1. การตรวจมวลกระดูก
ประชุมวิชาการ 2556

2. Osteoporosis
• WHO : โรคกระดูกที่เกิดขึ้นทั่วร่างกาย (systemic skeletal
disease) ซึ่งมีมวลกระดูกต่า (low bone mass) ร่วมกับการเสื่อม
ของโครงสร้างระดับจุลภาพของกระดูก (microarchitecture
deterioration) ส่งผลให้กระดูกมีความเปราะบางและหักง่าย
• NIH USA : โรคของกระดูกที่มีความแข็งแกร่งของกระดูก (bone
strength) ลดลง ส่งผลให้เพิ่มความเสี่ยงต่อกระดูกหัก โดยความ
แข็งแกร่งของกระดูก (bone strength) ในนิยามนี้ประกอบด้วย 2
ส่วนหลัก ได้แก่ ความหนาแน่นของกระดูก (bone density) และ
คุณภาพของกระดูก (bone quality)

3. Prevalence in Thailand
• Female (2544) : screening 1935 patients
L1-4 19.8 %
neck of femur 13.6 %
• Male (2549) : screening 412 patients
L2-4 4.6 %
neck of femur 12.6 %
both 3.9 %

4. Social impact
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Hip fracture CA breast
45% 46%
68%
34.30%
5 year-survival 10 year-survival
ข้อมูล จาก จังหวัดเชียงใหม่
ข้อมูล จาก สถาบันมะเร็งแห่งชาติ

5. Medical costs
3384
1756
520 225
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
hip fracture direct cost heart disease pulmonary
disease
median total annual cost (USD)
Woratanarat et al. Cost analysis of osteoporotic hip fracture.
J med Assoc Thai, 2005; 88 (Suppl 5): S96-104

7. Bone Mineral Density
• Bone mass = Bone tissue
• Bone mineral

8. Osteoporosis Self-Assessment Tool
for Asians (OSTA)
• น้อยกว่า -4 หมายถึง ความเสี่ยงสูง
• ระหว่าง -4 ถึง -1 หมายถึง ความเสี่ยงปานกลาง
• มากกว่า -1 หมายถึง ความเสี่ยงต่า
OSTA = 0.2 X (น้ำหนัก-อำยุ)

11. Khon Kaen Osteoporosis Study
Score (KKOS) •การคานวณ KKOS ให้นาค่าคะแนน
จากอายุ (ปี) และน้าหนัก (กิโลกรัม) มา
บวกกัน
•KKOS < -1 หมายถึง ความเสี่ยงสูงใน
การเกิดโรคกระดูกพรุน
•KKOS > -1 หมายถึง ความเสี่ยงต่าใน
การเกิดโรคกระดูกพรุน

12. FRAX (http://www.shef.ac.uk/FRAX/tool.aspx?lang=th)

13. DEXA scan
• Dual Energy X-ray Absortiometry
• 2 dimension densitometer
• Central DEXA  gold standard “WHO”
• Precision 1-2 % , less CV
• The best in BMD measurement today

14. Basic components of
an X-ray
absorptiometer

15. Principle of DPA and DXA. The high energy absorption profile is multiplied by R which
accounts for differences in high- and low-energy absorption of soft tissue [see Eq. (5.15)].
et al. Journal of the ICRU 2009;9:37-58
© International Commission on Radiation Units and Measurements 2009

16. DEXA scan
Strength
• Most accuracy and
precise
• Strongest available
predictor of initial
fracture risk
• BMD increase correlate
with fracture risk
reduction **
Weakness
• Impact of change in
BMD on fracture risk is
not bidirectional **
• Lack of uniformity
• Many factor other than
BMD impact on fracture
risk

17. Clinical use of DEXA
• Diagnosis of osteoporosis
• Prognostic tool  fracture risk
• Monitor treatment

18. Who should have a DXA
measurement?
1. ผู้หญิงอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป และผู้ชายอายุตั้งแต่ 70 ปีขึ้นไป
2. หมดประจาเดือนก่อนอายุ 45 ปี (early menopause) ซึ่งหมาย
รวมถึงผู้ที่ถูกตัดรังไข่ทั้งสองข้าง
3. มีภาวะขาดฮอร์โมนเอสโตรเจน (estrogen deficiency) ก่อนเข้าสู่
วัยหมดประจาเดือน ต่อเนื่องนานกว่า 1 ปี ยกเว้นกรณีตั้งครรภ์และให้นม
บุตร
4. ได้รับยากลูโคคอร์ติคอยด์เป็นระยะเวลานาน (เพรดนิโซโลนขนาดตั้งแต่ 5
มก.ต่อวันขึ้นไปหรือเทียบเท่าเป็นเวลานานกว่า 3 เดือน)
5. มีประวัติบิดาหรือมารดากระดูกสะโพกหักในผู้หญิงวัยหมดประจาเดือน
หรือผู้ชายอายุตั้งแต่ 50 ปีขึ้นไป

