mecanismos simples

2. საგანი: ფიზიკა
მასწავლებელი: მაგდა მეცხვარიშვილი
მასწავლებლის წინა სიტყვაობა:
მოგესალმებით!
მიმართვა მოსწავლეს:
ფიზიკა საბუნებისმეტყველო მეცნიერებაა. ამ საგნის შესწავლით შენ სამყაროს შესახებ უამრავ
საინტერესო ფაქტებს გაიგებ. საინტერესოა სამყაროში ყოველდღიურად მიმდინარე პროცესები,
რომელსაც ფიზიკა შეისწავლის და შენ დაადგენ, რატომ მოდის წვიმა, რატომ არის ჭექა-ქუხილი,
როგორ წარმოიქმნება ღრუბელი, რა არის ელექტროენერგია, რომელიც ასე საჭირო და აუცილებელია
თანამედროვე სამყაროში. მსოფლიოში მიმდინარე ყველანაირი პროგრესი, მიღწევები და კომფორტი
დაკავშირებულია ფიზიკის კანონების შესწავლასთან და მათ გამოყენებასთან.
მე, როგორც შენი მასწავლებელი შევეცდები ფიზიკის შესწავლის პროცესი გავხადო მარტივი და
ადვილად გასაგები. ასევე, შეგასწავლო ზოგიერთი ისეთი მოვლენა და პროცესი, რომელიც
ყოველდღიურ ცხოვრებაში გვხვდება და გამოიყენება.
მიმართვა მშობელს:
ფიზიკის სამუშაო ალბომის პირველი ნაწილი წარმოადგენს სპეციალურად თქვენი შვილისთვის
მომზადებულ სასწავლო-მეთოდური კომპლექტის ნაწილს!

3. მარტივი მექანიზმები
ადამიანი უძველესი დროიდან ცდილობდა შრომა გაეადვილებინა, რისთვისაც
ის სხვადასხვა მოწყობილობებს ქმნიდა.
პირამიდების, ტაძრების, სასახლეების და სხვა შენობების ასაგებად, ისინი
მარტი მექანიზმებს იყენებდნენ.
მძიმე ტვირთი რაღაც სიმაღლეზე აჰქონდათ დახრილი სიბრტყის, ბერკეტის ან
ჭოჭონაქის საშუალებით. თითოეულ მათგანს განვიხილავთ ცალ-ცალკე.
მარტივი მექანიზმით შესაძლებელია მცირე ძალის მოქმედებით მძიმე
ტვირთის გადაადგილება.

4. ბერკეტი
ბერკეტი მყარი სხეულია, რომელსაც შეუძლია ბრუნვა უძრავი ღერძის გარშემო
ე.ი ადამიანს მძიმე ტვირთი
შეუძლია ბერკეტის საშუალებით
დაძრას ადგილიდან.
ურიკა, რომელიც ბერკეტის ნაირსახეობას
წარმოადგენს, ადამიანს ეხმარება
ტვირთის ადვილად გადატანაში.

5. ჩაქუჩი ბერკეტია, ის ადამიანს ეხმარება
ლურსმანი ადვილად დააჭედოს. ასევე
ზოგიერთ ჩაქუჩს მეორე მხარეს აქვს ჩაჭრილი
ნაწილი, რომლის საშუალებითაც ხდება
ლურსმანის ამოძრობა.
ლურსმანი ასევე, მკვნეტარათიც შეიძლება ამოვიღოთ, რომელიც ორი
ბერკეტის კომბინაციას წარმოადგენს.
მაკრატელი, ბრტყელტუჩა, პინცეტი ასევე ბერკეტებია.
ამ პატარა ბერკეტის საშუალებით მიკიმაუსი დიდ
მექანიზმების ამოძრავება შეუძლია.

6. პატარა თაგუნებს შეუძლიათ გადაწონონ ან აწიონ
სპილო, თუ ბერკეტს სწორად გამოვიყენებთ.
a-ს და b-ს ძალის მხარს
უწოდებენ. a > b. 𝑚1 < 𝑚2.
თუ a ძალის მხარს კიდევ უფრო დავაგრძელებთ
თაგუნია გადაწონის სპილოს.

