Oto prezentacja z serii FONETYKA I FONOLOGIA dla studentów IJ/UAM w ramach Wstępu do językoznawstwa. Zapraszam do zadawania pyań lub komentowania i poprawiania;).

1. Aparat artykulacyjny,
czyli to, czym mówimy
Konrad Juszczyk, IJ/UAM
FONETYKA&FONOLOGIA I

2. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
http://www.phon.ox.ac.uk/~jcoleman/midsagittal.gif

3. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
Narządy mowy
 Żaden nie powstał w celu komunikacji językowej!
 Pierwotnie służyły do innych zadao:
Płuca: oddychanie, wymiana gazowa
Fałdy głosowe: zapobieganie dławieniu się
Język i wargi: jedzenie, ssanie, przeżuwanie
Nos: oddychanie i powonienie
 Adaptacja (egzaptacja) w procesie ewolucji!
 Więcej przeczytasz o tym u Lavera lub
Ladefogeda.

4. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
Aparat artykulacyjny
 Układy wyróżnione ze względu na pozycję krtani:
Podgłośniowy czyli subglotalny
Odpowiada za oddech czyli dostarczanie
powietrza do wyższych układów i organów.
Głośniowy czyli glotalny (na wysokości krtani)
Wytwarza dźwięcznośd, czyli drgania quasi-
periodyczne za pomocą więzadeł głosowych.
Nadgłośniowy, czyli supraglotalny
Przekształca dźwięk i formułuje głoski
poprzez tworzenie różnych „przeszkód”.

5. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
UKŁAD PODGŁOŚNIOWY
 Przepona
 reguluje rytm oddechu
 Płuca
 Wymiana gazowa
 Oskrzela
 Przewodzenie strumienia oddechowego do i z płuc
 Tchawica
 Nieparzysty narząd przewodzenia strumienia
oddechowego.

6. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
PRZEPONA - diaphragma
 Przepona oddziela klatkę piersiową od jamy brzusznej.
 Najciężej (po sercu:72 skurczów/min)
pracujący mięsieo (16 skurczów/min)
 Przez przeponę przechodzą główne naczynia krwionośne,
nerwowe i przełyk.
 Główny mięsieo oddechowy
 Praca przepony nie podlega w pełni kontroli (wolnej) woli!
 Dlatego pracującym głosem (mówcom, śpiewakom, aktorom,
prezenterom, naczycielom itd.) w ramach kursów emisji głosu
zaleca się dwiczenia mięśni jamy brzusznej i klatki piersiowej.
 Oddech jest harmonijną współpracą różnych mięśni.

7. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
UKŁAD GŁOŚNIOWY
 Krtao – larynx zbudowana jest z elastycznych miękkich
chrząstek połączonych mięśniami i więzadłami.
 Stanowi jeden z najbardziej wszechstronnych
instrumentów akustycznych jakie zna i ma człowiek!
 Większa i bardziej widoczna u mężczyzn
 „jabłko Adama”, czyli chrząstka tarczowa na której
są zaczepione więzadła głosowe potocznie, chod
niesłusznie, zwane „strunami głosowymi”.
 Więzadła głosowe to elastyczne pasemka tkanki
łącznej wytwarzające dźwięcznośd, a dokładniej
drgania quasi-periodyczne zbliżone do tonów.

8. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
8
http://www.gastrolab.net/
pa-212.htm
http://www.upmc.edu/upmcvoice/Normal.htm

9. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
Układ nadgłośniowy – parę faktów
 Żuchwa to jedyna ruchoma kośd czaszki
 zatem tylko dolna szczęka jest ruchoma, a górna nie!
 Język to najbardziej ruchliwy mięsieo ludzki.
 Zakooczenie podniebienia miękkiego - velum to fałd
mięśniowy regulujący przepływ powietrza przez nos.
 Zamyka lub otwiera jamę nosową od strony gardła,
co sprawia, że powstają głoski ustne lub nosowe.
 Nasada języka połączona jest z nagłośnią, która zasłania
wiązadła głosowe, gdy jemy lub połykamy i nie mówimy.
 Najczęstsze wady wymowy do nosowanie i szczękościsk.

10. WSTĘPDOJĘZYKOZNAWSTWA–2011–KONRADJUSZCZYK
Więzadła głosowe
Petera Ladefogeda
[fonetyk, 1926-2006]
animacja w zwolnionym
tempie, każde zwarcie więzadeł
powtarza się około
100 razy na sekundę!
http://www.humnet.ucla.edu/
humnet/linguistics/faciliti/de
mos/vocalfolds/vocalfolds.htm