1. Bibliotheken op
Wikipedia en wiki’s:
een pleidooi
Na tien jaar Wikipedia is het online medium niet meer weg te den-
ken. De route van Google naar een Wiki-lemma is meestal kort en
snel – precies wat informatieconsumenten willen. Zijn bibliotheken
nog op tijd om aan te haken?
Edwin Mijnsbergen

2. ook nog eens graag snel aangeleverd willen krijgen.
Iedere inlichtingenmedewerker herinnert zich wel een
geval waarbij hij voor een scholier die een werkstuk
moest maken op zoek ging naar informatie over een
bepaalde diersoort. Na minstens een kwartier gezocht
te hebben bleek het enige boekje in de collectie nét
uitgeleend te zijn, bleek het niveau van de in de data-
banken gevonden artikelen toch te wetenschappelijk
In januari 2011 bestond Wikipedia tien jaar. In die tien te zijn maar sloot het artikel van Wikipedia wél goed
jaar is er over dit fenomeen, want zo mag je het gerust aan op de informatiebehoefte van de scholier. De me-
noemen, ontzettend veel geschreven. Aanvankelijk dewerker gaf het uitgeprinte lemma dan met pijn in
kreeg de online encyclopedie net zo veel kritiek als het hart mee maar besefte tegelijkertijd dat Wikipedia
lof, maar na verloop van tijd moesten zelfs de grootste was uitgegroeid tot een bron van formaat. Daar kun je
tegenstanders toegeven dat Wikipedia weliswaar niet je niet tegen blijven verzetten.
perfect is maar zich wél had bewezen als ongeëvenaard
naslagwerk voor een miljoenenpubliek. BoVeN De VouW
De Nederlandse bibliotheekwereld hield zich altijd een Wikipedia groeide niet alleen uit tot een bron van
beetje op de vlakte in de discussies over Wikipedia. Na- formaat (op het moment van schrijven bevat alleen
tuurlijk werd in de beginjaren nog wel gewezen op de be- de Nederlandstalige Wikipedia al ruim 688.000 arti-
perkte betrouwbaarheid van online informatie in het al-
gemeen, en op die van Wikipedia in het bijzonder, maar
ook bibliothecarissen moesten na verloop van tijd toe-
geven dat vragen van klanten vaak sneller beantwoord
kunnen worden met behulp van Google en Wikipedia
dan met behulp van de papieren collecties en betaalde
databanken. Het is nu eenmaal zo dat veel mensen ge-
noegen nemen met basale informatie en die informatie
Wikipedia wil op erfgoedlijst Wikipedia geen ‘bedreigd’ verschijnsel zijn en
Nu Wikipedia tien jaar bestaat en 18 miljoen is er een land nodig dat Wikipedia aandraagt.
lemma’s in 279 talen bevat, willen Duitse vrij- UNESCO denkt daarom ook na over het toe-
willigers dat het digitale naslagwerk op de we- voegen van Wikipedia aan het Unesco Memo-
relderfgoedlijst van UNESCO komt te staan. ry of the World Register.
Het idee daarvoor is ontstaan in Duitsland, Voorstanders wijzen op de informatie die aan
waar vrijwilligers 1,2 miljoen lemma’s hebben Wikipedia kan worden toegevoegd, die anders
geproduceerd waarmee ze qua toevoegin- niet in bibiotheken zou verschijnen. Ook is er
gen op de tweede plaats staan. Het is voor een ‘Intangible Cultural Heritage list’, maar
het eerst dat een digitaal medium op de lijst de VS en Duitsland hebben deze conventie uit
zou komen. Volgens vertegenwoordigers van 2003 niet ondertekend.
