лекц-3

2.  Фèçèоëîãèéí øèíæëýõ óõààí íü ñóäàëãààíäàà ýìíýë
ç¿é áà òóðøèëòûí àðãûã õýðýãëýäýã.Ôèçèоëîãèéí
øèíæëýõ óõààí àíõ ¿¿ñýí õºãæñºí öàãààñàà ýõëýí
àëèâàà амьтны ýä,ýðõòýíèé ¿éë àæèëëàãààíû
¿íäñèéã ñóäëàõûí òóëä òóðøèëòûã õýðýãëýñýí
ò¿¿õòýé.Òóðøèëòûí ôèçèîëîãèéí ñóäàëãààíû àðãà
íü øèíæëýõ óõààí òåõíèêèéí õºãæèëòýé íÿãò
óÿëäàà õîëáîîòîé õºãæèæ èðñýí.

3.  Òóõàéëáàë,îð÷èí ¿åèéí ôèçèîëîãèéí îëîëò àìæèëò íü
ýëåêòðîí òåõíèê,îíîøëîãîîíû áàãàæ òºõººðºìæ, òîîöîîëîí
áîäîõ ìàøèí, õèìè, ôèçèêèéí ñîíãîäîã àðãóóäûã ºðãºí
õýðýãëýí îð÷èí ¿åèéí øèíý áàãàæ òºõººðºìæèéí
òóñëàìæòàéãààð ôèçèîëîãèéí íàðèéí íèéëìýë ¿éë ÿâöûí
ìåõàíèçìûã ýñèéí áîëîí ìîëåêóëûí ò¿âøèíä ñóäàëæ áàéíà,
íºãºº òàëààñ áèå ìàõáîдийí ôèзиîëîãèéí ¿éë ÿâöûã èæ
á¿ðýí íýãäñýн áàéäëààð ñóäëàõàä çîðèóëñàí êîìïьþòåðò
ñóóðèëñàí îð÷èí ¿åèéí áàгàæ àïïàðàòóóä ðàäèî ýëåêòðîí
áàãàæ òºõººðºìæ çîõèîí á¿òýýãäýæ, äýëõèé íèéòèéí
àìüäðàëä õýäèéíýý õýðýãëýãäýæ áàéíа.

4. Àæèãëàõ àðãà
 Ýíý арга ôèçèîëîãèéí àëèâàà ¿éë ÿâöûã ãàäààä
áàéäëààð íü õàðæ àæèãëàí ä¿ãíýдэг. Àæèãëàëòûí
àðãà íü õàìãèéí ýíãèéí áºãººä äºõºìòýé àðãà ìºí
áîëîâ÷ íàðèéí ¿éë ÿâöûí ìåõàíèçìûã òàíèí ìýäэõýä
ó÷èð äóòàãäàëòàé байдаг. Àæèãëàõ àðãà íü òîîíû
áîëîí ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëòүүдèéг á¿ðýí
òàéëáàðëàäàãã¿é. Èéìýýñ àæèãëàëòûí àðãàòàé
íàðèéí õýìæèã÷, á¿ðòãýã÷ áàãàæ òºõººðºìæèéí
øèíæèëãýýã õàìòàòãàí ÿâóóëàõ õýðýãòýé.

5. Áè÷èæ á¿ðòãýõ àðãà
 Áè÷иæ á¿ðòãýõ àðãà íü ôèçèîëîãèéí ¿éë ÿâöûã
èë¿¿ íàðèéí áîäèòîéãîîð ñóäëàõ àðãà þì. Áè÷èæ
á¿ðòãýõ àðãà íü ñуäëàæ áóé ¿éë ÿâöûã áàãаæ
õýðэãñëèéí òóñëàìæòàéãààð ýõýëæ áè÷ýýä äàðàà
íü ò¿¿íäýý ÷àíàðûí áà òîîíû ä¿ãíýëò õèéæ
ñóäàëäàã.

6.  Ôèçèоëîãèéí äàäëàãыí õè÷ýýëä ýíãèéí á¿ðòãýõ
áàãàæ òºõººðºìæ àøèãëàäàã. ¯¿íèé íýã íü êèìîãðàô
бөгөөд öàõèëãààíы òóñëàìæààð ç¿ðõíèé àãøèëò,
òóñãàаðëàñàí áóë÷èíãèéí àãøèëò, öýýæíèé
õýíãýðöýãèéн àìüñãàëûí õºäºë㺺í, ãýäýñíèé
õºäºë㺺í, çàæëàõ áóë÷èíãóóäûí үйл
àæèëëàãàà,ýð¿¿íèé õºäºë㺺í зэргийã áè÷èæ
áîëдîг. Áè÷иãäñýí áè÷ëýãèéã êèìîãðàìì ãýäýã.
Ò¿¿íýýñ ãàäíà êîìïьþòåðò ñóóðèëóóëñàí áàãàæ
àïïàðàòààð õýâëèéí àìüñãàë, áóë÷èíãèéí àãøèëò
ãýõ ìýò ýíãèéí õºäºë㺺íèéã áè÷èж болдоã.