7. დახრილი სიბრტყე
დახრილი სიბრტყეც მარტივი მექანიზმია. ის ეხმარება
ადამიანს ტვირთი ადვილად აიტანოს რაიმე სიმაღლეზე ან
ჩამოიტანოს რაიმე სიმაღლიდან.

8. ჭოჭონაქი
ჭოჭონაქი ღარიანი თვალია, რომელსაც შეუძლია ბრუნვა უძრავი
ღერძის გარშემო.
ჭოჭონაქის ღარში მოთავსებულია ბაგირი ან ჯაჭვი. არსებობს
მოძრავი და უძრავი ჭოჭონაქი.
უძრავი ჭოჭონაქის ბრუნვის ღერძი არ
მოძრაობს.
ჭოჭონაქსაც ტვირთის ასატანად ან
ჩამოსატანად გამოიყენებენ. ის ადამიანს
შრომას
უადვილებს.

9. ბერკეტს, ჭოჭონაქს და დახრილ სიბრტყეს მარტივი
მექანიზმები იმიტომ უწოდეს, რომ ისინი ადამიანის კუნთის ძალის
ხარჯზე მუშაობენ. ასეთ მექანიზმებში არ იყენებდნენ არც ერთი
ტიპის ძრავას.
მრავალი ექსპერიმენტით დადგინდა, რომ მარტივი მექანიზმები
მოგებას იძლევიან ძალაში, თუმცა მათი გამოყენებისას ვაგებთ
მანძილში.
ადამიანის და ცხოველის ჩონჩხში ყველა ძვალი, რომელსაც აქვს
შედარებით თავისუფალი მოძრაობის საშუალება, ბერკეტს
წარმოადგენს. მაგალითად, ადამიანში, კიდურები, ქვედა ყბა, თავის
ქალა, თითების ფალანგები.

10. დააკვირდი სურათებს
და უპასუხე:
ძირითადად, რომელ
მარტივ მექანიზმებს
იყენებდნენ ?
პასუხი: --------------
------------------------------
--------------

11. რას ხედავ სურათებზე? -------------------------------

12. დავალება:
დააჯგუფე სურათები საჭიროებების მიხედვით.
1. ჭიდან ვიღებთ წყალს.
2. გოგონა უნდა შევიყვანოთ შენობაში.
3. ნავი უნდა ავამოძრაოთ წყალში.

13. გააკეთე შესაბამისობა
მკვნეტარა
მაკრატელი
ჩაქუჩი
ბრტყელტუჩა
პინცეტი

14. ტესტი
1. იყენებენ თუ არა მარტივ მექანიზმებში ძრავას?
ა) არა;
ბ) კი
2. რომელია მარტივი მექანიზმები?
ა) ხელჯოხი, ბურთი, დახრილი მილი;
ბ) დახრილი სიბრტყე, ჭოჭონაქი, ბერკეტი.
3. რომელ მექანიზმებშია გამოყენებული ბერკეტი?
ა) მაკრატელი, მკვნეტარა, პინცეტი;
ბ) ამწე-კრანი, მაგიდა, დივანი.
4. ადამიანის ჩონჩხის რომელი ნაწილი წარმოადგენს ბერკეტს?
ა) მენჯი, კისრის მალა;
ბ) კიდურები, ქვედა ყბა.
5. რას წარმოადგენს ბერკეტი?
ა) ბერკეტი არის გრძელი ჯოხი, რომელსაც ადამიანი მატივად
მოიხმარს;
ბ) ბერკეტი მყარი სხეულია, რომელსაც შეუძლია ბრუნვა
უძრავი ღერძის გარშემო.

15. გაეცი პასუხები კითხვებს
1. რატომ გამოიგონა ადამიანმა მარტივი მექანიზმები?
2. რომელ დიდ შენობებს აგებდნენ უძველეს დროს ადამიანები?
3. ჩამოთვალე მარტივი მექანიზმები.