λεξιλογικες ασκησεις

1. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΤΗΣ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
1. Αντιστοίχισε τους ορισµούς µε την κατάλληλη λέξη από τις παρακάτω:απόρρητο
άρρητο ετυµολογία λογοθεραπεία λογικοφανής λογιοσύνη λογοδοτώ λογοφέρνω ρητό ρήτρα
πνευµατική καλλιέργεια ___________
όρος σε συµφωνία, σε διαθήκη κτλ ___________
απόφθεγµα, συµπέρασµα, παροιµιώδης φράση ___________
απολογούµαι, δίνω λογαριασµό για τις πράξεις µου ___________
διαπληκτίζοµαι, µαλώνω µε τα λόγια ___________
θεραπεία των διαταραχών του λόγου ___________
αυτός που φαίνεται λογικός, χωρίς να είναι ___________
αυτό που δεν πρέπει να ανακοινωθεί, που πρέπει να µείνει µυστικό ___________
αυτό που δε λέγεται, που δεν εκφράζεται ___________
ο τρόπος σχηµατισµού και η εξέλιξη µιας λέξης ___________
2. Αντιστοίχισε τις λέξεις µε τις συνώνυµέςτους
3. Συµπλήρωσε τα κενά επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη από τις παρακάτω:
αµφιλεγόµενη απόρρητα επίλογο ετυµολογία λογοκρίνονται λογοµάχησαν λογοτεχνική
µονολεκτικά πολυλογά πρόλογο φιλόλογος
1. Αφού (1)_____________έντοναµετά ήρθαν και στα χέρια...
2. Πρώτα θα γράψεις τον (2)_____________, στη συνέχεια το κυρίως θέµα και στο τέλος
τον (3)_____________
3. Ο (4)_____________της τάξης µας εξήγησε την (5)_____________της λέξης.
4. Στα δικτατορικά καθεστώτα όλα τα κείµενα των εφηµερίδων (6)_____________.
5. Ανέθεσαν στον πιο (7)_____________ να φυλάει (8)_____________ έγγραφα!
οµιλία λογοφέρνω
προοίµιο απόρρητο
διαπληκτίζοµαι λόγος
διαφωνώ πολυλογάς
µαντεύω αντιλέγω
κρυφό αµφιλεγόµενος
αµφισβητούµενος ανάλογος
οµιλητικός προλέγω
λογικό πρόλογος
αντίστοιχος παράλογο

2. 6. Μου απάντησε (9)_____________ µ' ένα ξερό όχι.
7. Η (10)_____________του αξία είναι (11)_____________.
4. Να αντιστοιχίσεις τους ορισµούς µε την κατάλληλη λέξη από τις παρακάτω:
απόκοσµος κόσµηµα κοσµήτορας κόσµιος κοσµογονία κοσµοθεωρία κοσµοϊστορικό κοσµοπολίτης
κοσµοσωτήριος υπόκοσµος
 στολίδι _____________
 καλά οργανωµένος, ευπρεπής _____________
 ο επικεφαλής µιας πανεπιστηµιακήςσχολής _____________
 θεωρία για την ερµηνεία της δηµιουργίαςτου σύµπαντος _____________
 η συνολική άποψη κάποιου για τη ζωή και τον κόσµο _____________
 πολύ σηµαντικό γεγονός_____________
 αυτός που φαίνεται ότι δε σχετίζεται µε το δικό µας κόσµο, απόµακρος
_____________
 σύνολο ανθρώπωνοι οποίοι ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας _____________
 άνθρωποςπολυταξιδεµένος,αυτόςπου θεωρεί τον εαυτότου πολίτη του κόσµου
___________
 αυτός που έγινε για τη σωτηρία του ανθρώπουή που έχει ως συνέπεια τη σωτηρία του
ανθρώπου_____________
5. Να συµπληρώσεις τα κενά µε την κατάλληλη λέξη από τις παρακάτω:απόκοσµα
κόσµηµα κοσµηµατοθήκη κοσµήτορας κοσµικοί κοσµογυρισµένος κοσµοϊστορικής κοσµοναύτης
µαθητόκοσµο φοιτητόκοσµο
1. Πήρε από την (1)_______________το τελευταίο της (2)_______________και το
φόρεσε.
2. Στη συγκέντρωσεπαραβρέθηκε και ο (3)_______________της φιλοσοφικής
σχολής.