UNESCO leidt het wel tot complicaties: zo zou

3. • de band tussen bibliotheken en lokale erfgoedpart-
ners versterkt door structurele begeleidende activi-
teiten;
• de band tussen bibliotheken en internationale sa-
menwerkingspartners in de digitale wereld ver-
sterkt door het leveren van content;
• leidt tot meer zichtbaarheid van de bibliotheek,
haar expertise en haar collecties in de digitale we-
kelen), het werd ook een van de meest zichtbare bron- reld.
nen op het web. Veel artikelen uit de encyclopedie Wikimedia Nederland omdat het:
doen het uitstekend in de gangbare zoekmachines en • het bewustzijn van het publiek over de activiteiten
eindigen boven de beruchte ‘vouw’; ze komen in beeld van Wikimedia Nederland vergroot;
zonder dat de gebruiker hoeft te scrollen. Dat dit leidt • het gebruik van en de bijdragen aan de projecten
tot hoge bezoekersaantallen is evident. van de Wikimedia Foundation vergroot en dit
Van Nederlandse bibliotheken is bekend dat zij juist toegenomen gebruik leidt tot een grotere kritische
niet goed zichtbaar zijn op het web. Dat probleem kreeg massa (kwaliteit);
onder meer aandacht in de rapporten ‘De Openbare • het bewustzijn en gebruik van de projecten van
Bibliotheek tien jaar van nu’ (SCP) en ‘Innovatie met Wikimedia in het onderwijs vergroot;
Effect’ (Commissie Calff). Deze rapporten werden ge- • het imago (kwaliteit en betrouwbaarheid) van de
publiceerd in 2008, het jaar waarin de oprichter van Wi- projecten van Wikimedia vergroot omdat de bi-
kipedia, Jimmy Wales, bibliotheken expliciet opriep een bliotheek van oudsher een betrouwbaar imago ge-
bijdrage te leveren aan Wikipedia, maar gek genoeg zijn niet.
er nog steeds maar weinig bibliotheken die gehoor aan
de oproep hebben gegeven. Het is blijkbaar niet van- Het pilotproject van de bibliotheek Vlissingen werd
zelfsprekend dat bibliotheken formatieplaatsen inzetten in 2010 uitgevoerd. Die pilot resulteerde niet alleen in
voor een vrije encyclopedie die de online zichtbaarheid verkenningen van de samenwerkingsmogelijkheden
en vindbaarheid van collecties en expertise verbetert. en het draagvlak bij andere bibliotheken; er werd ook
daadwerkelijk intensief bijgedragen aan Wikipedia,
Wiki loVes BieB zowel door bibliotheekmedewerkers als door vrijwil-
De projectgroep Bibliotheekinnovatie van Stichting ligers. Zo werden er tientallen nieuwe lemma’s over
Bibliotheek.nl zag in dat er behoefte was aan enige re- Vlissings erfgoed aan de encyclopedie toegevoegd,
gie op het gebied van samenwerking met Wikipedia werden bestaande lemma’s verbeterd en voorzien van
en gaf eind 2009 formeel opdracht aan Bibliotheek bronnen en categorieën, werden de digitale afbeeldin-
Vlissingen om te starten met de pilot Wiki loves bieb. gen uit de collectie van het muZEEum in Vlissingen
Deze pilot had tot doel om een structurele en duur-
zame samenwerking tussen Wikimedia Nederland en
de sector openbare bibliotheken op te zetten. Van dat
samenwerkingsverband zouden beide partijen profite-
ren. De openbare bibliotheeksector omdat het:
• de band tussen bibliotheken en het onderwijs ver-
sterkt door concretisering van activiteiten op het
gebied van media-educatie;

5. 17 november congrescentrum ReeHorst, Ede
Jaarcongres 2011
Een
ander vak
Veel grote onderwerpen die het nieuws bepalen • Vijf parellelle ‘hot issue’ tracks: Het Vak - E–books
zijn meer dan ooit óók internetonderwerpen: en Digitalisering - Het Nieuwe Werken - Web 3.0
privacy, twitterrevoluties, digitalisering, WikiLeaks, - de Openbare Bibliotheek.
auteursrecht, pay walls, andere manieren van wer- • Twee parallelle tracks met uitsluitend cases.
ken, andere manieren van kennisoverdracht... En • NVB Happe.ning: Meemaken en meebeleven.
in alle gevallen draait het om informatie. Arme • Informatiemarkt met meer dan 60 bedrijven
informatieprofessional: die heeft al jaren te ma- en instellingen.
ken met veranderingen binnen het vakgebied, • Banenmarkt, workshops, cabaret, technolab,
maar ziet nu zijn vak in steeds sneller tempo ver- unconference en méér.
anderen in een ánder vak. Daarom staat op dit • Uitreiking Victorine van Schaick prijs.
congres de rol van de informatieprofessional ter
discussie: wat moet hij – of zij - weten en kunnen www.nvbcongressen.nl
om informatieprofessional te zijn.
