Wat een brief over industriële uitbreiding te maken heeft met "De Tovenaar en de Profeet". Boek van Charles C. Mann over leefbaarheid op onze planeet.

1. J. Ruijgrok Scherpenzeel, Januari 2020 1
Een “sorry brief” in breder perspectief
En wat dat te maken heeft met de Tovenaar en de Profeet

2. J. Ruijgrok Scherpenzeel, Januari 2020 1
De Brief
In november 2019 ontvingen bewoners van de Stationsweg in Scherpenzeel
en nog enkele belanghebbenden een brief van het college van burgemeester
en wethouders. In die brief werden ze op de hoogte gesteld van de
principeuitspraak van het college aangaande realisatie van een
industriegebied op het weidelandschap tussen Stationsweg en Grebbelinie.
Als bestuurslid van de Stichting Houd Scherpenzeel Groen en Gezond ben ik
al ruim een jaar betrokken bij de bezwaren tegen deze voorgenomen
uitbreidingen. Die zijn in onze ogen en in die van vele anderen, onwenselijk
en in strijd met de kernwaarden van de Scherpenzeelse gemeenschap. Zie ons
rapport “Omdat het ook duurzaam kan”i.
Maar daar gaat mijn verhaal nu even niet over. Waar het mij om gaat dat is de
toonzetting van die brief. Ik heb hem nog eens goed herlezen en mij valt
daarbij op dat het één grote aaneenschakeling is van excuses. Uiteraard valt
dat woord nergens in de brief te lezen, maar het is in mijn ogen wel degelijk
een “Sorry Brief”.
Zo in de trant van:
Ja, beste bewoners we snappen dat jullie teleurgesteld zijn, want jullie krijgen
een ander uitzicht voor de deur. Maar ja, jullie zullen toch ook begrijpen dat die
industriële uitbreiding in Scherpenzeel noodzakelijk is. We zijn met jullie in
dialoog gegaan en hebben kennisgenomen van jullie bezwaren, maar kunnen
uiteindelijk toch niet tot een andere conclusie komen dan dat deze uitbreiding
noodzakelijk is. We hebben mogelijke alternatieven onderzocht, maar geen
daarvan biedt oplossingen voor de grote ruimtebehoefte van de Scherpenzeelse
bedrijvenii. Maar we zullen er echt alles aan doen om met jullie wensen
rekening te houden en ervoor zorgen dat de duurzaamheidsaspecten in acht
worden genomen. Wij hechten daar grote waarde aan en zullen erop toezien
dat bij de industriële uitbreiding de milieuaspecten alle aandacht krijgen.
Gebruikmakend van de nieuwste technologische ontwikkelingen zullen we de
ecologische footprint ruimhartig compenseren.
Tot zover mijn vrije interpretatie van de brief, die ik bij herlezing als een
“Sorry Brief” heb ervaren.
Breder perspectief
Wat hier gebeurt zie ik ook in breder perspectief gebeuren. Vandaar ook de
titel van dit verhaal. In een paar jaar tijd heeft de discussie over
duurzaamheid en klimaatverandering veel breder draagvlak gekregen. En dat
geldt voor alle niveaus in de samenleving. Of het nu gaat om lokale
initiatieven zoals de duurzaamheidsbeurs in Scherpenzeel, of om de
landelijke problematiek rond stikstof- en CO2-compensatie, of wereldwijd
het Parijs akkoord, of om Gretta Tunberg en de scholierenprotesten, of
recentelijke de enorme bosbranden in Australië, het gevoel van urgentie stijgt
gelukkig snel. Er wordt ingezet op nieuwe technologieën en
compensatiemaatregelen om de belasting op het milieu terug te dringen en
het energieverbruik te verduurzamen.
Minder nadruk ligt er nog steeds op besparingen in verbruik. Ofwel het
reduceren van gebruik van grondstoffen, minder energie, minder water,
minder reizen, etc.
Mijn beeld is dat de aandacht, zowel in de publieke als in de private sector,
nog steeds vooral is gevestigd op het eerste. Oftewel het varen op
technologische vernieuwing als redder in de nood.
Begrijpelijk want het tweede, het structureel en fundamenteel besparen, doet
veel meer pijn dan vertrouwen op louter technologische maatregelen. Die
doen veel minder pijn omdat we daarmee onze verworvenheden kunnen
behouden en ons consumptiegedrag niet echt hoeven aan te passen. De
politiek kan onrust hiermee enigszins indammen en productie en consumptie
kan blijven groeien.
Het daarnaast kiezen voor een strategie die gericht is op structureel
besparen, raakt de kern van ons systeem. Het is koren op de molen van