3. Μαζί µε το (4)_______________και το (5)_______________παρακολούθησαντη
συναυλία και πολλοί (6)_______________της Αθήνας.
4. Ο Γιούρι Γκαγκάρινήταν ο πρώτος(7)_______________.
5. Η νίκη στη ναυµαχία της Σαλαµίνας θεωρείται (8)_______________ σηµασίας
6. Παρόλο που είναι (9)_______________εξακολουθεί να συµπεριφέρεται
(10)_______________.
6. Αντιστοίχισε τις λέξεις µε τις αντώνυµέςτους

3. 7. Να συµπληρώσεις τα κενά µε την κατάλληλη λέξη επιλέγοντας από τις παρακάτω:
καλλιγραφία, καλλιστεία, καλλιφωνίας, καλλυντικό, καλοήθης, καλοκαιρία, καλοπέραση,
καλοπροαίρετη, καλοσυνάτο, καλοτάξιδο.
1. Ευτυχώς αποδείχτηκε ότι ο όγκος ήταν _____________.
2. Έβαλε στο πρόσωπό της ό,τι _____________ βρήκε στην εταζέρα.
3. Έχει τόσο _____________ πρόσωπο που αµέσως τον συµπαθείς.
4. "Η φτώχεια θέλει _____________" λέει η παροιµία.
5. Με τέτοια οµορφιά πρέπει να πάρεις µέρος στα _____________.
6. Παρόλο που ήταν παράφωνος πήγε σε διαγωνισµό _____________.
7. Κάποτε στο δηµοτικό οι µαθητές διδάσκονταν και _____________.
8. _____________ να είναι το καινούργιο αυτοκίνητο!
9. Μ' αυτήν την _____________ πρέπει να πάµε µια εκδροµή.
10. Επειδή είσαι φίλος µου πρέπει ν' ακούς την _____________ κριτική µου.
8 Να αντιστοιχίσεις τουςορισµούς µε την κατάλληλη λέξη: καλλιγραφία, καλλιεπής,
καλλιµάρµαρο, καλλίφωνος, καλλυντικό, καλλωπίζω, καλοήθης, καλόπιστος, καλοπροαίρετος,
καλοτάξιδο
1. αυτός που µιλάει ή γράφει µε φροντισµένο τρόπο. ______________
2. αυτός που έχει ωραία φωνή, που τραγουδάει ωραία. ______________
3. τρόπος γραφής ιδιαίτερα φροντισµένος και κάπως περίτεχνος. ______________
4. βελτιώνω την εµφάνιση κάποιου, τον κάνω αισθητικά ευχάριστο. ______________
5. αυτό που έχει χτιστεί ή επενδυθεί µε εκλεκτά µάρµαρα. ______________
6. ευχή σε καινούριο µεταφορικό µέσο, ώστε τα ταξίδια που θα κάνει να είναι ασφαλή και
ευχάριστα. ______________
7. για αρρώστια που έχει καλή εξέλιξη, που θεραπεύεται. ______________
8. αυτός που αντιµετωπίζει τους άλλους µε καλή διάθεση. ______________
9. αυτό που είναι κατάλληλος για την περιποίηση και για τη βελτίωση του δέρµατος.
______________
10. αυτός που έχει τη διάθεση να συνεννοηθεί µε τους άλλους µε ειλικρίνεια και εντιµότητα.
______________
9.Να σχηματίσετε προτάσεις χρησιμοποιώντας τα παρακάτω επίθετα:
μονοσύλλαβος,μονόφθαλμος,πικρόχολος,βαρύτονος,οξύθυμος,ευθυτενής.
