1. Dokumen tersebut membahas rencana pembangunan Pelabuhan Umum Rembang di Desa Sendangmulyo, Kecamatan Sluke, Kabupaten Rembang.
2. Pelabuhan ini diharapkan dapat mendukung pertumbuhan ekonomi wilayah dan meningkatkan pendapatan masyarakat melalui pengangkutan barang komoditas.
3. Saat ini pelabuhan telah memiliki dermaga sepanjang 332 meter dan rencananya akan diperluas menjadi 2000 meter beserta
Tahap Konstruksi SPAL Pembangunan Unit Pengumpulan - Pipa Servis dan Pipa IndukJoy Irman
Pelatihan Pelaksanaan Konstruksi atau Pembangunan Sistem Pengelolaan Air Limbah Terpusat (SPAL-T) terdiri dari beberapa modul, yaitu Modul (A) Dasar-dasar Pelaksanaan Konstruksi, (B) Tahap Pra Konstruksi, (C) Pelaksanaan Konstruksi/Pembangunan, dan (D) Penyelenggaraan Pelaksanaan Konstruksi. Masing-masing Modul tersebut terdiri atas beberapa sub-modul . Peserta pelatihan dapat memilih Modul/Sub-Modul sesuai dengan kebutuhannya masing-masing.
Metode pelaksanaan pekerjaan_gedung_kuliasmarayudhi
Dokumen tersebut membahas metode pelaksanaan pekerjaan gedung kuliah IAIN KendarI tahun anggaran 2017. Terdiri dari beberapa tahapan utama yaitu persiapan lapangan, pembuatan struktur pondasi dan tiang pancang, serta pekerjaan arsitektur dan instalasi.
Hydrogen Compressors
Engineering Design Guide
1 SCOPE
2 PHYSICAL ROPERTIES
2.1 Data for Pure Hydrogen
2.2 Influence of Impurities
3 MATERIALS OF CONSTRUCTION
3.1 Hydrogen from Electrolytic Cells
3.2 Pure Hydrogen
4 DESIGN
4.1 Pulsation
4.2 Bypass
5 TESTING OR COMMISSIONING RECIPROCATING COMPRESSORS
6 LUBRICATION
7 LAYOUT
8 REFERENCES
FIGURES
1 MOLLIER CHART - HYDROGEN
2 COMPRESSIBILITY CHART
3 NELSON DIAGRAM
4 WATER CONTENT IN HYDROGEN FOR OIL-LUBRICATED COMPRESSORS AS GRAMM/M2 SWEPT CYLINDER AREA
Trenchless technologies comparing thrust boring with horizontal directional ...Tobiloba Omitola
Thrust boring and horizontal directional drilling (HDD) are trenchless construction methods for installing underground infrastructure with minimal surface disruption. Thrust boring involves drilling a borehole and inserting a steel casing simultaneously using an auger drill head. It is unsteerable. HDD involves drilling a steerable pilot bore, reaming it to size, and pulling the pipeline back through. Key factors in selecting between the two methods include soil conditions, required accuracy, and ability to steer around underground obstacles. Thrust boring is best for stable soils while HDD allows for navigation and is suitable for longer distances and avoiding existing utilities. Both methods seek to minimize environmental and community impacts compared to traditional trenching.
Dokumen ini membahas Masterplan Percepatan dan Perluasan Pembangunan Ekonomi Indonesia (MP3EI) 2011-2025. MP3EI dirancang untuk mendorong pertumbuhan ekonomi yang tinggi, berimbang, adil dan berkelanjutan serta mendudukkan Indonesia sebagai 10 besar ekonomi dunia pada 2025. MP3EI menekankan pada percepatan pengembangan program-program pembangunan dan perluasan dampak pembangunan ke seluruh wilayah dan lapisan
1. Dokumen tersebut membahas rencana pembangunan Pelabuhan Umum Rembang di Desa Sendangmulyo, Kecamatan Sluke, Kabupaten Rembang.
2. Pelabuhan ini diharapkan dapat mendukung pertumbuhan ekonomi wilayah dan meningkatkan pendapatan masyarakat melalui pengangkutan barang komoditas.
3. Saat ini pelabuhan telah memiliki dermaga sepanjang 332 meter dan rencananya akan diperluas menjadi 2000 meter beserta
Tahap Konstruksi SPAL Pembangunan Unit Pengumpulan - Pipa Servis dan Pipa IndukJoy Irman
Pelatihan Pelaksanaan Konstruksi atau Pembangunan Sistem Pengelolaan Air Limbah Terpusat (SPAL-T) terdiri dari beberapa modul, yaitu Modul (A) Dasar-dasar Pelaksanaan Konstruksi, (B) Tahap Pra Konstruksi, (C) Pelaksanaan Konstruksi/Pembangunan, dan (D) Penyelenggaraan Pelaksanaan Konstruksi. Masing-masing Modul tersebut terdiri atas beberapa sub-modul . Peserta pelatihan dapat memilih Modul/Sub-Modul sesuai dengan kebutuhannya masing-masing.
Metode pelaksanaan pekerjaan_gedung_kuliasmarayudhi
Dokumen tersebut membahas metode pelaksanaan pekerjaan gedung kuliah IAIN KendarI tahun anggaran 2017. Terdiri dari beberapa tahapan utama yaitu persiapan lapangan, pembuatan struktur pondasi dan tiang pancang, serta pekerjaan arsitektur dan instalasi.
Hydrogen Compressors
Engineering Design Guide
1 SCOPE
2 PHYSICAL ROPERTIES
2.1 Data for Pure Hydrogen
2.2 Influence of Impurities
3 MATERIALS OF CONSTRUCTION
3.1 Hydrogen from Electrolytic Cells
3.2 Pure Hydrogen
4 DESIGN
4.1 Pulsation
4.2 Bypass
5 TESTING OR COMMISSIONING RECIPROCATING COMPRESSORS
6 LUBRICATION
7 LAYOUT
8 REFERENCES
FIGURES
1 MOLLIER CHART - HYDROGEN
2 COMPRESSIBILITY CHART
3 NELSON DIAGRAM
4 WATER CONTENT IN HYDROGEN FOR OIL-LUBRICATED COMPRESSORS AS GRAMM/M2 SWEPT CYLINDER AREA
Trenchless technologies comparing thrust boring with horizontal directional ...Tobiloba Omitola
Thrust boring and horizontal directional drilling (HDD) are trenchless construction methods for installing underground infrastructure with minimal surface disruption. Thrust boring involves drilling a borehole and inserting a steel casing simultaneously using an auger drill head. It is unsteerable. HDD involves drilling a steerable pilot bore, reaming it to size, and pulling the pipeline back through. Key factors in selecting between the two methods include soil conditions, required accuracy, and ability to steer around underground obstacles. Thrust boring is best for stable soils while HDD allows for navigation and is suitable for longer distances and avoiding existing utilities. Both methods seek to minimize environmental and community impacts compared to traditional trenching.
