1. เรื่อง 1.6 การตรวจสอบภาพถ่ายด้วยรังสี
(Radiographic Testing : RT)
1.6. การตรวจสอบภาพถ่ายด้วยรังสี (Radiographic Testing : RT)
1.6.1. หลักการเบื้องต้นในการถ่ายภาพรังสี
วิธีการถ่ายภาพถ่ายรังสี โดยอาศัยหลักการให้รังสีเอกซ์ (X–Ray) หรือรังสีแกมม่า (Gamma Ray) ซึ่งเป็นพลังงาน
คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้ า ทะลุผ่านวัตถุชิ้นงานไปทาปฏิกิริยากับฟิล์มถ่ายภาพรังสี ที่ติดอยู่ด้านหลัง บริเวณเนื้อชิ้นงานหรือ
จุดบกพร่อง เช่น ทังสเตนฝังใน ที่มีความหนาแน่นสูง รังสีทะลุผ่านได้ยากทาให้รังสีไปทาปฏิกิริยากับฟิล์มที่ติดอยู่ดานล่าง
ของชิ้นงานได้น้อย เมื่อล้างฟิล์มออกมาจะเป็นภาพสีจางหรือขาว ขณะที่บริเวณใดที่มีความหนาแน่นต่ารังสีสามารถทะลุผ่าน
ไปทาปฏิกิริยากับฟิล์มได้มาก เมื่อล้างฟิล์มออกมาจะเป็นภาพสีเข้มออกดา (Dark) ดังนั้นภาพรวมที่ปรากฏบนแผ่นฟิล์ม
ภาพถ่ายรังสีหลังจากทาการล้างฟิล์มแล้วจึงเป็นภาพสีจางออกขาวสลับสีเข้มออกดา เป็นภาพเนกกาทีพ (Negative) การดูฟิล์ม
ภาพถ่ายรังสี เพื่อแปลผลต้องส่องดูกับตู้ไฟสาหรับใช้ดูภาพถ่ายรังสีที่มีความสว่างตามที่มาตรฐานกาหนด ภาพถ่ายรังสีจะ
แสดงให้เห็นภาพจุดบกพร่องภายในชัดเจนแต่จะไม่ระบุความลึก จาเป็นต้องใช้การตรวจสอบด้วยคลื่นเสียงอัลตราโซนิก เพื่อ
ตรวจหาระยะความลึกของจุดบกพร่องร่วม อีกครั้ง
ขั้วลบ (Cathode) หลอดรังสี
ขั้วบวก (Anode)
หลอดแก้ว (Guide Cylinder)
ฉนวนหุ้มกันความร้อน (Protective Sleeve)
ชิ้นงาน (Work piece)
จุดบกพร่อง (Defect)
ฟิล์มบันทึกภาพรังสี (Film)
มุมลาคลื่นรังสี
มุมลาคลื่นรังสี
รูปที่ 1.6-1 แสดงหลักการ
ถ่ายภาพรังสี