απρεπής κοσµικός
αταξίδευτος κοσµοπληµµύρα
κοσµάκης αριστοκρατία
ερηµιά διακοσµώ
κοσµοσωτήριος καταστροφικός
µοναχικός κοσµογυρισµένος
ξεστολίζω κόσµιος

4. 10. Να αντιστοιχίσεις τους ορισµούς µε την κατάλληλη λέξη από τις παρακάτω:αγέλη
άγηµα αγώγι αγώγιµος κατάγω µυσταγωγία ξεναγός οχηµαταγωγό συνάγω ,συναξάρι
αυτός που είναι εύκολος στη µεταφορά (1)___________
κοπάδι ζώων (2)___________
τµήµα στρατού (3)___________
επιτυγχάνω, καταφέρνω, οδηγώ προς τα κάτω (4)___________
συγκεντρώνω, µαζεύω (5)___________
αυτός που οδηγεί τους ξένους (6)___________
θρησκευτική τελετή µε έντονα µυστηριακό χαρακτήρα (7)___________
διήγηση που αναφέρεται στο βίο και στο µαρτύριο αγίου ή µάρτυρα (8)___________
το πλοίο που µεταφέρει οχήµατα (9)___________
η διαδροµή που κάνει κάποιος για να µεταφέρει κάποιον ή κάτι (10)___________
11.Να αντιστοιχίσεις τις λέξεις µε τις συνώνυµέςτους
δηµιουργώ διαγώνισµα
τεστ εισάγω
κοπάδι παράγω
µυητής σύναξη
προσπαθώ αγωνίζοµαι
φέρνω µέσα κατάγω
συνάθροιση µυσταγωγός
καταφέρνω κυνηγός
θηρευτής αγέλη
παρακατιανός αγελαίος
12. Να αντιστοιχίσεις τους ορισµούς µε την κατάλληλη λέξη από τις παρακάτω:
διαπιστευτήριο ,εύπιστος µεταπείθω πειθαναγκάζω πειθαρχώ πείθω πεποίθηση πιστοποιώ
πιστότητα ,πιστωτής
1. κάνω κάποιον να δεχτεί τη γνώµη µου, να συµφωνήσει µαζί µου ______________
2. η ακρίβεια στην απόδοση ενός πράγµατος ______________
3. αυτός που δανείζει χρήµατα ______________
4. πείθοµαι και υπακούω σε κανόνες ή εντολές, υπακούω ______________
5. αλλάζω γνώµη σε κάποιον ______________
6. ευκολόπιστος ______________
7. αναγκάζω κάποιον να συµφωνήσει µαζί µου και να µε υπακούσει ______________
8. το καθένα από τα έγγραφα µε τα οποία διορίζεται κάποιος ως διπλωµατικός αντιπρόσωπος ______
9. βεβαιώνω, επιβεβαιώνω επίσηµα ______________
10. σταθερή γνώµη, άποψη, βεβαιότητα _____________

5. 13. Να συµπληρώσεις τα κενά µε την κατάλληλη λέξη από τις παρακάτω:αξιόπιστος
απείθαρχος ,διαπιστευτήριά εµπιστοσύνη µεταπείσω πειθανάγκασαν πειθαρχία πεισµατάρης
πείστηκε ,πιστότητας
1. ∆εν ______________ από τις απόψεις τους, αλλά τον ______________ δια της βίας να συµφωνήσει.
2. Κάποτε οι µουσικόφιλοι αγόραζαν µηχανήµατα hi fi, δηλαδή υψηλής ______________
3. Όσο κι αν προσπάθησα να τον ______________, δεν τα κατάφερα. Είναι πολύ ______________.
4. Αυτός που ήταν τόσο ______________, κατάχτηκε στο στρατό που χρειάζεται ιδιαίτερη
______________.
5. ∆εν του έχω καθόλου ______________. ∆εν είναι ______________ χαρακτήρας.
6. Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ παρέδωσε τα ______________ του στον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας.