Dokumen ini membahas Masterplan Percepatan dan Perluasan Pembangunan Ekonomi Indonesia (MP3EI) 2011-2025. MP3EI dirancang untuk mendorong pertumbuhan ekonomi yang tinggi, berimbang, adil dan berkelanjutan serta mendudukkan Indonesia sebagai 10 besar ekonomi dunia pada 2025. MP3EI menekankan pada percepatan pengembangan program-program pembangunan dan perluasan dampak pembangunan ke seluruh wilayah dan lapisan
This document describes the key components of a small hydropower plant. It includes diagrams and descriptions of the trash rack, intake channel, desilting tank, power channel, forebay tank, penstock, hydro-turbines, generator, switchgear, transformers, and control panels. It provides details on the purpose and functioning of each component in the hydropower generation process.
RENCANA PEMBANGUNAN KAWASAN PERMUKIMAN PRIORITAS (RPKPP) KAWASAN PERKOTAAN MA...TPRP Strategic Partner
Dokumen tersebut membahas rencana pengembangan kawasan permukiman prioritas di Kota Martapura, Kabupaten Banjar. Secara garis besar mencakup tinjauan kebijakan pembangunan daerah, arahan pengembangan kawasan permukiman berdasarkan dokumen SPPIP, kondisi eksisting kawasan yang akan dikembangkan, serta potensi dan permasalahan yang ada.
Permentan nomor 50 tahun 2012 pedoman pengembangan kawasan pertanianAchmad Wahid
Ringkasan dokumen tersebut adalah sebagai berikut:
Pedoman ini membahas konsep dan pendekatan pengembangan kawasan pertanian secara terpadu dan berkelanjutan untuk mencapai target produksi komoditas strategis dan unggulan nasional. Pedoman ini menjelaskan tahapan pengembangan kawasan, strategi, indikator keberhasilan, dan implementasi pengelolaan kawasan secara terintegrasi antar pusat dan daerah. Pedoman ini diharapkan dapat
Instalasi Pengolahan Lumpur TInja (IPLT) - Tahap Pra Konstruksi (Persiapan)Joy Irman
Pelatihan Sistem Pengelolaan Air Limbah Sistem (SPAL-S atau on-site) terdiri dari beberpa modaul, yaitu Modul (A) Dasar-dasar Pengelolaan Air Limbah Sistem Setempat (SPAL-S atau on-site), (B) Cubluk Kembar, (C) Tangki Septik dengan Bidang Resapan), (D) Mandi-Cuci-Kakus atau MCK, (E) Biofilter, (F) Upflow Aerobic Filter, (G) Rotating Biological Contactactor atau RBC, (H) Anaerobic Bafle Reactor, (I) Sarana Pengangkut Tinja, dan (J) Instalasi Pengolahan Lumpur Tinja (IPLT).
Masing-masing Modul tersebut terdiri lagi dari beberapa sub-modul yang menjelaskan mengenai aspek-aspek (1) Perencanaan Teknis, (2) Pelaksanaan Konstruksi, (3) Operasional, Pemeliharaan dan Rehabilitasi, (4) Kelembagaan, Administrasi dan Keuangan, (5) Pemantauan dan Evaluasi. Peserta pelatihan dapat memilih Modul/Sub-Modul sesuai dengan kebutuhannya masing-masing.
El documento habla sobre la importancia de la administración de proyectos y la implementación de programas como las 5S para mejorar la eficiencia y productividad en las organizaciones. Menciona que las empresas están adoptando estructuras funcionales y departamentos de administración de proyectos para alcanzar sus objetivos estratégicos. También describe las cinco S del programa 5S y cómo este puede usarse para evaluar y mejorar el ambiente laboral en una organización.
This document provides an introduction to hydraulic workover and snubbing solutions. It discusses the history of hydraulic workover which has been used since the 1920s. It defines snubbing as running and pulling tubulars with surface pressure present. Engineering calculations are required for hydraulic workover applications to determine the required snubbing force and hydraulic pressure based on factors like well pressure, tubular size, and length. Proper procedures must be followed when running tubulars between blowout preventer rams.
Een gezonde organisatiecultuur cultiveert leren & ontwikkelen. Niet alleen je medewerkers profiteren daarvan, je verlies & winstrekening ook.
Ontwikkeling gaat over het creëren van een cultuur waarin je de groei van je medewerkers stimuleert. Dit is een constante ontwikkeling.
Je kan niet plots met je toverstokje zwaaien en vervolgens verwachten dat je medewerkers veranderd zijn.
10 tips om een succesvolle social business te worden. SOCIAL.INC
Social business zit in de genen van Social Inc. Dagelijks werken we met klanten om een social component aan hun bedrijf toe te voegen. En uit die praktijk leren wij lessen en halen wij tips om een succesvolle social business te worden. We delen die graag!
This document describes the key components of a small hydropower plant. It includes diagrams and descriptions of the trash rack, intake channel, desilting tank, power channel, forebay tank, penstock, hydro-turbines, generator, switchgear, transformers, and control panels. It provides details on the purpose and functioning of each component in the hydropower generation process.
RENCANA PEMBANGUNAN KAWASAN PERMUKIMAN PRIORITAS (RPKPP) KAWASAN PERKOTAAN MA...TPRP Strategic Partner
Dokumen tersebut membahas rencana pengembangan kawasan permukiman prioritas di Kota Martapura, Kabupaten Banjar. Secara garis besar mencakup tinjauan kebijakan pembangunan daerah, arahan pengembangan kawasan permukiman berdasarkan dokumen SPPIP, kondisi eksisting kawasan yang akan dikembangkan, serta potensi dan permasalahan yang ada.
Permentan nomor 50 tahun 2012 pedoman pengembangan kawasan pertanianAchmad Wahid
Ringkasan dokumen tersebut adalah sebagai berikut:
Pedoman ini membahas konsep dan pendekatan pengembangan kawasan pertanian secara terpadu dan berkelanjutan untuk mencapai target produksi komoditas strategis dan unggulan nasional. Pedoman ini menjelaskan tahapan pengembangan kawasan, strategi, indikator keberhasilan, dan implementasi pengelolaan kawasan secara terintegrasi antar pusat dan daerah. Pedoman ini diharapkan dapat
Instalasi Pengolahan Lumpur TInja (IPLT) - Tahap Pra Konstruksi (Persiapan)Joy Irman
Pelatihan Sistem Pengelolaan Air Limbah Sistem (SPAL-S atau on-site) terdiri dari beberpa modaul, yaitu Modul (A) Dasar-dasar Pengelolaan Air Limbah Sistem Setempat (SPAL-S atau on-site), (B) Cubluk Kembar, (C) Tangki Septik dengan Bidang Resapan), (D) Mandi-Cuci-Kakus atau MCK, (E) Biofilter, (F) Upflow Aerobic Filter, (G) Rotating Biological Contactactor atau RBC, (H) Anaerobic Bafle Reactor, (I) Sarana Pengangkut Tinja, dan (J) Instalasi Pengolahan Lumpur Tinja (IPLT).
Masing-masing Modul tersebut terdiri lagi dari beberapa sub-modul yang menjelaskan mengenai aspek-aspek (1) Perencanaan Teknis, (2) Pelaksanaan Konstruksi, (3) Operasional, Pemeliharaan dan Rehabilitasi, (4) Kelembagaan, Administrasi dan Keuangan, (5) Pemantauan dan Evaluasi. Peserta pelatihan dapat memilih Modul/Sub-Modul sesuai dengan kebutuhannya masing-masing.
