Bruno van Ravels bespreekt het wetsvoorstel inzake schadevergoeding, onder meer ten aanzien van nadeelcompensatie en de effecten daarvoor op de gemeentelijke praktijk. Aan de orde komen onder andere nadeelcompensatiekwesties bij infrastructurele werken en wegaanpassingen.

1. Nadeelcompensatie
Actualia materiële aspecten
Gemeentedag
AKD
13 maart 2012, Eindhoven
Prof mr. B.P.M. van Ravels

2. Nadeelcompensatie
Ontwikkeling gedurende afgelopen 25 jaar van:
Compensatie in speciale en abnormale gevallen (maatwerk)
naar beslissingen ten aanzien van grote aantallen verzoeken

3. Nadeelcompensatie
2 soorten nadeelcompensatie:
1) Nadeelcompensatie op grond van een specifieke,
geschreven grondslag (bv. art. 49 WRO/ afd. 6.1. Wro e.d.;
RNV&W 199)
2) (Thans nog) Buitenwettelijke nadeelcompensatie (beginsel
van de gelijkheid voor de openbare lasten) (wetsvoorstel
Wet nadeelcompensatie in Awb)

4. Kernbepaling voorstel Wet nadeelcompensatie
Artikel 4:126 Awb:
Indien een bestuursorgaan
- in de rechtmatige uitoefening van zijn publiekrechtelijke
bevoegdheid of taak schade veroorzaakt
- die uitgaat boven het normale maatschappelijke risico
(abnormale last) en
- een benadeelde in vergelijking met anderen onevenredig
zwaar treft (speciale last),
- kent het bestuursorgaan de benadeelde desgevraagd een
vergoeding toe.

5. Voorstel Wet nadeelcompensatie
Herintroductie eis van processuele connexiteit
-> tegen beslissing omtrent nadeelcompensatie staat in
beginsel slechts een bestuursrechtelijke rechtsgang open, voor
zover voor aanvrager tegen de beweerdelijk
schadeveroorzakende gedraging een bestuursrechtelijke
rechtsgang open stond
-> handhaving doolhof rond de schatkist
Amendement: schrappen eis van processuele connexiteit

6. Vereisten aansprakelijkheid
Vereisten voor aansprakelijkheid:
• Schadeoorzaak: rechtmatige uitoefening van
publiekrechtelijke bevoegdheid of taak
• Daardoor veroorzaakte schade
• Abnormale last: de daardoor veroorzaakte schade dient
buiten het normale maatschappelijke risico of het normale
ondernemersrisico te vallen;
• Speciale last: de schade dient een benadeelde in
vergelijking met anderen onevenredig te treffen.

7. Abnormale last
Afbakening: alle relevante omstandigheden van het geval zijn
van belang (open norm), zoals:
• de aard van de overheidshandeling
• het gewicht van het daarmee gediende belang
• in hoeverre die handeling en de gevolgen daarvan
voorzienbaar zijn voor de derde die als gevolg daarvan
schade lijdt
• de aard van de toegebrachte schade
• de omvang van de toegebrachte schade
HR 17 september 2004, AB 2006/44; ABRS 21 juni
2006, LJN: AX9047, 200508280/1.

8. Abnormale last
Andere factoren:
De aard van het geschade belang en de hoedanigheid van
benadeelde:
- marktdeelnemer of niet (ondernemingsrisico)
- producent van, of handelaar in schadelijke producten
- veeteelt, plantenteelt, handel in dierlijke producten
- vervuiler of niet ( de vervuiler betaalt)
- gewezen verdachte of derde

9. Normaal maatschappelijk risico:
Planschade
-ABRvS: toepassing van artikel 49 WRO (oud) vergt andere
beoordeling dan toepassing van beginsel van de gelijkheid voor
de openbare lasten.
-Bij toepassing van artikel 49 WRO (oud) kwam in beginsel
geen betekenis toe aan nmr.
-Tendens naar convergentie (afd. 6.1. Wro)
- Aanpassingswetgeving Wet nadeelcompensatie: wordt
specifieke planschaderegeling in Wro geheel geschrapt of enkel
aangepast?

