1. Life is really simple, but civilization insists on making it
complicated – Confucius

2. Bahasa Arab :
 Berasal drpd perkataan mudun & madain
 Madana bermaksud tinggi budi bahasa &
pembukaan bandar
Bahasa Inggeris:
 Civilization, berasal drpd bahasa Greek iaitu civitas yg
bermaksud bandar
Bahasa Melayu :
 Peradaban

3.  Petempatan Kekal
 Kehidupan Berorganisasi
 Sistem Pemerintahan
 Pengkhususan Pekerjaan
 Agama & Kepercayaan
 Bahasa & Sistem Tulisan

5.  Terletak di antara Sg. Tigris & Sg. Euphrates
 Dikelilingi oleh Pergunungan Zagros di timur laut, dataran tinggi
Arab di barat daya & Teluk Parsi di selatan .

6.  Petempatan awal Zaman Neolitik : 7000 –
5000 SM
 3500 SM – berkembang menjadi pusat
tamadun awal
 Kerajaan terawal ialah Sumeria
 Selepas kejatuhan Chaldea, Meso dikuasai
oleh Parsi
 Kerangka masa 3500 SM - 539 SM

7.  Terbahagi kpd bahagian utara (Assyria) &
bahagian selatan Baghdad (Babylon)
 Pertumbuhan tamadun bermula di wilayah
selatan, Sumer
 Orang Sumeria membina petempatan &
menjalankan aktiviti pertanian melalui kerja
menebus guna tanah dgn membina sistem
pengairan
 Petempatan awal perkampungan
bandar negara kota

8.  Mempunyai pusat kota, tembok kota, luar kota
& pelabuhan.
 Mempunyai kubu pertahanan, pintu gerbang,
istana, rumah kediaman, rumah ibadat, rumah
kedai, pasar, dan jalan yg lurus & lebar.
 Pintu gerbang menjadi lambang kekayaan
sesebuah negara kota.
 Pusat sesebuah kota ialah rumah ibadat.
 Setiap negara kota mempunyai unit politik &
agama tersendiri.

10. ORGANISASI SOSIAL

11.  Berbentuk teokrasi – raja dianggap sebagai
tuhan/wakil tuhan & pemilik negara kota
 Naramsin (Akkad) menggelarkan dirinya “Raja Empat
Penjuru Alam”
 Peranan raja :
a) ketua pentadbir, ketua tentera & ketua pendeta
b) berkuasa melantik ahli keluarga di raja utk
memegang jawatan di zigurat
c) berkuasa dlm soal tanah, cukai, hasil pertanian &
perniagaan

12.  Berlaku apabila wujudnya lebihan hasil
pertanian
 Penduduk bekerja sebagai pedagang,
peniaga, artisan (pembuat tekstil,
tembikar, tukang rumah) & tentera
 Berdagang dgn kawasan di Lembah Indus
 Meso tidak menghasikan banyak bahan
mentah

13.  Politeisme – sembah lebih daripada
satu tuhan.

14.  Tulisan bergambar simbol
pepaku (cuneiform)
 Ditulis pada tanah liat dgn menggunakan
sejenis pen drpd rumput buluh

15. LATIHAN 1 :
Tamadun Mesopotamia (ms 10-16) :
a) Namakan 2 buah sungai yang mengalir di wilayah Mesopotamia.
i) ……………………………………………
ii) ……………………………………………
b) Nyatakan ciri-ciri utama setiap negara kota dalam tamadun
Mesopotamia.
…………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
c) Apakah yang menjadi lambang kekayaan sesebuah negara kota
dalam tamadun Mesopotamia?
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
.
d) Nyatakan 2 fungsi ziggurat :
…………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………

17.  Tulisan cuneiform (berbentuk pepaku)
 Sistem pendidikan bertujuan
melahirkan jurutulis
 Urusan pentadbiran & perniagaan
dapat direkodkan
 Kesusasteraan – epik Gilgamesh
(mengandungi falsafah & cara
hidup orang Meso

18. Digubal oleh Raja
Hammurabi (Babylon)
Ciri –ciri :
1) Berteraskan hak rakyat
terhadap keadilan
2) Hukuman & denda
mestilah setimpal dengan
kesalahan tetapi berbeza mengikut
susun lapis masyarakat
3) Mengandungi 282 undang2 yg
dipahat pada tembok & tiang besar

