những vấn đề chung của nhà nước

1. Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG NHÀ NƯỚC

2. NỘI DUNG
1. Nguồn gốc, khái niệm và đặc trưng của
nhà nước
2. Chức năng của nhà nước
3. Hình thức nhà nước

3. 1. Nguồn gốc, khái niệm và
đặc trưng của nhà nước

4. Câu hỏi
1. Nhà nước là gì và Nhà nước xuất hiện từ bao giờ?
2. Sự khác nhau trong nội dung các học thuyết về sự xuất hiện của
nhà nước?
3. Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin thì Nhà nước xuất hiện
dựa trên những điều kiện cơ bản nào?
4. Vì sao xã hội cần có nhà nước?
5. Nhà nước khác gì so với những tổ chức khác?
6. Nhà nước có thể tiêu vong không?

5. Quan điểm của một số học thuyết phi Mác xít
điển hình về sự ra đời của nhà nước
• Thuyết thần quyền
• Thuyết gia trưởng
• Thuyết khế ước xã hội

6. CÁC HỌC
THUYẾT PHI
MÁC XÍT VỀ
NHÀ NƯỚC
THUYẾT
THẦN
QUYỀN
THUYẾT GIA
TRƯỞNG
THUYẾT KHẾ
ƯỚC XÃ HỘI

7. THUYẾT THẦN QUYỀN
Nhà nước là một sản phẩm của Thượng đế, Chúa, Trời.
 Người đứng đầu nhà nước là “thiên tử” do Trời chọn ra
và trao cho quyền lực siêu nhiên không ai có thể bác bỏ.
 Muốn chọn ai lên làm vua, xây dựng một triều đại thì phải
tìm được dấu hiệu cho thấy người đó là người được trời
chọn.
Các quyết định Nhà nước đưa ra phải thuận theo ý trời.

8. THUYẾT GIA TRƯỞNG
Nhà nước là một gia đình lớn.
Người đứng đầu nhà nước nắm quyền và trách
nhiệm của người gia trưởng. Phải chăm lo cho người
dân như chăm lo cho con cháu của mình.
Dân chúng phải vâng lời vua quan như đối với cha
mẹ của mình.

9. THUYẾT KHẾ ƯỚC XÃ HỘI
Chủ quyền thuộc về toàn dân.
Nhà nước là sản phẩm được tạo ra trên cơ sở thỏa
thuận xã hội giữa toàn thể người dân và những
người được giao quyền lực.
Người nắm quyền lực nhà nước phải có uy tín, có
năng lực được nhân dân tin tưởng.
Nhân dân có thể bãi bỏ các chức danh trong nhà
nước nếu họ không còn đủ năng lực, uy tín.

10. Quan điểm của học thuyết Mác-Lê nin
về sự ra đời của nhà nước
• Nhà nước xuất hiện khi xã hội loài người đã phát triển đến một
trình độ nhất định
• Điều kiện xuất hiện Nhà nước: Tồn tại sở hữu tư nhân đối với
tư liệu sản xuất và phân hóa, xung đột giai cấp đến mức không
thể điều hòa được.
• Nhà nước do giai cấp thống trị lập ra để quản lý xã hội theo
trật tự mà giai cấp thống trị mong muốn. Trật tự đó phù hợp
với ý chí và bảo vệ cho lợi ích cơ bản của giai cấp thống trị.

11. SỰ XUẤT HIỆN CỦA NHÀ NƯỚC TRONG LỊCH SỬ
Những quốc gia đầu tiên xuất hiện ở Lưỡng Hà, Ai
Cập cổ đại và lưu vực sông Ấn Độ vào cuối thiên niên
kỷ thứ 4 và đầu thiên niên kỷ thứ ba TCN.
Các quốc gia đã xuất hiện ở Trung Quốc vào cuối thiên
niên kỷ thứ ba đầu thiên niên kỷ thứ hai TCN.

12. ĐỊNH NGHĨA NHÀ NƯỚC
• Là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, một bộ
máy chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện
các chức năng quản lý đặc biệt nhằm duy trì trật tự xã
hội với mục đích bảo về địa vị của giai cấp thống trị
trong xã hội.

