Παρουσίαση για τη θεματική ενότητα ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ του μαθήματος της Φιλοσοφίας γενικής παιδείας στο Λύκειο. (1η έκδοση, Απρίλιος 2017)

1. 2. Βασικές αντιλήψεις για
την τέχνη
8. Ορίζοντας το ωραίο
Αντώνης Ζέρβας / 1ο ΓΕ.Λ. Σαλαµίνας / 2016-17

2. 1. Η τέχνη ως μίμηση ή αναπαράσταση
της φύσης και της ζωής
Πλάτωνας, Αριστοτέλης.
Τέχνη = µίµηση / αναπαράσταση
Μίµηση / αναπαράσταση του φυσικού κόσµου
και της ανθρώπινης ζωής.

3. Η αρχαία ελληνική
τέχνη ως αναπαράσταση / μίμηση

7. Η αρχαία ελληνική τέχνη
φηµιζόταν για την
αναπαραστική της δεινότητα.
Νεκρικό πορτέτο,
Φαγιούµ,
Αίγυπτος

8. Πλάτωνας = η τέχνη εξαπατά και
προβάλλει λάθος πρότυπα.

9. Η ιδέα της τέχνης ως μίμησης διαρκεί για αιώνες.
Αρχαία Ελλάδα - Αναγέννηση - Διαφωτισμός.
Γλυπτική, ζωγραφική, λογοτεχνία.

10. Δεν πρέπει να υπάρχει οπτική διαφορά ανάµεσα στο να
κοιτάζει κανείς ένα πίνακα και να κοιτάζει από το
παράθυρο αυτό που απεικονίζει ο πίνακας. Μια
επιτυχηµένη προσωπογραφία, λοιπόν, δεν πρέπει να
διαφέρει από την εικόνα του εικονιζόµενου όταν τον
βλέπουµε από το παράθυρο.
Αλµπέρτι, Περί ζωγραφικής

11. Ρεαλισµός στη λογοτεχνία του 19ου αιώνα.
Γαλλική λογοτεχνία,
« Μαντάµ Μποβαρί » του Γκυστάβ Φλωµπέρ.
« Νανά » του Εµίλ Ζολά.
Ακριβείς περιγραφές της κοινωνικής
πραγµατικότητας.

12. «Ο ρεαλιστής, εάν είναι καλλιτέχνης, δεν επιζητεί
να µας δείξει µια κοινότυπη φωτογραφία της ζωής,
αλλά να µας δώσει µια θέαση πιο ολοκληρωµένη,
πιο εντυπωσιακή, πιο διεισδυτική από την ίδια την
πραγµατικότητα [….] Να κάνεις κατι αληθινό
σηµαίνει εποµένως να δίνεις µια πλήρη
ψευδαίσθηση του αληθινού…»
–Γκυ ντε Μωπασάν

13. Η πιστή αναπαράσταση στην τέχνη
θεµελιώνεται στην οπτική γωνία, όπως
ακριβώς συµβαίνει και µε την πρόσληψη
της πραγµατικότητας.

14. 2. Η τέχνη ως αποκάλυψη μιας
βαθύτερης πραγματικότητας
Επίδραση από θρησκευτικές αντιλήψεις.
Τέχνη = αποκάλυψη µιας βαθύτερης / ανώτερης
πνευµατικής πραγµατικότητας
Μεσαίωνας, Δυτικός Χριστιανισµός και
Βυζάντιο.
Η τέχνη εκφράζει / υπηρετεί τη χριστιανική
διδασκαλία.

15. Θρησκευτική τέχνη: ανθίζει στην Ευρώπη από
τις αρχές του 3ου µ.Χ. έως και το 18ο αιώνα.
Σκηνές από τη ζωή ιερών προσώπων της
Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης.
Οι καλλιτέχνες (ζωγράφοι, γλύπτες) διεισδύουν
σε ένα ιδεατό κόσµο που αποκαλύπτουν
µπροστά µας.

16. Ο Χριστός Παντοκράτωρ,
εικόνα του πρώτου µισού του
6ου αιώνα.
Μονή της Αγίας Αικατερίνης,
Χερσόνησος του Σινά

17. Φιλοξενία του
Αβραάµ,
Αντρέι
Ρουµπλιώφ,
Ρωσία, 15ος
αιώνας

18. Τζιότο, Θρήνος για το Χριστό (1305)

19. Δάντης, Θεία Κωµωδία (14ος αιώνας, Ιταλία)
Περιγραφές της Κόλασης, του
Παραδείσου, του Καθαρτηρίου µε βάση τα
δόγµατα της Καθολικής Εκκλησίας.

20. «Εγώ οδηγώ προς τη θλιµµένη χώρα,
εγώ προς τον απέθαντο τον πόνο,
εγώ προς τις ψυχές τις κολασµένες…»
–Δάντης, Θεία Κωµωδία: Κόλαση (µετάφραση Καζαντζάκη)

21. Η αρχιτεκτονική των ναών στην Δύση και την
Ανατολή επιδιώκει να εκφράσει τη σχέση του
ανθρώπου και του κτιστού κόσµου µε το Θεό.

22. Καθεδρικός
ναός,
Κολωνία
(Γερµανία),
Μνηµείο Παγκόσµιας
Πολιτιστικής
Κληρονοµιάς της
Ουνέσκο.

25. 3. Η τέχνη ως έκφραση
συναισθημάτων του δημιουργού.
Τέχνη = έκφραση των
συναισθηµάτων.
Ροµαντισµός (τέλη 18ου -
αρχές 19ου αιώνα).
Αποτύπωση του
ανθρώπινου πάθους.