2. รูปที่ 1.6-2 แสดงภาพถ่ายรังสีแสดงบริเวณความหนาโลหะที่มีความหนาแน่นสูง
และความหนาแน่นต่า
สรุปว่าภาพจุดบกพร่องที่ปรากฏบนฟิล์มอาจมีสีจางออกขาวหรือเข้มออกดา ขึ้นอยู่กับความหนาแน่นของวัสดุที่รังสี
ทะลุผ่านไปทาปฏิกิริยากับฟิล์ม แต่ในการแปลผลต้องระวังจุดบกพร่องเทียม (Artificial Defects) ที่อาจเกิดจากความผิดพลาด
ในขั้นตอนการล้างฟิล์ม
ข้อสังเกตจุดบกพร่องที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสีเป็นภาพที่เกิดจากทะลุผ่านของรังสี ดังนั้นภาพถ่ายรังสีจึงเป็น
ภาพ 2 มิติ จึงไม่สามารถระบุตาแหน่งความลึกของจุดบกพร่องได้ โดยทั่วไป มนุษย์สามารถนารังสีมาใช้ประโยชน์ใน 2 ด้าน
หลักๆ คือ
1) รังสีทางการแพทย์ใช้ถ่ายภาพรังสีตรวจหาโรค และฉายรังสีฆ่าเชื้อรักษามะเร็ง
2) รังสีอุตสาหกรรม ใช้เป็นพลังงานให้ความร้อนในโรงไฟฟ้ านิวเคลียร์ ใช้ฆ่าเชื้อราแบคทีเรียในอุตสาหกรรม
อาหาร ใช้ถ่ายภาพรังสีในงานอุตสาหกรรมหล่อ งานเชื่อมรังสีเป็นคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้ าไม่สามารถมองเห็นด้วยตาเปล่า จะ
เดินทางเคลื่อนที่ไปจนกว่าจะหมดพลังงานไม่ตกค้างอยู่ในวัสดุหรืออาหาร เว้นแต่มีการปนเปื้ อนโดยตรง กรณีเป็นรังสี
แกมมา สารกัมมันตภาพรังสีจะสลายตัวคายพลังงานออกมาอย่างต่อเนื่องไม่ว่าจะใช้งานหรือไม่ก็ตาม รังสีที่มีพลังงานสูงถ้า
เคลื่อนที่ผ่านมนุษย์จะทาลายเซลล์ต่างๆ ภายในร่างกายอาจมีอันตรายถึงชีวิตหรือสูญเสียอวัยวะได้
1.6.2. วัตถุประสงค์ของการตรวจสอบด้วยภาพถ่ายรังสีในงานอุตสาหกรรม
1) ตรวจหาจุดบกพร่องที่อยู่ภายในชิ้นงานทั่วไปเช่นงานหล่องานขึ้นรูป
2) ตรวจหาจุดบกพร่องที่อยู่ภายในชิ้นงานเชื่อมและบริเวณผลกระทบร้อน (HAZ) หรือด้านหลังรอยต่อที่ไม่สามารถ
เข้าถึงได้
1.6.3. ชนิดรังสีที่ใช้ในการตรวจสอบ
รังสีที่ใช้ในการตรวจสอบมี 2 ชนิด คือ
ตัววัดคุณภาพภาพถ่ายรังสี (IQI)
คลื่นรังสี (Radiation)
ขั้นความหนา (Step Wedge)
ซองฟิล์ม (Film Cassette)
ความเข้มต่า (Low Density) ความเข้มสูง (High Density)

3. 1. รังสีเอกซ์ (X – Ray)
2. รังสีแกมม่า (Gamma Ray)
1. แหล่งกาเนิดรังสีเอกซ์ (X – Ray) เป็นเครื่องถ่ายภาพรังสีที่ต้องใช้ไฟฟ้ า นิยมเรียกว่า“เครื่องเอกซเรย์” หลอดรังสี
เอกซ์ (X – Ray) เป็นหลอดสุญญากาศ ภายในหลอดรังสีมีขั้วไฟฟ้ าลบ (Cathode) ทาหน้าที่ปล่อยอิเล็กตรอนวิ่งไปชนเป้ า
ทังสเตนซึ่งเป็นขั้วไฟฟ้าบวก (Anode) จะเกิดการแตกตัวให้รังสีเอกซ์ (X-Ray Beam) สามารถแยกเป็นข้อๆ ดังนี้
- เกิดจากการที่อิเลกตรอนความเร็วสูงวิ่งชนวัตถุหรือเปลี่ยนทิศทาง
- ในหลอดเอ็กซ์เรย์จะมี ใส้หลอด (filament) สาหรับจ่ายอิเลกตรอน เรียกว่า คาโทด (Cathode) หรือขั้วลบ
- หลอดจะมีความต่างศักดิ์สูงที่ อาโนด (Anode) หรือเป้า
- อิเลกตรอนวิ่งออกมาชนเป้ าด้วยความเร็วสูงทาให้เกิดรังสี
2. แหล่งกาเนิดรังสีแกมม่า (Gamma Ray) รังสีแกมมาเป็นคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้ าที่มีพลังงานสูง เกิดจากการที่นิวเคลียส
ของธาตุกัมมันตภาพรังสีแตกตัวให้อิออน มีหน่วยวัดความเข้มหรือความแรงของรังสีเป็น คูรี (Curie : Ci) ระยะเวลาที่ธาตุ
กัมมันตภาพรังสีมีความเข้มลดลงหรือสลายตัวไปครึ่งหนึ่ง เรียกว่า ค่าครึ่งชีวิต (Half-life) เช่น Cobalt 60 มี Half-life 5.3 ปี
Iridium 192 มี Half-life 74 วัน เป็นต้น ดังนั้นจะต้องระบุ วัน เดือน ปี ของความแรงรังสีไว้ที่ภาชนะบรรจุต้นกาเนิดรังสีจึงจะ
สามารถหาความแรงของรังสีที่หลงเหลืออยู่ได้
รังสีแกมม่า (Gamma Ray) เกิดจากการปล่อยรังสีของสารกัมมันตรังสี (Radioactive Material) ที่ใช้อยู่ในปัจจุบันเป็น
สารที่สร้างขึ้นมา
1.6.4. เครื่องมือและอุปกรณ์ที่ใช้ในการตรวจสอบ
1. เครื่องถ่ายภาพรังสีแกมมา (Gamma Ray) ประกอบด้วยส่วนสาคัญ 2 ส่วน คือ
1) ห้องเก็บธาตุกัมมันตภาพรังสี
2) อุปกรณ์เคลื่อนธาตุกัมมันตภาพรังสี
รูปที่ 1.6-3 แสดงเครื่องถ่ายภาพรังสีแกมมา (Gamma Ray)
ห้องผนังบุตะกั่ว
สารกัมมันตภาพรังสี
ข้อต่อควบคุมสลิง