NVB-leden en leden van AIN, HIN, CNIN, NIN, OIN,
Met: ZIN, NVBA, ABD-BVD, VVBAD, IHOL en Het Overleg
• Het plenaire debat: filosofe Stine Jensen, Waag betalen €70 voor deelname aan het congres en
Society-directeur Marleen Stikker, en media- €165 voor deelname aan de Masterclass of Work-
theoreticus en netcriticus Geert Lovink shop. Niet-leden betalen resp. €210 en €265.
geven een korte presentatie van 10 mi- IDM-studenten betalen €22,50 voor deelname
nuten waarin ze hun visie op het thema aan het congres.
geven. Daarna gaan ze o.l.v. De NVB is de Nederlandse Vereniging voor Beroeps-
Pieter Jan Hagens met elkaar beoefenaren in de bibliotheek-, informatie- en
én met de zaal in debat. kennissector.

6. probleem zijn: in maart van dit jaar ging de univer-
siteitsbibliotheek van Lausanne een samenwerkings-
verband aan met Wikimedia Zwitserland. Dit project
(‘Valdensia’) behelst onder meer de geautomatiseerde
import van achthonderd regionale biografieën van de
bibliotheek in Wikipedia.
ZelF AAN De slAg
door oud-medewerkers van de Koninklijke Schelde en Bibliotheek.nl kan veel kanten op met de pilot, maar
andere vrijwilligers beschreven en overgedragen aan het is niet waarschijnlijk dat de stichting formatie-
Wikimedia Nederland, leidde participatie in de foto- plaatsen op lokaal of regionaal niveau gaat financie-
wedstrijd Wiki Loves Monuments tot een nagenoeg ren, daar kun je immers nauwelijks een verdeelsleutel
complete lijst van Vlissingse rijksmonumenten in op loslaten. Het is wel denkbaar dat de lessen van de
Wikipedia en leidde de samenwerking met het Neder- pilot worden vertaald naar trainingen voor openbare
lands Instituut voor Beeld en Geluid tot de plaatsing bibliotheken, opdat zij, net als Vlissingen, samenwer-
van historisch Vlissings filmmateriaal in Wikimedia kingsverbanden aan kunnen gaan met culturele instel-
Commons. lingen in de omgeving en vrijwilligers kunnen verlei-
den tot, en opleiden in, het bijdragen aan Wikipedia.
geBRuik Wat in gesprekken met bibliotheekmedewerkers op-
In dit stadium kan er nog niet veel worden gezegd over valt is dat velen van hen de potentie van Wikipedia
het aantal raadplegingen van de lemma’s, maar een onderkennen maar het tegelijkertijd lastig vinden om
steekproef met behulp van de tool http://stats.grok.se een goede invulling te bedenken en om die invulling
maakte duidelijk dat de eerste 13 binnen acht weken vervolgens weer te koppelen aan lokale of regionale
3.200 keer waren bekeken. samenwerking en financiering. Dat proces is inder-
Inmiddels is de pilot afgerond. De bibliotheek Vlissin- daad een uitdaging, maar als je zorgt voor een goede
gen heeft er voor gezorgd dat het project overdraag- afbakening van de thematiek kun je in korte tijd veel
baar is door de projectdocumentatie op de projectsite bereiken. De bibliotheek Vlissingen koos voor een af-
beschikbaar te stellen, alsmede handleidingen en bro- bakening tot het cultureel erfgoed van de stad en het
chures voor culturele instellingen, docenten en vrijwil- beschrijven van de objecten uit de collectie van de
ligers. Hoe Bibliotheek.nl de uitkomsten van de pilot voormalige Oudheidskamer van de NV Koninklijke
zal benutten is nog niet duidelijk. Mogelijk wordt het Maatschappij De Schelde (KMS). Door die afbakening
project pas in het najaar van 2011 geëvalueerd. Duide- kwam al snel een samenwerkingsverband met het
lijk is in ieder geval wel dat alle betrokkenen enthou- Gemeentearchief Vlissingen en het Zeeuws Maritiem
siast zijn over het samenwerkingsverband: Wikimedia ‘MuZEEum’ tot stand, en meldden zich binnen een
Nederland wil graag verder op de ingeslagen weg en
ook de vrijwilligers denken er niet aan om te stoppen
met hun bijdragen aan Wikipedia. Bibliotheek.nl on-
derzoekt ondertussen in hoeverre Wikipedia geïnte-
greerd kan worden in de in aanbouw zijnde Nationale
Bibliotheekcatalogus (NBC) en of het andersom mo-
gelijk is om content uit die catalogus op te nemen in
Wikipedia. Dit laatste moet technisch gesproken geen

7. het initiatief en steeds meer mensen stellen materiaal
uit hun privécollecties beschikbaar. Je krijgt opeens
mails uit onverwachte hoeken, de citymarketeer wil
graag eens met je praten en het archief organiseert met
plezier een inloopmiddag voor senioren met een ho-
recaverleden. Mensen herkennen zich in verhalen en
tonen zich opeens bereid om mee te zoeken in de vele
oude documenten die her en der liggen opgeslagen, al
paar weken twintig vrijwilligers aan die stuk voor stuk dan niet gedigitaliseerd.