26. Ντελακρουά, Αραβική φαντασία,

27. Νταβίντ, Ο Σωκράτης στη φυλακή, 1787

28. Ζερικό, Η σχεδία της Μέδουσας, 1819

29. «SIE LIEBTEN SICH BEIDE...
Αγάπαγαν ο ένας τον άλλονε,
µα δίχως γι’ αυτό να µιλήσουν.
Μὲ µίσος αλλάζανε βλέµµατα,
κι απὸ έρωτα θέλαν να σβύσουν.
Εχώρισαν έπειτα, φύγανε,
µες στ’ όνειρο µόνο ειδωθήκαν.
Πεθάνανε πια και δεν έµαθαν:
εµίσησαν ή αγαπηθήκαν;»
– Heinrich Heine, (Μετάφραση Καρυωτάκη)

30. «Αύριο την αυγή, όταν η εξοχή παίρνει χρώµα
λευκό,
Θα ξεκινήσω. Βλέπεις, το ξέρω πως µε περιµένεις.
Θα φύγω για το δάσος, θα περάσω στο βουνό.
Άλλο µακριά δεν γίνεται να µένω και να µένεις…»

31. «Θα περπατήσω µε τα µάτια µου σε σκέψεις
καρφωµένα,
Χωρίς ν’ακούω θορύβους, ούτε τίποτα να βλέπω
πέρα,
Μόνος και άγνωστος, σκυφτός, µε χέρια
σταυρωµένα,
Θλιµένος, και σαν νύχτα θά’ναι πια για µένα η
µέρα…»

32. «Της νύχτας το χρυσάφι θ’αψηφήσω,
Και στα καράβια του Αρφλέρ τα ιστία δεν θα δω,
Μόνο όταν φτάσω, στο δικό σου µνήµα
θ’ακουµπήσω
Ένα µπουκέτο από γκι και αγριολούλουδων ανθό.»
–Βίκτωρ Ουγκώ (γραµµένο το 1847 για την κόρη
του που χάθηκε το 1843)

33. Ο άνθρωπος εξερευνά τον εσωτερικό του κόσµο
αναζητώντας στο περιβάλλον αντιστοιχίες και
εκφραστικά µέσα των ψυχικών καταστάσεων.

34. Στη φύση και την τέχνη µας ελκύει όχι µόνο το
αρµονικό, το ωραίο, αλλά και ό,τι προκαλεί δέος,
ένταση.
Ο φιλόσοφος Ιµάνουελ Καντ εισήγαγε την
αισθητική κατηγορία του « υψηλού » /
« υπέροχου » για να αναφερθεί σε ό,τι µας
συγκινεί µε το να µας εντυπωσιάζει και µας
τροµάζει.

35. Η µεγάλη ηµέρα της οργής του
John Martin, 1851-1853

36. 4. Η τέχνη ως ελεύθερο παιχνίδι
της φαντασίας
Η φαντασία ως η ελεύθερη και δηµιουργική
δύναµη του ανθρώπινου νου που ξεπερνά την
απλή αναπαράσταση.
Η ελευθερία του δηµιουργού δεν σηµαίνει
ανυπαρξία κανόνων.

37. Η τέχνη αυτονοµείται, δεν επιδιώκει τη γνώση,
δεν χρησιµεύει σε κάτι.
« Καθαρή αισθητική απόλαυση ».
Το ωραίο ως ξεχωριστή και αυθύπαρκτη αξία.
Ο δηµιουργός εκφράζει ένα βίωµα,
αποβλέποντας στην αισθητική συγκίνηση /
απόλαυση πέρα από οποιαδήποτε σκοπιµότητα.

38. «Η τέχνη είναι µια σκοπιµότητα
χωρίς σκοπό.»
–Ιµµάνουελ Καντ

39. 5. Η μοντέρνα τέχνη ως αναφορά της
τέχνης στον ίδιο της τον εαυτό .
20ος αιώνας
Μοντέρνα τέχνη = ανατροπή των
αισθητικών αξιών.
Αµφισβήτηση κάθε καλλιτεχνικού κανόνα.
Αξιοποίηση των δηµιουργικών δυνάµεων
της τέχνης στο έπακρο.

40. Διεύρυνση των πνευµατικών οριζόντων.
Ανάδειξη του υποσυνείδητου
(υπερρεαλισµός).
Όλα είναι τέχνη (;)
Αυτοαναφορικότητα της τέχνης = η τέχνη
αναφέρεται στον εαυτό της.

41. Βλέποντας ένα « µοντέρνο » έργο τέχνης
αναρωτιόµαστε πάνω στις αισθητικές µας αξίες,
στα υλικά, τις µορφές, στα τετριµένα υλικά και
σχήµατα της καθηµερινότητας που ξαφνικά
αποκτούν κάτι ιδιαίτερο!
Τι σηµαίνει ότι η τέχνη κατά τον 20ο αιώνα
« αναφέρεται στον εαυτό της ;»

42. Μαύρο
Τετράγωνο,
Καζιµιρ
Μάλεβιτς,
1915

43. Ντυσάν,
Κρήνη, 1917

44. Ντυσάν,
Ρόδα
Ποδηλάτου,
1913,
Μουσείο
Μοντέρνας
Τέχνης,
Νέα Υόρκη

45. Άντι Γουόρχολ, Κονσέρβες Cambell’s, 1962

47. Ο τριπλός Έλβις,
1963
Το 2014
πουλήθηκε
στη Νέα Υόρκη
για
81,9
εκατοµµύρια
δολάρια!
Αντώνης Ζέρβας / 1ο ΓΕ.Λ. Σαλαµίνας / 2016-17