7.  Íèäåðëàíäûí ôèçèîëîãè÷ Ýéíòõîâåíû á¿òýýñýí
ãàëüâàíîìåòðýýð ç¿ðõíèé ¿éë àæèëëàãààíû ¿åèéí
áèîïîòåíöèàëûã ãýðëèéí õàëüñàíä áè÷æýý. ̺í Àíãëèéí
ôèçèîëîãè÷ Ýäðèàí áèî öàõèëãààí ¿çýãäëèéã áè÷иõýä
õýðýãëýäýã ºñãºã÷èéã á¿òýýñýí íü öàõèëãààí
ôèçèîëîãèéí õºãæèëä òîì àëõàì áîëæýý. Â.ß.
Äàíèëåâñêèé, Â.Â.Ïàðàäè÷, Íåìèíñêèé íàð àíõ òàðõèíû
áèî öàõèëãààí ã¿éäëèéã áè÷иæ ñóäàëæ áàéæýý. Àìüä
áèå ìàõáîäийí ýä, ýñ, ýðõòýíèé áèî ã¿éäëèéã á¿ðòãýí
áè÷иæ ä¿í øèíæèëãýý õèéõ àðãà íü ýìíýëãèéí ïðàкòèêò
õàìãèéí ºðãºí õýðýãëýãääýã. Òóõàéëáàë: ç¿ðõíèé
öàõèëãààí áè÷ëýã õèéõ ýëåêòðîêàðäèîãðàôè,
áóë÷èíãийí öàõèëãààí áè÷ëýã õèéõ ýëåêòðîìèîãðàôè
ãýõ ìýò.

8. Ýñ, ýðõòýíã öàõèëãààíààð
öî÷ðîîõ àðãà
 Á¿õ ñýðýìòãèé ýñèéí åðºíõèé îíöëîã áîë ò¿¿íèé
öî÷ðîìòãîé ÷àíàð þì. Ìýäðýë, áóë÷èí, áóë÷èðõàéí
ýñ¿¿ä õèìè, ôèçèê, áèîëîãèéí öî÷ðóóëûí íºëººãººð
áàéãàëààñ çàÿàñàí öî÷ðомтгоé øèíæ ÷àíàðûí õóâüä
òºñòýé, õ¿÷ äàâòàìæèéã íü ººð÷ëºõºä õÿëáàð ó÷èð
ýä ýðõòýíèé øèíæ ÷àíàð, ¿¿ðýã, ¿éë àæèëëàãààã
ñóäëàõàä ºðãºí õýрэглэдэг.

9.  Төрөл бүрийн эëåêòðодóóäûí òóñëàìæòàéãààð
áàãàæ òºõººðºìæèéã ñóäàëæ áóé ýðõòýíòýé íü
õîëáîäîã. Ýëåêòðîäûã õýðýãëýãäýõ çàð÷ìààñ íü
õàìààðóóëàí öî÷ðîîã÷, áè÷èã÷, òóéëøðóóóëàã÷ ãýæ
àíãèëäàã. Öî÷ðîîõ õýëáýð болон õîëáîëòîîð íü
óíèïîëÿð /íýã òóéëò/ áèïîëÿð /õî¸ð òóéëò/ ãýæ
ÿëãàíà. Óíèïîëÿð õîëáîëòûí ¿åä èäýâõòýé áà
èäýâõã¿é ýëåêòðîäûã õýðýãëýíý. Иäýâõã¿é
ýëåêòðîäûã èäýâõòýé ýëåêòðîäîîñ ÿìàð íýã çàéä
áàéðëóóëíà.

10.  ªíãºö ýëåêòðîä íü ñóäàëæ áàéãàà îáúåêòûíõîî
ãàäàðãóó äýýð áàéðëóóëõûã õýëíý /áóë÷èí,
òàðõèíû ãàäàðãóó äýýð/. ÿí ýëåêòðîä ãýäýã íü
ýäèéí ã¿íä ýñèéí ò¿âøèíä ýëåêòðîäîî îðóóëæ
îáúåêòîî ñóäëàõûã õýëíý. Эëåêòðоäûã àëò, ìºíãº,
íèêåëü, õðîìîîð õèéíý. Áè÷èë ýëåêòðîäûã áè÷èë
á¿òöèéí ïîòеíöèàëûã ñóäëàõ ¿åä õýðýãëýíý. Ýñèéí
äîòîðõ á¿òöèéã ñóäëàõàä èõýâ÷ëýí øèëýí áè÷èë
ýëåêòðоäûã õýðýглэдэг. Áàñ íàðèéí ìºíãºí ýëåêòðоä
áàéíà. Áè÷èë óäèðäëàãûí òóñëàìæòàé áè÷èë
ýëåêòðîäûã ýñèéí äîòîð îðóóëàад íºãºº òºãñãºëèéã
îñöèëëîãðàôòàé / õýìæèã÷òýé/ õîëáîж хэмжидэг.

