Το ταξίδι μας στην Ευρώπη με όχημα τη φαντασία και την αιωνόβια ελιά του σχολείου μας-σήμα κατατεθέν!Η εργασία του 2.Θ.Δ.Σ Γερακίου Αμαλιάδας, Ηλείας στα πλαίσια του προγράμματος Teachers for Europe!Ευχαριστούμε για τη μοναδική εμπειρία τον πρεσβευτή ν. Ηλείας, κ.Κωνσταντίνο Τσογλή!

1. 0
Το ταξίδι της ελιάς στην
Ευρώπη
Υποψήφια Teacher for Europe: Χρυσανθακοπούλου Ελένη
Επιβλέπων επιμορφωτής: Κωνσταντίνος Τσογλής
2/Θ Δ.Σ Γερακίου
Γεράκι, 2017

2. 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………………………………………………..........3-5
1.ΙΔΕΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ TEACHERS FOR EUROPE……..6
1.1.ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΙΔΕΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ
ΕΝΩΣΗΣ.........................................................................................................................7-8
2.ΠΡΟΦΙΛ ΕΡΓΑΣΙΑΣ……………………………………………………………………………….9
3.ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ-ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ…………………………10
3.1 ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ………………………………………………………..11
3.2 ΤΑΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΘΗΚΕ………………………………………………11
3.3 ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ…………………………………………11
3.4 ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ……………………………………………………………………………………….11
4.ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ-ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗ
ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ ………………………………………………………………….11-13
4.1 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ……………………………………………………14
4.2 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΙ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΧΟΙ………………………………………………….14
4.3 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ
4.3.1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ……………………………………………………………..15
4.3.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ………………………………………………………16
4.3.3 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΑΦΟΡΜΗΣΗΣ…………………………………………………….17-
20
5.ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ……………………………………………………….20-
47
6.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ………………………………………………………….48

3. 2
7.ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ……………………49-50
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………………………………………………………………………………………51
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ……………………………………………………………………………………..52
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ………………………………………………………………………………………53-90

4. 3
Είμαι του ήλιου η θυγατέρα
Η πιο απ’ όλες χαϊδευτή
Χρόνια η αγάπη του πατέρα
Σ΄ αυτό τον κόσμο με κρατεί
Όσο να πέσω νεκρωμένη
Αυτόν το μάτι μου ζητεί.
Είμ’ η ελιά η τιμημένη

5. 4
1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ελιά είναι ένα από τα πιο παλιά δέντρα που έδωσαν τροφή στον
άνθρωπο και θεωρείται ίσως το πιο σημαντικό, γιατί προσφέρει εκτός από το
ελαιόλαδο και τους πολύτιμους καρπούς της. Η ιστορία της, η καλλιέργειά της ,
οι καρποί της και ο χυμός της συνδέθηκαν άρρηκτα με τους λαούς της
Μεσογείου και ευδοκίμησε σε μέρη άγονα και πετρώδη, κάτω από τον
μεσογειακό ήλιο. « Είσαι του ήλιου η θυγατέρα», αναφέρει στο ποίημά του ο
Κωστής Παλαμάς για να εξυμνήσει το πολύτιμο αυτό δέντρο που αγαπάει τη
θάλασσα και το οποίο, σύμφωνα με τον ξακουστό μύθο, έδωσε τη νίκη στη Θεά
Αθηνά στη διαμάχη της με τον Ποσειδώνα για την ονοματοδοσία της πόλης των
Αθηνών. Αποτελεί ίσως το μοναδικό εκείνο δέντρο που συνόδευε τους λαούς της
Μεσογείου, τόσο σε περιόδους ευμάρειας, όσο και σε περιόδους στέρησης.
Οι καρποί της ελιάς, το λάδι, αλλά και τα κλαδιά της, χρησιμοποιήθηκαν
για ανθηρό εμπόριο, έθρεψαν υγιεινά γενιές και γενιές, πρόσφεραν μακροζωία,
θεράπευσαν από ασθένειες, φώτισαν, καλλώπισαν, στεφάνωσαν, συνδέθηκαν
με πολλούς μύθους- θρύλους και συνδέθηκαν με την ιστορία και τον πολιτισμό
της Ανατολικής Μεσογείου. Οι Έλληνες ήταν ο πρώτος λαός που καλλιέργησε
την ελιά στον ευρωπαϊκό μεσογειακό χώρο, καθώς όπως αναφέρει ο Πλίνιος το
580 π.χ, ούτε το Λάτιο, ούτε η Ισπανία γνώριζαν την ελιά και την καλλιέργειά
της.
Σύμφωνα με ιστορικές πληροφορίες, οι αρχαίοι Έλληνες μετέφεραν την
καλλιέργεια της ελιάς στις αποικίες τους, στη Σικελία, στη Νότια Γαλλία και στη
δυτική ακτή της Ισπανίας με αποτέλεσμα η ελιά να είναι συνδεδεμένη με μία
μακραίωνη εξερεύνηση των Ελλήνων σε όλα τα πλάτη και μήκη της Γης αλλά και
προνόμιο των Ελλήνων να την έχουν συνδέσει με την περίφημη μεσογειακή
κουζίνα.
Όλα τα παραπάνω και πολλά περισσότερα συντέλεσαν στην επιλογή του
συγκεκριμένου θέματος. Ένα μικρό σχολείο, με μία αιωνόβια ελιά στο προαύλιό
του και χωράφια με ελιές ως εκεί που φτάνει η ματιά μας από την σχολική
αίθουσα, μάς έδωσε το ερέθισμα όχι μόνο να ασχοληθούμε περισσότερο και να
μάθουμε για το θέμα, αλλά να το ερευνήσουμε και να το εξακτινώσουμε σε όλη

6. 5
την Ευρώπη και ειδικότερα στις χώρες εκείνες που είναι μεσογειακές και
χρησιμοποιούν το ελαιόλαδο, τόσο στη διατροφή, όσο και στον καλλωπισμό,
καθώς και σε άλλους τομείς της καθημερινής τους ζωής.
Abstract
The olive tree is one of the oldest trees that gave food to humans and is
perhaps considered the most important because it offers besides olive oil and its
valuable fruits. Her history, her cultivation, her fruits and her juice were
inseparably linked to the peoples of the Mediterranean, and she flourished in
stony and rocky places under the Mediterranean sun. "You are the daughter of
the sun," says Kostis Palamas in his poem to commemorate this precious tree
that loves the sea and which, according to the famous myth, gave victory to the
Goddess Athena in her controversy with Poseidon for her Naming the city of
Athens. It is perhaps the only tree that accompanied the Mediterranean peoples,
both in times of prosperity and periods of deprivation.
The fruit of the olive tree, the oil, and its branches, were used for flourishing
trade, nurtured healthy generations and generations, offered longevity, healed
from illnesses, enlightened, groomed, crowned, connected with many myth-
legends and connected with history and The culture of the Eastern
Mediterranean. The Greeks were the first people to cultivate the olive in the
European Mediterranean area, as Pliny mentioned in 580 BC, neither Latium nor
Spain knew the olive tree and its cultivation.
According to historical information, the ancient Greeks transferred olive
cultivation to their colonies, Sicily, southern France and the west coast of Spain,
with the result that the olive tree is connected with a long exploration of the
Greeks in all the widths and lengths of the Earth But also the privilege of the
Greeks to associate it with the famous Mediterranean cuisine.
All the above and many more contributed to the choice of this topic. A small
school, with a century-old olive tree in its courtyard and a field of olives as far as
our eyes from the school room, gave us the stimulus not only to get more
involved and to learn about the subject, but to research it and to We are
spreading across Europe and especially in those countries that are

7. 6
Mediterranean and use olive oil, both in nutrition and grooming, as well as in
other areas of their daily lives.

8. 7
1.ΙΔΕΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ TEACHERS FOR EUROPE
Το θέμα που επιλέξαμε, εντάχθηκε στα πλαίσια του προγράμματος
Teachers for Europe που είχε την τύχηη τάξη μας να συμμετάσχει. Ο σκοπός του
προγράμματος, σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της δράσης
http://www.teachers4europe.gr/ourgoal είναι να συμβάλλει στην καλύτερη
ενημέρωση των εκπαιδευομένων επί των εξελίξεων των ευρωπαϊκών θεμάτων
και να τους υποστηρίξει στο να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους, εφαρμόζοντας
στην εκπαίδευση καινοτόμες μεθόδους διδασκαλίας που συμβάλλουν στην
αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών προκλήσεων και αξιοποιούν τις τεχνολογίες
πληροφοριών και επικοινωνιών.
Με γνώμονα τα παραπάνω , επιλέξαμε το θέμα με το οποίο
ασχοληθήκαμε , οργανώσαμε τις δράσεις μας, μιλήσαμε για το θεσμό της
Ευρωπαϊκής ένωσης, παίξαμε και το κυριότερο μάθαμε διασκεδάζοντας!

9. 8
1.1ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΙΔΕΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ
ΕΝΩΣΗΣ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση συστάθηκε με σκοπό να πάψουν οι αιματηρές και
συχνές συγκρούσεις μεταξύ των γειτόνων, οι οποίες κορυφώθηκαν κατά τον
δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Από το 1950 η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και
Χάλυβα αρχίζει να ενώνει οικονομικά και πολιτικά τις χώρες με σκοπό την
εξασφάλιση διαρκούς ειρήνης. Τα έξι ιδρυτικά μέλη είναι το Βέλγιο, η Γαλλία, η
Γερμανία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο και οι Κάτω Χώρες. Το 1957 με τη συνθήκη
της Ρώμης ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ). Η Δανία, η
Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο προσχωρούν στην ευρωπαϊκή ένωση το 1973
αυξάνοντας τον αριθμό των κρατών-μελών σε 9. Το 1995 η Ευρωπαϊκή ένωση
υποδέχεται 3 ακόμη μέλη, την Αυστρία, την Φιλανδία και τη Σουηδία, ενώ
υπογράφεται η συμφωνία Σένγκεν, η οποία επιτρέπει στους πολίτες να
ταξιδεύουν χωρίς έλεγχο διαβατηρίων στα σύνορα. Από το 2000 έως το 2009
προσχωρούν στην ένωση άλλες 10 χώρες.
Οι λαοί της Ευρώπης έχουν στοιχεία που τους διαφοροποιούν μεταξύ
τους, αλλά και στοιχεία που τους ενώνουν. Στοιχεία διαφορετικά μπορεί να είναι
η γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα, όμως υπάρχουν και πολλά στοιχεία και κοινές
αξίες που ενώνουν τα κράτη μέλη, όπως είναι η δημοκρατία, η ελευθερία, η
κοινωνική δικαιοσύνη και ο σεβασμός στην ετερότητα. Όλα αυτά τα στοιχεία
προσπαθήσαμε να τα βιώσουμε όσο ήταν εφικτό, μέσα από την εργασία μας, σε
μία εποχή όπου οι αξίες δοκιμάζονται ίσως περισσότερο από ποτέ. Η παγκόσμια
οικονομική κρίση πλήττει σκληρά την Ευρώπη με αποτέλεσμα να οδηγείται σε
κοινωνικές αναταραχές, λόγω της ανεξέλεγκτης εισροής προσφύγων εξαιτίας
του πολέμου στη Μέση Ανατολή, αλλά και των τρομοκρατικών επιθέσεων που
αντιμετωπίζει.
Είναι αναγκαίο περισσότερο από κάθε άλλη φορά οι χώρες που την
αποτελούν να παραμείνουν ενωμένες αντιμετωπίζοντας αυτό το πολυσύνθετο
φαινόμενο, που ευτελίζει την ανθρώπινηύπαρξη. Η Ευρώπη πρέπει να πορευτεί
ακέραιη θέτοντας ως στόχο την ειρηνική συνύπαρξη, κοινωνική δικαιοσύνη,

10. 9
ελευθερία έκφρασης που πρέπει να βιώνει κάθε άνθρωπος ανεξάρτητα από τις
κοινωνικές καταβολές του.