4. รูปที่ 1.6-4 แสดงเครื่องถ่ายภาพรังสีเอกซ์ (X–Ray)
ตารางที่ 1.6-1 เปรียบเทียบคุณลักษณะของเครื่องกาเนิดรังสีเอกซ์ (X–Ray) และรังสีแกมมา
(Gamma Ray)
เครื่องกาเนิดรังสีเอกซ์ (X–Ray) เครื่องกาเนิดรังสีแกมมา (Gamma Ray)
1. เครื่องมีขนาดใหญ่ มีทั้งชนิดเคลื่อนย้ายและอยู่กับ
ที่
2. ราคาแพงทั้งตัวเครื่องและค่าบารุงรักษา
3. สามารถปรับพลังงานรังสีได้ตามต้องการ
4. มีสวิทช์ปิด – เปิด
5. ใช้เวลาฉายรังสีน้อย
6. ต้องใช้กระแสไฟฟ้าและต้องมีน้าระบาย
ความร้อน
1. เครื่องมีขนาดเล็กและเคลื่อนย้ายสะดวก
2. ไม่ต้องใช้กระแสไฟฟ้าและไม่ต้องการ
การระบายความร้อน
3. เครื่องมีราคาถูกกว่า
4. ใช้เวลาฉายรังสียาวนานกว่า
5. ไม่สามารถปรับระดับพลังงานรังสีได้
6. ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มมีความคมชัดน้อยกว่า
2. ฟิล์มถ่ายภาพรังสี
1) การแบ่งประเภทฟิล์มถ่ายภาพรังสี แบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม คือ
Screen Type Direct Type Special Type
ใช้งานกับฉากเรืองแสงเป็น
ฟิล์มรังสีที่ใช้ในทางการแพทย์
ใช้งานกับฉากเพิ่มความเข้มทา
จากโลหะเช่นฉากตะกั่ว ที่ใช้
ถ่ายภาพรังสีอุตสาหกรรม
ผลิตขึ้นใช้กับงานเฉพาะทาง
เช่น ฟิล์มเคลือบสารไวแสง
หน้าเดียวที่ให้ความคมชัด
พิเศษ

