Bekende Mechelse namen uit het kunstenaarsmilieu op de conscriptielijsten der Fransen. - Herreyns - De Noter - Royer - van den Eynde (Marc Alcide)

1. Bekende Mechelse namen uit het kunstenaarsmilieu op de conscriptielijsten der
Fransen. (Marc Alcide)
De conscriptielijsten van het Frans leger, berustende in het stadsarchief van Mechelen, zijn
reeds lang een vergeten bron, in de loop der tijden weinig gebruikt en geconsulteerd. Zij
bevatten bij nader inzien toch een duizendtal namen met persoonsbeschrijvingen. Men is soms
verwonderd er belangrijke namen in aan te treffen van personen die op gebied van kunst en
cultuur te Mechelen een belangrijke rol hebben gespeeld. Ik kon het niet nalaten vier van deze
personen even in de schijnwerper te zetten.
Arnold Frans Van den Eynde
Arnold Frans Van den Eynde werd op 11 maart 1793 te Mechelen geboren als zoon van
Egidius Franciscus en van Maria Catharina Verlijsen, beiden sinds 17 augustus 1789 gehuwd.
Moeder en vader waren, zeker sinds 1813 en mogelijk vroeger, tewerkgesteld als conciërge
aan het gerechtshof te Mechelen. Sinds zijn jeugd behaalde Arnold Frans reeds prijzen aan de
Academie van Mechelen, waar hij een klasgenoot was van Louis Royer. Arnold. tekende veel
in opdracht van Graaf Coloma, de heer de Crane d’Heysselaer, de heer de Perceval en Z.E.H.
Kan. Schoeffer. Meestal hebben zijn werken oude gebouwen, monumenten en stadsgezichten
van Mechelen tot onderwerp. Hij wordt tijdens zijn leven vermeld in akten als schilder en
kunstschilder. Hij overleefde zijn vrouw en zijn drie kinderen en stierf in 1885. Hij had,
omstreeks 20-jarige leeftijd, kastanjebruin haar en wenkbrauwen, grijze ogen,
bedekt voorhoofd, platte neus, kleine mond, ronde kin, ovaal gezicht, getaande
huidskleur, was 1 meter 560 groot en schilder van beroep. Zijn vader had als
beroep conciërge van het gerechtsgebouw, tevens hun woonplaats, en zijn moeder
was huishoudster. Hij werd goedgekeurd voor de legerdienst. Zijn zoon Auguste-
Jozef-Antoon (afbeelding) was eveneens werkzaam in het kunstenaarsmilieu.1
De zoon van Willem Jacobus Herreyns.
Deze man werd geboren te Antwerpen op 10 juni 1743 en overleed in dezelfde
stad op 10 augustus 1827. Hij vestigde zich rond 1771 te Mechelen waar hij het
jaar daarop de Stedelijke Academie oprichtte. Hij onderwees er de kunstvakken
tot aan de periode van de Franse invasie, ruim 20 jaar dus. Toen de Fransen hun
Ecoles centrales oprichtten, werd hij benoemd tot leraar van dezelfde school van
het departement van de Twee Neten. Een tijdje later werd hij terug directeur van
de Antwerpse academie.2
Zijn zoon Emmanuel-Joseph Herreyns, geboren te Mechelen op 19 juli 1777, was 1m695
groot, drukker van beroep, geboren te Mechelen, had bruin haar en wenkbrauwen, blauwe
ogen, nogal een dikke neus, kleine of middelgrote mond, kleine ronde kin, gewoon vorhoofd
en een lang, scherp gezicht. Hij kreeg van de Fransen een zes maand geldige paspoort om te
reizen naar Leuven, Brussel, Lier en Antwerpen. 3
Louis Royer
1
M. KOCKEN. Mechelen volgens Van den Eynde. P. 9-11. Dit werk illustreert en beschrijft 100 afbeeldingen
van werken van Van den Eynde; Stadsarchief Mechelen (SAM), Modern Archief (MA) 3490, jaar 1813;
afbeelding: SAM. iconografie, portret 340
2
L. ALVIN. “Herreyns (Guillaume Jacques)” in Bibliographie Nationale, deel 9, k. 288-291; afbeelding: SAM,
iconografie, portret 72.