19. MATEMATIK/ ASTRONOMI PERUBATAN
 Pencerapan terhadap  Mendapat perhatian khusus
pergerakan bulan, bintang & semasa pemerintahan
matahari Kerajaan Assyria
perkembangan ilmu  Mementingkan kesihatan
matematik (sistem tenteranya
pengiraan)  500 jenis ubat telah
perkembangan ilmu dikatalogkan & disampelkan
geometri penggunaannya
 Mencipta kalendar  Cara mengubat penyakit
berasaskan sistem solar (12 dicatatkan sbg panduan
bulan dlm setahun)

21. Penciptaan Roda
 Digunakan dlm menghasikan kereta kuda, sama ada utk tujuan
peperangan /semasa aman
 Mencipta kincir air – pertanian/mengawal banjir
Penciptaan Alat Pengangkutan
 Kapal layar & pengangkutan beroda – mampu menguasai jln
darat & laut
 Penciptaan batu bata drpd tanah liat
 Penciptaan arca & tiang batu. Cth : Patung Raja Gudea &
zigurat

22. Pembentukan Empayar Pertama Dunia
 Raja Sargon berjaya menakluk &
menyatukan wilayah2 kerajaan Sumeria
 Pembinaan Perpustakaan diraja di Nineveh oleh
Ashurbanipal
 Pembinaan Taman Tergantung Babylon

23. Perpustakaan diraja
Nineveh
Zigurat
Pintu gerbang
Babylon

25. Dianggap anugerah drpd Sg. Nil
Sg. Nil berpunca drpd Sg. Nil Biru & Sg. Nil Putih
Limpahan air Sg. Nil berjaya membentuk sebuah tanah dataran yg subur

26.  Petempatan awal Zaman Neolitik : 10000 –
5000 SM
 3100 SM – berkembang menjadi pusat
tamadun awal
 Terbahagi kpd 4 zaman awal, pertengahan,
empayar & keruntuhan
 Mengalami zaman kejatuhan apabila dikuasai
oleh Libya, Kush, Assyria, Parsi, Yunani & Rom
 Kerangka masa : 3100 – 322 SM

27.  Penggunaan alat logam membolehkan
penduduk membina sistem perparitan &
pengairan
 Petempatan tetap perkampungan
bandar nome (daerah) kerajaan
 Firaun Menes telah menyatukan semua
nome ini untuk menjadikan sebuah kerajaan

28.  Bandar merupakan
 Heliopolis tempat yg penting kerana
di situlah tempat
 Fayoum Pelabuhan
kediaman firaun, pusat
 Abydos pentadbiran, pelabuhan
penting, pusat keagamaan
 Thinis & pusat tumpuan
 Memphis Pusat
penduduk.
Pentadbiran
 Thebes

29. ORGANISASI SOSIAL

30.  Diterajui oleh firaun. Peranan firaun :
a) ketua pendeta
b) pemilik tanah
c) ketua hakim
d) ketua pahlawan
 Berkuasa mutlak, dianggap suci, diwarisi turun-
temurun, dianggap jelmaan Tuhan Horus, dianggap
anak Tuhan Matahari (Amon-Re)

31.  Dibantu oleh bangsawan - iaitu pembesar yg terdiri drpd
pegawai, penasihat & gabenor wilayah
 Rahib - mentadbir hal keagamaan
 Juru tulis - menulis segala rekod kerajaan
 Firaun Hatshepsut – membuat byk pembaharuan. Cth :
a) pembinaan terusan
b) penukaran pdg pasir kpd tnh pertanian yg subur
 Kerajaan Mesir – berbentuk empayar, meliputi Nubia,
Palestin, Lubnan & Syria.