11. 10
2.ΠΡΟΦΙΛ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στο 2/Θ Δημοτικό Σχολείο Γερακίου. Το
Γεράκι είναι ένα μικρό χωριουδάκι κοντά στην πόλη της Αμαλιάδας, σε μία ημι-
ορεινή περιοχή, το κλίμα της οποίας ευνοεί την καλλιέργεια της ελιάς. Οι
κάτοικοι στην πλειοψηφία τους ασχολούνται αποκλειστικά με την καλλιέργεια
ελιάς και την παραγωγή ελαιόλαδου και υπάρχουν πολλά χωράφια με τέτοιου
είδους καλλιέργεια. Το εισόδημά τους συνεπώς προέρχεται από την παραγωγή
του ελαιόλαδου και την επεξεργασία της ελιάς, καθώς υπάρχουν τέσσερα
ελαιοτριβεία.
Επιπλέον οι κάτοικοι τουχωριού έχουνιδρύσει έναν συνεταιρισμό, μέσω
του οποίου εξάγουν λάδι σε πολλές χώρες, όχι μόνο ευρωπαϊκές. Οι μαθητές μας
ζούνε μέσα σε ένα περιβάλλον γεμάτο ελιές, οπότε το θέμα που επιλέξαμε τούς
ήταν οικείο και ασχολήθηκαν με συνέπεια και ενθουσιασμό ως προς την
πραγμάτωση της εργασίας. Ίσως βέβαια να μην είχαν αντιληφθεί τη
σημαντικότητα του ελαιόλαδουστη ζωή μας και τη χρησιμότητά του σε πολλές
εκφάνσεις της καθημερινής μας ζωής. Μέσα όμως από βιωματικές
δραστηριότητες αποκομίσαμε πολλά θετικά στοιχεία και αποτέλεσε και το
μικρό χωριό μας μέρος ενός ευρύτερου ευρωπαϊκού συνόλου που χρησιμοποιεί
το λάδι σε πολλές περιπτώσεις και όχι μόνο στο φαγητό.
Οι μαθητές μας είναι στο σύνολό τους14 και υπάρχουν δύο δάσκαλοι για
τα δύο τμήματα συνδιδασκαλίας. Για την εκπόνηση της παρούσας εργασίας
έλαβαν μέρος όλοι οι μαθητές μας, από την α’ έως την στ’ τάξη και έβαλαν ο
καθένας το δικό τους λιθαράκι με τον δικό του τρόπο. Σε πολλές από τις
δραστηριότητές μας συμμετείχε και το Νηπιαγωγείο μας και ήταν ξεχωριστή
εμπειρία το γεγονός ότι μπορέσαμε και συνταιριάξαμε τα διαφορετικά αυτά
ηλικιακά επίπεδα για την υλοποίηση ενός στόχου.
Ιδιαίτερες ευχαριστίες θα επιθυμούσαμε να αποδώσουμε στην κυρία
Γιαννοπούλου Γεωργία, νηπιαγωγό που έβαλε τη δική της πινελιά στην εξέλιξη
της εργασίας και συμμετείχε με τους μαθητές της στο πρόγραμμα, σε γονείς
μαθητών μας που μας «άνοιξαν» τα σπίτια τους και μαγείρεψαν με τους μαθητές
μας, στον ιερέα του χωριού μας, κ. Ρουσσόπουλο Ξενοφώντα για την επίσκεψη

12. 11
στο σχολείο μας και στον κύριο Αντωνόπουλο Θεόδωρο, διατροφολόγο,
καθηγητή που μίλησε στους μαθητές μας για την διατροφική αξία του λαδιού.
3.ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ-ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης της παρούσας εργασίας δόθηκε
ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ώστε οι εργασίες των μαθητών να στηρίζονται στις αρχές
της ανακαλυπτικής-διερευνητικής μάθησης, όπου ο εκπαιδευτικός λειτουργεί
ως διευκολυντής, καθώς δείχνει το δρόμο στους μαθητές, μόνοι τους όμως
καλούνται να τον βαδίσουν και να ανακαλύψουν-οικοδομήσουν τη νέα γνώση.
Στηριζόμενοι σε αυτό, οι μαθητές δρουν, μαθαίνουν, αυτενεργούν,
συνεργάζονται, διασκεδάζουν και δημιουργούν και οπότε επιτυγχάνονται
μαθησιακοί και παιδαγωγικοί στόχοι.
Η εκπόνηση της παρούσας πρακτικής αποτελεί ενδεικτικό παράδειγμα
διδασκαλίας κατά την οποία συνδυάζονται η θεωρία με την πράξη. Εξάλλου
συνδέεται αρμονικά με τα ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ, με το μάθημα της Γεωγραφίας της
Στ’ τάξης και ειδικότερα με το κεφάλαιο 24, όπου οι μαθητές μαθαίνουν για τη
θέση της Ευρώπης, το κλίμα της, τις ανθρώπινες δραστηριότητες, τη χλωρίδα
και την πανίδα.
Οι μαθητές κατανοούν ότι οι Ευρωπαίοι λαοί έχουν πολλά διαφορετικά
στοιχεία, όπως είναι η γλώσσα και η θρησκεία, όμως αρχίζουν να
συνειδητοποιούν ότι αποτελούμε μέρος ενός ευρύτερου συνόλου που εκτός από
διαφορετικά στοιχεία, έχουμε και πολλά κοινά και η υιοθέτηση θετικής στάσης
απέναντι στη συνύπαρξη με άλλους λαούς καθίσταται περισσότερο αναγκαία
από ποτέ και μάλιστα σε μια εποχή όπου οι πολεμικές αναταράξεις απειλούν το
αγαθό της ειρήνης.

13. 12
3.1 ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Το ταξίδι της ελιάς στην Ευρώπη
3.2 ΤΑΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΘΗΚΕ
Α’, Ε’, ΣΤ’ με τη συμμετοχή και των υπολοίπων τάξεων του 2/Θ σχολείου μας
3.3 ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
Η παρούσα εργασία πραγματεύεται γνωστικές περιοχές των μαθημάτων της
Γλώσσας, της Γεωγραφίας και της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής.
3.4 ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Μεσογειακή διατροφή
Τροφική πυραμίδα
4.ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ-ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗ ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ
Η εκπόνηση της εργασίας θα ξεκινήσει από την τάξη μας, όπου η
εκπαιδευτικός με κατάλληλα ερεθίσματα θα κεντρίσει το ενδιαφέρον των
μαθητών, προκειμένου να συμμετέχουν ενεργά καθ’ όλη τη διάρκεια, να
σκεφτούν, να προβληματιστούν, αλλά και να δημιουργήσουν.
Για αυτό το λόγο, λαμβάνοντας αφορμή από τα κεφάλαια του μαθήματος
της Γεωγραφίας μας που μιλούν για την ταυτότητα της Ευρώπης (Η θέση της
Ευρώπης, το κλίμα της Ευρώπης, οι κάτοικοι και τα κράτη της Ευρώπης),
παρακολουθήσαμε σχετικό οπτικοακουστικό υλικό για να εισαχθούμε στην
έννοια της Ευρώπης, στα πολιτιστικά χαρακτηριστικά της, επικεντρώνοντας
στο κλίμα και στις καλλιέργειες που αναπτύσσονται. Λόγω της μεγάλης έκτασης
καλλιέργειας της ελιάς στο χωριό μας, αποφασίσαμε από κοινού το θέμα με το

14. 13
οποίο θα ασχοληθούμε: Η καλλιέργεια της ελιάς στην Ευρώπη. Τα
υποερωτήματα που θέσαμε ήταν τα εξής:
Ευδοκιμεί η ελιά σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες;
Σε ποιες χώρες οι κάτοικοι καταναλώνουν ελαιόλαδο, ακολουθώντας
μεσογειακή διατροφή;
Πώς έχει επηρεάσει το δέντρο αυτό τους καλλιτέχνες;
Ελιά και Μυθολογία. Σε ποιους μύθους αναφέρεται η ελιά;
Πού χρησιμοποιούνται τα παράγωγα της ελιάς;
Ποια είναι τα οφέλη του ελαιόλαδου στη ζωή μας;
Συνταγές που περιέχουν ελαιόλαδο
Ελιά, λάδι και θρησκεία
Σε αυτά και άλλα ερωτήματα που μας προέκυψαν κατά τη διάρκεια της
εργασίας, προσπαθήσαμε να δώσουμε απάντηση, επικαλούμενοι πάντα τα
πολλαπλά οφέλη για το παιδί της βιωματικής μάθησης και της δραματοποίησης,
όπου ο μαθητής συμμετέχει ενεργά, δραστηριοποιείται, δοκιμάζει, ελέγχει,
αναιρεί, εξηγεί, πειραματίζεται και για αυτό το λόγο η εργασία εξελίχθηκε
βιωματικά στο σχολείο, αλλά και εκτός σχολείου, σε σπίτια γονέων.
Επιπλέον στο φορητό υπολογιστή της τάξης μας, παρακολουθήσαμε
σχετικό με το θέμα μας οπτικοακουστικό υλικό, εργαστήκαμε σε ομάδες των
τριών ατόμων και παίξαμε διάφορα παιχνίδια διασκεδαστικά, τα οποία μας
βοήθησαν να καταλάβουμε το νόημα της Ευρώπης, τη θέση, το κλίμα της και τις
ασχολίες των κατοίκων της για να φύγουμε λίγο από τα στενά μας σύνορα και
να καταλάβουμε ότι αποτελούμε μέρος ενός ευρύτερου συνόλου. Για το σκοπό
αυτό χρησιμοποιήθηκαν οι διαδραστικές εργασίες του φωτόδεντρου στο βιβλίο
της Γεωγραφίας μας. Ενδεικτικά μερικές μας διαδικτυακές δραστηριότητες που
είναι εμπλουτισμένες πολυμεσικά:
(Πηγή: Διαδραστικά σχολικά βιβλία:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL100/418/2817,10618/)

