Op 23 november 2015 organiseerde ChangeVision een Triple-eee Roundtable over "Blockchain technologie". De waarnemingen zijn in de vorm van een 2040 terugblik in dit artikel beschreven. Veel leesplezier..

1. Explore, Experience and Exploit
2008: artikel van Satoshi Nakamoto
(pseudoniem) over peer-to-peer
betalingen
De aanleiding
Min of meer bij toeval kwam onlangs in verschillende gesprekken de
Blockchain-technologie ter sprake. Wat die gesprekken gemeen hadden
was dat iedereen geweldig nieuwsgierig bleek te zijn naar deze nieuwe
technologie en er meer over wilde weten. Er heerste een onbestemd
gevoel tegen een zogenaamde “gamechanger” te zijn aangelopen. Gaat
die nieuwe technologie de financiële sector en ook andere sectoren op z’n
kop zetten?
Aanleiding genoeg om met een paar mensen het initiatief te nemen om
een brainstorm over de nieuwe Blockchain technologie te organiseren.
Op maandag 23 november 2015 troffen we elkaar bij PwC, die bereid
was om als gastheer op te treden.
Voor de opzet van de brainstorm hebben we voor de Triple-EEE formule
gekozen. Explore, Experience en Exploit. Samen op ontdekkingsreis
gaan, ervaringen delen en mogelijkheden onderzoeken.
Er is een verslag van de Roundtable, maar zou het daarnaast niet boeiend
zijn om de bevindingen op te tekenen in de vorm van een
gedachtenexperiment? Daarbij kijken we vanuit 2040 terug op wat de
Blockchain zoal teweeg heeft gebracht.
Maar eerst wat uitleg
Het begon met een artikel dat in 2008 onder het pseudoniem Satoshi
Nakamoto verscheen. Dat artikel ging over peer-to-peer betalingen
zonder tussenkomst van een intermediair zoals een bank. Het opende de
weg om digitale transacties van de ene naar de andere partij te verzenden,
waarbij beide partijen kunnen rekenen op de integriteit van die
transacties. In eerste aanleg werd er bij die transacties gedacht aan
virtueel geld, maar het zou ook kunnen gaan over andere soorten van
Blockchain Brainstorm
Triple-eee Roundtable, 23 november 2015

2. Transacties decentraal geverifieerd met
cryptografie. Transacties volgen op elkaar.
Als ketens. Het grootboek, waar transacties
in worden bijgeschreven, staat decentraal bij
alle nodes in het netwerk.
Transacties zijn onweerlegbaar.
Transparant: vertrouwen zonder 3rd party.
Single source of truth.
Open source software: Bitcoin als
onderliggend netwerk, protocol voor
betalingen én de digitale valuta Bitcoin.
informatie. Die transacties worden decentraal in chronologische
volgorde in een internet netwerk opgeslagen en met cryptografie
geverifieerd. Alle transacties worden gedupliceerd over alle knooppunten
van het netwerk . De transacties zijn niet omkeerbaar en niet te
manipuleren doordat elk knooppunt een kopie van alle transactiegegevens
bevat. De kracht zit hem erin dat er geen tussenpartij meer nodig is. De
transacties worden één op één tussen partijen afgehandeld. Dit is het
basisprincipe dat later onder de naam blockchain technologie
naamsbekendheid kreeg.
Zie de blockchain maar als een gedeeld digitaal grootboek, waarin iedere
transactie vanaf het allereerste begin staat geregistreerd en waar blokken
met transacties aansluitend worden toegevoegd. Iedere gebruiker heeft
een persoonlijke kopie van het hele blockchain grootboek. Iedere keer dat
een eenheid zoals een digitale munt van eigenaar verwisselt, wordt de
transactie geregistreerd in de blockchain, waarmee dus iedere kopie
bloksgewijs een beetje langer wordt. Elk van deze veranderingen wordt
geverifieerd met cryptografie door zogenaamde miners.
De Bitcoin is tot nu toe de meest bekende toepassing, maar het aantal
toepassing neemt snel toe. Niet alleen in de vorm van digitale munten,
maar ook in andere domeinen.