14. Να αντιστοιχίσεις τους ορισµούς µε την κατάλληλη λέξη από τις παρακάτω:
απραξία διαπραγµατεύοµαι διαπράττω δυσπραγία έµπρακτος εχθροπραξία κοινοπραξία
πολυπραγµοσύνη πραγµατεύοµαι πρακτορείο
εξετάζω κάτι σε βάθος ________________
συνεννοούµαι µε σκοπό τη σύναψη συµφωνίας σχετικά µε κάτι ________________
επαγγελµατικό γραφείο εξυπηρέτησης ________________
εκτελώ, κάνω µια αξιόποινη πράξη ________________
έλλειψη άνεσης στο βιοτικό επίπεδο ________________
η ενασχόληση µε πολλά πράγµατα συγχρόνως ________________
συνένωση συγγενικών οικονοµικών δραστηριοτήτων ________________
πολεµικές ενέργειες, επιθετική συµπεριφορά ________________
αδράνεια ________________
αυτός που γίνεται, που εκδηλώνεται µε πράξη, µε έργα ________________
15. Να αντιστοιχίσεις τους ορισµούς µε την κατάλληλη λέξη από τις παρακάτω:
διαπιστευτήριο ,εύπιστος µεταπείθω πειθαναγκάζω πειθαρχώ πείθω πεποίθηση πιστοποιώ πιστότητα
,πιστωτής
1. κάνω κάποιον να δεχτεί τη γνώµη µου, να συµφωνήσει µαζί µου ______________
2. η ακρίβεια στην απόδοση ενός πράγµατος ______________
3. αυτός που δανείζει χρήµατα ______________
4. πείθοµαι και υπακούω σε κανόνες ή εντολές, υπακούω ______________
5. αλλάζω γνώµη σε κάποιον ______________
6. ευκολόπιστος ______________
7. αναγκάζω κάποιον να συµφωνήσει µαζί µου και να µε υπακούσει ______________
8. το καθένα από τα έγγραφα µε τα οποία διορίζεται κάποιος ως διπλωµατικός αντιπρόσωπος ______
9. βεβαιώνω, επιβεβαιώνω επίσηµα ______________
10. σταθερή γνώµη, άποψη, βεβαιότητα _____________
16. Να συµπληρώσεις τα κενά µε την κατάλληλη λέξη από τις παρακάτω: αξιόπιστος απείθαρχος
,διαπιστευτήριά εµπιστοσύνη µεταπείσω πειθανάγκασαν πειθαρχία πεισµατάρης πείστηκε ,πιστότητας
1. ∆εν ______________ από τις απόψεις τους, αλλά τον ______________ δια της βίας να συµφωνήσει.
2. Κάποτε οι µουσικόφιλοι αγόραζαν µηχανήµατα hi fi, δηλαδή υψηλής ______________
3. Όσο κι αν προσπάθησα να τον ______________, δεν τα κατάφερα. Είναι πολύ ______________.
4. Αυτός που ήταν τόσο ______________, κατάχτηκε στο στρατό που χρειάζεται ιδιαίτερη
______________.
5. ∆εν του έχω καθόλου ______________. ∆εν είναι ______________ χαρακτήρας.
6. Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ παρέδωσε τα ______________ του στον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας

6. 17. Αφού διαβάσετε τα κείμενα των αρχαίων να βρείτε λέξειςτης αρχαίαςελληνικής που
είναιετυμολογικά συγγενείςμε τις παρακάτω λέξεις της Νέας Ελληνικής .
Ἀλλ’ ἐπεί τῶν πολεμίων ὁ στόλος τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ Φαληρικὸνπροσφερόμενος τοὺς πέριξ
ἀπέκρυψεν αἰγιαλούς,πάλιν ἐπάπταινονοἱ Πελοποννήσιοι πρὸς τὸν Ἰσθμόν. Ἔνθα δὴ ὁ
Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετοκαὶ συνετίθει τὴν περὶ τὸν Σίκιννον πραγματείαν. Ἦν δὲ τῷ μὲν
γένει Πέρσης ὁ Σίκιννος,αἰχμάλωτος, εὔνουςδὲ τῷ Θεμιστοκλεῖ καὶ τῶν τέκνων αὐτοῦ
παιδαγωγός. Τοῦτονἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξέρξην κρύφα, κελεύσαςλέγειν ὅτι Θεμιστοκλῆς ὁ
τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς αἱρούμενοςτὰ βασιλέως ἐξαγγέλλει πρῶτος αὐτῷτοὺςἝλληνας
ἀποδιδράσκοντας, καὶ διακελεύεται ἐν ᾧ ταράττονται τῶν πεζῶνχωρὶς ὄντεςἐπιθέσθαι καὶ
διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴνδύναμιν. Ταῦτα δ’ὁ Ξέρξης ὡς ἀπ’ εὐνοίας λελεγμένα δεξάμενος,
ἥσθη καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόναςτῶν νεῶν διακοσίαιςναυσὶν ἀναχθέντας ἤδη
διαζῶσαι τάς νήσους,ὅπως ἐκφύγοι μηδεὶς τῶν πολεμίων.
ΛέξειςΝέας Λέξειςαρχαίας
 Ναυπηγός
 Απόδραση
 Εκπαίδευση
 Θέση
 Διαφθορά
 Λέξη
 Εκφορά
 Αιρετικός
18. Αφού διαβάσετε τα κείμενα των αρχαίων να βρείτε λέξειςτης αρχαίαςελληνικής που
είναιετυμολογικά συγγενείςμε τις παρακάτω λέξεις της Νέας Ελληνικής .