15. 14
Εικόνα 1 Φωτόδεντρο Στ' τάξη
Εικόνα 2 Φωτόδεντρο, Στ' τάξη

16. 15
4.1 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
 Να γνωρίσουν οι μαθητές τη θέση της Ευρώπης και τον τρόπο ζωής των
κατοίκων των εύκρατων περιοχών.
 Να γνωρίσουν τη γεωμορφολογική θέση της Ευρώπης και να
καταγράψουν τα πλεονεκτήματα που απορρέουν από τη θέση αυτή.
 Να συσχετίζουν το κλίμα της Ευρώπης με την ανθρώπινη ανάπτυξη που
παρατηρείται στην ήπειρο αυτή.
 Να γνωρίσουν για την καλλιέργεια της ελιάς στην Ευρώπη.
 Να μάθουν για τις διατροφικές συνήθειες λαών της Ευρώπης μέσα από
συνταγές μαγειρικής.
 Να κατανοήσουν την υψηλή αξία του ελαιόλαδου στη διατροφή μας.
 Να γνωρίσουν για τη χρήση του ελαιόλαδου και τη χρησιμότητά του σε
διάφορες πτυχές της ζωής μας.
4.2 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΙ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΧΟΙ
 Να μάθουν να εργάζονται ομαδοσυνεργατικά.
 Να συμμετέχουν σε ομαδικές δράσεις και δραστηριότητες.
 Να οργανώνουν επισκέψεις για το σχολείο τους και να αναλαμβάνουν
ρόλο οικοδεσπότη.
 Να κατανοήσουν ότι αποτελούμε μέρος ενός ευρύτερου συνόλου και να
αποκτήσουν ευρωπαϊκή συνείδηση αποκτώντας θετική στάση απέναντι
στη συνύπαρξη με άλλους λαούς.

17. 16
4.3 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ
4.3.1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Για την εκπόνηση του συγκεκριμένου σχεδίου εργασίας ακολουθήθηκε η
βασική αρχή του προσωπικού εποικοδομισμού του Piaget, όπου ο μαθητής
ενεργητικά οικοδομεί τη νέα γνώση, καθώς δεν αποτελεί παθητικό υποδοχέα
γνώσεων, αλλά μέσα από ένα πλούσιο περιβάλλον με ποικίλα ερεθίσματα
μαθαίνει και αλληλεπιδρά μαζί του .
Επιπλέον βασικό ρόλο έπαιξε και η βασική αρχή του κοινωνικού
εποικοδομητισμού, όπου η γνώση και η μάθηση συντελείται μέσα από την
αλληλεπίδραση του ατόμου με άλλα άτομα για την υλοποίηση κοινών
δραστηριοτήτων. Τα παιδιά συνεργάστηκαν μεταξύ τους, διαφώνησαν,
εξέθεσαν τις απόψεις τους και οδηγήθηκαν σε συμπεράσματα.
Παράλληλα ακολουθήθηκε και η αρχή της ανακαλυπτικής μάθησης του
Bruner, σύμφωνα με την οποία ο μαθητής ανακαλύπτει τη γνώση μέσα από
ανακαλυπτικές διαδικασίες, με το δικό του ρυθμό και γίνεται πολλαπλασιαστής
της νέας γνώσης.
Επιπρόσθετα μέσα από μία τέτοιου είδους εργασία δεν θα μπορούσαμε
να αναφέρουμε ότι απώτερο στόχο και σκοπό αποτέλεσε η καλλιέργεια κριτικής
σκέψης από μέρους των μαθητών με βασικά υπόβαθρα τον εκδημοκρατισμό του
πολίτη, την αναγνώριση εναλλακτικών τρόπων σκέψης, την αναθεώρηση της
υπάρχουσας ιδεολογίας, την ανάπτυξη υπευθυνότητας και την καλλιέργεια
ευρωπαϊκής συνείδησης.

18. 17
4.3.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ως στρατηγική διδασκαλίας εφαρμόστηκε η ομαδοσυνεργατική
μέθοδος, η οποία βασίζεται στη διατομική επικοινωνία, επιμερίζει την εργασία,
καλλιεργεί την αμοιβαιότητα και την αποδοχή, προσφέρει ομαλό τρόπο
επίλυσης των συγκρούσεων.
Επιπρόσθετα χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος σχεδίων εργασίας project.
Στην ελληνική πραγματικότητα ο όρος ‘project’ έχει δεχθεί κατά καιρούς
διάφορες ερμηνείες. Έτσι έχουμε τους όρους ‘σχέδια συνεργατικής έρευνας’
(κοινωνικο-επιστημονικός χαρακτήρας του πρότζεκτ), ‘δημιουργικές και
συνθετικές εργασίες’ (έμφαση στη διαδικασία) κλπ.
Στην εκπαίδευση οι επικρατέστεροι όροι είναι «σχέδιο δράσης»
(Βαϊνά,1996). και «σχέδιο εργασίας» (Ματσαγγούρας, 2003) και ορίζεται ως:
“κάθε οργανωμένη μαθησιακή δραστηριότητα, συλλογικής συνήθως μορφής,
που αναπτύσσεται σε πλαίσιο ελεύθερης επιλογής με βάση προκαθορισμένο
σχέδιο και αποβλέπει στη διερεύνηση, οργάνωση και διαχείριση γνώσεων,
υλικών, αξιών και δράσεων οι οποίες αφορούν ολιστικές καταστάσεις της
πραγματικότητας και ενδιαφέρουν άμεσα τους εμπλεκόμενους ως άτομα ή ως
μέλη κοινωνικών ομάδων”.
Σημαντικό βέβαια καθ’όλη τη διάρκεια της εργασίας ήταν η εξέταση του
θέματος μέσα από την υποκίνηση των μαθητών να προβούν σε ελεύθερη,
αυθόρμητη έκφραση ιδεών. Αυτή η τεχνική ονομάζεται καταιγισμός ιδεών,
όπου ανεξάρτητα από το αν γνωρίζουν το θέμα, το ζητούμενο είναι να
συμβάλουν στην εξέταση του ζητήματος με όποια ιδέα ή πρόταση έρχεται στο
μυαλό τους, έστω και αν αυτή μοιάζει φανταστική. Ως μέθοδος διδασκαλίας
επιτρέπει τη δημιουργική έκφραση. Όλοι μπορούν να εκφραστούν χωρίς να
κριθούν ή να αξιολογηθούν. Αποτελεί μία ευχάριστη δραστηριότητα που βοηθά
στο ξεπέρασμα των αναστολών αλλά και στη βελτίωση των ανθρωπίνων
σχέσεων. Εφαρμόζεται συνήθως στην αρχή μιας διδακτικής ενότητας ή μιας
δραστηριότητας. (Jaques, 2001)

19. 18
4.3.3 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΑΦΟΡΜΗΣΗΣ
Προκειμένου να μπούμε λίγο στο κλίμα της εργασίας, οι μαθητές
παρακολούθησαν επισκεπτόμενοι τον παρακάτω σύνδεσμο:
https://www.youtube.com/watch?v=42dee6LtCAE τον μύθο της Αρπαγής της
Ευρώπης. Πρόκειται για έναν μύθο πολύ ελκυστικό στα παιδιά, γεμάτο
μυστήριο, αλλά και απρόσμενο τέλος. Σύμφωνα με το μύθο των Ελλήνων, η
Ευρώπη ήταν αδελφή του Κάδμου, ιδρυτή της Θήβας και κόρη του Αγήνορα και
της Τηλεφάσσας, ηγεμόνων της Φοινίκης.Όταν μεγάλωσε, μια μέρα πήγε στα
λιβάδια, για να παίξει με τις φίλες της και να μαζέψει λουλούδια. Εκεί συνάντησε
τον θεό Δία. Εκείνον αμέσως τον χτύπησε ο Έρωτας και για να την πλησιάσει
μεταμορφώθηκε σε ήρεμο, εύσωμο και δυνατό ταύρο και πήγε δίπλα της
κάνοντας δήθεν ότι βόσκει, σκεπτόμενος με τι τρόπο θα την κατακτούσε.
Εκείνη τότε πλησίασε τον ταύρο - Δία και άρχισε να τον χαϊδεύει
γοητευμένη από την ωραία κορμοστασιά του και τη μυϊκή του δύναμη. Σε λίγο
δε δίστασε και να τον ιππεύσει. Τότε αυτός άρχισε να τρέχει με αστραπιαία
ταχύτητα. Η Ευρώπη έκλαιγε, μα δεν μπορούσε να πηδήσει, γιατί φοβόταν μη
σκοτωθεί. Ο μεταμορφωμένος σε ταύρο θεός διέσχισε τη θάλασσα
συνοδευόμενος από Τρίτωνες και Νηρηίδες και έφτασε στην Κρήτη.
Όταν αποβιβάστηκε στο νησί, ο ταύρος δεν φαινόταν πια, αλλά ο Δίας πήρε
από το χέρι την Ευρώπη και την οδήγησε στο Δικταίον άντρο. Καρπός των
ερωτικών ενώσεων του Δία και της Ευρώπης στην Κρήτη ήταν ο Μίνωας, ο
Ραδάμανθυς και ο Σαρπηδόνας. Αργότερα, όταν ο Δίας εγκατέλειψε την Ευρώπη
και πήγε στον Όλυμπο, η Ευρώπη πήρε για δεύτερο σύζυγό της το βασιλιά της
Κρήτης Αστερίωνα, που υιοθέτησε και τα παιδιά που είχε αποκτήσει αυτή από
το Δία.
Οι μαθητές ενθουσιάστηκαν από το μύθο, τον οποίο δραματοποιήσαμε,
ακούσαμε και τον ύμνο της Ευρώπης, από τον σύνδεσμο:
https://www.youtube.com/watch?v=EkWQwEoOLVU συνειδητοποιώντας ότι
ως χώρες έχουμε περισσότερα κοινά, παρά διαφορετικά στοιχεία, ενώ αργότερα
παίξαμε το παιχνίδι της Ευρώπης επισκεπτόμενοι τον παρακάτω σύνδεσμο:

