Τεύχος 36 του Περιοδικού της Ένωσης Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων "Εικαστική Παιδεία", έκδοση 2020

2. <3 69248.6C@89<> 68943@89<> / <
EIKAΣTIKH ΠΑΙΔΕΙΑΕΝΩΣΗ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
PENAΣ ANOYΣH
3 2 .
<3 / - < 00 < / < 3 3 2 . 3 3
3 2 .
<3 / - < 00 < / < 3 3 2 . 3 3
3 2 .
<3 / - < 00 < / < 3 3 2 . 3 3
I [YGI WYX[I [MH_O V V V E_V`U MQIU[SOMG
WV` I JYMG[M [OU
!%# & $
2IWIUIZ[IZGV` FUI
[OS ,
% "$ &')!##% '* & * (
+ +++ (* * ! () '%
! $
4_PSSEI^ 3GTV^ A6> 4/7>483B
:I`YVRVYL=[V` 4FUI
@OS

3. 1
EIKAΣTIKH ΠAIΔEIA
Tα κείμενα της «Eικαστικής Παιδείας»
Στο περιοδικό μας, δημοσιεύονται με ευθύνη του Δ.Σ., μετά από έγκριση της συντακτικής
επιτροπής, τα κείμενα που έχουν κατατεθεί και τα οποία έχουν γραφεί από συναδέλφους μέ-
λη της Ένωσής μας.
Δημοσιεύονται επίσης κείμενα, που αναφέρονται στην Tέχνη και την Eκπαίδευση Tέχνης ή σε
Παιδαγωγικά κ.ά. θέματα, που έχουν γραφεί από μη καλλιτέχνες, επιστήμονες άλλων κλάδων
κ.λπ., οι οποίοι συνήθως έχουν προσκληθεί και μιλήσει σχετικά στα ετήσια σεμινάριά μας.
Eίναι αυτονόητο ότι οι απόψεις που διατυπώνονται σ’ αυτά και ειδικά οι προτάσεις που αφο-
ρούν ζητήματα τα οποία εμπίπτουν στον κύκλο συνδικαλιστικού τύπου διεκδικήσεων, δεν εκ-
φράζουν απαραίτητα την Ένωσή μας, την άποψη δηλαδή και τη θέση την οποία έχουμε δια-
μορφώσει συλλογικά στις αποφάσεις, συνελεύσεις μας κ.ο.κ. Eκφράζουν αποκλειστικά το
συγγραφέα τους.
Επιμέλεια έκδοσης -
Καλλιτεχνική επιμέλεια:
Ζωή Χατζή
Παπαναστασίου 49, 104 45 ΑΘΗΝΑ
τηλ. 210 8321783
e-mail: enoshkkm@otenet.gr
web: www.art-teachers.com
Συντακτική Επιτροπή
του περιοδικού:
Ζωή Χατζή
Νότα Παληοκώστα
Kώστας Eυαγγελίου
Με την οικονομική ενίσχυση του ΥΠ.ΠΟ.
Διεύθυνση Πολιτιστικών Δράσεων
Παραγωγή:
NONSTOP Printing E.Π.Ε.
Αίμωνος 71 & Κρέοντος - Ακ. Πλάτωνος
Tηλ.: 210 5144160
Nο 36
ETOΣ 2020
EKΔIΔETAI AΠO TO Δ.Σ. THΣ ENΩΣHΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΕΙΚΑΣΤΙKΩN MAΘHMATΩN
Eξώφυλλο-Οπισθόφυλλο:
Χένρυ Μουρ: Μια σειρά από μακέτες
TIMH 12 EYPΩ

4. 2
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α
Θα επιμείνουμε 3
Ετήσιο Πανελλαδικό Συνέδριο – Σεπτέμβριος 2019 4-6
Τριήμερο Σεμινάριο στο Ρέθυμνο Κρήτης 7-9
Τριήμερο Εικαστικό – Παιδαγωγικό Σεμινάριο – Φεβρουάριος 2020 10-17
Οι καρποί της συνεργασίας 18-20
«Θέσεις της Ένωσης» Αίτημα συνάντησης με ΥΠΑΙΘ, Υπόμνημα 21-27
Για την απόφαση κατάργησης της ελεύθερης εισόδου σε Μουσεία 28-30
Για το Πολυνομοσχέδιο 31-33
Επί του πιεστηρίου… Οδοιπορικό αιφνίδιας κατάργησης της Τέχνης από το Λύκειο 34-51
ΟΥΝΕΣΚΟ: Παγκόσμιο Συνέδριο για την καλλιτεχνική εκπαίδευση 52-55
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΠΕΡΕΔΗΜΑ Ουδέν κακόν αμιγές καλού 56-59
ΟΛΓΑΣ ΖΙΡΩ Η επιθυμία και η μεταμόρφωση 60-65
«Σκέψεις πάνω στην τέχνη» Μαθήματα Τέχνης του Αντουάν Μπουρντέλ 66-77
Χένρυ Μουρ: Για την αξία της διδασκαλίας του σχεδίου 78-79
Σκέψεις του Χένρυ Μουρ περί Γλυπτικής 80-89
«Αφιερώματα σε δασκάλους Τέχνης που έφυγαν»
ΜΑΙΡΗ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΗ Αποχαιρετισμός – αυτοβιογραφία 90-91
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΔΑΡΑΔΗΜΟΥ «Μαίρη Χατζηνικολή 35 χρόνια καλλιτεχνικής δημιουργίας» 92-97
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΟΚΚΙΝΙΔΗΣ
ΓΙΩΡΓΟΥ ΧΑΡΒΑΛΙΑ «Δημοσθένης Κοκκινίδης. Ο δάσκαλος, το έργο του» 98-104
