Chia sẻ thông tin từ Hội thảo 'Người bản địa, Chính sách và thực tiễn'

1. Thông tin từ Hội thảo lần thứ ba
‘Môi trường chính sách và thực tế của
người bản địa’, tháng 8/2007
Người soạn: Phạm Văn Dũng

2. Thông tin từ Hội thảo lần thứ ba
Môi trường chính sách và thực tế của người bản địa
RNIP tổ chức tại Ba Bể, Bắc Kạn từ 20 đến 24/8/2007

3. Trường hợp Mã Liềng-Việt Nam
• Văn hoá/lãnh đạo truyền
thống
• Phương pháp tiếp cận =>
khuyến nghị
• Cách xác định một dân
tộc bởi Nhà nước dựa
trên việc tự nhận diện
của cộng đồng?
• Giáo dục cho người thiểu
số: hỗ trợ cho cấp trung
học, đại học ra sao? Già Cao Dụng tại Hội thảo

4. Trường hợp người Nùng,
làng Thượng, Chi Lăng, Lạng Sơn (CSDM)
• Xã xây dựng cho quy chế => không thực thi
được
• Dân bản tự thảo luận, xây dựng quy chế =>
thực hiện tốt. Giảm đánh bạc, uống rượu, trâu
bò thả rông
• Tập huấn kỹ thuật chăn nuôi thú y => chú ý hơn
đến tiêm phòng, chăn nuôi thêm (1-2 lợn lên 8
lợn), giảm thời gian/ lứa từ 1 năm còn 6 tháng
• Tập huấn/ giống dưa mới từ Thái Lan
• Tập huấn/ áp dụng kỹ thuật phân hữu cơ + ủ
phân bằng men. Nhận diện tác hại dùng phân
hoá học
• => vệ sinh môi trường: rác phân huỷ làm phân,
rác không phân huỷ được chôn, không vứt xác
súc vật xuống sông
• Tập huấn/ áp dụng trồng cỏ voi, trồng nghệ
dưới tán rừng
• Câu hỏi về giống dưa từ Thái Lan, kỹ thuật kèm
theo và giống bản địa?
• Mất dần bản sắc văn hoá (lễ hội Lồng Tồng, hát
Song hao)
Anh Ma Văn Hùng, trưởng bản Thượng

5. Trường hợp Malaysia
• Vấn đề mất đất vào các
công ty khai khoáng
• Vấn đề mất dần bản sắc
văn hoá
• Nhóm phụ nữ thủ công
mỹ nghệ
– Truyền lại bài hát, điệu
múa cho lớp trẻ
– Kỹ năng ghi chép, tính toán
– Xuất bản tài liệu => giới
thiệu bản sắc văn hoá
TS. Coling (trái) và chị Pena (giữa) tại hội thảo

6. Trường hợp Philippin
• Có công nhận quyền của
người bản địa (Theo Luật về
Quyền của người bản địa năm
1997)
• Có Uỷ ban quốc gia về người
bản địa
• Thực tế nhiều nhóm quyền lợi
khác nhau => người bản địa
vẫn mất đất
• Các công ty khai khoáng được
cấp giấy phép => lấy đất của
người bản địa
• Diện tích rừng bị thu hẹp
• Dự án vườn thuốc nam
(Pidisan): điều tra, quay phim,
chia sẻ
Ador
(TEBTEBBA),
người đã từng
đấu tranh vì
người bản địa
Porla, người
lãnh đạo với
nhiều câu hỏi

7. Trường hợp Myanmar
• Không công nhận quyền
bản địa
• Chính phủ bán đất cho
công ty khai khoáng
• Xung đột vũ trang, di cư
(trong nước và chạy sang
Thái Lan)
• Cố gắng giữ gìn phương
thức canh tác truyền
thống => giữ được rừng
• Lãnh đạo truyền thống bị
mai một khi chuyển giao
thế hệ, khi di cư
Mabu
(KESAN)
, người
bản địa
thích
chụp ảnh
Người
Karen
luôn
cười
lạc
quan,
cả
trong
lúc khó
khăn
nhất

8. Trường hợp Thái Lan
• Không có quyền công
dân, quyền đất đai
• Diện tích đất canh tác
rộng hơn so với Việt
Nam
• Kinh nghiệm đưa
người bản địa vào
nghiên cứu => khẳng
định bản quyền tri
thức của họ
Apitan (IMPECT),
thành viên tham gia
hội thảo, người gốc Hoa
Apitan và Ma Văn Hùng trình bày
kết quả thảo luận nhóm

9. Trường hợp Malaysia
• Không công nhận người bản địa
• Chính sách đồng hoá với người theo đạo
Hồi
• Chính sách chia lại đất, tư nhân hoá =>
lấy đất cộng đồng của người bản địa
• Các chương trình hỗ trợ phát triển lại
nghề thủ công (thêu, mây tre đan)
• Khôi phục lại bài hát, điệu múa truyền
thống.