20. 19
http://www.bestunipi.eu/sites/all/egame/. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο
διαδικτυακό παιχνίδι όπου οι μαθητές με πολύ εύκολο τρόπο εξερευνούν
διάφορα στοιχεία της Ευρώπης, όπως τις πρωτεύουσες, διάφορα αξιοθέατα και
μνημεία μετακινώντας τη φιγούρα της Ευρώπης στις διάφορες χώρες. Το
συγκεκριμένο παιχνίδι δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Επιμορφωτικού
Προγράμματος:«BRINGING EUROPE TO SCHOOL TEACHERS(B.E.S.T.)»ΕΥΡΩΠΑΪ
ΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ JEAN MONNET «ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ
ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ» (LEARNING EU AT SCHOOLS ), ΔΡΑΣΗ ΚΑ1 , οργανώθηκε από το
Τμήμα Διεθνών κι Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς και
πραγματοποιήθηκε στις 12-13 Ιανουαρίου 2013 και 16-17 Μαρτίου 2013.
Αργότερα με τους μαθητές γράψαμε στον πίνακα έννοιες και λέξεις σχετικές
με την Ευρώπη σε μία προσπάθεια να διερευνηθούν τα συναισθήματα και οι
απόψεις για αυτήν, πριν προχωρήσουμε στη διεξαγωγή της εργασίας μας για να
δούμε τα προϋπάρχοντα γνωστικά σχήματα που είχαν δημιουργηθεί. Λέξεις
πολλές με θετικό, αλλά και αρνητικό πρόσημο γέμισαν τον πίνακα. Στη συνέχεια

21. 20
κάθε μαθητής επέλεγε τις λέξεις που τον αντιπροσώπευαν καλύτερα και
έφτιαχνε τα δικά του αστεράκια της Ευρώπης. Οι λέξεις ασφάλεια, σιγουριά,
συνεργασία, άλλα και προβληματισμός, τράπεζα και χρήματα ήταν αυτές που
επικράτησαν, χωρίς βέβαια να προξενεί έκπληξη, εφόσον ζούμε σε μία σκληρή
εποχή δανεισμού, κάτι που βιώνουν και οι μαθητές μέσω των οικογενειών τους.
Ήταν σημαντικό να περάσουμε το μήνυμα ότι η Ευρώπη δεν είναι ένας
σκληρός δανειστής που καταβροχθίζει τις αδύναμες χώρες, αλλά ένας
μηχανισμός στήριξης και συνεργασίας που όλοι μπορούμε να συμβάλλουμε για
να λειτουργήσει καλύτερα, πιο εποικοδομητικά και αποτελεσματικά για όλες τις
χώρες.
Έπειτα φανταστήκαμε την Ευρώπη σαν ένα δέντρο ελιάς, όπου ο κορμός της
συμβολίζει την ένωση και την ομοψυχία, ενώ τα κλαδιά της που είναι
διαφορετικά σε μάκρος και αριθμό φύλλων συμβολίζει τις χώρες που την
περιλαμβάνουν, που όσο κι αν είναι διαφορετικές, πρεσβεύουν τις ίδιες αξίες και
ιδανικά για την ελευθερία και διασφάλιση της αξιοπρέπειας κάθε ανθρώπου.
Εικόνα 4 Σκέψεις των μαθητών για την Ευρώπη 2Εικόνα 1 Σκέψεις των μαθητών για την Ευρώπη 1

22. 21
Εικόνες 5-6: Σκέψεις των μαθητών για την Ευρώπη 3
5.ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ
1η Δραστηριότητα
Με εφαλτήριο σχετικό μάθημα από την Γεωγραφία της Στ’ τάξης
συζητήσαμε σχετικά με την Ευρώπη (γεωγραφική θέση, μορφολογία, ιστορία)
καθώς και για την Ευρωπαϊκή Ένωση (δημιουργία, σκοπός, ιδέες, μέλη, κοινοί
στόχοι).
Με τη βοήθεια του προγράμματος Google earth εντοπίσαμε επάνω στη Γη
την Ευρώπη, διακρίναμε τα κυριότερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της,
προσδιορίσαμε τη θέση της και προσπαθήσαμε να διακρίνουμε τη χώρα μας,
που σύμφωνα με τη γνώμη των μικρών μαθητών βρίσκεται στο κάτω μέρος της
Ευρώπης με αποτέλεσμα να απολαμβάνει ένα μεσογειακό κλίμα με πολλά
πλεονεκτήματα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες που βρίσκονται βόρεια και δεν
ευδοκιμεί την καλλιέργεια της ελιάς.

23. 22
Στη συνέχεια, οι μαθητές διασκέδασαν παίζοντας διαδραστικά παιχνίδια
μέσα από την επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για παιδιά, όπου με
πολύ διασκεδαστικό τρόπο οι μαθητές συμμετέχουν στην επίλυση διάφορων
κουίζ και παιχνιδιών, τα οποία κεντρίζουν το ενδιαφέρον τους, καθώς
παρουσιάζονται με ελκυστικό τρόπο.

24. 23
Εικόνα 7 Ιστοσελίδα Ευρωπαϊκής ένωσης για παιδιά

25. 24
2η δραστηριότητα
Αφού αποκτήσαμε μία γενική εικόνα σχετικά με τη θέση της Ευρώπης,
μάθαμε για τα κράτη τα οποία την αποτελούν και τις πρωτεύουσές τους και
προσπαθήσαμε να εντοπίσουμε κάποια στοιχεία για το κλίμα της και τις
καλλιέργειες που αναπτύσσονται. Για το λόγο αυτό επισκεφθήκαμε το
φωτόδεντρο του μαθήματος της Γεωγραφίας Στ΄ τάξης και αναπτύξαμε τις
δραστηριότητες που περιλαμβάνονταν.
Εικόνα 7: Φωτόδεντρο, Διαδραστικά βιβλία, Γεωγραφία Στ’

26. 25
3η Δραστηριότητα
Στη συνέχεια προσπαθήσαμε να εστιάσουμε περισσότερο στην καλλιέργεια
της ελιάς και να εντοπίσουμε τα κράτη της Ευρώπης που προάγουν την
καλλιέργειά της λόγω κλίματος και θέσης. Συνειδητοποιήσαμε ότι οι χώρες
εκείνες που παρουσιάζουν μεγαλύτερο ποσοστό παραγωγής ελαιόλαδου είναι η
Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία και αυτό δεν είναι τυχαίο, καθώς λόγω του
μεσογειακού κλίματος η καλλιέργειά της βρίσκει γόνιμο έδαφος. Μελετήσαμε
στοιχεία από την επίσημη ιστοσελίδα για την παραγωγή ελαιόλαδου στη
Μεσόγειο, σύμφωνα με τα οποία η Ισπανία κατέχει την πρώτη θέση στην
παραγωγή ελαιόλαδου, ενώ στο έδαφός της καλλιεργούνται πάνω από 300
ελαιόδεντρα.

27. 26
4η Δραστηριότητα
 Η ελιά στη μυθολογία
Η ελιά θεωρείται παγκοσμίως σύμβολο ειρήνης, ευημερίας, γνώσης, σοφίας
και ελπίδας. Το ελαιόδεντρο σε άγρια μορφή υποστηρίζεται ότι
πρωτοεμφανίστηκε στην Ελλάδα το 12000 π.Χ. και καλλιεργήθηκε για πρώτη
φορά, σύμφωνα με την ιστορία, από τους Σύριους ή από τον Μινωικό πολιτισμό
μεταξύ 3500-2500 π.Χ. Οι χρήσεις του ελαιολάδου στην Ελλάδα ήταν πολλές από
αρχαιοτάτων χρόνων και η ελιά είχε συνδεθεί με τον πολιτισμό, τη θρησκεία, τη
διατροφή και την υγεία.
Αυτό αποδεικνύεται από τα πάμπολλα αρχαιολογικά ευρήματα που
μαρτυρούν την σπουδαιότητα της ελιάς για την Ελλάδα και την άμεση σχέση της
με το κοινωνικό περιβάλλον.
Συνεπώς θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφερόμασταν κι εμείς σε κάποιους
μύθους που συνδέονται με την ελιά! Φυσικά οι μαθητές γνώριζαν τον περίφημο
μύθο σχετικά με την ονοματοδοσία της πόλης των Αθηνών, όπου υπάρχει η
περίφημη διαμάχη ανάμεσα στη Θεά Αθηνά και το Θεό Ποσειδώνα. Θυμηθήκαμε
πάλι τον υπέροχο μύθο, όπου η Αθηνά προσφέρει ως δώρο στην πόλη το
περίφημο κλαδάκι της ελιάς, το οποίο φυτεύει και αμέσως οι κάτοικοι
απολαμβάνουν τους καρπούς της, κερδίζοντας έτσι ένα ξεχωριστό έπαθλο που
ήταν η απόδοση του ονόματός της στην πόλη των Αθηνών.
Δραματοποίησαμε τονμύθο, ενώ στη συνέχεια, οι μαθητές έγραψαν τη δική
τους εκδοχή στην περίπτωση που ο Ποσειδώνας νικούσε την Αθηνά στην
αναμέτρηση και κέρδιζε εκείνος το έπαθλο. Οι μικροί μαθητές έγραψαν τα
κείμενά τους και παρουσίασαν το μύθο με τη μορφή ενός πόστερ που
περιλάμβανε τα έργα τους. Μάλιστα έδωσαν και τη δική τους πινελιά
στολίζοντας τα γραπτά τους με κλαδάκια ελιάς από το προαύλιο μας,
δημιουργώντας το δικό τους έργο.

28. 27
Εικόνα 8 Ελιά και μυθολογία
Εικόνα 9 Έργα των μαθητών-πόστερ

29. 28
5η Δραστηριότητα
 Η ελιά σύμβολο ευγενούς άμιλλας και ειρήνης
Η ελιά από τα πανάρχαια χρόνια αποτελεί αναπόσπαστο σύμβολο της
ειρήνης, της τιμής και της ενότητας. Αποτέλεσε έτσι και σύμβολο του
ολυμπιακού ιδεώδους, αφού ένα κλαδί ελιάς ήταν το μόνο έπαθλο για τους
ολυμπιονίκες, το οποίο όμως είχε μεγαλύτερη αξία και σημασία. Την ελιά που
χρησιμοποιούσαν ως κότινο την ονόμαζαν καλλιστέφανο και βρισκόταν στο
ιερό Άλσος. Ένα μικρό αγόρι έκοβε με χρυσό ψαλίδι 17 κλαδιά, όσα ακριβώς και
τα ολυμπιακά αθλήματα. Η στέψη με το κλαδί της ελιάς είχε ιδιαίτερη αξία, διότι
υπήρχε η θεωρία ότι οι νικητές που στεφανώνονταν με αυτή αποκτούσαν θεϊκές
ιδιότητες και εξυψώνονταν στο ίδιο επίπεδο με τους θεούς. Παρακάτω
φαίνονται οι εργασίες των μαθητών, οι οποίοι με φύλλα ελιάς δημιουργούν τον
δικό τους κότινο, το στεφάνι το οποίο πρόσφεραν οι αρχαίοι Έλληνες στους
νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων.
Εικόνα 10 Η ελιά ως σύμβολο