El documento habla sobre la importancia de la administración de proyectos y la implementación de programas como las 5S para mejorar la eficiencia y productividad en las organizaciones. Menciona que las empresas están adoptando estructuras funcionales y departamentos de administración de proyectos para alcanzar sus objetivos estratégicos. También describe las cinco S del programa 5S y cómo este puede usarse para evaluar y mejorar el ambiente laboral en una organización.
This document provides an introduction to hydraulic workover and snubbing solutions. It discusses the history of hydraulic workover which has been used since the 1920s. It defines snubbing as running and pulling tubulars with surface pressure present. Engineering calculations are required for hydraulic workover applications to determine the required snubbing force and hydraulic pressure based on factors like well pressure, tubular size, and length. Proper procedures must be followed when running tubulars between blowout preventer rams.
Een gezonde organisatiecultuur cultiveert leren & ontwikkelen. Niet alleen je medewerkers profiteren daarvan, je verlies & winstrekening ook.
Ontwikkeling gaat over het creëren van een cultuur waarin je de groei van je medewerkers stimuleert. Dit is een constante ontwikkeling.
Je kan niet plots met je toverstokje zwaaien en vervolgens verwachten dat je medewerkers veranderd zijn.
10 tips om een succesvolle social business te worden. SOCIAL.INC
Social business zit in de genen van Social Inc. Dagelijks werken we met klanten om een social component aan hun bedrijf toe te voegen. En uit die praktijk leren wij lessen en halen wij tips om een succesvolle social business te worden. We delen die graag!
Je hebt een plan. En dan? Presentatie voor Social Media in 1 day op 11 april ...FNV
Je hebt je social media plan geschreven, maar dan begint pas het echte werk. Hoe zorg je ervoor dat je de gekozen social media strategie in je organisatie uitgevoerd krijgt? En hoe neem je hierin zowel medewerkers, leden als externe partners?
Projectcommunicatie als sleutel tot een geslaagd project (artikel in Projectie)Springfish
Hoe zorg je voor betrokkenheid bij je projecten en voorkom je ‘verander-moeheid’? Met de juiste projectcommunicatie bereik je meer bij de stakeholders.
Ook in 2024 organiseert Socius een leerreis voor internationale uitwisseling tussen sociaal-culturele praktijken. Van 14 tot en met 17 oktober trekken we naar Berlijn op zoek naar kruispuntpraktijken die diversiteit vanuit intersectionaliteit (of kruispuntdenken) benaderen.
Tijdens het infomoment van 6 mei 2024 namen we je mee in het thema en het opzet van deze leerreis.
Presentatie 'Politiek communicatie voor sociaal-culturele professionals' van Reinout Van Zandycke. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
n een praktische keynote zal Reinout Van Zandycke enkele van de meest effectieve technieken uit de psychologie delen om je communicatie, marketing en sales snel efficiënter te maken. Het gaat om eenvoudige trucjes die een groot verschil kunnen betekenen in je communicatie. Als ondernemer, auteur en docent in nudging en neuromarketing verzamelde Reinout al meer dan 1000 wetenschappelijk onderbouwde cases. Verwacht je dus aan een luchtige presentatie met veel inspirerende voorbeelden om er onmiddellijk zelf mee aan de slag te gaan. Speciaal voor de Trefdag Sociaal-Cultureel werk zal Reinout ook eenmalig enkele exclusieve cases voor sociale professionals delen met o.a. ook de focus op de relatie tussen de politiek en het politieke.
Reinout Van Zandycke is zaakvoerder van Exposure, een communicatiebureau dat zich specialiseert in de psychologie van het overtuigen. Hij adviseert bedrijven, organisaties en politici in (online) overtuigen en hoe je aan de hand van gedragspsychologie meer rendement uit je communicatie kan halen. Hij is daarnaast ook nog docent nudging en auteur van drie boeken over beïnvloeding, waaronder het recent verschenen Nudging & overtuigen.
Dat laatste boek werd recent genomineerd voor Managementboek van het jaar, bij de top 50 van Nederland en België.
Presentatie 'Politiserend werken' van Nele Vanderhulst. Socius Trefdag 'Alle Politiek' 16 november 2023.
Als sociaal-cultureel werker word je dagelijks geconfronteerd met ongelijkheden en uitsluitingsmechanismen in de samenleving. Bepaalde kwesties wil je graag publiek maken, wil je graag aankaarten bij zowel beleidsmakers als de brede samenleving. Welke overwegingen maak je het best bij het ontwikkelen van een politiserende praktijk? Welke verschillende mogelijkheden heb je überhaupt als sociaal-cultureel werker?
Nele Vanderhulst werkt als stafmedewerker bij Socius, Steunpunt sociaal-cultureel werk vzw. Ze verdiept zich in politiserend werken en burgerinitiatieven. Ze startte haar loopbaan in het jeugdwerk bij Kazou vzw. Na een job als organisatieadviseur bij de Christelijke Mutualiteit koos ze in 2019 opnieuw voor het sociaal-cultureel werk.
Presentatie 'Van droom naar werkelijkheid … als doen de kern wordt van je politiserende praktijk' van Bart Van Bouchaute. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Als sociaal-cultureel werker geef je dagelijks vorm aan een inclusieve, democratische, solidaire en duurzame samenleving. De ene brengt mensen samen, de andere bouwt stevige beleidsdossiers op. Nog anderen zoeken naar alternatieven en brengen ze in de paktijk. Op die manier voorafbeelden ze een nieuwe werkelijkheid. Met concrete praktijken in de bestaande samenleving tonen ze dat een andere samenleving wel degelijk mogelijk is.
Bart Van Bouchaute dompelt je bij de start van deze sessie onder in de kern van prefiguratieve praktijken. Ze zijn een krachtige manier om te politiseren.
Bart Van Bouchaute studeerde sociaal werk (IPSOC) en politieke wetenschappen (UGent). Hij is lector en onderzoeker aan de opleiding sociaal werk van de Arteveldehogeschool. In onderzoek, vorming en publicaties heeft hij een bijzondere interesse voor (de)politisering in het middenveld en voor praktijken van politisering in en van het sociaal werk. Hij schreef mee aan het inleidend hoofdstuk en het handelingskader in het boek Publiek gaan dat Socius in 2022 bij Garant uitgaf.
Presentatie 'Scannen van je verenigingsdemocratie' Zita De Pauw. Trefdag Socius 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Vorm en richting geven aan je organisatie én daar vrijwilligers, leden, bestuur en professionals slim en evenwichtig in betrekken: dat is de uitdaging waar verenigingen elke dag weer voor staan.
Hoe nodig je iedereen uit om mee te praten, mee te doen, mee te kiezen en mee te beslissen? Hoe maak je inspraak en participatie ook mogelijk voor communityleden die zich los aan je organisatie willen binden? Of kort gezegd: hoe geef je verenigingsdemocratie in je organisatie vorm?