5. ฟิล์มถ่ายภาพรังสีอุตสาหกรรม (Direct Type) เป็นฟิล์มที่ใช้ถ่ายภาพรังสีอุตสาหกรรม (Direct Type) สามารถแบ่ง
ออกตามลักษณะการใช้งานได้ 5 กลุ่ม คือ
กลุ่มที่ 1 ฟิล์มที่มีความไวแสงต่า เกรนหรือเนื้อของฟิล์ม (Film Graininess) จะมีความละเอียด สามารถใช้งานกับฉาก
เพิ่มความเข้มทาจากโลหะหรือไม่ใช้ก็ได้ เป็นฟิล์มที่มีความคมชัดสูงสุด ฟิล์มกลุ่มนี้แบ่งออกเป็น 2 กลุ่มย่อย คือ
1) กลุ่ม 1(a) เป็ นฟิ ล์มที่มีความไวแสงต่ามาก มีความคมชัดสูงสุดเมื่อใช้กับรังสีเอกซ์
(X–Ray) ตัวอย่างเช่นฟิล์ม Kodak R และ Agfa D2 เป็นต้น
2) กลุ่ม 1(b) เป็นฟิล์มที่มีความไวแสงสูงกว่าและมีความคมชัดกลุ่มใกล้เคียงกลุ่ม 1(a)
กลุ่มที่ 2 ฟิล์มที่ออกแบบงานกับฉากเพิ่มความเข้มทาจากโลหะหรือไม่ใช้ก็ได้ เป็นกลุ่มฟิล์มที่มีความไวแสงสูง เกรน
หรือเนื้อของฟิล์ม (Film Graininess) จะมีความหยาบมากกว่า ฟิล์มกลุ่มนี้แบ่งออกเป็น 2 กลุ่มย่อย คือ
1) กลุ่ม 2(a) เป็นฟิล์มที่มีความไวแสงปานกลาง มีเกรนหรือเนื้อฟิล์มหยาบ ตัวอย่างเช่น ฟิล์ม Kodak M และ Agfa
D4 เป็นต้น
2) กลุ่ม 2(b) เป็นฟิล์มที่มีความไวแสงสูงสุดในกลุ่มนี้ ตัวอย่างเช่น ฟิล์ม Agfa D10 เป็นต้น
กลุ่มที่ 3 ฟิล์มที่ออกแบบงานกับฉากเพิ่มความเข้มชนิดพิเศษ Salt Intensifying Screen ไม่ค่อยได้ใช้ในงาน
อุตสาหกรรม
กลุ่มที่ 4 ฟิ ล์มที่ไม่ได้ออกแบบมาเฉพาะเจาะจงกับงานถ่ายภาพรังสี ตัวอย่างเช่น ฟิ ล์ม
Agfa D2
กลุ่มที่ 5 ฟิล์มที่ออกแบบงานกับฉากเพิ่มความเข้มชนิดพิเศษ เช่น Fluorometallic Screen ตัวอย่างเช่น ฟิล์ม Agfa
D7FM เป็นต้น
รูปที่ 1.6-5 แสดงเปรียบเทียบความแตกต่างภาพหน้าตัดของฟิล์ม

6. 2. ส่วนประกอบที่สาคัญของฟิล์ม
ฟิล์มถ่ายภาพรังสีอาจบรรจุอยู่ในซองสาเร็จรูป หรือเป็นฟิล์มที่ผู้ใช้ต้องบรรจุฟิล์มลงในซองสีดาในห้องมืดที่มีแสง
สว่างไม่เกิน 5 แรงเทียน เพื่อป้ องกันแสงทาปฏิกิริยากับฟิล์ม ส่วนประกอบที่สาคัญของฟิล์มถ่ายภาพรังสี ที่สาคัญมีดังนี้
รูปที่ 1.6-6 แสดงส่วนประกอบของฟิล์ม
หมายเหตุ หมายเลข 1 ชั้นเนื้อฟิล์ม ผลิตจากวัสดุเซลลูโลส หรือ โพลีเอสเตอร์
หมายเลข 2 ชั้นกาวยึดติดระหว่างชั้นเนื้อฟิล์มกับชิ้นอิมัลชั่น
หมายเลข 3 ชั้นอิมัลชั่นเป็นชั้นผิวนอกของฟิล์มที่เคลือบด้วยสารไวแสง (Radiation
Sensitive) ผลึกซิลเวอร์ฮาไลด์ (Silver Halide)
หมายเลข 4 ชั้นนอกเป็นสารเคลือบแข็งป้ องกันชั้นอิมัลชั่น
1. การแบ่งประเภทฟิล์มตามมาตรฐานต่างๆ ที่นิยมใช้ในประเทศไทย
1) การแบ่งฟิล์มตามมาตรฐาน ASME (SE94)
ตารางที่ 1.6-2 ฟิล์มถ่ายภาพรังสีตามมาตรฐาน ASME (SE94)
ฟิล์ม ความไวแสง คอนทราส เกรนนิเนส
1 ต่า สูงมาก ละเอียดมาก
2 ปานกลาง สูง ละเอียด
3 สูง ปานกลาง หยาบ
4 (1) สูงมาก
ปานกลาง (4)
สูงมาก (2)
ปานกลาง (4)
(3)
ปานกลาง (4)
หมายเหตุ (1) โดยปกติใช้กับฉากเรืองแสง (2) เมื่อใช้กับฉากเรืองแสง (3) Graininess เป็นคุณลักษณะเฉพาะของฉากเรือง
แสง (4) เมื่อใช้ร่วมกับฉากตะกั่วหรือไม่ใช้ก็ได้
ที่มา : ASME (SE94)