30. 29
6η Δραστηριότητα
 Η ελιά στην τέχνη
Δεν ήταν λίγοι οι καλλιτέχνες, οι οποίοι με το δικό τους τρόπο θαύμασαν το
σπουδαίο αυτό αγαθό της φύσης και εμπνεύστηκαν δημιουργώντας απίθανα
έργα, είτε στην ποίηση, είτε στη ζωγραφική, είτε στη γλυπτική. Αποτελώντας
σημαντικό μέρος της διατροφής αλλά και της οικονομικής ζωής της Μεσογείου
και της Ελλάδας ειδικότερα, αναπόφευκτο ήταν η μακρόχρονη πορεία της ελιάς
να έχει διεισδύσει στην καλλιτεχνική και πολιτισμική ζωή των κατοίκων της
περιοχής. Με έμπνευση την αγροτική ζωή στην περιοχή της νότιας Γαλλίας, ο
Ολλανδός ζωγράφος Βίνσεντ Βαν Γκόγκ δημιούργησε πίνακες με θέμα την ελιά.
Ο Κωστής Παλαμάς ύμνησε την ελιά στο ομώνυμο ποίημά του, ενώ στα
δημοτικά τραγούδια συχνά γίνεται αναφορά στο ελαιόλαδο και τους καρπούς
του. Μουσεία ελιάς και λαδιού υπάρχουν σε πολλές ελαιοπαραγωγικές περιοχές
της Μεσογείου. Τα μουσεία αυτά παρουσιάζουν εκθέματα που σχετίζονται με
την καλλιέργεια και συγκομιδή της ελιάς και την παραγωγή λαδιού, ενώ συχνά
πραγματοποιούνται και εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές.
Ένα από τα πιο γνωστά ελληνικά μουσεία ελιάς είναι το Μουσείο της Ελιάς
και του Ελληνικού λαδιού στη Σπάρτη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το Μουσείο
Ελιάς Πυλάρου στον οικισμό Μακρυώτικα της Κεφαλονιάς, μικρό μουσείο σε
αναπαλαιωμένο ελαιοτριβείο με αυθεντικά μηχανήματα από τα τέλη του 19ου --
αρχές 20ού αιώνα. Το Δίκτυο «Μουσεία Ελιάς της Μεσογείου» περιλαμβάνει
αυτή τη στιγμή πάνω από 15 μουσεία σε ολόκληρη τη Μεσογειακή λεκάνη. Με
εφαλτήριο τα παραπάνω, παρακολουθήσαμε με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον ένα
εξαιρετικό βίντεο από το youtube, στο οποίο αναδεικνύονται έργα σπουδαίων
ευρωπαίων ζωγράφων με θέμα την ελιά και τους καρπούς της. Το βίντεο
βρίσκεται στον παρακάτω διαδικτυακή τοποθεσία :
https://www.youtube.com/watch?v=fL_koajDO58

31. 30
Επιπλέον οι μαθητές επεξεργάστηκαν διάφορα ποιήματα, τα οποία είναι
αφιερωμένα στην ελιά. Από τον Όμηρο μέχρι τον Παλαμά η ελιά είναι η
χαϊδεμένη και αγαπημένη, του ήλιου η θυγατέρα, ο μόχθος των φτωχών που
κάτω από τον ίσκιο της ξεκουράστηκε ο Ιησούς στο όρος των ελαιών, λίγο
προτού σταυρωθεί και το δάκρυ του πότισε για πάντα τη ρίζα της.
Εικόνα 11 Η ελιά στην τέχνη

32. 31
Κωστής Παλαμάς
Η ελιά
Είμαι του ήλιου η θυγατέρα
Η πιο απ’ όλες χαϊδευτή
Χρόνια η αγάπη του πατέρα
Σ΄ αυτό τον κόσμο με κρατεί
Όσο να πέσω νεκρωμένη
Αυτόν το μάτι μου ζητεί.
Είμ’ η ελιά η τιμημένη
Όπου και αν λάχει κατοικία
Δε μ’ απολείπουν οι καρποί.
Ως τα βαθιά μου γηρατειά,
Δεν βρίσκω στην δουλειά ντροπή.
Μ’ έχει ο θεός ευλογημένη,
Και είμαι γεμάτη προκοπή.
Είμ’ η ελιά η τιμημένη.
Εδώ στον ίσκιο μου μ’ αποκάτω
Ήρθ’ ο Χριστός να αναπαυθεί
Κι ακούστηκ’ η γλυκιά λαλιά του
Λίγο προτού να σταυρωθεί.
Το δάκρυ του, δροσιά αγιασμένη,
Έχει’ ς τη ρίζα μου χυθεί.
Είμ’ η ελιά η τιμημένη.
Και φως πράστατο χαρίζω
Εγώ στην άγρια τη νύχτα.
Τον πλούτο πα δεν τον φωτίζω,
Συ μ’ ευλογείς φτωχολογιά.
Κι αν απ’ τον άνθρωπο διωγμένη,
Με φέγγω μπρος στην Παναγιά.
Είμ’ η ελιά η τιμημένη.
*

33. 32
Δημοτικό τραγούδι
Πουλάκι εβγήκε από τη γη και βγήκε
από τον Άδη και πήγε κι έκαμε φωλιά
σε μιας ελιάς κλωνάρι,
που είναι τα φύλλα της πικρά
και τα’ άνθια της φαρμάκι.
Το’ μάθαν οι βαριόμοιρες
και παν και το ρωτάνε:
-Πες μας, να ζεις, πουλάκι μου,
στον Άδη πως περνάνε;
Τάχα είν’ οι νιοι με τα’ άρματα
και οι νιες με τα στολίδια;
Τάχα είν’ και τα μικρά παιδιά με τα πολλά παιχνίδια;
-Εκεί στολίδια δε φορούν
κι άρματα δε βαστούνε
και τα καημένα τα παιδιά
τη μάνα τους ζητούνε.
Ομήρου Οδύσσεια
Ραψωδία ψ (στ.206-227)
Μ’ αυτά τα λόγια θέλησε τον άντρα της να δοκιμάσει· ο Οδυσσέας όμως,
γεμάτος αγανάκτηση, στράφηκε στην πιστή γυναίκα του μιλώντας:
«Γυναίκα, άσχημο λόγο πρόφερες, που την ψυχή δαγκώνει.
Ποιος μετακίνησε την κλίνη; Το βλέπω δύσκολο
και για τον έμπειρο τεχνίτη ακόμη. Μόνο θεός, αν ήθελε,
θα το μπορούσε κατεβαίνοντας να της αλλάξει θέση· θνητός που ζει,
κι αν είναι στην ακμή της νιότης του, εύκολα δεν μπορεί να τη σαλέψει.
Γιατί σ’ αυτή την τορνευτή μας κλίνη κάποιο σημάδι υπάρχει
απαραγνώριστο – το ’καμα εγώ, άλλος κανείς.
Φύτρωνε μέσα στου σπιτιού μας τον περίβολο κορμός μακρόφυλλης ελιάς,

34. 33
με θαλερό το φούντωμά της, κι αυτός χοντρός σαν μια κολόνα.
Γύρω του εγώ την κάμαρη έχτισα και την ανέβασα
με πέτρες πανωτές στο τελικό της ύψος· μετά τη στέγασα
καλά από πάνω, και την ασφάλισα με κολλητά πορτόφυλλα,
να αρμόζουν μεταξύ τους.
Τότε πια κούρεψα κλαδιά και φούντες της μακρόφυλλης ελιάς,
κλάδεψα με επιδέξια τέχνη τον κορμό απ’ τη ρίζα του,
με το σκεπάρνι τον πελέκησα, τον στάθμισα
για να ισώσει, τον δούλεψα να γίνει κλινοπόδαρο, κι άνοιξα
πάνω του τρύπες με το τρυπάνι. Αρχίζοντας μετά τον πλάνισα
και πάνω άπλωσα του κρεβατιού την τάβλα τελειώνοντας,
μ’ ασήμι, μάλαμα και φίλντισι την κλίνη στόλισα [...].
Στη συνέχεια οι μαθητές έψαξαν στο διαδίκτυο με τη βοήθεια του
φυλλομετρητή google chrome και βρήκαν πίνακες ζωγραφικής επηρεασμένους
από το δέντρο της ελιάς. Πολλοί Έλληνες, αλλά και ξένοι ζωγράφοι έχουν
δημιουργήσει έργα, όπου η ελιά, οι καρποί και το λιομάζωμα έχουν ιδιαίτερη
σημασία και ταιριάζουν αρμονικά με το μεγαλείο της φύσης.
Θεόφιλος

35. 34
Τα ελαιόδεντρα
Vincent van Gogh
Vincent Van Gogh

36. 35
Vincent Van Gogh
Πηγή: http://eikastikadokimia.blogspot.gr/2012/12/blog-post.html
Κατά τη διάρκεια αυτής της δραστηριότητας οι μαθητές εργάστηκαν
ομαδικά και εντόπισαν τα κοινά στοιχεία ανάμεσα στους πίνακες. Προσπάθησαν
να εντοπίσουν τα συναισθήματα του κάθε καλλιτέχνη και την οπτική με την
οποία παρουσιάζει την ελιά, ως αναπόσπαστο μέρος της φύσης, ως φυσικό
σύνορο, ως μέρος της καθημερινής διατροφής.
Παρατηρήσαμε επίσης ότι οι πίνακες Ελλήνων καλλιτεχνών παρουσιάζουν
την ελιά περισσότερο ως μέρος της καθημερινής διατροφής και γι’ αυτό το
λιομάζωμα και οι καρποί αποτυπώνονται πολύ έντονα, σε αντίθεση με τους
πίνακες ξένων καλλιτεχνών όπου προβάλλεται περισσότερο η ελιά ως μέρος της
φύσης παρουσιάζοντας την ομορφιά και τη χάρη της ως περιβάλλων χώρος.
Οπότε δεν θα μπορούσαν και οι μικροί μου μαθητές να γίνουν για λίγο
καλλιτέχνες και με λαδοπαστέλ να αποτυπώσουν τα δικά τους έργα με θέμα την
ελιά. Παρακάτω φαίνονται τα έργα των μικρών καλλιτεχνών!