3. J. Ruijgrok Scherpenzeel, Januari 2020 2
populisten die het louter zien als aantasting van verworvenheden. De
tweespalt in de maatschappij zal erdoor worden vergroot, omdat
verworvenheden en consumptiepatroon in het geding zijn. Een bestuurlijke
keuze die niet erg verlokkelijk is. Het zal tot meer onlusten leiden. De boeren
protesten zijn daar een voorbeeld van.
De Tovenaar en de Profeet
Toevalligerwijs kreeg ik in die zelfde maand november een boek cadeau met
de titel “De Tovenaar en de Profeet”iii. Laat dat nu net gaan over die twee
kanten van dezelfde medaille. In dat boek wordt in historisch perspectief een
beeld gegeven van de twee stromingen voor een leefbare toekomst op onze
planeet. Enerzijds de profeten, die geloven dat we met meer consumeren dan
de wereld produceert op een catastrofe afstevenen. Hun mantra is: Bespaar!
Anderzijds de tovenaars die ervan uitgaan dat we met nieuwe technologische
ontwikkelingen het tij kunnen keren. Vernieuw! is hun strijdkreet.
Persoonlijk ben ik van mening dat we beiden moeten volgen. Het is geen
keuze tussen twee stromingen “Vernieuwen of Besparen - Tovenaar of
Profeet”. Technologische ontwikkelingen hebben ons ongekende zegeningen
gebracht en dat doen ze nog steeds. Dat fascineert mij mateloos. In die zin
ben ik een tovenaarsleerling. Maar anderzijds ben ik ook overtuigd van de
waanzin van eindeloze groei. Een profeet dus, in de voetsporen van de Club
van Rome, die vijftig jaar geleden al wees op de grenzen van groei.
Terug naar Scherpenzeel
Ik heb de stille hoop dat we, te beginnen in Scherpenzeel, een dialoog op gang
kunnen brengen over De Tovenaar en de Profeet.
De voorbeelden zullen zich als vanzelf aandienen.
 Dat grote Scherpenzeelse bedrijf dat groei denkt te kunnen realiseren
door volledig op de Tovenaar te vertrouwen.
 De politiek die als Profeet zal moeten bereiken dat we moeten inperken
om onze luchtkwaliteit ( één van de slechtste in Nederland) te
verbeteren.
 De gemeenschap, die de pijn eerlijk moet verdelen.
Even laten bezinken en je kunt het rijtje zo aanvullen.
Ik hoop met deze bespiegeling over “een sorry brief in breder perspectief”
een bijdrage te leveren aan de dialoog in de samenleving. Te beginnen in
Scherpenzeel.
i Rapport “Omdat het ook duurzaam kan”
ii Weet dat slechts één bedrijf met haar grootschalige uitbreidingsbehoefte debet is aan de kennelijk
noodzakelijke industriële uitbreiding. Nota bene een bedrijf dat nu al dubbel zoveel stroom verbruikt als alle
woningen in Scherpenzeel tezamen. Tot nu toe lukt het hen niet om dit stroomverbruik drastisch te reduceren.
Hoe zou dat dan moeten als zij ook nog al hun regionale activiteiten in Scherpenzeel gaan concentreren en
daarnaast ook nog willen uitbreiden. Dat alleen al lijkt zelfs met gebruikmaking van de nieuwste technologieën
een schier onmogelijke opgave. En dan heb ik het nog niet eens over al die andere ecologische uitdagingen.
iii De Tovenaar en de Profeet- Charles C. Mann