Energetisch renoveren uitleg en matrix

1. Werkgroep energetische renovatie
Ing. Carl-peter Goossen BNA
Ontwerpmanager
21-09-2011
Samen aan de slag!
Duurzaam bouwen, renoveren en beheer in de
regio Arnhem-Nijmegen
Oog voor samenhang
1
September 2011

2. Deelnemer Buro
Wim Kol Architectenburo WPP Kol
Teun Biemans DKC Totaaltechniek
Marius van Genugten AVGSystems
Carl-Peter Goossen Bouwquest
Huub Pollmann Architectenbureau Pollmann
Mark Evers Van Campen bouwgroep
Koen Wissing W&W Installaties
Rick van Viersen Leds do it now
Clarence Rose Azimut Bouwbureau
Georges Plat Azimut Bouwbureau
Jeroen Koudijs Koudijsarchitecten
Peter van der Kleij Aannemersbedrijf van der Kleij
Theo de Groot Dutechpro
21-09-2011
Samen aan de slag!
Duurzaam bouwen, renoveren en beheer in de
regio Arnhem-Nijmegen
Werkgroep energetische renovatie
Oog voor samenhang
2

3. 21-09-2011
Onze uitgangspunten:
- gebouw en levensduur
- duurzame oplossingen
- reduceren faalkosten
- alle adviseurs belangrijk
- integraal ontwerpen
- inhoudelijk aansturen
- grip op besluitvorming
- heldere communicatie
3
ONTWERPMANAGEMENT

4. 21-09-2011
Onze Gereedschappen:
- Morfologisch ontwerpen
- Building Information Modeling
- DCBA Methode
4
ONTWERPMANAGEMENT

5. 21-09-2011
verschillende
oplossingsrichtingen
5

6. 21-09-2011
verschillende
oplossingsrichtingen
6

7. 21-09-2011
verschillende
oplossingsrichtingen
7

8. 21-09-2011
BIM-model bevat informatie voor:
- plattegronden
- doorsneden
- gevels
- details
- terrein
- hoeveelheden tbv kostenramingen
- besteksinformatie
- planning
- etc. etc.
Ik ben echt
intelligent !
Onderdelen
bevatten bijvoorbeeld
informatie over
materiaal, klimaat,
isolatie, kleur,
ruimten, etc.
2. Building Information Model
8

9. 21-09-2011
Ik ben echt
intelligent !
Onderdelen
bevatten bijvoorbeeld
informatie over
materiaal, klimaat,
isolatie, kleur,
ruimten, etc.
2. Building Information Model
9

10. 21-09-2011
People, Planet, Prosperity
PPPP
10

11. 21-09-2011
People, Planet, Prosperity, Project
PPPP
11

12. 21-09-2011
People
sociale kwaliteit
gezondheid
veiligheid
leefbaarheid
(keuze)vrijheid
participatie
sociale samenhang
comfort
Planet
milieukwaliteit
energie
water
materiaal
mobiliteit
afval
Natuur &landschap
Prosperity
economische kwaliteit
winst
welvaart
betaalbaarheid
transparantie
werkgelegenheid
bereikbaarheid
beheersbaarheid
Project
ruimtelijke kwaliteit
relatie met omgeving
flexibiliteit
degelijkheid
visuele kwaliteit
imago
ruimtelijke opbouw
3. DCBA Methode
12

13. 21-09-2011
People
sociale kwaliteit
gezondheid
veiligheid
leefbaarheid
(keuze)vrijheid
participatie
sociale samenhang
comfort
Planet
milieukwaliteit
energie
water
materiaal
mobiliteit
afval
Natuur &landschap
Prosperity
economische kwaliteit
winst
welvaart
betaalbaarheid
transparantie
werkgelegenheid
bereikbaarheid
beheersbaarheid
Project
ruimtelijke kwaliteit
relatie met omgeving
flexibiliteit
degelijkheid
visuele kwaliteit
imago
ruimtelijke opbouw
3. DCBA Methode
13

14. 21-09-2011
Landelijk top 24 lijst
1. Energie
2. Gezondheid
3. Participatie
4. Natuur & landschap
5. Sociale samenhang
6. Degelijkheid
7. Beheersbaarheid
8. Betaalbaarheid
9. Materiaal
10.Water
11.Relatie met omgeving
12.Flexibiliteit
13. Comfort
14. Bereikbaarheid
15. Mobiliteit
16. Visuele kwaliteit
17. Ruimtelijke opbouw
18. Imago
19. Afval
20. Levensloop bestendigheid
21. Veiligheid
22. Werkgelegenheid
23. Transparantie
24. Welvaart
3. DCBA Methode
14