Om daarop een antwoord te voorzien, publiceerde Socius de publicatie Verenigingsdemocratie, samen doen. Tijdens deze workshop sta je stil bij de verenigingsdemocratie in je eigen organisatie aan de hand van de verenigingsscan die werd ontwikkeld. Je zoomt in op de verschillende pijlers van het model en gaat na waarop je als organisatie nog kan inzetten.
Zita De Pauw werkt als stafmedewerker verenigen en vrijwillige inzet bij Socius. Ze studeerde pedagogische wetenschappen met een master in de sociaal en culturele pedagogiek. Daarvoor was ze actief in het jeugdwerk rond het thema ‘hoe kinderen en jongeren een stem te geven bij het gemeentelijk beleid’.
Presentatie 'Bouwen op het cultureel gemeen' van Pascal Gielen. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Hoe doorbreken we een cultuur van wantrouwen? Onze argwaan tegenover medemensen, bedrijven en overheden groeit. Privatisering van overheidsdiensten, verantwoordelijkheden doorschuiven en gevoelens van machteloosheid worden als oorzaken genoemd. Remedies zoeken we in regels, contracten en procedures, verzekeringen, audits en consultancy. In goed bestuur en transparantie ook. Maar bieden ze wel echt vertrouwen? Is vertrouwen niet altijd een beetje blind?
Pascal Gielen wijst in zijn lezing op de rol die de culturele commons, of mooier in het Nederlands, het cultureel gemeen daarin speelt. Vertrouwen is een kwestie van cultuur, van gevoel en zelfs van esthetiek. Breed maatschappelijk vertrouwen begint bij het delen van kwetsbaarheden en het gemeen biedt daar de ruimte voor. Ademruimte en laboratoriumruimte. Hoe zouden een samenleving en een beleid daarop verder kunnen bouwen?
Pascal Gielen is cultuursocioloog en als hoogleraar verbonden aan ARIA/Universiteit van Antwerpen. Hij leidt het CCQO, Culture Commons Quest Office, ccqo.eu. In 2022 werd Gielen door de Vlaamse Gemeenschap aangesteld als curator van de ‘Culture Talks’ en schreef in opdracht het boek Vertrouwen – Bouwen op het cultureel gemeen.
Presentatie 'Het politiek in de politiek' van Arnaud Pinxteren. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Een zoektocht naar participatie en directe democratie is de drijfveer van veel politieke experimenten. Van lokale burgerlijsten over het Bürgerdialog in Ostbelgien of het federale We need to talk dat zich over partijfinanciering boog tot de Conferentie over de toekomst van Europa.
Burgerpanels moeten het politieke in de politiek brengen.
Zo eenvoudig als “de burger vertelt, de politiek voert uit” is het in de realiteit van burgerpanels echter niet. Technische experten, inhoudelijk adviseurs en procesbegeleiders staan zowel politici als burgers bij.
Arnaud Pinxteren (1977) deed als econoom onderzoek naar openbare en sociale economie. Hij was al betrokken bij Amnesty International en de hulp aan mensen zonder papieren. Sinds 2003 is hij politiek actief bij Ecolo. In 2018 legde hij de eed af als schepen van het Jonge kind, Burgerparticipatie en Stadsvernieuwing in de stad Brussel. Vanuit die functie is hij politiek verantwoordelijk voor het project FaireBXLSamen.
Presentatie 'Adolescenten en politieke participatie' van Ellen Claes. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023.
Jongeren voelen zich steeds minder vertegenwoordigd in de politiek en hebben steeds minder vertrouwen in instituties. Daarom zoeken zij hun toevlucht tot andere manieren om stem te laten horen, hun plek te eisen en maatschappelijk onrecht aan de kaak te stellen. Die nieuwe vormen van maatschappelijk engagement ontstaan veelal op straat en het plein of op internet, buiten de institutionele politieke arena. Van nieuwe sociale bewegingen tot slam poetry en youtube videos.
Is formele participatie echt de enige wat als politiek engagement wordt gezien? Op welke andere manieren proberen jongeren de wereld van morgen vorm te geven? En worden ze genoeg gehoord?
Politicologe Ellen Claes vertelt ons alles over de politieke competenties van jongeren, hun ontwikkeling en vorming.
Ellen Claes is lid van het Centrum voor Politicologie en hoofddocent binnen de educatieve master Maatschappijwetenschappen aan de Faculteit Sociale Wetenschappen van de KU Leuven. Ze doceert onder andere het vak Burgerschapsvorming en is verantwoordelijk voor de stage, wat een zeer intensief contact impliceert met middelbare scholen en scholieren in Vlaanderen. Die sterke betrokkenheid op de Vlaamse context wordt gekoppeld aan een intensieve internationale samenwerking en oriëntatie op onderzoek gefocust op jongeren, scholen, leraren en politiek.
Presentatie 'Ieders stem telt' van Koen Trappeniers. Socius Trefdag 'Alles Politiek' van 16 november 2023.
In deze denksessie voor professionals die werken met lokale groepen en verenigingen, bekijk je hoe je in jouw praktijk aan de slag gaat met de lokale verkiezingen.
Ieders Stem Telt is een samenwerkingsverband van organisaties in het middenveld die streven naar een sociaal rechtvaardige samenleving waarin iedereen – en in het bijzonder mensen in een kwetsbare positie – medezeggenschap hebben. Dat gedeelde doel plaatsen ze in de context van het verkiezingsjaar 2024. Ze denken na over wat en hoe politieke betrokkenheid bij de komende verkiezingen kan betekenen. Vooral willen ze sociale professionals en kernvrijwilligers al het materiaal in handen geven om rond de verkiezingen aan de slag te gaan.
In een denksessie nemen begeleiders van Ieders Stem Telt je mee doorheen dat materiaal. Je denkt na over politieke betrokkenheid en verkiezingen en hoe je dat met je groepen in de praktijk gaat brengen. Na deze sessie heb je het materiaal in handen om te starten met een traject waarin je je groepen en verenigingen een politieke rol geeft.
Koen Trappeniers is directeur van Welzijnszorg. Hij studeerde sociaal werk en werkte bij Jeugdpastoraal en in het vormingswerk voor mensen met een beperking. Bij Welzijnszorg maakt hij werk van structurele armoedebestrijding in eigen land, onder andere met de campagnes Samen Tegen Armoede. Welzijnszorg trekt ook mee aan de Ieders Stem Telt dat sociale professionals en kernvrijwilligers ondersteunt om in hun praktijk aan de slag te gaan rond de lokale verkiezingen en het belang van politiserend werk.
Presentatie 'Theory of change' van Maarten Goethals. Socius Trefdag 'Alles politiek' van 16 november 2023.
Hoe kan je als sociaal-culturele organisatie Theory Of Change inzetten om politieke veranderingsprocessen in gang te zetten?
De klassieke strategie-aanpak bestaat uit het formuleren van een missie en visie, het definiëren van de producten en markt(en) en strategische acties om die te ontwikkelen. Maar dat werkt minder goed voor maatschappelijke organisaties en projecten die gericht zijn op maatschappelijke impact en waarde. In dat geval kan je Theory Of Change gebruiken om je strategie te ontwikkelen.
In 4 stappen neemt Maarten Goethals je mee en zal duidelijk worden wat het nut is van Theory Of Change.