10. Trường hợp Indonesia
• Vườn ươm cây bản địa
• Trồng vườn cộng đồng => cây nguyên liệu
• Nhuộm màu tự nhiên

11. Vấn đề của người dân trong VQG Ba Bể
• Thiếu đất canh tác, tìm thêm nhiều nguồn thu (dịch vụ nhà ở, chèo
thuyền)
• VQG không giới thiệu khách đến bản
• Lấy phí chạy thuyền đến 35%
• Không được khai thác gỗ làm nhà mới
• Rất khó về thủ tục mua, vận chuyển gỗ làm nhà
• Học và tôn trọng luật tục?
Tiềm
năng
nhà
nghỉ du
lịch của
bản Pắc
Ngòi –
Ba Bể-
Bắc
Kạn
Các chị
phụ nữ
Pắc
Ngòi
tham
gia
cuộc
họp với
đoàn
hội thảo

12. Kế hoạch của RNIP
• Các phương án cải tổ RNIP thời gian tới
– RNIP trở thành một tổ chức có trụ sở ở Philipin
– Một đối tác/ tổ chức thành viên tự nguyện cung cấp
văn phòng
– Là một mạng lưới chia sẻ thông tin
• Nhận dự án đệ trình đến 15/9/2007
• Một khoá đào tạo (có thể về an ninh lương thực
hoặc sự tham gia của cộng đồng) tổ chức tại
Thái Lan trong năm 2008

13. Đề xuất từ SPERI
• Nhấn mạnh sự có mặt
của người bản địa trong
hội thảo
• Vai trò của tri thức bản
địa, luật tục trong phát
triển => phải có nghiên
cứu kỹ trong các dự án
• Kết hợp phát huy luật tục
(đã nghiên cứu) với phổ
biến chính sách/ luật về
quyền của người bản địa
• Dự án có tính liên hoàn,
dài hơn 1 năm
Tập ảnh về bản Kè được các đại biểu chú ý

14. Một số địa chỉ/ trang web liên quan
• www.rnip.org
• www.cvped.org/rnip.php
• www.tebtebba.org
• www.kesan.org.au/
• www.karenriverwatch.net/
• www.coac.org.my

15. Tài liệu tham khảo
• Tập tài liệu tại Hội thảo RNIP lần thứ 3
• www.tebtebba.org/tebtebba_files/ipr/philip
pines/irripra.pdf
• www.aitpn.org/

16. Ý kiến đóng góp, phản hồi
• Mỗi năm có một dự án, mục tiêu đi đến đâu?
• Mạng lưới có vai trò gì, làm gì năm sau
• Vai trò NGO Việt Nam => điều chỉnh môi trường chính sách
• Kết hợp: già làng (truyền thống) + trưởng bản => người bản địa tự nhận
dạng
• Nếu tham gia mà không biết mạng lưới đi đến đâu (vì chỉ NGO nói với
nhau) => phải có sự tham gia của người soạn thảo chính sách
• Bản địa sống mà không cần các anh. Nhận diện vấn đề về an ninh lương
thực => vì anh?
• Hợp tác xã khá tốt. 35%=> trả lại.
• Tại sao không cho dân khai thác, mua gỗ từ ngoài
• Môi trường đi lại qua biên giới Thái-Myanmar? NGO cải thiện được?
• Chính họ lạm dụng ta đi chia sẻ. Họ phải đứng bên cạnh người bản địa
• Ta đáng được nói, họ nghe: một số chính sách với người dân tộc: phát triển
ngành nghề, văn hoá dân tộc => làm được ở mức độ nào.

17. Ý kiến đóng góp, phản hồi
• Già Dụng có suy nghĩ?
• Chia sẻ thông tin => vấn đề các nơi, thành viên chia sẻ => định hướng nào?
• Khẳng định quyền tri thức bản địa, luật tục
• Lồng ghép tờ giới thiệu mạng (overview các nước khác), nói đến vấn đề của ta
• Khẳng định cam kết của SPERI
• Vai trò tham gia của bác Dụng và kế cận => phát huy luật tục
• RNIP/ AIPP có bức xúc, lỏng lẻo, không hết mình với người bản địa nhưng vẫn cần
hợp tác
• Nếu ta tham gia diễn đàn: ta + người bản địa (họ có cơ hội)
• Nếu không có phê phán => ngựa quen đường cũ
• Cảm nhận cá nhân, công việc của họ
• Có campain- bạo lực ở nước khác, tình trạng của họ còn tồi hơn. Làm thế nào cải
thiện tình hình của ta. Có thể xem học được gì từ CSDM
• Xuất xứ: RNIP từ dự án của trường đại học Leiden-Hà Lan, thực hiện ở Philipin. Ý
tưởng đầu: châu Âu. Đã có hội thảo ở Philipin, Indonesia.
• NGO Đông nam Á có trước ta. Tập trung quyền bản địa, đối đầu trực tiếp với chính
phủ và tổ chức thế giới (UN).
• NGO đối đầu nhau để được tài trợ

18. Ý kiến đóng góp, phản hồi
• NGO Indonesia đỡ hơn, nhưng cũng giống hình thức hoạt động của NGO Philipin:
bán đầu ra
• Quyền bản địa ở Indonesia, Philipin rõ ràng hơn Thái Lan, nhưng lại tạo ra bè phái,
xung đột giữa các nhóm bản địa => NGO xung đột do triết lý, lợi ích khác nhau
• Tạo kênh xung đột nguồn tài trợ giữa châu Âu (năng lực, tự phát triển bản địa), Mỹ
(lợi ích chính trị)
• Malaysia: đối đầu với công ty, tập đoàn sản xuất => ảnh hưởng và quyền lợi của dân
• Myanmar: chính quyền quân sự, khó cho tổ chức NGO
• NGO từng nước đưa chiến lược phù hợp với bối cảnh riêng
• Không có tính liên hoàn, kế thừa với tầm nhìn dài hạn
• Học được => quay lại ta làm gì với Mã Liềng
• Hợp tác: có triết lý, tình cảm ít nhiều giống ta với người bản địa
• Cẩn thận khi có trao đổi
• Tập ảnh được hoan nghênh => ta chuyển tải kỹ năng trình bày cho bác Dụng
• Luật về quyền bản địa Philipin 1997 => dịch, học hỏi lobby cho quyền bản địa được
công nhận