eletricidade

2. საგანი: ფიზიკა
მასწავლებელი: მაგდა მეცხვარიშვილი
მასწავლებლის წინა სიტყვაობა:
მოგესალმებით!
მიმართვა მოსწავლეს:
ფიზიკა საბუნებისმეტყველო მეცნიერებაა. ამ საგნის შესწავლით შენ სამყაროს შესახებ უამრავ
საინტერესო ფაქტებს გაიგებ. საინტერესოა სამყაროში ყოველდღიურად მიმდინარე პროცესები,
რომელსაც ფიზიკა შეისწავლის და შენ დაადგენ, რატომ მოდის წვიმა, რატომ არის ჭექა-ქუხილი,
როგორ წარმოიქმნება ღრუბელი, რა არის ელექტროენერგია, რომელიც ასე საჭირო და აუცილებელია
თანამედროვე სამყაროში. მსოფლიოში მიმდინარე ყველანაირი პროგრესი, მიღწევები და კომფორტი
დაკავშირებულია ფიზიკის კანონების შესწავლასთან და მათ გამოყენებასთან.
მე, როგორც შენი მასწავლებელი შევეცდები ფიზიკის შესწავლის პროცესი გავხადო მარტივი და
ადვილად გასაგები. ასევე, შეგასწავლო ზოგიერთი ისეთი მოვლენა და პროცესი, რომელიც
ყოველდღიურ ცხოვრებაში გვხვდება და გამოიყენება.
მიმართვა მშობელს:
ფიზიკის სამუშაო ალბომის პირველი ნაწილი წარმოადგენს სპეციალურად თქვენი შვილისთვის
მომზადებულ სასწავლო-მეთოდური კომპლექტის ნაწილს!

3. ორგვარი ელექტრული მუხტი
ძველმა ბერძენმა მეცნიერმა და ფილოსოფოსმა
თალეს მილეთლმა აღმოაჩინა, რომ ქარვა შალზე
ხახუნის შედეგად იზიდავდა მსუბუქ სხეულებს.
ხახუნის შედეგად სხეულების მიერ მიზიდვის ან
განზიდვის უნარის შეძენას დაელექტროება
ეწოდება.
სხეული დაელექტროებულია ნიშნავს, რომ მას აქვს ელექტრული
მუხტი. არსებობს ორგვარი ელექტრული მუხტი:
დადებითი (+) და უარყოფითი (-).
ერთნაირნიშნიანი მუხტები ერთმანეთს განიზიდავს
სხვადასხვანიშნიანი მუხტები ერთმანეთს მიიზიდავს
მუხტის საზომი ერთეულია კულონი.
+ +
-
+ -
-

4. დავალება 1
ბურთულებზე მიუთითე მუხტის ნიშნები
დავალება 2
დააკვირდით და აღწერეთ პროცესები
0
0
+ -
+ - - +

5. ტესტი
1. რამდენი ტიპის ელექტრული მუხტი არსებობს?
ა) 2 ბ) 3
2. ერთნაირნიშნიანი მუხტით დამუხტული სხეულები ერთმანეთს
ა) მიიზიდავს ბ) განიზიდავს
3. სხვადასხვანიშნიანი მუხტით დამუხტული სხეულები
ერთმანეთს
ა) მიიზიდავს ბ) განიზიდავს
4. მუხტის საზომი ერთეულია
ა) ნიუტონი ბ) კულონი

6. ორი ტიპის თერმომეტრები არსებობს სითხიანი და ელექტრო. ელექტრო
თერმომეტრები ელემენტებზე მუშაობენ. მათ ციფრულ თერმომეტრებს
უწოდებენ. მიუთითეთ ან შემოხაზეთ რომელია ელექტრო თერმომეტრი.

7. ორი ტიპის სასწორი არსებობს მექანიკური და ელექტრო ანუ ციფრული.
მიუთითეთ ან შემოხაზეთ რომელია ელექტრო სასწორები.