kennis van, of belangstelling voor, de geschiedenis
van de KMS hadden. De bibliotheek trainde de vrij- geeN excuses MeeR
willigers en faciliteerde de (digitale) werkplekken, en Als particulier haal je je best veel op de hals, met een
haalde op die wijze ook de banden aan met een klein dergelijke hobby, maar als Middelburg Dronk me iets
deel van de Vlissingse gemeenschap. heeft duidelijk gemaakt is het wel dat het wemelt van
de verhalen in gemeenschappen en dat mensen die
eNthousiAsMeReN verhalen maar wat graag delen. Het probleem is alleen
Als je vrijwilligers enthousiast wilt krijgen voor dat veel van die mensen digitaal niet zo goed onder-
een dergelijk project is het van belang dat zij ook de legd zijn, of enigszins beschroomd zijn zich te uiten op
ruimte krijgen om hun eigen verhaal te vertellen en een website, zelfs als dat anoniem kan.
dat je werkelijk een beroep doet op de expertise van Bibliotheken hebben het nu al jaren over het bevorde-
de personen in kwestie. Dat je dit ook in korte tijd en ren van mediawijsheid, over gebruikersparticipatie en
met weinig financiële middelen kunt bereiken leerde user generated content en over het verzamelen en ver-
ik door een hobbyproject waar ik in november 2010 tellen van verhalen. De sector hoopt vurig op online
mee begon: Middelburg Dronk. zichtbaarheid en relevantie. Toch zie je vaak nog een
Voor dat project maak ik gebruik van dezelfde soft- afwachtende houding: men gokt er dan op dat aan-
ware als Wikipedia: MediaWiki. Die software is vrij sluiting op de landelijke infrastructuur voorlopig wel
beschikbaar. De bijbehorende domeinnaam kost 6,95 genoeg is. Dat is het echter niet, het is slechts een basis.
euro per jaar. De gehuurde opslagruimte voor afbeel- Besef daarom dat de verhalen er al zijn, en de techno-
dingen kost per jaar nog minder. Daarmee heb ik de logie ook. In feite ligt het allemaal voor het oprapen,
directe kosten benoemd. Tijd is de werkelijke inves- tegen zeer geringe kosten. Pilots geven een richting
tering, maar eigenlijk valt ook die investering reuze aan, bibliotheken vullen zelf in. Er zijn eigenlijk geen
mee. Ik denk dat ik in het eerste half jaar ongeveer excuses meer. dib
200 uur aan het vullen van de Wiki heb besteed. Die
investering heeft dan wel geleid tot een ‘Wikipedia
van Middelburgse kroegen’ die inmiddels meer dan
300 artikelen over bestaande en verdwenen cafés en
andere drinkgelegenheden bevat, inclusief vele hon-
derden afbeeldingen en krantenknipsels die ik als vrij-
williger uit de beeld- en krantenbanken van Zeeuwse
erfgoedinstellingen haalde. Het mooiste is nog wel dat
dit hobbyproject blijkbaar tot de verbeelding spreekt
van velen. Regionale media besteedden aandacht aan