11. Öàõèëãààí áóс үйл ажиллагааны
цàõèëãààí áè÷ëýã
 Õ¿íèé áèå ìàõáîä äàõü èõýíõ ôèçèê ¿çýãäýëийг
æèøýý íü: áèåèéí õàëóóí, öóñíû äàðàëò, ç¿ðõíèé
àâèà, ñóäàñ öóñààð ä¿¿ðýõ çýðãийã öàõèëãààí
äîëãèоí áîëãîí õóâèðãàí áè÷иæ áîëíî. Цàõèëãààí
áóñ ïðîöåññûã öàõèëãààí äîõèî áîëãîí õóâèðãàäàã
áàãàæийã õýрэгëэдýг. Èéì ñóäàëãààíû àðãûã
ñàíñàðûí íèñãýã÷, òàìèð÷èä, ¿éëäâýðèéí àæèë÷äûí
бие махбодийн ¿éë àæèëëàãààã ñóäëаõàä
õýðýãëýДЭГ.

12.  Ôèçèîëîãèéí ìýäýýëлèéã êîìïьþòåðò õîëáîñîí
òðàíñäþññåðýýð öàõèëãààí äîõèîíä õóâèðãàí,
äýëãýö äýýð ãàðãàæ äàðàà íü öààñàí äýýð áè÷иæ
õýâëýäýã. Ìýäýýëýë íü ºãºãäñºí ïðоãðàмìûí äàãуу
àâòîìàòààð áîëîâñðóóëàãäàí òóõàéí ìýäýýлëèéí òîîí
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ãàðдàг.

13. Ôèçèîëîãèéí õèìèéí àðãà
 Áèîöàõèëãààí õàðèëöàí ¿éë÷ëýëèéí õýëáýð¿¿ä íü
ýä äýõ õèìèéí ¿éë ÿâöóóäòàé íÿãò õîëáîîòîé. Ýä
ýñиéí õîоðîндîõ ìýäýýëýë íü õèìèéí äîõèîãîîð
ÿâàãäàæ áîëíî. Òàðõèíû ¿éë àæèëëàãààã
ñóäëаõàä ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä òàðõèíû á¿òöýíä
õèìèéí áîäèñ îðóóëàõ àðãûã ºðãºíººð àøиãëàäàã
áîëñîí. Æèøýý íü: òàðõèíû õîâäëóóäàä íåéðîïåïòèä
áà áóñàä áèîëîãèéí èäýâõò áîäèñ îðóóëж öî÷ðîëûí
áàéäàë áà ôèçèîëîãèéí ¿éë àæèëëàãààíû áóñàä
ººð÷ëºëòºä ýäãýýð áîäèñóóäûí íºëººëëèéã
ñóäàëäàã.

14. Ò¿ðãýí õóãàöààíû áà óäààí õóãàöààíû
òóðøèëòûí àðãóóä
 Òîäîðõîé ýä, ýðõòýíèé ¿éë àæèëëàãààã àìüä àìüòàí
äýýð àìüäààð íü îãòîëæ ¿çýõ çàìààð áîãèíî
õóãàöààíä ñóäëàõ àðãûã ò¿ðãýí õóãàöààíû
òóðøèëòûí àðãà ãýäýã. Ýíý àðãûí äóòàãäàë íü áèå
ìàõáîäèä ãýìòýë èõ ó÷ðóóëæ áàéãàëийí íºõöºëä
ÿвàãääàã àìüäðàëûí ¿éë ÿâöûí òóõàé çºâ
òºñººëëèéã ºã÷ ÷àääàãã¿é.

15.  Èéìýýñ È.Ï.Ïàâëîâ àíõ ôèçèîëîãèéí øèíæëýõ óõààíä
óäààí õóãàöààíû òóðøèëòûí àðãûã
õýðýãæ¿¿ëñýíээр áèå ìàõáîäийí á¿õýë á¿òýí
áàéäëûã àëäàãäóóëàõã¿éãýýð õ¿ðýýëýí áóé
ãàäààä îð÷èíòîé íü õîëáîîòîéãîîð àëèâàà ¿éë
àæèëëàãààíû íàðèéí ¿éë ÿâöûã óäààí õóãàöààíû
òóðø ñóäëàõ боломж өгсөн þì. Óäààí õóãàöààíû
òóðøèëòààð àìüòàíä ýõëýýä íàðêîç ºã÷ òóñãàé
áýëòãýëòýéãýýð ìýñ çàñàë õèéäýã.

16.  Æèøýý íü: Õîäîîä, ãýäýñ ø¿ëñíèé áóë÷èðõàéí
ø¿¿ðëèéí ¿éë àæèëëàãààã ñóäëаõàä ýíý
ýðõòýí¿¿äýä òóñãàé ãóóðñàí õîîëîéã ñóóëãàíà.
Зºâõºí õîîë áîëîâñðóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã
òºäèéã¿é äýýä ìýäðýëèéí ¿éë àæèëëàãààòàé
õîëáîîòîé ¿éë ÿâöûã ñóäаëæ áîëäîã. Óäààí
õóãàöààíû òóðøèëòàä áîëçîëò ðåôëåêñèéí àðãà
õàìààðàãäàíà.