8. როგორ ხდება სხეულთა დაელექტროება?
პასუხი უნდა ვეძიოთ ატომის აგებულებაში!
ნივთიერება შედგება ძალიან მცირე ნაწილაკებისაგან.
ისინი განუწყვეტლივ ქაოსურად მოძრაობენ და
ურთიერთქმედებენ. ეს ნაწილაკებია მოლეკულები და ატომები.

9. ატომის აგებულება
ატომი შედგება ატომის
ბირთვისაგან და მის
გარშემო მოძრავი
ელექტრონებისაგან.
დავიმახსოვროთ:
e(-) - ელექტრონი, ელექტრონი დამუხტულია უარყოფითად.
p(+) - პროტონი, პროტონი დამუხტულია დადებითად.
n(0) - ნეიტრონი, ნეიტრონს არ აქვს მუხტი. ის ნეიტრალურია
ატომის ბირთვი შედგება p(+)
პროტონებისაგან და n(0)
ნეიტრონებისაგან.

10. ატომის აგებულებას პლანეტარულ მოდელს უწოდებენ,
რადგან ის ძალიან ჰგავს მზის სისტემას: ცენტრში
მოთავსებულია მზე და მის გარშემო ბრუნავენ პლანეტები.

11. გააფერადე პატარა ბურთულები (ელექტრონები) ლურჯად. დიდი ბურთულა
(ბირთვი) შუაში წითლად
გააფერადე და დაითვალე ელექტრონების და პროტონების რიცხვი
- პროტონი
- ნეიტრონი
- ელექტრონი
+
-
+
+
+
+
-
-
-
-
-
-
-
-
-

12. ტესტი
1. ატომი შედგება
ა) ატომბირთვისაგან და მის გარშემო მოძრავი
ელექტრონებისაგან;
ბ) ელექტრონებისაგან და პროტონებისაგან.
2. პროტონი აღინიშნება
p-თი; k-თი
3. ელექტრონი აღინიშნება
i-თი; e-თი
4. ნეიტრონი აღინიშნება
m-ით n-ით

13. ელექტრული დენი
დამუხტული ნაწილაკების მოწესრიგებულ, მიმართულ მოძრაობას
ელექტრული დენი ეწოდება.
ელექტრული დენის კარგი გამტარია ყველა ლითონი, ნიადაგი,
მარილისა და მჟავას წყალხსნარები და სხვ.
ნივთიერებებს, რომლებიც ელექტრულ დენს ცუდად ატარებენ,
დიელექტრიკებს უწოდებენ.
დიელექტრიკებია: ფაიფური, ებონიტი, მინა, რეზინი, აბრეშუმი,
კაპრონი, პლასტმასი, ნავთი, სუფთა წყალი, ჰაერი, აირები და სხვ.

14. დაიმახსოვრე!
ლითონებში ელექტრული დენის გადამტანია ელექტრონები.
დენის კარგი გამტარებია შემდეგი ლითონები: ოქრო, ვერცხლი,
ალუმინი, სპილენძი, რკინა.
ტესტი
1. ელექტრული დენი არის დამუხტული ნაწილაკების
ა) ქაოსური მოძრაობა
ბ) მოწესრიგებული, მიმართული მოძრაობა
2. ელექტრული დენის კარგი გამტარია
ა) ლითონი ბ) პლასტმასი
3. დიელექტრიკები ელექტრულ დენს
ა) კარგად ატარებენ ბ) არ ატარებენ
4. ლითონებში ელექტრული დენი გადააქვს
ა) ელექტრონებს ბ) იონებს
5. დიელექტრიკებია:
ა) რკინა, ალუმინი ბ) ფაიფური, რეზინი

15. რა გამოყენება აქვს ელექტრულ დენს?
ელექტროენერგიას უდიდესი გამოყენება აქვს ყოფა-ცხოვრებაში.
მისი მეშვეობით გვაქვს განათება სახლებსა და ქუჩებში.
მაცივარი, უთო, კომპიუტერი, ტელევიზორი და სხვა მუშაობს ელექტრული
დენის მეშვეობით.
დავალება
კიდევ რა ხელსაწყოები და მოწყობილობები მუშაობენ ელექტრო ენერგიაზე?