19. 6. ผู้หญิงวัยหมดประจาเดือนที่มีดัชนีมวลกายน้อยกว่า 19 กิโลกรัมต่อตาราง
เมตร
7. ตรวจพบภาวะกระดูกบางหรือกระดูกสันหลังผิดรูปจากการถ่ายภาพรังสีเอ็กซ์
(radiographic osteopenia and / or vertebral
deformity by x-ray)
8. มีประวัติกระดูกหักจากภยันตรายแบบไม่รุนแรงหลังอายุ 40 ปี
9. มีประวัติส่วนสูงลดลงมากกว่า 4 เซนติเมตร หรือวัดได้ลดลงมากกว่า 2
เซนติเมตรต่อปี
10. อยู่ในกลุ่มที่มีความเสี่ยงปานกลางขึ้นไปจากการตรวจคัดกรองด้วย OSTA
score, KKOS score หรือโอกาสเสี่ยงจากโนโมแกรม
(nomogram probability) ตั้งแต่ 0.3 ขึ้นไปสาหรับผู้หญิง
วัยหมดประจาเดือน

20. 3 STEPS
TO
INTERPRETE
DXA
R.M. Lorente Ramos et al. Radiologia. 2012;54(5):410---423

21. 1. See the spine
•Alignment
•Degenerative ?
•Artifact ?
•Area of interest
•Fracture ?
•Previous surgery ?
•L1 – L4
•Least BMD level

22. LGI study
spondylosis

23. 2. See the hip
GE Lunar R
Hologic R

24. • Position of acetabulum
• Position of femur : lesser trochanter
• Ward’s angle should not be interpreted
• Use “femoral neck” and “total hip”
• Check artifact such as clip, metallic FB

26. 3. See the details
• Name
• Age
• Sex
• T – score, Z – score
• Age less than 50 years  look at Z – score
• Z – score < -2.0  “low bone mass for age”
• Fracture + -2.5 < T – score < -1.0 “ Z – score”

27. PRACTICE

28. ตั้ง frame ไม่ตรง

29. •ตั้ง frame ผิด level
•มี spondylosis

30. Metallic button
on L4

31. Scoliosis and
osteophyte at L3–L4

32. Post-laminectomy

33. Femoral head
หายไป ไม่อยู่ใน
frame

34. Lesser
trochanter
เห็นชัดเกินไป

35. Abnormal bone
density (post-
osteosynthesis)

36. Treatment
• Calcium 1000-1500 mg/day
• Vit. D 400-800 IU/day
• Anti-resorption  Bisphosphanate :
Alendronate*, Risedronate**, Etidronate***
Zoledronate(IV)**** etc.
• Stimulate bone formation 
PTH : Teriparatide
• Both action : Strontium ranelate

37. Take home messages
• เราสามารถคานวณความเสี่ยงของโรคกระดูกพรุนได้หลายวิธี
• แต่ถ้าจาเป็นต้องตรวจ BMD ให้ส่งตรวจ axial DXA scan
• การอ่านผลให้ดู spine กับ hip แต่ถ้ามีผลของ distal radius
มาด้วยก็ให้บอกผู้ป่วยว่าถ้าล้มมือยันพื้นกระดูกข้อมืออาจหักได้ง่าย
• อย่าลืมวิธีอ่านผลที่สอนไปเพราะว่าถ้าอ่านผิด อาจเกิดการ
malpractice โดยไม่ตั้งใจได้ (lack of knowledge)
• ในการรักษาโรคกระดูกพรุน อย่าลืมว่าไม่ใช่เป็นการป้ องกันกระดูกหัก
ได้ 100% จาเป็นจะต้องมีการดูแลอย่างอื่นร่วมด้วย