7. 2) การแบ่งฟิล์มตามมาตรฐาน DIN
ตารางที่ 1.6-3 ฟิล์มถ่ายภาพรังสีตามมาตรฐาน DIN
ฟิล์ม คุณลักษณะ
G 1 เนื้อละเอียดมาก
G 2 เนื้อละเอียด
G 3 เนื้อละเอียดปานกลาง
ที่มา : DIN 5411
1. การล้างฟิล์ม แบ่งออกได้ 2 อย่าง คือ
(1) การล้างด้วยมือ
(2) การล้างด้วยเครื่องอัตโนมัติ
2. ตู้ไฟดูฟิล์ม (Film Viewer)
การดูภาพถ่ายรังสี เพื่อแปลผล ต้องนาฟิ ล์มที่ผ่านกระบวนการล้างฟิ ล์มแล้ว ไปส่ องดูกับ
ตู้ไฟดูฟิล์ม (Film Viewer) ที่สามารถปรับแสงสว่างได้ที่ตู้ไฟดูฟิล์มต้องมีพัดลมระบายความร้อน เพื่อป้ องกันฟิล์มร้อน
รูปที่ 1.6-7 แสดงตู้ไฟดูฟิล์มภาพถ่ายรังสี
ตารางที่ 1.6-4 ความสว่างตู้ไฟดูฟิล์มที่มีความเข้มต่างๆ
ความเข้ม ความสว่าง หน่วย cd/m2
1.0 300 - 1900
1.8 1900 - 6300
2.0 3000 – 10,000
3.0 30,000 – 100,000
1. อุปกรณ์วัดรังสี
(1) Pocket Dosimeter ที่นิยมใช้เป็ นชนิดเป็ นปากกาเสียบกระเป๋ า ก่อนใช้ต้องชาร์จ
แบตเตอรี่ ใช้วัดรวบรวมปริมาณรังสีที่ผ่านเข้ามาในแต่ละครั้ง มีหน่วยวัดปริมาณรังสีเป็นMilliroentgen (MR) หรือ ไมโครซิ
เวอร์ทต่อชั่วโมง (Sv/hr) โดยที่ Sv ย่อมาจาก Sievert แต่ไม่สามารถบันทึกผลได้ถาวร

8. รูปที่ 1.6-8 แสดง Pocket Dosimeter
(2) ฟิล์มแบดจ์ (Film Badges)
เป็นแผ่นฟิล์มเล็กๆ ขนาด 3  4 เซนติเมตร บรรจุอยู่ในซองฟิล์มซึ่งใส่ไว้ในกลักฟิล์มทาจากพลาสติก โดยที่กลัก
ฟิล์มจะมีช่องให้รังสีที่มีอานาจทะลุละลวงต่าผ่านเข้าไปได้ ใช้บันทึกปริมาณรังสีติดต่อกันได้เป็นเวลานาน พกพาโดยการติด
ไว้ที่กระเป๋ าเสื้อ จนถึงระยะเวลาที่กาหนดจึงนาฟิล์มไปล้างแล้วทาการเปรียบเทียบค่าความเข้มของฟิล์ม จะทราบปริมาณรังสี
ที่ร่างกายได้รับมาแล้วมีความแม่นยาในการวัดสูงสามารถบันทึกผลได้ถาวร
รูปที่ 1.6-9 แสดงฟิล์มแบดจ์ (Film Badges)
(3) Survey Meter ใช้วัดอัตรารังสีเป็นปริมาณรังสีที่เกิดจากการแผ่รังสีต่อเวลา มีหน่วยวัดเป็น มิลลิเรินท์เกนต่อ
ชั่วโมง (mR/hr) หรือ เรินท์เกนต่อชั่วโมง (R/hr) ทาให้รู้ว่าบริเวณใดมีรังสีอยู่หรือไม่ สามารถอ่านผลได้ทันทีและมีลาโพง
เล็กๆ แสดงผลเป็นเสียงตามอัตราที่ได้รับรังสี
รูปที่ 1.6-10 แสดงเครื่องสารวจรังสี (Survey Meter)