1. Wat is een Theory of Change en wat is het niet: inleiding met voorbeelden uit de praktijk
2. In cocreatie een Theory Of Change opmaken
3. In cocreatie van Theory Of Change naar actie
4. Verdiepende Q&A
Maarten Goethals heeft 20 jaar ervaring met theory of change, evaluaties, procesbegeleiding van maatschappelijke verandering. Hij is zaakvoerder van Alter.Today (transitie begint nu). Alter is een onafhankelijke begeleider van participatie-processen. Het ontwikkelt nieuwe concepten, oplossingen of systemen samen met de klant en met stakeholders. En het voert onafhankelijke evaluaties uit bij organisaties en ondersteunt hen in het ontwikkelen of bijsturen van strategieën.
Maarten is ook mede-oprichter van EIGHT.world (onvoorwaardelijk geld geven). Eight.world organiseert gedurende 2 jaar onvoorwaardelijke maandelijkse geldtransfers naar dorpen in Oeganda en Congo.
Verder is hij bestuurder van Avansa Waas-en-Dender.
'Alternatieve praktijken en theorieën van de democratie' - presentatie van Marianne Maeckelbergh tijdens de Socius Trefdag 'Alles politiek' van 16 november 2023.
Wat kunnen sociale bewegingen ons leren over de aard van democratie? In deze lezing onderzoekt Marianne Maeckelbergh hoe een analyse van de praktijk van wereldwijde sociale bewegingen licht kan werpen op kernprincipes van de democratie zoals participatie, gelijkheid en vrijheid. Ze neemt historische bewegingen (jaren 1960, alter-globalisering, Occupy) als vertrekpunt voor een analyse van hoe bewegingspraktijken nieuwe manieren kunnen inspireren om na te denken over de rol van conflict en diversiteit in zowel organisatorische besluitvorming als in democratische processen in het algemeen.
Marianne Maeckelbergh is hoogleraar politieke antropologie aan de Universiteit Gent. Haar onderzoek gaat over hoe de alledaagse politieke praktijken van mensen de manier waarop we democratie begrijpen vormgeven en transformeren. Ze is de auteur van The Will of the Many: How the Alterglobalisation Movement is Changing the Face of Democracy en coproducent van de globaluprisings.org filmreeks. Ze is hoofdonderzoeker van het project Property and Democratic Citizenship dat wordt gefinancierd door de European Research en waarin wordt onderzocht hoe eigendomsregimes ervaringen van burgerschap structureren.
“Wat is de waarde en betekenis van sociaal-cultureel volwassenenorganisaties en burgerinitiatieven voor onze samenleving?”
Die vraag legde Socius voor aan sociale wetenschappers. Lode Vermeersch (KULeuven), Anke De Malsche (UA), Hanka Otte (UA), Pascal Gielen (UA) en Stijn Oosterlynck (UA) gingen er samen mee aan de slag.
De onderzoekers verzamelden heel wat informatie bij sociaal-cultureel volwassenenorganisaties, burgerinitiatieven, andere middenveldspelers, overheden en marktspelers. Ze brachten contacten van volwassenenorganisaties en burgerinitiatieven met andere middenveldspelers, overheden en marktspelers in kaart en onderzochten hoe via zo’n contacten waarde en betekenis aan het civiel sociaal-cultureel actorschap wordt toegeschreven.
Deze presentatie vat de belangrijkste resultaten van het onderzoek samen en maakte deel uit van de rapportvoorstelling op 31 augustus 2023.
LEADER (Liaison Entre Actions de Développement de l’Economie Rurale) is een subsidieregeling voor plattelandsontwikkeling. Naast een financieringsinstrument is LEADER in de eerste plaats een methodiek voor ‘community led local development’ of door de gemeenschap geleide lokale ontwikkeling.
4. 2. Van beleidsuitdagingen naar strategische
doelen: keuze
• Je eerste lijst van beleidsuitdagingen is meestal te lang.
• Er moeten keuzes gemaakt worden uit deze lijst (Hoe? Met
Prioriteitenmatrix, KanDoe-techniek, ...)
https://beleidsplanning.socius.be/0wat-is-dit-voor-wie-is-dit-wat-kun-je-ermee-doen/,
• Resultaat = een eerste ‘shortlist’ van beleidsuitdagingen waar je voor
opteert in de komende beleidsperiode.
• Uit deze lijst moet je wellicht nog kiezen wat je precies zal aanpakken
de komende jaren, de definitieve 'short list’ van beleidskeuzes.
4
5. Van beleidskeuzes naar strategische doelen:
terugkoppeling
• Terugkoppelen naar de bestuurders en de belangrijkste stakeholders.
Het planningsteam kan best deze keuzes voorstellen aan de bestuurders en de
belangrijkste stakeholders. Uiteraard dien je eerst toe te lichten hoe je tot die
keuzes bent gekomen: op basis van gegevens en de beredeneerde verwerking
ervan. Een heldere beschrijving van dit proces onderbouwt de argumentatie
voor die keuzes.
• Bestuurders en stakeholders kunnen op dit moment corrigeren,
aanvullen of bijkomende gegevens vragen.
5
7. Een doelstelling is…
… een formulering van een gewenste situatie, gepreciseerd met
beoogde effecten
en/of gewenste resultaten
… dus: wat je wil bereikt hebben/gerealiseerd zien
… en: zo weinig mogelijk hoe je dit gaat bereiken
Iedere doelstelling beschrijft dus een bepaald effect of resultaat
dat bereikt moet worden!
Het gaat om de verandering
die je wil bewerkstelligen…
7
8. De voorbereiding: check realisatie lopend
beleidsplan
• Bekijk het overzicht van de doelstellingen uit het vorige beleidsplan.
• Check na of deze verwezenlijkt werden/zullen worden (Zo niet … zoek
naar een plausibele verklaring).
• Is dit verwerkt in je zelfevaluatie?
• Leg deze doelstellingen naast de beleidskeuzes uit het nieuwe
planningsproces.
• Kijk na of
• er overlappingen zijn
• verlenging nodig is
• er een goede verhouding kan zijn tussen continuïteit en vernieuwing
8
9. Strategische doelen: hoe correct formuleren?
• Strategische doelstellingen leggen de focus op het DOEL, niet op de MIDDELEN.
• Ze zijn een afgeleide formulering van de gekozen beleidskeuzes.
• Ze vertellen op een algemeen niveau met welke (deel)verandering je naar de
realisatie van de missie zal toewerken.
• Ze zijn retrospectief geformuleerd vanuit de toekomst, alsof de doelstellingen al
gerealiseerd zijn.
• Maak gebruik van indicatoren: SMART of START (Meetbaar of Toetsbaar). We
spreken van “START SMART”.
• Zij zijn de basis van het beleid van je organisatie en dienen als referentiekader
voor het dagelijkse werk.
• Ze vormen de toetssteen bij de voortgangsrapportage en voorwerp van een
toekomstige zelfevaluatie.
