2. Mavzu: Qon biokimyosi.
Reja:
1. Qon, uning tarkibi va vazifalari.
2. Qon plazmasidagi oqsillar va
ularning vazifalari ( albuminlar,
glabulinlar va transport oqsillar).
3. Qon plazmazidagi fermentlar.
4. Qon
Qon organizmning asosiy ichki muhiti
va eritmasi bo‘lib hisoblanadi. Tashqi
muhitdagi moddalar, hujayra,
to‘qimaning almashinuv mahsulotlari
doimo qonga tushib turadi. Qon qizil
rangli, yopishqoq, kuchsiz ishqoriy
muhitga ega. kattalarda uning pH i
7,36-7,4, yangi tug‘ilgan bolalarda
esa 7,2-7,3, solishtirma og‘irligi
1,050-1,060, chaqaloqlarda 1,060-
1,080 ga teng geterogen modda.
5. Qon organizmda xilma-xil vazifalarni bajaradi: u hujayralarga kislorod
yetkazib beradi va karbonat angidrid gazini olib ketadi (nafas
funksiyasi); ovqat hazm qilish aʼzolaridan oziq moddalarni butun
organizmga tarqatadi (oziq moddalarni tashish funksiyasi); moddalar
almashinuvi mahsulotini chiqarish aʼzolariga (buyrakka) olib boradi.
Qon aʼzolarning gumoral aloqasini yuzaga chiqaradi, u gaz
almashinuvi, nafas, suv-tuz almashinuvi, kislota-ishqor muvozanatida
ishtirok etadi. Qonda antitoksinlar, lizinlar va antitelolar borligi,
shuningdek, leykotsitlar mikroorganizmlar va yot jismlarni qamrab
yutish xususiyatiga ega boʻlganligi tufayli Qon organizmni zararli
moddalar va yot jismlardan himoya qiladi. U gavda trasini doim bir
maromda saqlashda muhim ahamiyatga ega. Qon plazmasi vitaminlar,
fermentlar, tuzlar va moddalar almashinuvining oxirgi mahsulotlarini
saqlaydi. Plazmaga erigan oqsillar, jigar hujayralari va
retikuloendotelial sistema hosil boʻladi. Plazma oqsillari transport
vazifasini bajaradi, kislota-ishqor muvozanatini tartibga solib turadi.
6. Qonning tarkibi.
Qon ikki qismdan, uning shakilli
elementlari va plazma qismlaridan tashkil
topgan.
Qonningshakillielemntlari
Trombotsitlar(qonplastinkalari
Leykositlar(oqqontanachalari)
Eritrotsitlar(qizilqontanachalari)
7. Qom
Qon 2 ta tarkibiy qismdan iborat :
-shakilli elementlar 45%
-plazma 55%
plazma :
-suv 90%
-erigan moddalar 10%
7% oqsil
2%organik
1%anorganik
8. Eritrotsitlar-Eritrotsitlar yoki qizil qon tanachalari odam va sut emizuvchi hayvonlarda yadrosi
yoqolib ketgan va sitoplazmasi gomogen bo’ladigan hujayralardan iborat.Eritrotsit juda yupqa
parda – sitolemma bilan o’raglan, u element lipoproteid membranadir.
Eritrotsitlar qiyosan kichik hujayralardir.Eritrotsit diametri 7-8 mkm,bitta eritrotsit sirti 125
mkm2,hajmi 90 mkm3, 1 mm3 qonda 5,5 mln eritrotsit bo’ladi.
Qonda eritrotsitlarning ko’payib ketishi polistemiya, kamayib ketishi anemiya yoki
eritropeniya deb ataladi.
Leykosit-Leykositlar dumaloq shaklda bo’ladiyu,lekin faol ravishda so’riladigan bo’lgani uchun
shakli harakatlanayotgan paytda o’zgarib turadi.Leykositning eng muhim funksiyasi – himoya
funksiyasidir.Bu funksiya shu bilan ifodalanidiki,leykositlar mikroorganizmlarni yutib oladi,keyin
bu mikoorganizmlarni leykositlarning lizasomalari parchalab, hazm qilib tashlaydi.Ana shu hodisa
Fagositoz deb ataladi.Leykositlarning sonining ko’payishi leykositoz, kamyishi leykopeniya
deyiladi.
Trombotsit(qon trombotsitlari)- sutemizuvchilardagi yadrosiz hujayralardir. Periferik qonda
ularning soni o'rtacha 180-320 ming / mkl. Trombotsitlar soni ortishi trombotsitoz, pasayishi -
trombotsitopeniya.
9. Qon plazmasi tarkibining 90 % suv, 7-8 % oqsil, 0,1 %
qand, 0,9 % mineral tuzlarga to‘g‘ri keladi.
Qon plazmasi tarkibidagi asosiy organik moddalar:
Glyukozamin 3,9-5,0 mmol/l, Quruq qoldiq% 9-10
Pentozalar 0,13-0,26 mmol/l, Umumiy oqsil,% 7-8
Umumiy lipid g/l 3,8-6,7 Fibrinogen,g/l 2-4 Xolesterin
3,9-6,5 mmol/l, Globulinlar g/l 20-30, Fosfolipidlar g/l
2,2-4,0, Albuminlar g/l 40-50, Keton tanachalari 0,2-0,6
mmol/l, Qoldiq azotlar 14,3-21,4 mmol/l, Pirouzum
kislota 0,07-0,14 mmol/l, Mochevena 3,3-6,6 mmol/l,
Pirouzum kislota 4-26 mmol/l, Siydik kislota 0,24-0,29
mmol/l, Kreatinin 0,06-0,16 mmol/l, Kreatin 0,08-0,11
mmol/l, Indikan 1 - 4 mkmol/l, Glyukoza 3,6 -5,5
mmol/l.
Qon plazmasi tarkibi