9. 1.6.5. จุดบกพร่องที่เกิดจากการล้างฟิล์ม (Artificial Defects)
ความบกพร่องที่เกิดในแต่ละขั้นตอนของการล้างฟิล์มอาจทาให้การแปลผลผิดพลาด ความบกพร่องอาจเกิดขึ้นก่อน
เข้าสู่ขั้นตอนการล้างฟิล์มหรือเกิดขึ้นในระหว่างขั้นตอนต่างๆ ของการล้างฟิล์ม
ตารางที่ 1.6-5 จุดบกพร่องที่เกิดจากการล้างฟิล์ม (Artificial Defects)
ความบกพร่อง สาเหตุ
รอยขีดข่วน การเคลื่อนย้ายไม่ระวัง หรือฝุ่นภายในซองฟิล์ม
รอยฟิล์มหัก การม้วน การดัดฟิล์ม การบรรจุฟิล์มใส่ซองไม่ระวัง
รอยกด น้าหนักกดจากชิ้นงาน วัตถุตกบนฟิล์ม
รอยไฟฟ้าสถิต อากาศแห้งและอากาศเย็น
รอยนิ้วมือ มือสกปรกจับฟิล์ม
รอยดาตามขอบฟิล์ม แสงเข้าซองบรรจุฟิล์ม
รอยจากฉากตะกั่ว รอยขีดข่วน ความชื้น เศษกระดาษในฉากตะกั่ว
ภาพมัว (Fogging) ฟิล์มสัมผัสแสงก่อนบรรจุซอง ฟิล์มหมดอายุ หรือเก็บรักษาฟิล์มในที่ๆมีอุณหภูมิสูง
รอยฝุ่น สารเคมีล้างฟิล์มสกปรก ฝุ่นจับฟิล์มเปียก
ฟิล์มติดกัน แขวนฟิล์มในตู้อบชิดกัน หรือฟิล์มแตะกันในน้ายาเคมี
สารเคลือบฟิล์มหลุด ล้างน้านานเกินไปหรืออุณหภูมิสูงเกินไป
ที่มา : นิธิ บูรณจันทร์ หน้า 150
1.6.6. ขั้นตอนและเทคนิคการถ่ายภาพรังสี
ก่อนการถ่ายภาพรังสีต้องพิจารณาข้อมูลสาคัญที่เกี่ยวข้องดังนี้ คือ
1) บริเวณที่ต้องการถ่ายภาพ ความไวในการตรวจสอบ ข้อกาหนดเฉพาะ และมาตรฐานที่ใช้ในการตรวจสอบ
2) ข้อมูลชิ้นงาน เช่น ชนิดวัสดุงาน ข้อมูลการเชื่อม การปรับปรุงด้วยกรรมวิธีทาง ความร้อน การผ่านการใช้งาน
3) เลือกเทคนิคการถ่ายภาพรังสี ทิศทางการฉายรังสี ตาแหน่งการวางฟิล์ม ขนาดและจานวนฟิล์มที่จะใช้
4) เตรียมอุปกรณ์ช่วยในการถ่ายภาพเช่น ตัวอักษรตะกั่ว การติดตัววัดคุณภาพ IQI เทปกาวช่วยในการวางฟิล์ม
5) พิจารณาการเลือกใช้ระดับพลังงานรังสี การตั้งค่าเอกซ์โพเชอร์ คานวณหาระยะเวลาในการถ่ายภาพรังสี และ
คานวณหาความคมชัดของภาพถ่ายรังสี
6) จัดเตรียมอุปกรณ์ความปลอดภัยของผู้ปฏิบัติงานและบุคคลที่เกี่ยวข้อง

10. ขั้นตอนการถ่ายภาพรังสี สามารถสรุปเป็นขั้นตอนได้ดังนี้
เลือกชนิดของต้นกาเนิดรังสีต้องมีขนาดเล็กที่สุด ถ้าทาได้
ทิศทางรังสีควรตั้งฉากกับฟิล์ม