ΣΟΦΙΑΣ ΤΣΟΥΡΙΝΑΚΗ Επεύχια, τάπητες και καταπετάσματα 105-112
ΑΛΙΚΗΣ ΜΑΡΑΒΕΛΙΑ Κοσμογονία, Θεογονία και Τέχνη στην Αρχαία Αίγυπτο 113-131
ΜΙΧΑΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ Η εργαστηριακή φύση των εικαστικών αποτελεσματικό βοήθημα στην
πολλαπλή ανάπτυξη και μόρφωση παιδιών ειδικών αναγκών 132-134
ΝΙΚΗΣ ΡΟΥΜΠΑΝΗ Διαδραστική επιμόρφωση 135-138
ΕΛΕΝΗΣ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ Συμπερίληψη, ένα σχολείο χωρίς αποκλεισμούς 139-141
ΒΕΡΟΝΙΚΑΣ ΜΠΕΛΛΟΥ Η χρήση της μάσκας ως εκφραστικού μέσου 142-145
ΡΕΝΑΣ ΑΝΟΥΣΗ Ντουέντε 146-149
ΕΥΑΣ ΜΕΛΑ Η μεταξοτυπία 150-153
ΑΡΓΥΡΗΣ ΒΑΣΙΛΑΚΟΥ “Livre d’ Artist” – Πρότζεκτ «Το βιβλίο του Καλλιτέχνη» 154-157
ΜΑΡΙΑΣ ΛΙΑΚΟΥ Πανί με πανί… Τα κουρέλια τραγουδάνε ακόμα… 158-159
ΤΖΟΥΛΙΑΣ ΕΦΕΤΖΗ Τρισδιάστατες ιστορίες – χαρτοκατασκευές 160-161
Η έννοια της διαφορετικότητας μέσα από τις Αφρικάνικες μάσκες 162-163
ΦΟΙΒΟΥ ΣΟΦΙΚΙΤΗ Κριτική-απελευθερωτική παιδαγωγική και εικαστικά 164-169
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗ Δημιουργώντας μεγάλα ομαδικά έργα στο σχολείο 170-177
ΘΑΝΟΥ ΒΙΔΑΚΗ Ισομετρική Αξονομετρική Προβολή 178-180
ΜΑΝΩΛΗ ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗ Δημιουργία ψηφιακών διδακτικών σεναρίων στην πλατφόρμα
«Αίσωπος» από τους εικαστικούς εκπαιδευτικούς 181
ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΑΞΙΑΡΧΟΠΟΥΛΟΥ Στένσιλς, σχέδια και χρώματα 182-184
Χ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ – Τ. ΚΑΦΕΤΖΑΚΗ Όμιλος δημιουργικότητας: «Εικαστικό εργαστήριο και ιστορία της τέχνης» 185-187
ΓΙΩΡΓΗ ΣΟΥΡΜΕΛΗ Υλικό περίγραμμα και άυλη επιφάνεια κύκλου 188-190
ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΑΛΑΜΗΔΗ Η γραμμή ως μέσο έκφρασης συναισθήματος 191-193
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΤΣΙΝΤΖΟΥ Η γραμμοσκίαση ως ένα σύγχρονο μέσο εικαστικής έκφρασης 194-197
ΣΟΦΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΗ Η ελπίδα μέσα από την καταστροφή 198-199
ΕΥΑΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΛΙΑΝΟΥ Φτιάχνω τον ήρωα ενός παραμυθιού 200-201
ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ Εξιστόρηση, διήγηση και αναπαράσταση 202-205
ΕΥΔΟΞΙΑΣ ΣΑΠΝΑΡΑ Η αξιοποίηση του πλαστικού στην τέχνη 206-208
ΡΕΝΑΣ ΑΒΑΓΙΑΝΟΥ Εικαστικές κατασκευές: από το Δημοτικό στο Λύκειο 209-214
Σ. ΧΑΪΤΑ- Ε. ΒΙΔΑΚΗ Οι εικαστικοί εκπαιδευτικοί ως μέντορες-καθοδηγητές 215-217
ΝΑΝΣΗΣ ΜΠΑΛΟΥΤΟΓΛΟΥ Εισήγηση στο πρόγραμμα «Τέχνη για όλους» 218-221
ΝΙΚΟΥ ΕΞΑΡΧΟΥ Ένα σχολείο χωρίς αποκλεισμούς 222-223
ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΟΥΝΑΛΗ Πολύτιμη εμπειρία για τους μαθητές η επιζωγράφιση των τοίχων του σχολείου 224-225
ΧΡΗΣΤΟΥ ΑΛΑΒΕΡΑ MUTUAL AID: Η αλληλοβοήθεια ως εικαστική πρακτική, παιδαγωγικό ανοιχτήρι ψυχών
για όλες τις ηλικίες, τις εθνότητες και τα κοινωνικά στρώματα 226-229
ΚΩΣΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ Το πέρα(σ)μα στη δημιουργία 230-233
ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΝΤΑΖΗ Ενεργοποιώντας εικαστικά μια κοινωνία 234-237
ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΣΤΑΗ Το γκράφιτι στη μεταπολιτευτική Ελλάδα 238-240

5. 3
Και μετά από ένα σύντομο διάλειμμα “αριστερής” εξουσίας, επιστρέψαμε στην “κανονικότητα”
της α(χ)ριστείας και του νεοφιλελευθερισμού!