32. Aktiviti2 ekonomi :
 Pertanian
 Penenunan
 Pembuatan barangan tembikar
 Perlombongan emas (di Nubia)
 Perdagangan

33.  Orang Mesir Purba percaya pada
konsep politeisme (banyak tuhan)
– Re, Ra-Atum & Amun
 Mereka juga percaya kepada
kehidupan selepas mati
 Mayat dikebumikan bersama
peralatan & keperluan kehidupan
selepas mati
 Solekan mayat, alat kebesaran &
jumlah barang yg dikebumikan
menunjukkan status mayat

34. Mumia & bekas
kanopik

35. Haiwan seperti kucing & kumbang dianggap suci
& disembah

36.  Berasaskan kombinasi gambar & simbol yg
berdasarkan bunyi
 Digunakan utk :
a) mencatat rekod pertanian
b) pengutipan cukai
c) keagamaan & amalan ritual

38. Hieratik
Hieroglif

39. Demotik

40.  Bermula drpd ilham
Imhotep
 Memperkenalkan teknik
pembinaan bangunan
dgn menggunakan batu
bata
 Imhotep juga pengamal
ilmu perubatan &
pengarang buku sains &
sastera Piramid Sakkara – piramid
tertua di dunia, utk firaun Djoser

41.  Drpd pokok papyrus
 Memudahkan penyimpanan rekod

42. Sistem Pendidikan :
Utk kanak2 keluarga atasan
Utk melahirkan pegawai kerajaan terutama juru tulis
Ilmu Perubatan :
Proses memumiakan mayat
Bidang fizik, kimia, perubatan & pembedahan
Ilmu Matematik :
Algebra, geometri & astronomi - untuk mengawal banjir
Sungai Nil

43. Sistem Pengairan :
Cth : Firaun Senuusret bina tembok pengairan
sepanjang 123 km bagi menebus guna padang pasir &
membina terusan utk mengairi tanah seluas 10,000
hektar
Sistem Kalender :
Mencipta kalendar 365 hari berdasarkan 12 bulan dlm
setahun

45.  Terletak di Lembah Indus yg
disaliri oleh Sg.Indus
 Juga dikenali sbg tamadun
Harappa
 Dikelilingi Banjaran Makran,
Pergunungan Baluchistan,
Punjab di bahagian timur
serta Kathiawar & Gujerat di
bahagian tenggara

46.  Muncul sekitar 2500 SM - 1800 SM
 Faktor kejatuhan masih belum jelas
 Antara pendapat yg dikemukakan : –
a) serangan orang Aryan
b) bencana alam - banjir, kemarau & gempa
bumi

47.  Penduduk hidup secara nomad membentuk
petempatan kekal di sepanjang Sg. Indus
 Kepandaian penduduk menyesuaikan diri dgn
alam sekitar telah meningkatkan hasil
pertanian yg membawa kpd pertambahan
penduduk perkembangan bandar. Cth :
Mohenjo-Daro & Harappa

48.  Bandar utama : Mohenjo-Daro & Harappa
 Bandar pelabuhan : Lothal & Sutkagen Dor
 Harappa merupakan yang pertama ditemui

49.  Bandar terancang – susun atur yang sistematik
 Terbahagi kpd 2 bahagian & dikelilingi tembok:
a) Bahagian utama – pusat pentadbiran & keagamaan
(bangunan pentadbiran, tempat mandi awam & tempat
simpan hasil pertanian)
b) Bahagian kedua – kawasan perumahan
 Disusun berasaskan blok2 berbentuk segi empat

51.  Setiap blok dipisahkan
oleh rangkaian jln raya yg
lurus
 Bandar juga dihubungkan
dgn sungai
 Mempunyai sistem
kumbahan yg terancang
 Rumah2 mempunyai bilik
mandi & tandas

53.  Tiada bukti tentang
kewujudan raja
 Pemerintahan dipegang
oleh pendeta
Patung raja pendeta di Mohenjo-
Daro

54.  Aktiviti ekonomi :
a) Pertanian – barli & kacang
b) Perdagangan – emas, gading gajah, manik
& hasil pertanian - dgn Meso
c) Pertukangan – logam & tembikar
d) Perburuhan - menjaga kebersihan bandar,
membina tembok & membina terusan

55.  Mempunyai satu amalan
agama
 Bukti :
a) Patung proto-Siva (asas
kewujudan agama Hindu)
b) Tuhan Ibu (diwarisi drpd
kebudayaan yg lebih awal)

57.  Tulisan Piktograf
 Masih belum dapat
ditafsirkan

58. Perancangan Bandar
 Kemajuan dalam bidang geometri, pembinaan,
matematik & kesenian
 Mutu bahan binaan (teknologi pembakaran batu
bata dgn suhu yg tinggi)
Sifat Keterbukaan
 Hubungan dengan Mesopotamia & Mesir Purba
 Pengaruh luar disesuaikan dengan suasana
tempatan