เลือกฟิล์ม

โหลดฟิล์มในห้องมืด

วัดความหนาชิ้นงาน เพื่อคานวณหาปริมาณรังสีที่เหมาะสม
จาก Exposure Chart

คานวณระยะหวังผลของลาคลื่นรังสีและวางตัววัดคุณ
ภาพรังสี (IQI) ไว้บนผิวงานในระยะหวังผล

ติดฟิล์มไว้ด้านล่างชิ้นงานให้มีระยะแนบชิดกับงานให้มาก
ที่สุด ชิ้นงานควรวางขนานกับฟิล์ม

คานวณหาความคมชัดของภาพถ่ายรังสี เพื่อกาหนด
ระยะห่างระหว่างต้นกาเนิดรังสีกับฟิล์ม (SFD) ระยะ SFD
ต้องมีระยะห่างมากที่สุดเท่าที่ทาได้

ถ่ายภาพรังสี โดยเลือกใช้เทคนิคการถ่ายภาพรังสีให้
เหมาะสมกับชิ้นงาน

นาซองฟิล์มสีดาที่บรรจุฟิล์มที่ถูกถ่ายภาพรังสีแล้ว ไปเข้าสู่
กระบวนการล้างฟิล์มในห้องมืด

อ่านฟิล์มและแปลผลการตรวจสอบ ตามมาตรฐานที่กาหนด

รายงานผลการตรวจสอบ
รูปที่ 1.6-11 แสดงสรุปขั้นตอนในการถ่ายภาพรังสี
1.6.7.การอ่านฟิล์ม แปลผลการตรวจสอบ
1) หลักการทั่วไปอ่านฟิล์ม การอ่านฟิล์มจะต้องส่องดูกับ ตู้ไฟดูฟิล์ม (Film Viewer) ที่สามารถปรับแสงสว่าง
ได้ตามมาตรฐานที่ผู้ตรวจสอบใช้ กาหนดไว้การตรวจสอบภาพถ่ายรังสีที่มีคุณภาพสูง ผู้ตรวจสอบรังสีต้องความชานาญใน
การอ่านแปลผลภาพถ่ายรังสี ซึ่งมีองค์ประกอบในการพิจารณา 3 ขั้นตอน คือ
1.การค้นหา (Detection)