Ποιος είδε κράτος λιγοστό σ’ όλη τη γη μοναδικό,
εκατό να εξοδεύει και πενήντα να μαζεύει;
Να τρέφει όλους τους αργούς, να ‘χει επτά Πρωθυπουργούς,
ταμείο δίχως χρήματα και δόξης τόσα μνήματα;
Να ‘χει κλητήρες για φρουρά και να σε κλέβουν φανερά,
κι ενώ αυτοί σε κλέβουνε τον κλέφτη να γυρεύουνε;
............Δυστυχία σου, Ελλάς, με τα τέκνα που γεννάς!
Ώ Ελλάς, ηρώων χώρα, τί γαϊδάρους βγάζεις τώρα;
Γεώργιος Σουρής, ποιητής
Η γνωστή και μη εξαιρετέα (δυστυχώς) από την πολιτική σκηνή της χώρας οικογένεια, ανα-
λαμβάνει ξανά τα ηνία…
Αφού σωθήκαμε από τις πλημμύρες, δεν καταποντίστηκε η Σαντορίνη, άντεξε η Ζάντε και το
Αργοστόλι, έπεσε άκλαυτη η Πάργα, επιβιώσαμε σαν ήρωες από την πανδημία εντός οικίας,
χαρτζιλικώνοντας τους κλινικάρχες, κουκουλώθηκε το σκάνδαλο «Novartis», βραβεύθηκε η
«Ελληνικός Χρυσός» για την προστασία του περιβάλλοντος, αδειοδοτήθηκαν οι εγκαταστάσεις
ανεμογεννητριών σε περιοχές natura, διακοσμήθηκε η πρωτεύουσα με αντιπυρηκές ζαρντινιέρες
αξίας 500€ έως 5500€ έκαστη, ήρθε και το κερασάκι!:
«Επιχειρείν στην εκπαίδευση» και εξορθολογισμός του προγράμματος σπουδών στο Λύκειο!
Κρίθηκαν οι Τέχνες «άχρηστες» στην εκπαίδευση και πετάχτηκαν εκτός….
Τι κι αν ο Νίτσε – μέγας εκφραστής του φιλελευθερισμού - έγραφε:
«Για να μην καταστραφούμε από τη γνώση, έχουμε την Τέχνη»;
Αυτή είναι η μοίρα του καλλιτέχνη: Μια ζωή να τον κρίνουν άνθρωποι που έχουν λιγότερο
ταλέντο, λιγότερη φαντασία και λιγότερο γούστο απ’ αυτόν.
Αλεξάντερ Ρόντα, συγγραφέας
Εμείς σαν σκεπτόμενοι εικαστικοί καλλιτέχνες όμως, δεν είπαμε την τελευταία μας κουβέντα.
Δεν είναι το μέλλον της εκπαίδευσης και των ανθρώπων, ούτε το «Σκόιλ Ελίκικου», ούτε το
livestreaming.
Η Τέχνη είναι το δεξί χέρι της φύσης. Αυτή μας έδωσε ζωή,
μας έκανε ανθρώπους.
Φρίντριχ Σίλερ, ποιητής-θεατρικός συγγραφέας
Πολλές πολιτείες χάθηκαν, πολλές χώρες σκοτείνιασαν, εκείνο που έμεινε,
εκείνο που μένει, είναι η ομορφιά της Τέχνης και η Σκέψη.
Αντουάν Μπουρντέλ, γλύπτης
Η Τέχνη δεν είναι ο καθρέπτης που αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα,
είναι το σφυρί που τη διαμορφώνει.
Μπέρτολτ Μπρεχτ, ποιητής-θεατρικός συγγραφέας
Θα παλέψουμε με την ιδιότητά μας ως καλλιτέχνες λοιπόν, και τα σφυριά ανά χείρας για τη
διαμόρφωση μιας άλλης πραγματικότητας…
Θα επιμείνουμε…