59. Keamanan & Kedamaian :
 Tunjang kpd kekuatan sesebuah bangsa utk
mencapai kemajuan & kecemerlangan
Kreativiti Masyarakat :
 Menggunakan kelebihan geografi (sungai) sbg
pemacu kejayaan tamadun

61.  Berdekatan dengan Sg.Hwang Ho/Sg. Kuning
 Bersifat setempat kerana ciri2 fizikalnya yg bergunung-ganang & berpadang
pasir

62.  Zaman Paleolitik : 400,000 SM (jumpaan
Peking Man)
 Zaman Neolitik : 5000 SM
 Dinasti beraja pertama : Dinasti Hsia Shang
Chou
 Kerangka masa 1800 – 256 SM

63.  Penduduk nomad tinggal menetap & membina
petempatan awal di tapak Banpo
 Penduduk menjalankan aktiviti pertanian,
penternakan, mengumpul hasil hutan &
memburu kemunculan bandar. Cth :
Anyang (pusat kerajaan Shang) & Loyang

64. Periuk gangsa Dinasti Chou Tapak Banpo

65. Tulisan yg terdapat
pada kulit kura-
kura di Anyang
Pintu masuk ke bandar purba Loyang

66. NEGARA KOTA (ANYANG)
 Terdapat istana, kuil, pusat pentadbiran
 Raja, pembesar & golongan agama tinggal di
bandar
 Dilengkapi dgn tembok – menghalang
pencerobohan musuh
 Dikelilingi oleh perkampungan

68. Dinasti Shang :
 Pemerintahan beraja
 Raja mempunyai kewibawaan politik, ekonomi, sosial
& agama
 Berkuasa langsung di pusat pentadbiran
 Kuasa raja adalah mandat drpd tuhan
 Raja tidak perlu mendapatkan pengesahan politik
 Dibantu oleh bangsawan & pegawai kerajaan
 Bangsawan mentadbir wilayah – berhak mewujudkan
sistem pentadbiran sendiri

69. Dinasti Chou :
 Membahagikan pemilikan tanah kpd wilayah2 &
melantik pembesar tempatan di setiap wilayah
 Raja mengikat pembesar melalui ikrar taat setia &
memberikan hadiah
 Pembesar diminta melindungi raja & memberi
bantuan tentera
 Pembesar bertindak sbg ketua agama utk
menjalankan upacara pengorbanan

70.  Pembesar memiliki tentera
 Terdapat 2 kumpulan tentera :
a) berkereta kuda
b) berjalan kaki
 Petani – tonggak ekonomi & berperanan memenuhi
keperluan golongan atasan
 Artisan – mencipta barangan tembaga, senjata &
tembikar
 Hamba – tentera paksaan, buruh & tujuan korban

71.  Animisme & politeisme
 Penyembahan roh nenek moyang
 Menyembah tuhan syurga (Shang-ti) & tuhan bumi
(tu)
 Menyembah tien yin yang
 Menyembah sungai, bukit & gunung
 Upacara penyembahan melibatkan muzik, tarian &
upacara korban diketuai oleh bomoh
 Jumpaan tulang binatang (tulang oracle) & kulit
kura2 di Anyang

72.  Penggunaan tulang
oracle & kulit kura-kura
utk meramal sesuatu
keadaan
 Rekahan pada tulang
oracle membawa kpd
kemunculan sistem
tulisan awal iaitu
ideogram
Tulang oracle/nujum

73.  Kemunculan sistem pemerintahan monarki
 Konsep anak syurga & mandat dari syurga
 Amalan putaran dinasti
 Pembinaan sistem perairan untuk pertanian
 Teknologi pembajakan, penciptaan
cangkul & sabit
 Penggunaan batas utk tanaman
 Menggantikan peralatan pertanian
drpd kayu kpd besi

74.  Sistem tulisan ideogram
 Pemujaan roh nenek
moyang
 Konsep Yin & Yang
 Konsep Feng Hsui
 Penciptaan kalender 30
hari sebulan & 360 hari
setahun
 Karya perang Sun Tzu -
The Art of War

75. I don’t know how World War 3 will be fought, but
I am sure World War 4 will be fought with sticks
and stones.- Albert Einstein