13. Điều kiện để nhà nước xuất hiện
(theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin)
• Về kinh tế: Sự tồn tại của tư hữu do sự phát triển của lực
lượng sản xuất.
• Về xã hội: Phân hóa giai cấp
=> Mâu thuẫn, đấu tranh giai cấp => Nhà nước xuất hiện để
kiểm soát và điều hòa các mâu thuẫn giai cấp, đảm bảo ổn
định xã hội.

14. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH NHÀ NƯỚC
LỰC LƯỢNG
SẢN XUẤT
SAU 3 LẦN
PHÂN CÔNG
LAO ĐỘNG
PHÁT TRIỂN
=> CÓ CỦA
CẢI DƯ THỪA
CÁC CÁ NHÂN
CÓ ĐIỀU KIỆN
CHIẾM ĐOẠT
TÀI SẢN
CHUNG CỦA
CỘNG ĐỒNG
=> TƯ HỮU
=> PHÂN HÓA
GIAI CẤP
SỰ ĐẤU TRANH
GAY GẮT CỦA
CÁC THÀNH
VIÊN TRONG
CỘNG ĐỒNG
ĐỐI VỚI
NHỮNG
NGƯỜI CHIẾM
ĐOẠT TÀI SẢN
CHUNG
=> ĐỐI KHÁNG
GIAI CẤP
NHỮNG
NGƯỜI CÓ TÀI
SẢN TÌM CÁCH
BẢO VỆ TÀI
SẢN CỦA
MÌNH => LẬP
RA BỘ MÁY
CƯỠNG CHẾ
CHUYÊN
NGHIỆP
NHÀ NƯỚC
XUẤT HIỆN VỚI
CHỨC NĂNG:
CƯỠNG CHẾ
BẢO VỆ LỢI ÍCH
GIAI CẤP
THỐNG TRỊ VÀ
DUY TRÌ ỔN
ĐỊNH XÃ HỘI

15. Thảo luận
•Điều gì sẽ xảy ra cho xã hội nếu không có
nhà nước?
•Nhà nước có thể tiêu vong không?

16. Bản chất của Nhà nước
•Tính giai cấp
-> Nhà nước bảo vệ giai cấp thống trị
•Tính xã hội
-> Nhà nước bảo đảm sự ổn định cho xã
hội có thể phát triển.

17. 1.2. CÁC DẤU HIỆU ĐẶC
TRƯNG CỦA NHÀ NƯỚC

18. CÂU HỎI
Làm cách nào để nhận diện, xác định Nhà
nước?
Làm sao để phân biệt Nhà nước với những
hệ thống tổ chức khác trong xã hội?

19. 5 ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA NHÀ NƯỚC
1. Nhà nước tổ chức và hoạt động trong một không gian lãnh thổ
riêng biệt. Nhà nước quản lý dân cư theo lãnh thổ
2. Nhà nước có quyền lực công cộng được tổ chức thành bộ máy quản
lý chuyên nghiệp cao có khả năng trấn áp, cưỡng chế, bắt buộc mọi
đối tượng trong xã hội phải phục tùng.
3. Nhà nước có chủ quyền quốc gia đại diện chính thức cho toàn thể
nhân dân trong việc quyết định các vấn đề đối nội, đối ngoại
4. Nhà nước ban hành pháp luật
5. Nhà nước quy định và thực hiện thu các loại thuế trang trải cho các
hoạt động của BMNN và đảm bảo những nhu cầu cơ bản của toàn
xã hội

20. Bài tập trắc nghiệm
• 1. Trong số các tên
sau đây, đâu không
phải là nhà nước?
• A. HongKong
• B. MaCau
• C. Vantican
• D. Không trường hợp
nào.
2. Phú Quốc không phải là một
nhà nước vì:
A. Không có dân cư
B. Không có địa giới lãnh thổ
C. Không có bộ máy quản lý
D. Không có chủ quyền

21. 2. Chức năng của nhà nước

22. Chức năng của nhà nước
•Là những phương diện hoạt động cơ
bản, có tính định hướng lâu dài, trong
nội bộ quốc gia và trong quan hệ quốc
tế, thể hiện vai trò của Nhà nước, nhằm
thực hiện những nhiệm vụ đặt ra trước
nhà nước.