3. Het is inmiddels 2040
Wat heeft Blockchain technologie ons gebracht?
De blockchain technologie die indertijd achter
het eerste globale digitale betaalmiddel de
Bitcoin schuil ging, bleek de potentie te
hebben om de hele financiële wereld te
veranderen en het monetaire systeem te laten
instorten. Met die technologie kunnen
personen en instellingen nu direct transacties
uitvoeren zonder tussenkomst van
intermediairs, zoals banken, verzekeraars,
broker, globale trusts, notarissen etc.
Wereldwijd kunnen alle transacties nagenoeg
realtime afgesloten en opgeslagen worden in
transparante en fraudebestendige databases.
Ingewikkelde en dure governance maatregelen
om financiële instellingen te controleren zijn
overbodig geworden. En daarnaast is er in de
afgelopen 25 jaar een enorme toename geweest
van blockchain toepassingen in allerlei
domeinen. Je kunt het zo gek nog niet
bedenken. Laten we eerst eens kijken hoe het
financieel-monetaire landschap er nu anno
2040 uit ziet, om vervolgens te kijken naar de
wereld van de toezichthouders en tenslotte een
greep te doen uit het scala aan nieuwe
blockchain toepassingen.
Financiële dienstverlening
De blockchain technologie heeft het monopolie
dat de grote financiële instellingen hadden
geëlimineerd. Gedurende meer dan 20 jaar
hebben de financiële instellingen geprobeerd
ook het monopolie over de blockchain
technologie te krijgen en te behouden. Dat
lukte gedeeltelijk. Voor de financiële wereld
was de blockchain technology vijfentwintig
jaar geleden een speerpunt in hun innovaties.
De vraag was niet of die techniek zou worden
toegepast, maar wanneer. Banken zochten
elkaar op in interbancaire pilots en ze slaagden
erin om de blockchain te gebruiken voor het
optimaliseren en stroomlijnen van hun
bancaire processen en konden daarmee een
enorme kostenreductie realiseren. Ook
leverden zij belangrijke bijdragen aan het
totstandkomen van standaard protocollen voor
de technologie. Dankzij hun macht en hun
politieke lobby konden zij hun leidende rol
lang vasthouden. Sinds een paar jaar lukt dat
echter niet meer. Digitale valuta zijn

4. inmiddels universeel beschikbaar geworden en
de onderliggende blockchain-technologie heeft
aangetoond volledig transparant en
betrouwbaar te zijn. De nieuwe generatie
klanten ziet het nut niet meer in om via de
gevestigde instituties te bankieren. Het is
goedkoper, sneller en net zo betrouwbaar om
via een van de vele digitale munteenheden
betalingen te verrichten.
Er zit ook nog een belangrijk macro-
economisch aspect aan deze grote verandering.
Met de nieuwe digitale ruilmiddelen is de
noodzaak van renteheffing weggevallen. De
business modellen van al die nieuwe digitale
betaalmiddelen zijn niet op rente en uitstaande
schulden gebaseerd, maar louter op fees die al
dan niet in de vorm van de betreffende
munteenheid door de facilitator werden
ingehouden. Daarmee komt ook macro-
economisch de definitie van schuld in ander
perspectief te staan. Groei als noodzaak voor
instandhouding van het financieel-
economische stelsel is eveneens minder
relevant geworden.
Met het verdwijnen van de tussenpersoon zijn
ook nieuwe kansen ontstaan. Sommigen spelen
in op de nieuwe rol van “keurmeesters”. Voor
hen is een rol weggelegd om de verbinding te
leggen tussen de virtuele en de fysieke wereld.
In veel gevallen zal het namelijk noodzakelijk
blijven om onafhankelijk vast te stellen dat een
dienst of product ook daadwerkelijk is
geleverd door middel van een fysieke controle
op de authenticiteit ervan.
Compliance, security en juridische aspecten
In de beginjaren zo'n 25 jaar geleden werd de
blockchain technologie ook wel gekscherend
de “Trust Machine” genoemd. Daarmee werd
bedoeld dat de juistheid, tijdigheid en
volledigheid van handelingen impliciet door de
technologie werd gegarandeerd. Daarmee zou
dus elke vorm van controle overbodig zijn
geworden. Dat is uiteraard niet het geval, maar
wel hebben er in die jaren door de technologie
grote veranderingen en verschuivingen plaats
gevonden in het hele domein van het toezicht.
Het volume van de dienstverlening door
accountants en auditors is sterk gedaald. Dat
geldt wat minder voor de toegevoegde waarde
van hun diensten. “Smart trust” is belangrijk
geworden.
Controles zijn zich veel meer gaan richten op
de systeem-technische inrichting van processen
en technieken. Het afvinken van individuele
posten behoort nu definitief tot het verleden.
Het vakgebied is nog veel dominanter dan
vroeger, een hightech beroep geworden.
Zonder kennis van algoritmen,
computernetwerken en cybercrime, ben je als
accountant nergens meer.
Een bijzonder fenomeen is daarbij de rat-race
tussen encryptie en fraude. Cryptografie wordt
all maar slimmer en ingewikkelder, maar dat
geldt ook voor de rekenkracht van computers
in het netwerk. Zeker nu quantum computing
een serieuze speler op het gebied van
rekenkracht lijkt te worden.
Ook voor de juristen is er in de afgelopen jaren
enorm veel veranderd. Een beetje vergelijkbaar
met het werkgebied van de accountant is ook
dat van de jurist verschoven van het
ambachtelijke, naar het faciliteren van door
technologie gedreven dienstverlening. Hierbij
En zo wordt het gemakkelijk om, zonder tussenkomst van een
bank, digitaal geld aan iemand anders over te maken.

