÞ gi÷a c¸c nguyªn tö nªn lùc t-¬ng t¸c gi÷a c¸c ph©n tö rÊt yÕu (lùc Van-®Ðc- Van) nªn tinh thÓ ph©n tö th-êng mÒm. Tinh thÓ
  • 12. 75 ph©n tö cã nhiÖt ®é nãng ch¶y thÊp. ThÝ dô m¹ng tinh thÓ ph©n tö iot, m¹ng tinh thÓ n­íc ®¸, … ®Òu dÔ nãng ch¶y, bay h¬i. 3. Liªn kÕt kim lo¹i vµ tinh thÓ kim lo¹i HÇu hÕt c¸c kim lo¹i ë ®iÒu kiÖn th-êng ®Òu tån t¹i d-íi d¹ng tinh thÓ (trõ Hg). Liªn kÕt kim lo¹i lµ liªn kÕt ®-îc h×nh thµnh gi÷a c¸c ion kim lo¹i ë c¸c nót m¹ng l-íi tinh thÓ vµ c¸c electron chuyÓn ®éng tù do trong toµn m¹ng l-íi. C¸c kim lo¹i tån t¹i d-íi 3 d¹ng tinh thÓ phæ biÕn: LËp ph-¬ng t©m khèi : C¸c nguyªn tö, ion kim lo¹i, n»m trªn c¸c ®Ønh vµ t©m cña h×nh lËp ph-¬ng. LËp ph-¬ng t©m diÖn : C¸c nguyªn tö, ion kim lo¹i n»m trªn c¸c ®Ønh vµ t©m c¸c mÆt cña h×nh lËp ph-¬ng. Lôc ph-¬ng : C¸c nguyªn tö, ion kim lo¹i n»m trªn c¸c ®Ønh vµ t©m c¸c mÆt cña h×nh lôc gi¸c ®øng vµ ba nguyªn tö, ion n»m phÝa trong cña h×nh lôc gi¸c. Trong tinh thÓ kim lo¹i electron tù do, di chuyÓn ®-îc trong m¹ng nªn tinh thÓ kim lo¹i cã ¸nh kim, dÉn ®iÖn vµ dÉn nhiÖt tèt vµ cã tÝnh dÎo. IX - Ho¸ trÞ vµ c¸ch x¸c ®Þnh ho¸ trÞ trong hîp chÊt Ho¸ trÞ cña nguyªn tè trong c¸c hîp chÊt ion gäi lµ ®iÖn ho¸ trÞ vµ b»ng ®iÖn tÝch cña ion ®ã. Ng-êi ta ghi gi¸ trÞ ®iÖn tÝch tr-íc, dÊu cña ®iÖn tÝch sau lªn trªn kÝ hiÖu ho¸ häc cña nguyªn tè. Ho¸ trÞ cña mét nguyªn tè trong hîp chÊt céng ho¸ trÞ gäi lµ céng ho¸ trÞ vµ b»ng sè liªn kÕt mµ
  • 13. 76 nguyªn tö cña nguyªn tè ®ã t¹o ra ®-îc víi c¸c nguyªn tö kh¸c trong ph©n tö. Trong c¸c hîp chÊt céng ho¸ trÞ cã cùc hay kh«ng cùc, sè liªn kÕt xung quanh nguyªn tö, ®-îc x¸c ®Þnh b»ng sè cÆp electron chung t¹o ra liªn kÕt. X - Sè oxi ho¸ cña nguyªn tè Sè oxi ho¸ cña mét nguyªn tè trong hîp chÊt lµ ®iÖn tÝch cña nguyªn tö nguyªn tè ®ã trong ph©n tö nÕu gi¶ ®Þnh liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tö trong ph©n tö lµ liªn kÕt ion. C¸c quy t¾c x¸c ®Þnh sè oxi ho¸ : 1. Sè oxi ho¸ cña nguyªn tè trong ®¬n chÊt b»ng 0. 2. Trong hîp chÊt, sè oxi ho¸ cña hi®ro b»ng +1, trõ hi®rua kim lo¹i. 3. Sè oxi ho¸ cña oxi trong hîp chÊt b»ng 2, trõ mét sè tr-êng hîp nh- trong ph©n tö H2O2, nguyªn tè O cã sè oxi ho¸ b»ng 1. 4. Sè oxi ho¸ cña ion ®¬n nguyªn tö b»ng ®iÖn tÝch cña ion. 5. Ph©n tö c¸c hîp chÊt ®Òu trung hßa ®iÖn, v× vËy tæng sè sè oxi ho¸ trong ph©n tö hîp chÊt b»ng kh«ng. 6. Tæng sè sè oxi ho¸ cña tÊt c¶ c¸c nguyªn tö trong ion ®a nguyªn tö b»ng ®óng ®iÖn tÝch cña ion ®ã. Ng-êi ta ghi sè oxi ho¸ ë phÝa trªn nguyªn tö cña nguyªn tè t-¬ng øng. Ghi dÊu tr-íc, sè sau. ThÝ dô :  4 2 2S O ; 13 4N H   ; 5 2 3N O    .