9
10. Inhoudelijke doelen – zakelijke doelen
• Extern – intern: de blik naar buiten of naar binnen…
• Vermijd ‘zelfreferentialiteit’
• Je organisatie = middel (geen doel)
10
11. Strategische doelen: voorbeelden Vita X2
• SD 1: Er zijn substantieel meer vrijplaatsen,
publieke ruimtes in steden, gemeentes en
wijken multifunctioneel inzetbaar. Ze zijn
gekend en worden in stijgende mate gebruikt.
• SD 2: Systemen waarbij bewoners zichtbaar maken dat ze aanspreekbaar zijn
en plaatselijke initiatieven ondersteunen, zijn ontwikkeld, gelanceerd,
ondersteund en kennen een landelijke spreiding.
• SD 3: Ontluikende burgerinitiatieven zijn gedetecteerd en geïnformeerd over
de ondersteuning die ze van Vita x2 kunnen krijgen.
• SD 4: Het aantal verbindingen tussen sociale en creatieve initiatieven, lokale
verenigingen en volkshogescholen, is waarneembaar gestegen en/of
verbeterd.
Zie ook document in deelnemersmap,
"Voorbeelden doelstellingen en indicatoren" (15 blz)
met materiaal uit reële beleidsplannen 11
12. 4. Strategische doelen concreet maken:
operationaliseren
• Strategische doelstellingen zijn algemene doelen.
• Formuleer de verandering aan het einde van de beleidsperiode (2025).
• Toets je toerekenbaarheid op de beleidsruimte die je al of niet hebt
(ingebedde organisaties…).
• Zoek de samenstellende elementen voor realisatie.
12
13. Strategische doelen concreet maken
Oefening 1: neem een inhoudelijke strategische doelstelling uit het
huidige beleidsplan van je organisatie en formuleer de verandering.
Leg dit uit aan je collega.
13
17. 6. Operationele doelen formuleren
• Met de samenstellende elementen, ‘bouwstenen’:
tijd, ruimte, thema, doelgroep, zoekvelden, …
• Met de inspiratie uit het SWOART proces.
• Door START SMART te formuleren.
• Door aan impact en veranderingslogica te denken.
• Door aan functies en rollen te denken
• Door aan partners en samenstromen te denken
• …
17
18. Operationaliseren met tijd
Je kan je hoofddoel concreet maken in een termijn of in een tijdspanne.
Het gaat dan om een soort van stappenplan voor de verwezenlijking
van de strategische doelstelling. Je maakt een opsplitsing van de
gewenste resultaten in kortere termijnen binnen de gehele
beleidsperiode.
18
19. Operationaliseren met tijd: voorbeeld Vita x2
Strategische doelstelling 1:
Er zijn substantieel meer vrijplaatsen, publieke ruimtes in
steden, gemeentes en wijken multifunctioneel inzetbaar.
Ze zijn gekend en worden in stijgende mate gebruikt.
Operationele doelen bij 1:
• Eerste jaar: Beschikbare vrijplaatsen, publieke ruimtes zijn geïnventariseerd
en hun gebruik is beschreven.
• Tweede jaar: Op basis van de inventaris zijn blinde vlekken in de spreiding van
deze plaatsen vastgesteld en onderzocht wat daar aan stimuleringsinitiatieven
mogelijk is.
• Volgende jaren: Er zijn meer plaatsen ter beschikking die gebruikt worden
door lokale en spontane initiatieven.
19
20. Operationaliseren met ruimte
Een tweede mogelijkheid is de operationalisering op met ruimte: op
een bepaald niveau van je organisatie of geografische locaties.
De operationele doelen worden een overzicht van de resultaten die
bijvoorbeeld elke afdeling/elk team/elk lokaal niveau binnen de
organisatie moet realiseren.
20
21. Operationaliseren met thema of
(sub)doelgroep
Je kan ook operationaliseren door het strategische doel te ‘verdelen’
over concrete (sub)doelgroepen of bepaalde (deel)onderwerpen.
21
22. Operationaliseren met zoekvelden
Nog een mogelijkheid is de operationalisering via zoekvelden. Dit is de
meest indirecte methode omdat ze minder rechtstreeks de
verwezenlijking van een strategische doelstelling aantoont. Bij deze
methode ga je op zoek naar de elementen die binnen de organisatie en
het doel van wezenlijk belang zijn om het gewenste resultaat te
realiseren. Je zou ze als ‘kritieke succesfactoren’ van het strategisch
doel kunnen zien.
22
24. Met hoeveel zijn ze? De SD’s en OD’s?
• Oefening 2: Tel de strategische en operationele doelen in je huidige
(en nog lopende) beleidsplan.
24
25. Voorbeeld
Het aantal vormingsuren is met 15% gestegen.
2021 : + 2%
2022 : + 4%
2023 : + 5%
2024 : + 4%
Prov. A’pen : ICT (+ 3%)
Prov. OVL : NL (+ 2%)
Prov. WVL : Talen (+ 4%)
Brussel : ICT (+ 1%)
Nieuwe PR-kanalen
Samenwerking
Nieuwe thema’s
Nieuw prijzenbeleid
Meerdere activiteiten
25
26. Voorbeeld
Er is een meetinstrumentenpakket geïntroduceerd
april ’21: Bevraging
juli ‘22 : Pakket Land.
dec. ’23 : Pakket Prov.
april ’24 : Bevraging lok.
juli ’25 : Testfase lok.
dec. ’25 : Pakket lok.
Landelijk (100%)
Provinciaal (100%)
Lokaal (50%)
Externe vorming
Overlegstructuren
Interne vorming
ICT + bibliotheek
Meerdere activiteiten
26
27. Oefening 3: Operationaliseren met de
samenstellende elementen (oefenblad 1)
• SD 2: Systemen waarbij bewoners zichtbaar maken dat ze
aanspreekbaar zijn en plaatselijke initiatieven ondersteunen, zijn
ontwikkeld, gelanceerd, ondersteund en kennen een landelijke
spreiding.
• SD 3: Ontluikende burgerinitiatieven zijn gedetecteerd en
geïnformeerd over de ondersteuning die ze van Vita x2 kunnen
krijgen.
• SD 4: Het aantal verbindingen tussen sociale en creatieve initiatieven,
lokale verenigingen en volkshogescholen, is waarneembaar gestegen
en/of verbeterd.
27
28. Inspiratie uit het SWOART proces
Bij de gegevensconfrontatie in de SWOART en het bijhorende overleg
zijn veel handelingsmogelijkheden bovengekomen die niet zijn
meegenomen in de formulering van uitdagingen = rijke inspiratie!
28
29. START SMART formuleren
‘SMART’ staat voor Specifiek, Meetbaar, Aanvaard, Realistisch en
Tijdsgebonden. In de realiteit zal je de ‘M’ echter vaak door een ‘T’
vervangen: de T van Toetsbaar in START. Het sociaal-cultureel werk
levert niet alleen producten en diensten maar ook verandering,
beweging en groei, zowel van individuen als van groepen en
gemeenschappen. Dit alles is moeilijk meetbaar en te ‘tellen’ in
resultaten (uren, deelnemers, enz.). Je kan wel toetsen of er
verandering of beweging merkbaar is door te evalueren met een
kwalitatieve benadering, zoals door niet te ‘tellen’ maar te ‘vertellen’.