10. Normaal maatschappelijk risico:
voorbeeld: aard van de schadeoorzaak
Belangrijke planschadeuitspraak: ABRvS 29 februari 2012,
LJN: BV7254
“De vraag of schade als gevolg van een planologische ontwikkeling als
bedoeld in artikel 6.1, tweede lid, van de Wro tot het normale
maatschappelijke risico behoort, moet worden beantwoord met
inachtneming van alle van belang zijnde omstandigheden van het
geval. Van belang is onder meer of de planologische ontwikkeling als
een normale maatschappelijke ontwikkeling kan worden beschouwd
waarmee de benadeelde rekening had kunnen houden in die zin dat
die ontwikkeling in de lijn der verwachtingen lag, ook al bestond geen
concreet zicht op de omvang waarin, de plaats waar en het moment
waarop deze ontwikkeling zich zou voordoen. Omstandigheden die in
acht worden genomen zijn verder de aard van de maatregel en de
aard en de omvang van het daardoor veroorzaakte nadeel”

11. Normaal maatschappelijk risico:
voorbeeld: aard van de schadeoorzaak
- I.c. sluit ontwikkeling aan op de plaatselijke situatie
-Bouwplan is in overeenstemming is met het ruimtelijke beleid
van de gemeente.
- Gezien voorts de afmetingen van het object, de onder de ter
plaatse geldende bestemmingsplannen reeds bestaande
bouwmogelijkheden en de afstand tot de woning, zal ter plaatse
geen grote aantasting van de bestaande stedenbouwkundige
structuur en van het woonklimaat plaatsvinden.
-Daarnaast is inbreiding van woningen in een bestaande
woonkern een normale maatschappelijke ontwikkeling.
- Onder deze omstandigheden lag de planologische wijziging in
de lijn der verwachtingen.
- Daarbij komt dat de gestelde schade, gezien de door de SAOZ
verrichte taxatie, relatief gering van omvang is.
- De conclusie is dan ook gerechtvaardigd dat de gestelde

12. Abnormale last
Aard schadeoorzaak
Mate van aantasting van fundamentele rechten (bijvoorbeeld
eigendomsrecht):
-ontneming eigendom
-plicht inbreuk op exclusieve gebruiksrecht te dulden
-beperking gebruiksmogelijkheden eigendom
-(indirecte) aantasting genot eigendom

13. Normaal maatschappelijk risico:
voorbeeld: aard van de schadeoorzaak
“- dat het in beginsel niet ongerechtvaardigd is om de kosten
verbonden aan maatregelen ter beperking van schade aan het
milieu en andere maatschappelijke belangen voor rekening te
laten van de bedrijven die die schade veroorzaken”
m.b.t. Wet herstructurering varkenshouderij
HR 16 november 2001, LJN AD5493, NJ 2002/469
HR 2 september 2011, LJN: BQ5098, NJ 2011, 391

14. Normaal maatschappelijk risico
Voorbeeld: aard schadeoorzaak en
voorzienbaarheid
Intrekking of wijziging van vergunningen of ontheffingen
- KB Tweemanspolder 1970: NS vergoedt 50% van de kosten
-Bindend advies 1985: NS vergoedt 70% van kosten
- SCR 1988:
- voorzienbaarheid vergunningverlenende instantie gekoppeld aan
voorzienbaarheid gebruiker; schijvensysteem; nat (30 jr.);
droog ( 10 jr.)
- NKL 1991 : nat (30 jr); droog ( 15 jr.)
- NKL 1999: onderscheid kruisleidingen en langsleidingen
- kruisleidingen: materiaalkosten en kosten uiten in bedrijfstellen
niet
- langsleidingen: intrekking binnen 5 jr volledige vergoeding;
overigens schijvensysteem

15. Normaal maatschappelijk risico:
voorbeeld
Verkeersmaatregelen en werkzaamheden aan infrastructuur:
Hoofdregel
“dat als uitgangspunt geldt dat het treffen van een
verkeersmaatregel als hier aan de orde als een normale
maatschappelijke ontwikkeling moet worden beschouwd,
waarmee een ieder kan worden geconfronteerd en waarvan
de nadelige gevolgen in beginsel voor rekening van
betrokkene behoren te blijven”.
Zie: ABRvS 18 mei 2011, LJN BQ4941; ABRS 11 juni 2008,
LJN: BD3621, 200707766/1 en ABRS 14 juli 2004,
LJN: AQ1051, 200306296/1; ABRS 26 september 2001 in
zaak no. 200005599/1; BR 2002/797.

16. Normaal maatschappelijk risico:
voorbeeld
Verkeersmaatregelen en werkzaamheden aan infrastructuur
Uitzondering:
“ Dat neemt niet weg dat zich feiten en/of omstandigheden
kunnen voordoen waardoor een individueel belang ten gevolge
van een dergelijke maatregel zodanig zwaar wordt getroffen dat
het uit die maatregel voortvloeiende nadeel redelijkerwijs niet
ten laste van betrokkene dient te blijven. Dat sprake is van een
dergelijke situatie dient in beginsel door betrokkene
aannemelijk te worden gemaakt”.

17. Normaal maatschappelijk risico:
voorbeeld
Verkeersmaatregelen en werkzaamheden aan infrastructuur
Uitzondering:
De vraag is dan vaak: overstijgt de schade gelet op de aard en
de relatieve omvang daarvan het normaal maatschappelijk
risico?