Ἐν μὲν οὖν τῷ λοιπῷ βίῳ τὴν τοιαύτην ἐπιείκειαν ἴσως οὐκ ἄν τις ἐκβάλλοι· καὶ γὰρ
φιλόφιλον εἶναι δεῖ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ φιλόπατριν καὶ συμμισεῖν τοῖς φίλοις τοὺς
ἐχθροὺς καὶ συναγαπᾶν τοὺς φίλους· ὅταν δὲ τὸ τῆς ἱστορίας ἦθος ἀναλαμβάνῃ τις,
ἐπιλαθέσθαι χρὴ πάντων τῶν τοιούτων καὶ πολλάκις μὲν εὐλογεῖν καὶ κοσμεῖν τοῖς
μεγίστοις ἐπαίνοις τοὺς ἐχθρούς, ὅταν αἱ πράξεις ἀπαιτῶσι τοῦτο, πολλάκις δ’ ἐλέγχειν
καὶ ψέγειν ἐπονειδίστως τοὺς ἀναγκαιοτάτους, ὅταν αἱ τῶν ἐπιτηδευμάτων ἁμαρτίαι
τοῦθ’ ὑποδεικνύωσιν. Ὥσπερ γὰρ ζώου τῶν ὄψεων ἀφαιρεθεισῶν ἀχρειοῦται τὸ ὅλον,
οὕτως ἐξ ἱστορίας ἀναιρεθείσης τῆς ἀληθείας τὸ καταλειπόμενον αὐτῆς ἀνωφελὲς
γίνεται διήγημα.
ΛέξειςΝέας Λέξειςαρχαίας
 υπόλοιπο
 λανθασμένος
 άψογος

7.  Αφαίρεση
 Βιολογία
 Αποβολή
 Ωφέλιμος
 Δεικτική
19. Αφού διαβάσετε τα κείμενα των αρχαίων να βρείτε λέξειςτης αρχαίαςελληνικής που
είναιετυμολογικά συγγενείςμε τις παρακάτω λέξεις της Νέας Ελληνικής .
Καλὸς δὲ παρὰ Σεληνίταις νομίζεται, ἤν πού τις φαλακρὸς ᾖ. Καὶ μὴν καὶ γένεια
φύουσιν μικρὸν ὑπὲρ τὰ γόνατα. Καὶ ὄνυχας ἐν τοῖς ποσὶν οὐκ ἔχουσιν, ἀλλὰ πάντες
εἰσὶν μονοδάκτυλοι. Καὶ ἐπειδὰν ἢ πονῶσιν ἢ γυμνάζωνται, γάλακτι πᾶν τὸ σῶμα
ἱδροῦσιν, ὥστεκαὶ τυροὺςἀπ'αὐτοῦπήγνυνται. Τοὺς δὲ ὀφθαλμοὺς περιαιρετοὺς ἔχουσι
καὶ πολλοὶ τοὺς σφετέρους ἀπολέσαντες παρ' ἄλλων χρησάμενοι ὁρῶσιν. Τινὲς δὲ καὶ
πολλοὺς ἀποθέτους ἔχουσιν, οἱ πλούσιοι. Κάτοπτρον δὲ μέγιστον κεῖται ὑπὲρ φρέατος
οὐ πάνυ βαθέος. Ἂν μὲν οὖν εἰς τὸ φρέαρ καταβῇ τις, ἀκούει πάντων τῶν ἐν τῇ γῇ
λεγομένων, ἐὰν δὲ εἰς τὸ κάτοπτρον ἀποβλέψῃ, πάσας μὲν πόλεις, πάντα δὲ ἔθνη ὁρᾷ.
Τότε καὶ τοὺς οἰκείουςἐγὼ ἐθεασάμην καὶ πᾶσαντὴν πατρίδα,εἰ δὲ κἀκεῖνοι ἐμὲ ἑώρων,
οὐκέτι ἔχω εἰπεῖν. Ὅστις δὲ ταῦτα μὴ πιστεύει οὕτως ἔχειν, ἄν ποτε καὶ αὐτὸς ἐκεῖσε
ἀφίκηται, εἴσεται ὡς ἀληθῆ λέγω.
ΛέξειςΝέας Λέξειςαρχαίας
 Αντικατοπτρισμός
 Πάγος
 Άφιξη
 Θέα
 Πρόβλεψη
 Ορατός
 Είδηση
 Φυτικός
Περιλαμβάνονταικαιασκήσειςαπότηνιστοσελίδα
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Yliko%20arx..htm