Ook onze kijk op ’impact’ nemen we mee in het formuleren.
29
30. START SMART: Specifiek
• Concreet en herkenbaar (intern en extern)
• Gericht op één richtfactor (één situatie die moet veranderen)
kiezen invalshoek
• Geen verwarring over waar de doelstellingen over gaan en tegenover
wie
• Hoe meer je de realisatie zélf in de hand hebt, hoe groter de kans dat
hij gerealiseerd zal worden
welke (bescheiden?) rol kunnen wij spelen?
Een doelstelling moet in één oogopslag weergeven wat de
organisatie wil realiseren,
eenduidig en eenvoudig
30
31. START SMART: Meetbaar of Toetsbaar
• Evalueerbaar hoe ver staan we hiermee?
• Wanneer bereikt een doel heeft een eindpunt
• Belang van indicatoren … zij bepalen meetbaarheid of
toetsbaarheid
• In ons werk: meten is meestal verifiëren of toetsen! (dus niet
noodzakelijk tellen). Vandaar « START »
Een doelstelling moet in één oogopslag weergeven wanneer de
organisatie dit doel heeft bereikt
31
32. START SMART: Aanvaard (ook Attractief,
Ambitieus)
Iedere doelstelling zou minimaal gekend en gedragen moeten zijn door de
mensen die het uitvoerende werk moeten verrichten. Deze mensen ook
werkelijk betrekken bij de opmaak van de doelstelling is nog gunstiger.
Andere invullingen van de ‘A’ zijn ‘Attractief’ (de doelstelling moet
enthousiasmeren en wervend zijn) of ‘Ambitieus’ (de doelstelling moet
aanleiding geven tot een ’streven’ naar het behalen ervan).
• Iedereen is het er mee eens
• Houdt een uitdaging in
• Nodigt uit tot actie
• Aansluiten bij de belevingswereld
32
33. START SMART: Realistisch
Aangezien iedere doelstelling een formulering is van een gewenste
situatie in de toekomst, moet de organisatie erover waken dat de
doelstelling haalbaar en realiseerbaar is. Dat hangt nauw samen met de
verifieerbaarheid van de doelstelling:
“Zijn de resultaten die wij voor ogen houden wel realiseerbaar?”
“Zijn de resultaten die wij voor ogen houden wel waarneembaar?”
33
34. START SMART: Tijdsgebonden
Iedere doelstelling moet voorzien zijn van een tijdslimiet, een timing of
een deadline. Als er geen timing is geformuleerd, wordt het einde van
de beleidsperiode als einde beschouwd.
• Een evaluatiemoment in de toekomst
• Inbouwen tussentijdse metingen
• Retrospectief
34
36. Operationele doelen: focus op impact?
De focus op wat je wil bereiken, maakt het haalbaar om impact te evalueren:
• Focus bij beoogde effecten als emancipatie van mensen en groepen en
versterking van een democratische, duurzame, inclusieve en solidaire
samenleving op specifieke tussendoelen.
• Focus op cruciale acties en doelen uit je beleidsplan.
• Focus op één activiteit of een samenhangend geheel van activiteiten (in lijn met
één operationeel of strategisch doel).
• Vergroot je bestaande focus (= input, activiteiten, output) met outcome en in
een volgende stap met impact.
• Focus op een haalbare reikwijdte (buurt, gemeente, streek, regio, Vlaanderen, …)
36
38. Een voorbeeld
Doelstelling:
“Onze vrijwilligers zijn méér en beter begeleid en ondersteund.”
Tekstanalyse:
• Twee situaties: méér begeleiding & betere begeleiding.
• Element 1: is ‘beter’ een evaluatie intern of van de vrijwilliger?
• Indien intern: bepalen hoe ‘beter’ we willen begeleiden.
• Element 2 (als extern): waarop moeten wij dan ‘beter’ worden?
• Element 3: welke domeinen van de begeleiding willen we
aanpakken?
38
39. Doelstelling:
“Onze vrijwilligers zijn méér en beter begeleid en ondersteund.”
Mogelijke SMART oplossingen = 3 operationaliseringen
1. Tegen eind 2025 is gemiddeld 2 keer zoveel tijd besteed aan
de begeleiding van de vrijwilligers, vergeleken met de
nulmeting in 2020.
2. Vanaf het einde van de ontwikkelingsfase maakt jaarlijks
min. 5% meer vrijwilligers gebruik van onze instrumenten.
3. In aanloop naar het volgende beleidsplan geeft 80% van de
vrijwilligers aan ‘tevreden’ tot ‘zeer tevreden’ te zijn over
onze begeleiding en ondersteuning.
39
40. Doelstelling :
“Wij willen het niet-formele educatieve aanbod van alle verstrekkers binnen
de regio op elkaar afstemmen én op de vormingsbehoeften”
Vragen :
• Twee soorten afstemming: ‘verstrekkers’ en ‘op behoeften’
• Het eerste gaat over complementariteit en spreiden van ‘investeringen’
• Het tweede gaat over vraaggericht werken
• BELANGRIJK: welk effect willen wij genereren?
Zoek de
kapitale fout
40
41. Dit is één mogelijke oplossing. Meerdere invalshoeken zijn mogelijk!
Doelstelling :
“Het niet-formele educatieve aanbod van alle verstrekkers binnen de regio is
op elkaar afgestemd én op de vormingsbehoeften”
SM/TART-er:
1. Vanaf het werkjaar 2013 hebben méér dan de helft van alle verstrekkers
binnen het niet-formele educatieve circuit zich ingeschreven in een
programmatie-uitwisselingssysteem.
2. Tegen juli 2011 hebben alle verstrekkers toegang tot een
instrumentarium om hun aanbod af te stemmen op de specifieke
behoeften van hun specifieke doelgroep(en).
41
43. Oefening 5: doelstellingen operationaliseren
• Kies enkele inhoudelijke (!) strategische doelstellingen uit je eigen
beleidsplan
(of uit de oefenvoorbeelden, document in deelnemersmap,
"Voorbeelden doelstellingen en indicatoren”, 15 blz, met materiaal uit
reële beleidsplannen).
• Analyseer de formuleringen. Probeer ze op te splitsen in samenstellende
elementen of componenten.
• Probeer van de samenstellende elementen operationele doelen te
maken (START SMART...).
• Noteer op het oefenblad 3, in kolommen 1 en 2.
43
45. Toets missie en visie +
‘doelstellingenzorg’
• Check met missie en visie!
• Werkbare systematiek van opvolging
gebruiken en planlast beheersen.
• Medewerkers behouden zicht op die
systematiek door communicatie en jaarlijkse voortgangsrapportage.
• Doseer de registratie van uitvoeringsgegevens
(al of niet expliciete indicatoren).
• Negeer de “verantwoordingsdruk” van hogerhand niet.
• En vergeet niet: feedback van derden (visitatie bijvb) te confronteren met
de zelfevaluatie.
45
46. 7. Indicatoren formuleren
Om te kunnen aantonen of de doelstellingen zijn gerealiseerd, gebruik
je indicatoren. Een indicator beantwoordt de vraag: “Wat moeten we
meten, vaststellen, om te weten of onze doelstelling werd
verwezenlijkt?”.