15. 21-09-2011
Landelijk top 24 lijst
1. Energie
2. Gezondheid
3. Participatie
4. Natuur & landschap
5. Sociale samenhang
6. Degelijkheid
7. Beheersbaarheid
8. Betaalbaarheid
9. Materiaal
10.Water
11.Relatie met omgeving
12.Flexibiliteit
13. Comfort
14. Bereikbaarheid
15. Mobiliteit
16. Visuele kwaliteit
17. Ruimtelijke opbouw
18. Imago
19. Afval
20. Levensloop bestendigheid
21. Veiligheid
22. Werkgelegenheid
23. Transparantie
24. Welvaart
3. DCBA Methode
15

16. 21-09-2011
Isoleren versus Ventileren
PPPP
16

17. 21-09-2011
1. Reduceer de vraag
(energie besparing)
2. Zet duurzame
energie bronnen in
3. Gebruik fossiele
brandstoffen zo schoon
mogelijk
Energie vraag
Trias energetica
17

18. 21-09-2011
1. Reduceer de vraag
(energie besparing)
2. Zet duurzame
energie bronnen in
3. Gebruik fossiele
brandstoffen zo schoon
mogelijk
Energie vraag
Trias energetica
18

19. 21-09-2011
1. Reduceer de vraag
(energie besparing)
Passief bouwen
2. Zet duurzame
energie bronnen in
3. Gebruik fossiele
brandstoffen zo schoon
mogelijk
Energie vraag
Trias energetica
19

20. 21-09-2011
1. Reduceer de vraag
(energie besparing)
Passief bouwen
2. Zet duurzame
energie bronnen in
Warmtepomp
3. Gebruik fossiele
brandstoffen zo schoon
mogelijk
Energie vraag
Trias energetica
20

21. 21-09-2011
2006 - EPC ≤ 0,8
2011 - EPC ≤ 0,6
2015 - EPC ≤ 0,4
2020 - EPC ≈ ≤ 0 (energieneutraal)
2050 – alle gebouwen in Nederland energieneutraal
Om dit te kunnen berekenen komt er een EPG
(energie prestatie gebouwen) NEN 7120.
Deze wordt van kracht in bouwbesluit 2012
Doelstellingen overheid
} Europees beleid
Definitie energieneutraal:
Output duurzaam opgewekte energie
Input fossiele brandstof ≥ 1
Kijk dan naar trias energetica:
21
Trias energetica

22. 21-09-2011
Passief Bouwen
22

23. 21-09-2011
l Concept bedacht in Zweden: Prof. Bo Adamson van de Universiteit
van Lund.
l Verder ontwikkeld en verspreid door het Passiv Haus Institut (PHI) in
Darmstadt onder leiding van Dr.Wolfgang Feist.
l Meer dan 5000 passiefhuizen gebouwd in Duitsland, Zweden, Oostenrijk
en Zwitserland.
l Ook in Nederland, Denemarken, België, Italië en Frankrijk zijn de
afgelopen zes jaar al vele passiefhuizen gerealiseerd.
Passief Bouwen
Passiefhuis Concept
23

24. 21-09-2011
1 Warmteverliezen beperken door maximaal Isoleren
2 Luchtdichtheid verhogen om infiltratie te voorkomen
3 Passieve Warmte winsten
4 Luchtkwaliteit waarborgen door Ventileren
5 Efficiënte apparaten
6 Hernieuwbare energie
In 6 stappen:
Passief Bouwen
24

25. 21-09-2011
Passief Bouwen Veldhuizerschool
25

26. 21-09-2011
Passief Bouwen Veldhuizerschool
26

27. 21-09-2011
Conceptrenovatie
verschillende
oplossingsrichtingen
27

28. 21-09-2011
Concept renovatie
3 woningen anno 1905
Conceptrenovatie
28

29. Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 29
3 Varianten:
Basis
Comfort
EcoComfort
Conceptrenovatie

30. Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 30
3 Varianten:
Basis
Comfort
EcoComfort
• Eenvoudig niets te veel makkelijk zelf te doen
• Mooi, Behaaglijk, Alles geregeld
• Ecologische materialen, Hernieuwbare energie
Conceptrenovatie

31. Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 31
3 Varianten:
Basis • Glaswol binnenisolatie
• Achterzet ramen straatkant
• Houten passiefhuis kozijnen
• Dakkapel op zuid
• Argex korrels BG vloer
• Verdiepingsvloer “los” gezaagd
• Brink Compact passiefhuis toestel
• Zonnepanelen en zonneboiler
• Extra ventilatie Zomernacht
• Hotfill aansluiting wasmachine en vaatwasser
Conceptrenovatie

32. Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 32
3 Varianten:
Comfort
Conceptrenovatie
• Glaswol binnen isolatie straatkant
• Buitenisolatie glaswol op HSB en houtvezelplaat
• Buiten stuc
• Nieuwe ramen in “oude” stijl passiefhuis kozijnen
• Dakkapel voor en achter op het dak
• Neopor BG vloer
• Verdiepingsvloer bestaand los gehouden straatkant
• Comfoair 500 WTW van Storkair
• Nathan Warmtepomp SWC 80 hk (collectief)
• Zonnepanelen en zonneboiler
• Extra ventilatie Zomernacht dmv. bypass
• Hotfill aansluiting wasmachine en vaatwasser

33. Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 33
3 Varianten:
EcoComfort
Conceptrenovatie
• Cellulose binnen isolatie
• met Leemstuc op stucanet en kraftpapier
• Achterzet ramen passiefhuis kozijnen
• Dakramen
• OSB cellulose tussen balklaag Begane grond
• Verdiepingsvloer “los” gezaagd
• Brink Renovent Excelent
• Pelletkachel KWB (collectief)
• Heatpipes en zonneboiler 1000 l (collectief)
• Extra ventilatie Zomernacht dmv. bypass
• Hotfill aansluiting wasmachine en vaatwasser

34. Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 34
3 Varianten:
Basis
Comfort
EcoComfort
Conceptrenovatie
Kosten
• Bouwkundig € 103.155,--
Installatie € 17.000,--
Totaal € 120.155,--
• Bouwkundig € 121.032,--
Installatie € 26.667,-- (collectief)
Totaal € 147.699,--
• Bouwkundig € 110.228,--
Installatie € 28.334,-- (collectief)
Totaal € 138.562,--

35. Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument
21-09-2011 35
Conceptrenovatie

36. 21-09-2011 36
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

37. 21-09-2011 37
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

38. 21-09-2011 38
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

39. 21-09-2011 39
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

40. 21-09-2011 40
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

41. 21-09-2011 41
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

42. 21-09-2011 42
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

43. 21-09-2011 43
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

44. 21-09-2011 44
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

45. 21-09-2011 45
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

46. 21-09-2011 46
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

47. 21-09-2011 47
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

48. 21-09-2011 48
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

49. 21-09-2011 49
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

50. 21-09-2011 50
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

51. 21-09-2011 51
Conceptrenovatie
Renovatie Heuff
Bakhuis uit 1700 gemeente monument

52. 21-09-2011
Conceptrenovatie
52

53. 21-09-2011
West
Noord
PHPP: Vliesgevel verwijderen
West eruit = + 2 kWh/m2 jaar
Noord eruit = – 5 kWh/m2 jaar
Conceptrenovatie
53

54. Concept renovatie
3 woningen anno 1905
PHPP:
21-09-2011 54
Conceptrenovatie
3 Varianten:
Basis
Comfort
EcoComfort
• 18 kWh/(m2a)
• 22 kWh/(m2a)
• 20 kWh/(m2a)

55. Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 55
Conceptrenovatie
Basis Comfort* Ecomfort*
investering € 120.155,27 € 147.699,03 € 138.562,17
verbruik kWh/a 2048 2552 2275
besparing kWh/a 20130 19626 19903
Kosten Baten renovatiewoningen
* met gezamenlijke warmtebron per drie woningen
Totale renovatiekosten vallen niet “terug te verdienen”
(bijvoorbeeld, wat is de terugverdientijd van een trap of een afgewerkt plafond?)
rendementsonderzoek wel mogelijk op maatregelen-niveau:

56. Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 56
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendement
uitgaande van:
•
4% rente op investering
•
6% stijging energieprijs
•
een huidige prijs van € 0,06 per kWh
•
de rekenmethodiek van het “Gesamtkostenmodel” van de
gemeente Frankfurt,
•
gemiddelde kosten per kWh de komende 30 jaar €0,1418

57. Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 57
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendement
voorbeeld gevelisolatie basisvariant:
huidige gevel (+/-) na isolatie
transmissie (kWh/a) 14403,80 721
jl. energiekosten € 2.041,81 € 102,21
investeringskosten (gem.
per jaar)
besparing
energiekosten (gem.
per jaar)
€ 1.544
€ 1.940
geïndexeerde energieprijs € 0,14
prijs bespaarde energie/
kWh € 0,11

58. €
0
€
500
€
1.000
€
1.500
€
2.000
€
1.940
€
1.544
Binnenisolatie
gevel
netto-­‐CW
over
30
jaar
Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 58
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendement
voorbeeld gevelisolatie basisvariant:
investeringskosten
besparing
energiekosten

59. Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 59
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendement
voorbeeld dakisolatie basisvariant:
huidig dak na isolatie
energieverbruik (kWh/a) 19888,84 541
jl. energiekosten € 2.819,33 € 76,69
investeringskosten (gem.
per jaar)
besparing
energiekosten (gem.
per jaar)
€ 891
€ 2.743
geïndexeerde
energieprijs € 0,14
prijs bespaarde
energie/kWh € 0,05

60. €
0
€
750
€
1.500
€
2.250
€
3.000
€
2.743
€
891
Dakisolatie
netto-­‐CW
over
30
jaar
Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 60
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendement
voorbeeld dakisolatie basisvariant:
investeringskosten
besparing
energiekosten

61. Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 61
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendement
voorbeeld kozijnen basisvariant:
huidige ramen passief gevel ramen
energieverbruik (kWh/a) 7692,00 1492
jl. energiekosten € 1.090,38 € 211,50
investeringskosten (gem.
per jaar)
besparing
energiekosten (gem.
per jaar)
€ 1.053
€ 879
geïndexeerde
energieprijs € 0,14
prijs bespaarde
energie/kWh € 0,17

62. €
0
€
375
€
750
€
1.125
€
1.500
€
879
€
1.053
Passief-­‐
en
achterzetramen
NCW
30jr
Concept renovatie
3 woningen anno 1905
21-09-2011 62
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendement
voorbeeld kozijnen basisvariant:
investeringskosten
besparing
energiekosten

63. 21-09-2011 63
Conceptrenovatie
Onderzoek financieel rendement
economisch optimale isolatie-dikt (bij buitengevelisolatie), uit: „Wirtschaftlichkeit von
Wärmedämm-Maßnahmen im Gebäudebestand 2005“ PHI

64. 21-09-2011
Alles integraal in een BIM model
ontworpen met alle adviseurs te samen.
Dat noemen conceptdenken!
Bouwkosten ex BTW € 1.800.000,--
Subsidie € 100.000,--
Bijdrage school € 100.000,--
Meerkosten Passiefhuis 8 %
Passief Bouwen
64

65. 21-09-2011
Passief Bouwen
65

66. 21-09-2011 66

67. 21-09-2011
Passief Bouwen
67

68. 21-09-2011
Let op de Lineaire
warmtedoorgangscoëfficiënt
ψ < 0,01 W/mK is hier niet
haalbaar!
68

69. 21-09-2011
Samen aan de slag!
Duurzaam bouwen, renoveren en beheer in de
regio Arnhem-Nijmegen
Bedankt voor uw aandacht
U kunt deze presentatie vinden via mijn
Profiel
info@bouwquest.nl
Deelnemer Buro
Wim Kol Architectenburo WPP Kol
Teun Biemans DKC Totaaltechniek
Marius van Genugten AVGSystems
Carl-Peter Goossen Bouwquest
Huub Pollmann Architectenbureau Pollmann
Mark Evers Van Campen bouwgroep
Koen Wissing W&W Installaties
Rick van Viersen Leds do it now
Clarence Rose Azimut Bouwbureau
Georges Plat Azimut Bouwbureau
Jeroen Koudijs Koudijsarchitecten
Peter van der Kleij Aannemersbedrijf van der Kleij
Theo de Groot Dutechpro
69

70. 21-09-2011
Samen aan de slag!
Duurzaam bouwen, renoveren en beheer in de
regio Arnhem-Nijmegen 70