5. Toepassingen zijn mogelijk in allerlei sectoren:
energiesector, zorg, industrie, financiële sector,
verzekeringssector, overheid, etc.
valt te denken aan het gebruik van de
blockchain voor vastlegging van octrooirecht,
merkenrecht, auteursrecht, enzovoorts. Met de
nieuwe technieken is het veel makkelijker en
minder arbeids intensief geworden, om
juridische verhoudingen vast te leggen. Denk
maar aan Smart Contracts, simpelere manieren
om eigendom en schulden te valideren en ga
zo maar door.
Nieuwe domeinen
En ja, dan tenslotte een greep uit het scala aan
blockchain toepassingen die we inmiddels
allemaal al wel kennen. Sommige stammen al
uit de 20-er jaren en andere zijn van recenter
datum.
In de energiesector vindt verrekening van
gebruik tussen consument en leverancier al
lang rechtstreeks plaats. Er komt geen
banktransactie meer aan te pas. Dat is al zo
sinds energie opwekking in de dertiger jaren
veel meer decentraal ging plaatsvinden. Dat
ging gelijk op met de opkomst van de
zogenaamde “Smart energy grids”. In dezelfde
sector werd de blockchain technologie ook
toegepast voor bewijsvoering over inzet van
duurzaam opgewekte energie. Er kon veel
strakker dan voorheen onderscheid gemaakt
worden tussen grijze en groene energie.
Misschien wel het gebied met de meeste
toepassingen is “the internet of things”.
Daarbij zijn het voorwerpen, apparaten of
producten die blockchain transacties triggeren.
De schappen in het magazijn bestellen zelf en
op het juiste moment nieuwe voorraden. De
koelkast zorgt er zelf voor dat hij gevuld blijft
met de gewenste levensmiddelen. En zo zijn er
nog wel honderd voorbeelden te noemen
waarbij de vereffening rechtstreeks plaatsvindt.
In situaties waarbij het van belang is om de
herkomst van het productieproces te kennen,
waren er al snel toepassingen. De logistiek en
voedselketens zijn hiervan de belangrijkste
voorbeelden.
Een voorbeeld in het openbaar vervoer is de
OV chipkaart, die al jaren geleden aan
blockchain technologie is gekoppeld.
Ook op gebieden waar sprake is van
certificering van echtheid zijn legio
voorbeelden te noemen. Vroege voorbeelden
waren in de diamanten handel, in de kunst en
bij dure design artikelen.

6. Eigendom kan je op de blockchain breder definiëren; niet
alleen in termen van eigendom van (digitaal) geld
Daar waar het
gaat om het
vastleggen van
eigendommen, dan komen we dus dichtbij het
werkterrein van notarissen, zijn ook vele
voorbeelden te noemen. Denk maar aan
intellectueel eigendom, formats voor media
programma’s, auteursrechten, etc.
Ook binnen de overheden werden al vrij snel
heel veel toepassingen ingevoerd. Denk maar
aan de zogenaamde PGB’s in de zorg, waarbij
“Smart Contracts” automatisch overgaan tot
uitkering als voldaan is aan de condities van
het contract.
En ook toepassingen bij de overheid waar
vroeger veel administratief werk bij kwam
kijken, zijn vervangen. Toepassingen waarbij
afhandeling via peer-to-peer transacties lopen,
zijn ervoor in de plaats gekomen. Denk aan
vergunningen, paspoorten, kadaster, subsidies
en kamer van koophandel. Die laatste is
trouwens momenteel onderwerp van discussie,
omdat de dienst eigenlijk helemaal overbodig
is geworden.
De Digid, die eind van de vorige eeuw werd
ingevoerd, bleek een handige tussenstap te zijn
naar verdere decentralisatie en digitalisering
van overheidsdiensten. De toepassing voor
registratie en identificatie van vluchtelingen is
een voorbeeld.
Voor transfer van geld van migranten naar hun
families in ontwikkelingslanden is de nieuwe
technologie ook een uitkomst gebleken. De
woekeraars die er als tussenhandel veel geld
aan verdienden zijn uitgesloten. Corruptie is
daarmee ingeperkt omdat de gelden
rechtstreeks bij betrokkenen terecht komen en
niet bij allerlei onduidelijke instanties.
Ook op het gebied van goede doelen zijn
nieuwe toepassing mogelijkheden ingevoerd.
Het efficiënter en daarmee goedkoper maken
van micro-financiering en micro-verzekeren
zijn daar mooie voorbeelden van.
Tot slot
Terugkijkend op die eerste 25 jaar van de
blockchain technologie kunnen we zeggen dat
de ontwikkeling ervan het zelfde patroon heeft
vertoond als zovele vergelijkbare “game-
changers”. Eerst de grote hype voor het
nieuwe, daarna ontdekking en invoering van
toepassingen en pas daarna de brede impact
voor de hele maatschappij. We staan nu een
beetje aan het begin van die derde fase lijkt
mij.
1. De eerste golf - Crypto-currencies.
Daarbij ging het om de opkomst van digitale
betaalmiddelen zoals de Bitcoin, om online bestellen
en om crowdfunding.
2. De tweede golf - Smart contracts en properties.
Daarbij ging het om het vastleggen van onderlinge
contracten van eigendommen en van patenten.
3. De derde golf - DAO decentrale autonome
organisaties.
Gekenmerkt door decentralisatie van diensten, zowel
bij de overheid als in de private sector en door
flexibilisering van de werkrelatie.