Om de planlast binnen de perken te houden, plaatsen we in SCW
indicatoren alleen bij de operationele doelstellingen. Als er veel
operationele doelen werden uitgewerkt, kan je binnen dat geheel nog
selecteren. Om die selectie te maken moet je bepalen welke
operationele doelen kritische succesfactoren zijn voor de strategische
doelstelling.
46
47. Indicatoren: een definitie
… geven een aanwijzing (“indicatie”) over een bepaalde situatie
… geven informatie, vaak in cijfers en/of grafieken over de richting
of evolutie
… zijn kengegevens die een algemeen beeld geven van aspecten
of het geheel van een reeks activiteiten
… geven een inzicht in de mate waarin beoogde
effecten/resultaten, veranderingen gerealiseerd worden
47
48. Link met doelstellingen
• Doelstelling = een formulering van een verandering naar gewenste
situatie, liefst gepreciseerd met beoogde effecten en/of gewenste
resultaten de indicator verifieert dit
• … dus: wat je wil bereikt hebben/gerealiseerd zien
• … dus: iedere START SMART-doelstelling geeft aanleiding tot het
verzamelen van toets- of meetgegevens “T” of “M”
Hoe START’er of SMART’er je doelstellingen, hoe eenvoudiger de indicator
gevonden wordt
48
49. Probleemstelling
• Gewenst: niet enkel naar de inspanningen kijken maar vooral
naar het resultaat: output, outcome en impact.
• Realiteit =
• Meet- of toetsbare indicatoren vinden is moeilijk.
• Goed meetbare indicatoren zijn niet altijd relevant.
• Resultaten kunnen niet eenduidig aan één actor toegewezen
worden (zie Toets der Toerekenbaarheid).
• Beperk de scoop bij impact willen vaststellen.
49
50. Informatieparadox vermijden
• Selectiviteit is bij het kiezen van indicatoren een belangrijk
uitgangspunt. Meer indicatoren leveren niet automatisch een
beter beeld van de prestaties op: hoe meer informatie, hoe
beperkter het beeld…
• Perfecte indicatoren bestaan niet, kies voor meer
aangrijpingspunten en beperk het aantal indicatoren.
• Pas op voor perverse effecten.
• “What you measure is what you get”.
• Doe de toets der toerekenbaarheid (zie eerder).
50
51. De voorbereiding
• Maak een overzicht van de indicatoren uit het lopende
beleidsplan.
• Check na of deze ‘goed’ en ‘bruikbaar’ waren.
• Zo niet … zoek naar een plausibele verklaring.
• Leg deze indicatoren naast de huidige operationele
doelstellingen.
• Kunnen indicatoren gerecycleerd worden? Dat kan zinvol zijn om
tijdreeksen te maken!
• Bij nieuwe indicatoren: denk aan de nulmeting!
51
52. Soorten indicatoren
Een belangrijk onderscheid is te maken tussen :
1. Directe versus indirecte indicatoren
2. Kwalitatieve versus kwantitatieve indicatoren
3. Effect- versus resultaats- versus proces- of inspanningsindicatoren
Er zijn nog andere opdelingen mogelijk … indicatoren zijn te vinden in alle soorten,
maten, gewichten en vormen!
52
53. Relevante en adequate indicatoren
• Enkel ‘meten’ of ‘toetsen’ wat je kan en gaat gebruiken, wat zinvol en
nuttig is.
• Evenwicht tussen systematiek en spontaniteit.
• Kies voor meer aangrijpingspunten (bijvoorbeeld niet enkel het
aantal deelnemers) en beperk de hoeveelheid indicatoren.
Vragen :
Wat ga ik meten? Hoe ga ik meten? Wat kom ik hiermee te weten? Is dit
zinvol? Geeft dit een meerwaarde? Heb ik hier behoefte aan? Wat kost mij
dit?
53
54. Een ‘perfecte’ indicator is dus …
1. … valide
2. … functioneel
3. … legitiem
4. … eenvoudig
5. … actueel
6. … nauwkeurig
7. … betrouwbaar
8. … geen wetenschap maar
een indicatie
54
55. Meten versus Toetsen
X of Y processen
• Cijfermatig meten gaat uit van vooronderstellingen die niet op alle
werkings- of organisatieprocessen van toepassing zijn!
• Het virus van managerisme leeft op cijfers...
• Er zijn processen met X en Y kenmerken
• X kenmerken = verhogen onzekerheid m.b.t. meten
• Y kenmerken = verhogen zekerheid m.b.t. meten
55
57. Indicatoren, voorbeelden
Oefening 6:
• Bekijk de voorbeelden van SD’s, OD’s en indicatoren (15 blz
in deelnemersmap)
• Evalueer. Wat vind je van de SD, OD’s en de indicatoren?
• Eventueel oefening 7 (Oefenblad 3, derde kolom),
bespreek.
57
58. Start met het correcte gebruik van de indicatoren en evalueer de
bruikbaarheid per keer ze gebruikt worden.
Aanpassingen van indicatoren kunnen:
• als doelstellingen veranderen.
• als organisatie en/of maatschappij verandert.
• op basis van ‘gebruikservaringen’.
• op basis van het aanleren van het gebruik.
Maar niet zonder verantwoording of verklaring!
Tips voor gebruik van indicatoren
58
60. Overdaad schaadt!
• Gebruik een ‘boordtabel’ of ‘dashboard’ met de belangrijkste centrale
gegevens van je organisatie en de beoordelingselementen om de
hoeveelheid indicatoren beheersbaar te houden!
• Vul aan met de indicatoren bij de belangrijkste (of prioritaire)
operationele doelstellingen.
60
J.W. von Goethe's:
'In der Beschränkung zeigt sich erst der
Meister."
(1802)
61. 8. Rapportage
• Oorsprong van doelstellingen kunnen reconstrueren:
• Gebaseerd op gegevens.
• Gebaseerd op gemotiveerde keuzes.
• Voortgangsrapportage als essentieel beleidsmiddel:
• Een correct beleidsplan met waarheidsgetrouwe voortgangsrapportage (met
een plan-do-check-act attitude) is de basis van integrale kwaliteitszorg.
• Een voorwaarde voor Governance en Goed Bestuur.
• Hulpmiddel: werk met een overzichtelijk doelenkader
61
63. Draagvlak voor beleidsplan?
• De wijze waarop stakeholders deel hebben aan de uitwerking van het
beleidsplan (proces en product) en de uitvoering ervan gedurende de
gehele beleidsperiode kritisch realiseren.
• Hoe?
• Participatie/cocreatie
• Communicatie
• Vorming
• Timing (voor, tijdens en na planningsproces)
• Omgaan met weerstanden
• Kortom: investeer in ontwikkeling en onderhoud van draagvlak en
plan ook dit.
63
64. Slot
• Zet jezelf niet vast
• Mijden van te rigide planning.
• Open staan voor ontwikkelingen.
• Verkeerd geformuleerde doelen of
indicatoren: durf dumpen of bijstellen.
• Zorg voor argumenten en plausibele
verklaring wanneer bijgestuurd
wordt.
• Beoordelingselementen en het
zakelijk plan spelen mee!
64