18. Normaal maatschappelijk risico:
voorbeeld
Techniek van de percentuele drempel
• Bij nadeel dat zich manifesteert in de vorm van extra
kosten (waaronder omrijschade): overstijgen extra
kosten een zodanig percentage (15%) van de totale
transportkosten, dat deze kosten geacht kunnen
worden het n.o.r te boven te gaan?
• ABRS 21 juni 2006, LJN: AX9047, Raad van State,
200508280/1;
• ABRS 2 april 2008, LJN: BC8472, 200705986/1.

19. Normaal ondernemersrisico
Techniek van de percentuele drempel
• Bij nadeel dat zich manifesteert door tijdelijke
derving omzet als gevolg van uitvoering
infrastructureel werk: overstijgt de omzetderving op
jaarbasis een zodanige percentage (15%) van omzet
op jaarbasis over referentiejaren, dat dit nadeel
geacht kan worden het n.o.r. te boven te gaan?
-ABRvS 18 mei 2011, LJN: BQ4941; ABRS 19 december 2007,
LJN: BC0536 ; ABRS 23 juli 2003, LJN: AI0251 ; ABRS 19
november 2003, LJN: AN8347; ABRS 14 april 2004,
LJN: AO7483; ABRS 5 september 2001, BR 2002, blz. 877

20. Normaal ondernemersrisico
Techniek van de percentuele drempel
- Omzetderving is niet hetzelfde als winstderving: winstderving
wordt afgeleid van omzetderving die drempel overstijgt
-Verschillende uitwerkingen: alleen het omzetverlies dat
drempel overstijgt als uitgangspunt, of bij overstijging drempel
het geheel (voorbeeld: A heeft omzetverlIes van 14%; B een
omzetverlies van 16%)
-Discussie : normomzet van economische eenheid, of enkel
normomzet van getroffen filiaal of bedrijfsonderdeel

21. Normaal maatschappelijk risico
- Veel gehanteerde techniek van de percentuele korting op
schade (al dan niet in combinatie met techniek van
percentuele drempel);
- Bijv. Paul Krugerbrug-uitspraken: betrokkene mocht er niet
vast op rekenen dat situatie ongewijzigd zou blijven: 20%
korting (ABRS 28 januari 2009, 200803297/1)

22. Normaal onderemersrisico
- Inmiddels vastleggen korting in verordening aanvaard, mist
hardheidsclausule: ABRvS 9 februari 2011, LJN: BP3666
- Brengt mate van voorzienbaarheid (in abstracto) tot
uitdrukking. Weging van relatieve omvang van schade speelt
daarbij geen rol, of gaat (soms impliciet) aan toepassing van
korting vooraf.

23. Normaal onderemersrisico
Tendens naar hogere kortingen: aanvankelijk doorgaans
kortingen tussen 15 en 25%. Inmiddels ook kortingen van 50%
- ABRvS 10 november 2010, BR 2011,9: De Afdeling acht het
in de rede liggen, nu het in dit geval niet gaat om het toekennen van
een vergoeding voor planschade, maar om nadeelcompensatie, hierop
een korting van 50% toe te passen wegens normaal maatschappelijk
risico. Daarbij overweegt de Afdeling dat bewoners van huizen binnen
de invloedssfeer van Schiphol rekening dienen te houden met een
toename van geluidbelasting die samenhangt met de groei van de
luchthaven, ook al bestaat geen zicht op de omvang en vorm waarin,
de plaats waar en het moment waarop deze ontwikkelingen zich zullen
concretiseren en de omvang van het nadeel dat daar mogelijkerwijs uit
zal voortvloeien. Voorts kan op het aldus berekende bedrag in de
daarvoor in aanmerking komende gevallen een korting wegens
voorzienbaarheid worden toepast”

24. Normaal maatschappelijk risico
Combinatie van technieken:
Verkeersbesluiten-> korting 40% (gecombineerd met in
vergelijking met onteigeningssystematiek beperkte
kapitalisatiefactor 8)
- ABRvS 11 juni 2008, LJN: BD3621, 200707766/1
- Percentuele drempel, gecombineerd met korting
- ABRvS 18 mei 2011, LJN: BQ4893 : drempel 15%, korting 25%

25. Wie bepaalt de grens?
Wetgever, bestuur of rechter?
Rechtsvraag of beleidsvraag, politiek-bestuurlijke vraag?
-Wetgever: minimumforfait drempel bij indirecte planschade
(2%)
- mag er een hogere drempel worden gehanteerd?
- mag er naast de door de wetgever vastgestelde drempel, een
korting op het schadebedrag wegens nmr worden gehanteerd?
-Bestuur: volgens ABRvS is het een beleidsvraag Of althans
een kwestie met bestuurlijke beoordelingsruimte):
beantwoording daarvan dient terughoudend te worden getoetst.