37. 36
Εικόνα 12 Δημιουργίες των μαθητών

38. 37
7η Δραστηριότητα
 Η ελιά στη διατροφή
Προκειμένου να αντιληφθούμε τη σημασία του ελαιόλαδου στη διατροφή
μας, με τους μαθητές συζητήσαμε για την υψηλή διατροφική αξία του.
Αναφερθήκαμε μάλιστα στην περίφημη μεσογειακή διατροφή ανατρέχοντας
στο χάρτη της Ευρώπης σημειώνοντας τις χώρες που τηνακολουθούν λόγω της
υψηλής καλλιέργειας ελαιόδεντρων που παρατηρείται γύρω από τη Μεσόγειο.
Η μεσογειακή διατροφή είναι ένας υγιεινός τρόπος διατροφής που
εμπνεύστηκε από τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της Ελλάδας, της
Ιταλίας, της Ισπανίας και γενικότερα των χωρών που βρέχονται από τη
Μεσόγειο Θάλασσα.
Οι μαθητές χωρισμένοι σε μικρές ομάδες προσπάθησαν μέσα από την
περιήγησή τους σε επιλεγμένες σελίδες στο διαδίκτυο να ερευνήσουν τις
διαφορές στη διατροφή μεταξύ των χωρών της βόρειας και των χωρών της
νότιας Ευρώπης. Εκείνο στο οποίο κατέληξαν είναι το γεγονός ότι στην Ευρώπη,
υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις χώρες του Βορρά και σε εκείνες
του Νότου. Η κατανάλωση ζωικών λιπών (επεξεργασμένο κρέας, μαργαρίνη,
σάλτσες) είναι υψηλή και σταθερή στη βόρεια Ευρώπη, ενώ είναι σχετικά μικρή,
αλλά με αυξητικές τάσεις στη νότια. Η κατανάλωση ζάχαρης στην βόρεια
Ευρώπη είναι υψηλή, αλλά με τάσεις μείωσης, ενώ στη νότια είναι χαμηλή και
σχετικά σταθερή.
Στις μεσογειακές χώρες, καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες κόκκινου
κρασιού, το οποίο είναι πλούσιο σε ισχυρά αντιοξειδωτικά (φλαβονοειδή), ενώ
στις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες καταναλώνουν περισσότερο μπίρα. Η
κατανάλωση λαχανικών και φρούτων (όπως επίσης και οσπρίων και φυτικών
ελαίων) είναι σαφώς μεγαλύτερη στη νότια Ευρώπη, αλλά παρουσιάζει σταθερή
άνοδο παντού. Η κατανάλωση δημητριακών, τέλος, είναι περιορισμένη στη
βόρεια Ευρώπη, αλλά αυξάνεται σταδιακά, ενώ στη νότια Ευρώπη, όπου ήταν
υψηλή, μειώνεται.

39. 38
Η μεσογειακή διατροφή, ύστερα από μελέτες στη χώρα μας, αλλά και αλλού,
έχει αποδειχτεί η πιο υγιεινή διατροφή. Χαρακτηρίζεται από τις διατροφικές
συνήθειες που βρέθηκε ότι είχαν οι κάτοικοι της Κρήτης και της Νότιας Ιταλίας
στις αρχές της δεκαετίας του 1960.
Είναι ξακουστή για τις ευεργετικές της ιδιότητες, καθώς προφυλάσσει από
εμφράγματα του μυοκαρδίου και από διάφορες μορφές καρκίνου, εμφανίζει
χαμηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου Αλτσχάϊμερ και Πάρκινσον, τονώνει
τον οργανισμό, βοηθά στην καλή λειτουργία του εντέρου κ.ά. Ο τρόπος αυτός
διατροφής κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος τα τελευταία χρόνια, καθώς
πλήθος μελετών δείχνουν ότι οι κάτοικοι των μεσογειακών περιοχών ζουν
περισσότερο, ενώ πολύ σπανιότερα σε σχέση με τους Αμερικανούς και τους
Βορειοευρωπαίους πάσχουν από καρκίνο εντέρου και στήθους ή καρδιακές
παθήσεις.
Τέλος, παρά το γεγονός ότι η κατανάλωση λίπους είναι υψηλή (κύρια πηγή
το ελαιόλαδο), η συχνότητα εμφάνισης της υπέρτασης, της παχυσαρκίας και του
διαβήτη ήταν πάντα σημαντικά χαμηλότερη στης μεσογειακές χώρες από χώρες
της βόρειας Ευρώπης και των ΗΠΑ.
Τα χαρακτηριστικά της είναι τα εξής:
- Αφθονία τροφών φυτικής προέλευσης, όπως φρούτα, λαχανικά, πατάτες,
δημητριακά και όσπρια.
- Ελαιόλαδο ως βασικό έλαιο, που αντικαθιστά όλα τα άλλα λίπη και έλαια όπως
βούτυρο, μαργαρίνη κ.λπ.
- Καθημερινή λήψη μικρών ποσοτήτων γαλακτοκομικών προϊόντων, όπως το
τυρί και το γιαούρτι.
- Κατανάλωση ψαριού και πουλερικών σε εβδομαδιαία βάση (όχι καθημερινή).
- Αυγά το πολύ μέχρι 4 την εβδομάδα (συνολικά, συμπεριλαμβανομένου και
αυτών που χρησιμοποιούνται στο μαγείρεμα).

40. 39
- Κατανάλωση ζάχαρης (γλυκά) σε εβδομαδιαία βάση (όχι καθημερινή).
- Φυσική δραστηριότητα (περπάτημα, κίνηση γενικότερα).
- Λογική κατανάλωση κρασιού (συνήθως με τα γεύματα 1-2 ποτηράκια του
κρασιού).
Σε συνδυασμό με καθημερινή σωματική άσκηση (π.χ. περπάτημα, χορός,
χειρωνακτικές εργασίες κ.λπ.), το μεσογειακό διατροφικό μενού αποτελεί
συνταγή για μακροζωία, υγεία και ομορφιά. Καταλήγοντας στο παραπάνω
συμπέρασμα ήταν καιρός να γευθούμε και στην τάξη μας τα αγαθά που μας
προσφέρει η μεσογειακή διατροφή δημιουργώντας τα δικά μας εδέσματα με
κυριότερο συστατικό το ελαιόλαδο.
Αρχικά οι μαθητές δούλεψαν σε ομάδες. Επέλεξαν τη συνταγή που ήθελαν
να ετοιμάσουν, συγκέντρωσαν τα υλικά και έγιναν για λίγο μάγειρες. Τα
κουλουράκια, ο χαλβάς, το παραδοσιακό τηγανόψωμο και το λιόψωμο έγιναν
ανάρπαστα!

41. 40
Θα ήταν βέβαια παράλειψη να μην δημιουργήσουμε και τη δική μας
πυραμίδα διατροφής με βάση όλα αυτά που είπαμε για τις μεσογειακές χώρες.
Εικόνα 19 Η πυραμίδα της διατροφής
Εικόνα 13-18 Συνταγές καιμαγειρική με
ελαιόλαδο

42. 41
Στη συνέχεια της δραστηριότητας καλέσαμε στο σχολείο μας τον κύριο
Θεόδωρο Αντωνόπουλο, καθηγητή-διατροφολόγο, ο οποίος μας μίλησε για το
ελαιόλαδο και την υψηλή διατροφική του αξία.
Οι μικροί μαθητές είχαν ετοιμάσει από πριν τις ερωτήσεις που θα έκαναν
στον διατροφολόγο και έτσι έγιναν για λίγο δημοσιογράφοι απολαμβάνοντας
τις απαντήσεις που τους έδωσε:
Εικόνα 19 Η επίσκεψη του διατροφολόγου
στην τάξη μας
Εικόνες 20-22 Γραπτός λόγος στα πλαίσια
συνέντευξης

43. 42
9η Δραστηριότητα
 Ελιά και αρωματικά έλαια-καλλυντικά
Μία από τις ιδιαίτερες χρήσεις του λαδιού είναι ως καλλωπιστικού μέσου,
καθώς σύμφωνα με έρευνες, ανακουφίζει, αναζωογονεί, ενυδατώνει και
διατηρεί το δέρμα λείο.
Το ελαιόλαδο ως καλλωπιστικό μέσο είναι γνωστό από τις πινακίδες της
Γραμμικής γραφής Β’, όπου αναφέρεται ότι το λάδι για τέτοια χρήση ήταν
αρίστης ποιότητας και συχνά αρωματισμένο με βότανα. Η περιποίηση των
μαλλιών με ελαιόλαδο ήταν ήδη γνωστή από τη Μυκηναϊκή περίοδο. Οι γυναίκες
άλειφαν τα μαλλιά τους με λάδι, για να θρέφονται, να είναι ευκολοχτένιστα και
να γυαλίζουν.
Στην Κρήτη, έφτιαχναν λοσιόν με ελαιόλαδο και δαφνοκούκουτσα για γερά
μαύρα μαλλιά. Στη Θράκη περιποιούνταν τα σκασμένα χέρια με ελαιόλαδο.
Παρατηρήσαμε οπότε ότι το ελαιόλαδο δεν χρησιμοποιείται μόνο στη
διατροφή μας, αλλά έχει και άλλες πολύτιμες χρήσεις με ιδιαίτερες
φαρμακευτικές και καλλυντικές ιδιότητες. Περισσότερο διαφωτιστικό θα ήταν
όμως να κάνουμε μία ιστορική αναδρομή στην προέλευση του περίφημου
σαπουνιού.
Σύμφωνα με τον ελληνικό μύθο, το σαπούνι κατάγεται από την Αρχαία
Ελλάδα και η τεχνική της σαπωνοποιίας εφευρέθηκε στη Λέσβο, όπου
παρατηρήθηκε από την ποιήτρια Σαπφώ. Με το πέρασμα των αιώνων, η τέχνη
της σαπωνοποιίας ταξίδεψε σε Λονδίνο και Γαλλία, κυρίως Μασσαλία, και
διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Αρχικά το σαπούνι είχε ρόλο θεραπευτικό και έπειτα καλλωπιστικό, ενώ,
συγκεκριμένα, στο νησί της Λέσβου το σαπούνι και η μέθοδος της
σαπωνοποίησης έχουν τις ρίζες τους σε ένα χαρακτηριστικό περιστατικό.
Λέγεται ότι, κάποια στιγμή στην αρχαιότητα, όταν οι νοικοκυρές του νησιού