23. Các chức năng của Nhà nước theo đối
tượng tác động
•Chức năng đối nội: Là những mặt hoạt động
chủ yếu của nhà nước trong nội bộ đất nước
•Chức năng đối ngoại: Là những mặt hoạt
động chủ yếu của nhà nước trong quan hệ
với các nhà nước và dân tộc khác

24. Các chức năng của Nhà nước theo lĩnh vực
thực hiện quyền lực nhà nước
•Chức năng lập pháp: Đặt ra các quy định luật
để điều chỉnh các quan hệ xã hội cơ bản, quan
trọng trong xã hội.
•Chức năng hành pháp: Tổ chức thực thi các quy
định của luật
•Chức năng tư pháp: Xét xử các hành vi vi phạm
pháp luật

25. 3. Hình thức nhà nước

26. HÌNH THỨC CHÍNH THỂ
(Cách thức, trình tự lập ra các cơ quan tối cao của nhà nước)
CHÍNH THỂ
QUÂN CHỦ
CHÍNH THỂ
CỘNG HÒA
Nguyên thủ quốc gia
được lập bằng
phương thức thế
tập, truyền ngôi
Nguyên thủ quốc gia
được lập bằng
phương thức bầu cử

27. Bưu
thiếp
năm
1908 vẽ
chân
dung của
các vua
và nữ
vương
trên thế
giới
Quân chủ
chuyên chế
Quân chủ
hạn chế
Sudan,
Oman,
Brunei, Ả rập
Xê út,
Swazilan,
Qatar
44 nước

28. Cộng hòa quý tộc
Cộng hòa dân chủ
Chính thể cộng
hòa
Cộng hòa đại nghị
Cộng hòa lưỡng tính
Cộng hòa tổng thống

29. HÌNH THỨC CẤU TRÚC LÃNH THỔ
NHÀ
NƯỚC
ĐƠN
NHẤT
NHÀ
NƯỚC
LIÊN
BANG

30. VIỆT NAM,
LÀO,
CAMPUCHIA
LÀ NHỮNG
NHÀ NƯỚC
CÓ HÌNH
THỨC ĐƠN
NHẤT

31. NHÀ NƯỚC ĐƠN NHẤT
• Có 1 hệ thống cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp
có thẩm quyền trên toàn lãnh thổ.
• Có 1 hệ thống pháp luật chung được áp dụng thống nhất trong phạm
vi toàn quốc.

32. NHÀ NƯỚC MỸ CÓ HÌNH THỨC LIÊN BANG

33. NHÀ NƯỚC LIÊN BANG
• Có nhiều hệ thống cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư
pháp có thẩm quyền trên toàn lãnh thổ, gồm: cơ quan có thẩm quyền
liên bang và cơ quan có thẩm quyền ở từng bang.
• Có nhiều hệ thống pháp luật chung được áp dụng , gồm: pháp luật
liên bang và pháp luật từng bang. (thậm chí mỗi bang có thể có hiến
pháp riêng)

34. CHẾ ĐỘ CHÍNH TRỊ
CHẾ
ĐỘ
DÂN
CHỦ
CHẾ ĐỘ
CHUYÊN
CHẾ, ĐỘC
TÀI, PHÁT
XÍT

35. DÂN
CHỦ

36. CHẾ ĐỘ
CHUYÊN
CHẾ, ĐỘC
TÀI, PHÁT
XÍT

37. BÀI TẬP CHƯƠNG 1
1. Hãy vẽ sơ đồ diễn giải quá trình nhà nước đầu tiên xuất hiện trên
thế giới
2. Chuẩn bị thông tin về 3 Nhà nước tư chọn gồm: 1 Nhà nước liên
bang, 1 Nhà nước quân chủ và 1 Nhà nước xã hội chủ nghĩa
3. Hãy tìm một tin thời sự nói về hoạt động đối ngoại của nhà nước
• Yêu cầu sản phẩm:
• Nộp báo cáo hoặc Thuyết trình theo chỉ định