3
SAM, MA 3483-06/118, conscriptielijst; SAM, MA 3485-01/215, paspoortenlijst.

2. Op 2 augustus 1793 kwam Louis Royer in Mechelen ter wereld als zoon van de landmeter
Johannes Royer en Barbara Le Maitre. Louis volgde tijdens zijn jeugd de lessen aan de
Academie, in 1772 gesticht door G.J. Herreyns. Hij haalde in 1810, als klasgenoot van A.F.
Van den Eynde, de eerste prijs voor een tekening naar levend model. Zijn meest gekende
werken waren echter beeldhouwwerken. Rond 1820 week Royer uit naar Amsterdam.4
Hij had
zwart haar en wenkbrauwen, bruine ogen, puntige neus, middelgrote mond, ronde kin, ovaal
gezicht, klare huidskleur, was 1 meter 640 groot en was beeldhouwer van beroep. Zijn vader
was landmeter en zijn moeder huisvrouw. Hij had een broer, conscrit van het jaar 13, die
gesneuveld was op het slagveld. Hij woonde in de Hazestraat in een hoekhuis.5
De familie De Noter6
Peter-Franciscus de Noter, architect, werd geboren te Walem in 1747. Hij was leerling aan de
Mechelse tekenacademie waar hij de eerste prijs behaalde in de architectuur en het
perspectieftekenen. Hij overleed te Mechelen in 1830 na een nuttige leraarsloopbaan in de
academie aldaar.
Zijn zoon Peter-Franciscus de Noter, architect, zag het daglicht te Walem op
23 februari 1779 en overleed te Gent in 1842. Hij studeerde aan de Mechelse
academie onder andere beeldhouwkunst. Op 15-jarige leeftijd construeerde hij
de buste van zijn vader (zie hierboven). Deze buste zou momenteel te Gent
berusten. Hij schilderde veel kerkinterieuren en stadsgezichten. Hij kreeg van
de Fransen een twee maand geldige paspoort om zich naar Parijs te begeven.
Hij was toen leerjongen schrijnwerker, 5 voeten en 4 duimen groot, had zwart
haar en wenkbrauwen, blauwe ogen, gewone neus, gewone mond, ronde kin,
bedekt voorhoofd en rond gezicht.7
Jan-Frans de Noter, broer van Peter-Franciscus werd geboren te Walem in 1787 en overleed te
Mechelen in 1855. Hij studeerde aan de Mechelse academie, maar interesseerde zich eveneens
voor de archeologie. Hij schilderde met olieverf, maakte daarna aquarellen om tenslotte zich
bezig te houden met het copieren van oude stadsgezichten.
Jan-Baptist de Noter, de bekendste van de familie, werd geboren te Walem op 30 november
1786. In 1814 trekt hij naar Gent waar hij in 1818 Charlotte Maya huwde. De man was
volledig begeesterd door de studie van oude gebouwen. Hij is voor vele gebouwen zowaar de
redder van historisch Mechels staduitzicht. Ook te Gent redde hij op deze manier vele
gebouwen, weliswaar maar op papier. Nadat de gebouwen door hem werden getekend vielen
ze soms onder de slopershamer en waren ze reddeloos verloren geweest als J.B. ze niet had
vereeuwigd. Zijn werk is zeer omvangrijk.
Baptiste Henry De Noter was 1 m763 groot, was architect, geboren te Walem, had bruin haar
en wenkbrauwen, had bruine ogen, een welgevormde neus, gemiddelde mond, kleine kin en
een ovaal gezicht.8
De gehele familie de Noter verhuisde naar Mechelen in 1788.
4
Louis Royer 1793-1868. Een Vlaamse beeldhouwer in Amsterdam. Amsterdam, 1994, p. 9-13. Mooie uitgave
op 144 pagina’s.
5
SAM, MA 3490, jaar 1813
6
Ad. SIRET. “De Noter” in Bibliographie Nationale, deel 5, k. 596-599; A. DE REES. “De De Noter’s en hun
werk” in Handelingen van de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen, deel 42,
jaar 1937, pp. 113-172
7
SAM, MA 3485-01/160, paspoorten.
8
SAM, MA 3483-06/131