44. 43
πήγαν να καθαρίσουν τα ρούχα τους στο ποτάμι, παρατήρησαν πως το νερό είχε
ένα κιτρινωπό χρώμα.
Αυτό το χρώμα είχε δημιουργηθεί από τις νεροποντές του νησιού που, στο
πέρασμά τους, παρέσερναν τα υπολείμματα ζώων που είχαν γίνει θυσία προς
τιμή της Θεάς Άρτεμης, μαζί με τις στάχτες από την πυρά. Όταν το ποτάμι,
λοιπόν, είχε αυτό το χρώμα, τα ρούχα τους καθάριζαν πιο εύκολα και πιο καλά.
Έτσι, γεννήθηκε η ιδέα του σαπουνιού.
Αναζητώντας και αλλού την αρχή της σαπωνοποιίας, διαβάζουμε στον
Θουκυδίδη πως στο λουτρό από την πηγή Καλλιρρόη, οι Αρχαίοι Έλληνες
προσέθεταν ελαιόλαδο, αμυγδαλέλαιο και καρυδέλαιο, ενώ αρκετούς αιώνες
μετά, κατά την μινωική εποχή, οι κάτοικοι της Κρήτης χρησιμοποιούσαν το
ελαιόλαδο για καλλωπιστικούς λόγους.
Σιγά σιγά, η τεχνική της παραγωγής σαπουνιών άλλαξε προς το καλύτερο,
λόγω των καινούριων γνώσεων και των νέων εργαλείων που ξεκίνησαν να
χρησιμοποιούνται, και εξαπλώθηκε πέρα από τα σύνορα της Ελλάδας.
Τελικά, κατά το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα, η παραγωγή του σαπουνιού
έφτασε να είναι, πλέον, ιδιαίτερα δημοφιλής, ενώ το σαπούνι της Μασσαλίας
μέχρι και σήμερα παραμένει ιδιαίτερα γνωστό.
Τι ήταν αυτό, όμως, που έκανε το σαπούνι της Μασσαλίας ξεχωριστό, και να
έχει μάλιστα ελληνικό χρώμα;
Στα τέλη του 17ου αιώνα, η Γαλλία δέχθηκε καταστροφές στην
ελαιοπαραγωγή της με αποτέλεσμα να μην μπορεί να χρησιμοποιήσει εγχώρια
υλικά. Ως αποτέλεσμα, η Μασσαλία χρησιμοποιούσε το κρητικό ελαιόλαδο για
την παραγωγή των περίφημων σαπουνιών της από λάδι. Η ζήτηση για το
κρητικό ελαιόλαδο ξεκίνησε να αυξάνεται και η εξαγωγή του να γίνεται
περιζήτητη. Κατά την περίοδο του 18ου με 19ου αιώνα η σαπωνοποιία άρχισε
να αναπτύσσεται και στην Κρήτη, επιστρέφοντας, θα λέγαμε, στην αρχαία
πατρίδα της.

45. 44
Εν κατακλείδι, με μια γρήγορη ματιά, βλέπουμε ότι το σαπούνι από
ελαιόλαδο υπάρχει στον χώρο της ομορφιάς εδώ και πολλά χρόνια, καθώς είναι
ευεργετικό για τις ξηρές και ευαίσθητες επιδερμίδες, ενώ παράλληλα είναι ένας
καλός φίλος των μαλλιών μας. Έτσι λοιπόν το σαπούνι από ελαιόλαδο είναι
φιλικό για μικρούς και μεγάλους, ενώ μας δημιουργεί ευχάριστες εικόνες και
νοσταλγία, όταν βλέπουμε την παραδοσιακή "πλάκα" στο σπίτι της γιαγιάς και
του παππού, καθώς παραμένει μία από τις πιο κλασικές αξίες σε κάθε ελληνική
παραδοσιακή οικία.
Έτσι με τους μικρούς μου μαθητές αποφασίσαμε να φτιάξουμε κι εμείς τα
δικά μας ατομικά σαπουνάκια. Τα υλικά που χρειαστήκαμε ήταν: αποσταγμένο
νερό, 150 γραμμάρια καυστική σόδα ή ποτάσα, αρωματικό έλαιο της αρεσκείας
μας και φυσικά 1 κιλό περίπου λάδι ή καλύτερα λάδι το οποίο έχει πρώτα
χρησιμοποιηθεί.
Πήραμε ένα παλιό κουβαδάκι, το γεμίσαμε με νερό μέχρι τη μέση και στη
συνέχεια ρίξαμε τα γραμμάρια καυστική σόδα. Επειδή συντελείται μία χημική
αντίδραση είναι σωστό να απομακρυνθούν οι μαθητές και να εποπτεύεται η
ανάμειξη μόνο από τους εκπαιδευτικούς. Αφήνουμε το υλικό μέσα στο
κουβαδάκι να κρυώσει και στη συνέχεια ρίχνουμε σιγά σιγά το λάδι, το οποίο
έχουμε πρώτα ζεστάνει. Ανακατεύουμε πολύ καλά, προσθέτοντας ένα
αρωματικό έλαιο στο μείγμα μας. Είναι προτιμότερο στο σημείο αυτό να έχουμε
μικρά φορμάκια και να παίρνουμε με ένα κουτάλι το μείγμα, το οποίο όσο
αφήνουμε να κρυώσει, γίνεται περισσότερο συμπαγές, και να το τοποθετούμε
μέσα προσεκτικά για να πάρει το σχήμα που επιθυμούμε. Προτείνεται το
σαπούνι να μείνει στο χώρο του σχολείου 4 εβδομάδες πριν μοιραστεί στα
παιδιά για να ωριμάσει.
Παρακάτω φαίνονται κάποιες από τις στιγμές δημιουργίας του δικού μας
σαπουνιού.

46. 45
Εικόνα 23-26 Παραγωγή σαπουνιού από λάδι

47. 46
8η Δραστηριότητα
 Ελιά και θρησκεία
Από τα προϊστορικά χρόνια τα δύο πολύτιμα υγρά του μεσογειακού χώρου,
το έλαιον και ο οίνος φαίνεται να διαδραματίζουν το δικό τους ξεχωριστό ρόλο
σε διάφορες τελετές. Στα προϊστορικά νεκροταφεία υπάρχουν εγκαταστάσεις
έκθλιψης σταφυλιών και πιθανόν ελαιοκάρπου. Το ελαιόλαδο έχει σφραγίσει τις
ελληνικές παραδόσεις με τις οποίες είναι άρρηκτα συνυφασμένο. Για τους
ορθόδοξους χριστιανούς, το λάδι, όπως και το σιτάρι και το κρασί, έχει τη
σημασία θρησκευτικού αγαθού, καθώς είναι συνδεδεμένο με τα μυστήρια του
Xρίσματος και του Ευχελαίου. Η ελιά είναι το μόνο φυτό που αναφέρεται πάνω
από 170 φορές στη Βίβλο. Κλαδί ελιάς στέλνει ο Θεός με το περιστέρι στον Νώε,
σύμβολο του θείου ελέους, της γαλήνης και της ειρήνης. Ιερό σύμβολο του
κύκλου της ζωής χρησιμοποιείται σε όλες τις σημαντικές στιγμές και
τελετουργίες, γέννηση, βάπτιση, γάμο και θάνατο. Πιο συγκεκριμένα, με λάδι
ελιάς αλείφεται το μωρό στο μυστήριο της βάπτισης.
Με λάδι ελιάς ανάβουν τα καντήλια στις εκκλησιές μας και παρασκευάζεται
το Άγιο Μύρο. Το καλύτερο λάδι και για θεραπευτικούς σκοπούς στα νεώτερα
χρόνια θεωρήθηκε αυτό ακριβώς που προέρχονταν από τους ναούς. Θεωρήθηκε
θαυματουργό από τους πιστούς, ενώ συχνά το αποκτούσαν βουτώντας
κομμάτια από βαμβάκι στα καντήλια που φώτιζαν τις εικόνες των αγίων,
μυρώνονταν δηλαδή με λάδι από το καντήλι που έκαιγε μπροστά σε
θαυματουργές εικόνες. Πρόκειται για μια εκκλησιαστική πρακτική που
επισημαίνει την ιερότητα τουκαρπού της ελιάς. Το αγιασμένο από την εκκλησία
λάδι θεωρείται από τους πιστούς φυλαχτό. Στην Παλαιά Διαθήκη ο καρπός της
ελιάς αποτελούσε βασικό στοιχείο διατροφής, μέσο φωτισμού, καλλωπισμού
αλλά και θεραπείας εξαιτίας των μαλακτικών του ιδιοτήτων.

48. 47
Στην Καινή Διαθήκη το ελαιόλαδο εξακολουθεί να εκτιμάται ως πολύτιμη
πηγή φωτισμού και μέσο θεραπείας, ακόμη και ως ένδειξη τιμής, φιλίας και
αγάπης! Η επίσημη ορθόδοξη εκκλησία χρησιμοποιεί το ελαιόλαδο σε τρία
μυστήρια, το βάπτισμα, το χρίσμα και το ευχέλαιο. Οι πιστοί έδειχναν και
δείχνουν έμπρακτα την βαθιά πεποίθηση ότι ο αποκλειστικός φορέας της ζωής
είναι ο Θεός, προσφέροντας στον ναό και ζητώντας την ευλογία των πρώτων
καρπών των ελαιώνων, προκειμένου η σοδειά να είναι πλούσια. Μάλιστα
σύμφωνα με τη θεοκεντρική σκέψη των Εβραίων η πλούσια σοδειά σε λάδι
φανέρωνε τη θεία ευμένεια. Λόγω του πλούσιου συμβολισμού του, το λάδι
χρησιμοποιούνταν στη λατρεία και περιλαμβανόταν στις θρησκευτικές
προσφορές της κοινότητας των πιστών. Όπως προαναφέρθηκε, η επίσημη
Ορθόδοξη Εκκλησία χρησιμοποιεί το ελαιόλαδο σε τρία μυστήρια: στο
βάπτισμα, στο χρίσμα και στο ευχέλαιο.
Στο βάπτισμα, ο ιερέας αφού ευλογήσει το νερό, το μυρώνει με λάδι.
Κατόπιν, σημειώνει σταυροειδώς με μύρο το σώμα του βαπτιζομένου. Πρόκειται
για μια συνήθεια που ανάγεται στην πρακτική της αρχαίας Εκκλησίας, η οποία
στο μύρο αυτό έβλεπε την επισφράγιση των εξορκισμών που γίνονταν στους
κατηχουμένους. Σύμφωνα με την πατερική θεολογία, αυτή η διαδικασία
αισθητοποιεί τη θέληση του κατηχουμένου να εγκαταλείψει την «αγριέλαιον»
της πνευματικής άγνοιας και να εγκεντρισθεί την «Καλλιέλαιον κοινωνός
γενόμενος της αληθινής ελαίας», δηλαδή της Εκκλησίας. Η συγκεκριμένη χρήση
του λαδιού προϋποθέτει επίσης τις ιαματικές ιδιότητές του: ο κατηχούμενος
εισάγεται στο «πανδοχείον» της Εκκλησίας, προκειμένου να ιαθεί από τα
τραύματα και τους μώλωπες της αμαρτίας. Επίσης, αυτό το λάδι επικαλείται το
θείο έλεος και συμβολίζει τη θεία καταλλαγή, και για το λόγο αυτό ονομάζεται
και «έλαιον αγαλλιάσεως»: είναι το λάδι που προκαλεί το σκίρτημα της
εσωτερικής ευφροσύνης του ανθρώπου που επιστρέφει στο Θεό.
Παραμένοντας στο ίδιο μυστήριο, ανιχνεύει κανείς τη γόνιμη επίδραση της
προχριστιανικής χρήσης του λαδιού στη χριστιανική θεολογία. Όπως οι αθλητές
της αρχαιότητας αλείφονταν με λάδι, έτσι και ο νεοφώτιστος αλείφεται με το

49. 48
«επορκιστόν έλαιον», προκειμένου να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του ισόβιου
πνευματικού του αγώνα.
Το λάδι έπαιξε πάντα πολύ σημαντικό ρόλο στην ορθόδοξη θρησκεία.
Χρησιμοποιείται σε σημαντικά μυστήρια της εκκλησίας μας, αλλά υπάρχει και ο
συμβολισμός αυτού σύμφωνα με την Αγία Γραφή. Ως φυσικό στοιχείο, το λάδι
από πολύ παλιά θεωρείται ως φάρμακο, ενώ οι Απόστολοι το χρησιμοποιούσαν
για τη θεραπεία των ασθενών, όπως και ο καλός Σαμαρείτης που επούλωσε τα
τραύματα του αγνώστου με έλαιο και κρασί. Το λάδι χρησιμοποιείται σε μία
σειρά από τα πιο σημαντικά μυστήρια της εκκλησίας μας . Στη βάπτιση, όπου ο
φωτιζόμενος χρίεται από τον ιερέα σε ορισμένα σημεία του σώματός του και
από τον ανάδοχο σε όλο το σώμα.. Εδώ το λάδι συμβολίζει την ένωση του
ανθρώπου με το Χριστό. Επίσης λάδι χρησιμοποιείται και στο μύρο, ενώ στο
ευχέλαιο λαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο, όπως και στο άναμμα των καντηλιών.
Για να μάθουμε περισσότερα σχετικά με τη σημαντικότητα του λαδιού στη
χριστιανική θρησκεία, καλέσαμε στο σχολείο μας τον πάτερ Ξενοφώντα
Ρουσσόπουλο, ο οποίος μας μίλησε για την αξία και σημασία του λαδιού σε όλα
τα μυστήρια της εκκλησίας.

50. 49
6.ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Οι δραστηριότητές μας ολοκληρώθηκαν με την ελεύθερη δημιουργική
έκφραση των μαθητών. Απεικόνιση των συναισθημάτων τους, αντιλήψεων,
απόψεων που διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια της ενασχόλησής μας με το
θέμα μας. Ένα θέμα τόσο κοντινό και δικό τους, αφού το αντικρίζουν
καθημερινά και αποτελεί το φυσικό τους περιβάλλον και η ιδέα της Ευρώπης ή
καλύτερα η ίδια η Ευρώπη. Το λάδι και η ελιά και το μακραίωνο ταξίδι της στην
Ευρώπη και η αποδοχή της ιδέας ότι ακόμα και σε αυτό το σημείο
παρουσιάζουμε αρκετά κοινά με πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως το ελαιόλαδο
που αγαπούν και προσθέτουν στα εδέσματά τους αρκετοί από τους ευρωπαίους
λαούς, ενώ άλλοι έχουν επηρεαστεί από την ομορφιά του κορμού και των
φύλλων της και την έχουν απεικονίσει στα έργα τους.
Εικόνες 27-29 Ποιήματα μαθητών

51. 50
7.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η υλοποίηση του προγράμματος δημιούργησε μία ευρωπαϊκή διάσταση
στη μαθησιακή διαδικασία και διδασκαλία. Οι μαθητές γνώρισαν τα κράτη- μέλη
της Ευρωπαϊκής ένωσης, κατάλαβαν όμως ότι παρά τις εξωτερικές διαφορές
στη γλώσσα, στα ήθη και τα έθιμα, υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία που μας
ενώνουν, παρά μας διαφοροποιούν. Ένας από τους κεντρικούς σκοπούς ήταν
εξάλλου, οι μαθητές να αποδεχθούν την ποικιλομορφία και τη διαφορετικότητα
των χωρών και να καταλάβουν ότι αποτελούμε κι εμείς ένα μικρό κομμάτι της
Ευρωπαϊκής ένωσης που μπορεί δυναμικά να συνεισφέρει στην επικράτηση και
διαιώνιση όλων των αξιών που πρεσβεύει ο θεσμός για ελευθερία, κοινωνική
δικαιοσύνη, συνεργασία και σεβασμό με απώτερο στόχο τη βελτίωση της
ποιότητάς της ζωής τους.
Προσπαθήσαμε μέσα στα περιορισμένα σύνορα και όρια του σχολείου
μας να αποτελέσουμε μέρος της ευρωπαϊκής κοινότητας και να ξεφύγουμε έστω
και νοερά μια και αντιμετωπίσαμε αρκετές δυσκολίες στη διεξαγωγή, όσον
αφορά στον ελλιπή εξοπλισμό του σχολείου μας σε νέες τεχνολογίες, δύσκολες
μετακινήσεις και ανύπαρκτες ειδικότητες εκπαιδευτικών, που φάνταζε ένα
τεράστιο εμπόδιο, καταφέραμε όμως στο τέλος να το ξεπεράσουμε και να
εξελίξουμε το πρόγραμμα με όχημά μας τη φαντασία και τη δημιουργικότητα
που έδειξαν οι μικροί μου μαθητές. Έτσι υλοποιήθηκαν δραστηριότητες για την
καλλιέργεια του ομαδικού πνεύματος, της κριτικής σκέψης μέσα από την
ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής ταυτότητας με παιγνιώδεις και βιωματικές
δραστηριότητες και δράσεις.
Μέσα από όλες τις δράσεις διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν πολλά κοινά
στοιχεία μεταξύ των χωρών, τόσο κοινά που πρέπει να μας ενώνουν και όχι να
μας χωρίζουν και ότι ακόμα και αν υπάρχουν διαφορετικά στοιχεία, πρέπει να
λειτουργούν κάτω από μία κοινή ομπρέλα και να αξιοποιούνται δημιουργικά για
την προώθηση του κοινού καλού.

52. 51
Το παραγόμενο υλικό και οι δράσεις μας παρουσιάστηκαν στους γονείς
του σχολείου μας και στην τοπική κοινωνία, το βιβλίο με τις συνταγές που
ετοιμάστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος θα αναρτηθεί στο
διαδίκτυο με τη μορφή e-book, ενώ το περιεχόμενο του ευρωπαϊκού
εκπαιδευτικού προγράμματος είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα της
εκπαιδευτικού που ανέλαβε το πρόγραμμα , http://daskalamexara.blogspot.gr/
όπως και στο διαδικτυακό ψηφιακό περιοδικό, το οποίο βρίσκεται στον
παρακάτω ιστότοπο: http://schoolpress.sch.gr/t4etaksidielias. Επιπλέον
δημιουργήσαμε με τους μαθητές ένα συνοδευτικό βίντεο, στο οποίο
παρουσιάζονται όλες οι δράσεις μας, επενδυμένο μουσικά με τραγούδια που
έχουν σχέση με την ελιά, καθώς και ποιήματα που δημιουργήσαμε καθ’ όλη τη
διάρκεια του σχεδίου εργασίας. Ο σύνδεσμος του βίντεο είναι ο εξής:
https://www.youtube.com/watch?v=NjMLf-R8CLc&feature=share και
https://vimeo.com/219094006
Η επίσημη προβολή-παρουσίαση θα πραγματοποιηθεί στο χώρο του
σχολείου μας στην καλοκαιρινή γιορτή ενώπιον θεατών, γονέων και τοπικών
φορέων.
Η Ευρώπη, μία υπέροχη ήπειρος που αξίζει να ζει κανείς, που στους
κόλπους της γεννήθηκαν οι πιο σπουδαίοι πολιτισμοί και που μεταλαμπάδευσε
ανθρώπινες αξίες και ιδανικά με το Διαφωτισμό και την Αναγέννηση, θεωρείται
ένας από τους πιο σημαντικούς σταθμούς στην εξέλιξη των επιστημών και των
γραμμάτων. Γέννησε και ανέθρεψε τους πιο σημαντικούς ανθρώπους που
συνέβαλαν με τη γνώση και το καινοτόμο πνεύμα τους στην εξέλιξη της
ανθρωπότητας. Ανεξάρτητα από αυτά που μας χωρίζουν, αυτά που μας ενώνουν
είναι πιο ισχυρά για να μπορούμε να συμβάλουμε στην αντιμετώπιση βαθιών
ευρωπαϊκών κρίσεων και να εναρμονιζόμαστε με τους υπόλοιπους λαούς κάτω
από μία πολύχρωμη ομπρέλα συνεργασίας, αλληλοβοήθειας, αλτρουισμού,
αλληλεγγύης, σεβασμού και κοινής συμπόρευσης!

53. 52
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Jaques, D., (2001) Μάθηση σε ομάδες, εκδόσεις Μεταίχμιο,Αθήνα.
Βαϊνά, Μ., (1996) Μέθοδος project: Μια πρόκληση για το ελληνικό εκπαιδευτικό
σύστημα, Νέα Παιδεία, τ.80, σελ. 77-87.
Ματσαγγούρας, Η., (2003) Η Διαθεματικότητα στη Σχολική Γνώση:
Εννοιοκεντρική Αναπλαισίωση και Σχέδια Εργασίας. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.

54. 53
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
Εικόνα 1: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/2888
Εικόνα 2: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/2756
Εικόνα 7: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/2908
Οπτικοακουστικό υλικό,Ο μύθος της Ευρώπης:
https://www.youtube.com/watch?v=42dee6LtCAE
Ακουστικό υλικό: Ο ύμνος της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
https://www.youtube.com/watch?v=EkWQwEoOLVU
Διαδικτυακό παιχνίδι:Η Ευρώπη
http://www.bestunipi.eu/sites/all/egame/
Επίσημηιστοσελίδα Ευρωπαϊκής Ένωσης:
https://europa.eu/european-union/contact_el
Ιστοσελίδα Ευρωπαϊκής ένωσης για παιδιά:
https://europa.eu/european-union/contact_el
Στοιχεία για την παραγωγήελαιόλαδου στηΜεσόγειο:
http://www.prosodol.gr/?q=el/node/204
Οπτικοακοακουστικό υλικό-Η ελιά στην τέχνη:

55. 54
https://www.youtube.com/watch?v=fL_koajDO58
Πίνακες Ζωγραφικής:
http://eikastikadokimia.blogspot.gr/2012/12/blog-post.html

56. 55

57. 56

58. 57

59. 58

60. 59

61. 60

62. 61

63. 62

64. 63

65. 64

66. 65

67. 66

68. 67

69. 68

70. 69

71. 70

72. 71

73. 72

74. 73

75. 74

76. 75

77. 76

78. 77

79. 78

80. 79

81. 80

82. 81