11. 2.การอ่านและแปลผล (Interpretation)
3.การประเมินผล (Evaluation)
ในขั้นตอนเหล่านี้ผู้ตรวจสอบจะต้องมีสายตาที่เฉียบคม (Visual Acuity) ซึ่งหมายถึงความสามารถแยกแยะรูปร่าง
ต่างๆ ที่ปรากฏบนภาพถ่ายรังสีได้
จุดบกพร่อง (Discontinuities) ในงานเชื่อมอาจเกิดขึ้นได้ 3 บริเวณ คือ บริเวณเนื้อโลหะงาน (Base Metal) เนื้อเชื่อม
(Weld Metal) และ บริเวณผลกระทบร้อน (Heat Affects Zone : HAZ) การประเมินผลว่าผลการตรวจสอบจะผ่านการประเมิน
(Accept) หรือไม่ผ่านการประเมิน (Non-pass or Reject) จะตัดสินขนาดจุดบกพร่อง ตามมาตรฐานที่ใช้ในการประเมิน เช่น
ASME Section VIII ในงานเชื่อมหม้อน้าและถังความดัน AWS D1.1 ในงานเชื่อมโครงสร้างเหล็ก API 1104 ในงานเชื่อมท่อ
แก๊ส ท่อน้ามัน เป็นต้น
ในการพิจารณาแยกแยะจุดบกพร่องนอกจากผู้ตรวจสอบจะต้องมีความรู้เรื่องจุดบกพร่องอย่างดีแล้ว จาเป็นต้อง
ทราบ ข้อมูลเกี่ยวกับ วัสดุเชื่อม วัสดุงาน และกระบวนการเชื่อม ที่ใช้เชื่อมงานเพื่อที่จะเสริมการแปลผลให้ถูกต้องยิ่งขึ้น
หลักการในการอ่านฟิล์ม บริเวณใด ที่มีความหนาแน่นน้อย เช่น เกิดเป็นช่องว่างเช่นฟองอากาศ รอยร้าวจะปรากฏเป็นสีมืด
เข้มดาบนฟิล์ม ถ้าเป็นจุดบกพร่องที่เชื่อมไม่เต็ม หรือเกิดการกัดขอบ ไม่หลอมเหลวลึก บริเวณนั้นๆจะปรากฏเป็นสีมืดเข้มดา
จางกว่า บนฟิล์ม ถ้าเป็นจุดบกพร่องสารฝังในที่ไม่ใช่โลหะ จะปรากฏเป็นสีมืดเข้มดาจางกว่าเช่นกัน แต่ถ้าเป็นสารฝังในที่
เป็นโลหะที่มีความหนาแน่นกว่าโลหะงานเช่น ทังสเตนฝังในเนื้อเชื่อม จะปรากฏจะปรากฏเป็นจุดสีขาวสว่างเป็นต้น
2) การอ่านและแปลผลฟิล์มภาพถ่ายรังสีในงานเชื่อม (Radiograph Interpretation – Welds)
1. การไม่หลอมเหลวรวมตัวกันระหว่างลวดเชื่อมเติมและเนื้อโลหะงานเดิม (Cold Lap or Interpass Cold Lap) เป็น
ลักษณะของการที่โลหะเชื่อมไม่หลอมเหลวรวมตัวกับโลหะงาน (Cold Lap) หรือ ไม่หลอมรวมกับเนื้อเชื่อมระหว่างชั้นเชื่อม
ซ้อนแนว (Interpass Cold Lap) สาเหตุเนื่องจากความร้อนจากการอาร์คไม่พอและบ่อหลอมเหลวไหลไปหาเนื้องานแต่ไม่
เชื่อมยึดติดกัน ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสีเป็นสีมืดเข้มดาเป็นแนวยาว
รูปที่ 1.6-12 แสดงจุดบกพร่องการไม่หลอมเหลวรวมตัวกันระหว่างลวดเชื่อมเติมและ
เนื้อโลหะงานเดิม
ที่มา : Qualitech co., Ltd
2. ฟองอากาศ (Porosity)
2.1 ฟองอากาศทั่วไป (Porosity) เป็นลักษณะฟองแก๊สที่หนีออกไม่ทันจึงฝังอยู่ในเนื้อเชื่อมที่แข็งตัว แก๊สที่ปรากฏ
อยู่บนภาพถ่ายรังสีมีรูปร่างต่างกันส่วนใหญ่จะเป็นลักษณะสีดา มนกลม เป็นจุดเดี่ยว จุดที่อยู่เป็นกลุ่ม จุดเรียงเป็นแถว หรือ
เป็นโพรงแนวยาว เรียกว่า ตัวหนอน (Wormhole) ฟองอากาศชนิดต่างๆจึงเป็นช่องว่างที่มีความหนาแน่นน้อยรังสีจึงทะลุผ่าน
ไปทาปฏิกิริยากับฟิล์มได้มากเมื่อผ่านกระบวนการล้างฟิล์ม จึงปรากฏเป็นจุดหรือแนวสีมืดดาเข้ม (Dark-round)

12. รูปที่ 1.6-13 แสดงจุดบกพร่องฟองอากาศแบบกระจัดกระจายในเนื้อเชื่อม
ที่มา : Qualitech co., Ltd
2.2 กลุ่มฟองอากาศ (Cluster Porosity) เกิดจากฟลักซ์หุ้มลวดเชื่อมมีความชื้น (Moisture) เมื่อได้รับความร้อน
ในขณะเชื่อมจะกลายเป็นแก๊สและระเหยออกไม่หมดฝังอยู่ในเนื้อเชื่อม ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสีจะเป็นจุดดาเล็กๆ
จานวนมากอยู่ใกล้ๆ กัน
รูปที่ 1.6-14 แสดงจุดบกพร่องฟองอากาศเกิดเป็นกลุ่มในเนื้อเชื่อม
ที่มา : Qualitech co., Ltd
3. สารฝังในเนื้อเชื่อม (Slag Inclusion) มีลักษณะเป็นวัสดุแข็งที่ไม่ใช่เหล็กฝังอยู่ในเนื้อเชื่อม หรือระหว่างเนื้อเชื่อม
กับโลหะงาน มีความหนาแน่นมากกว่าฟองอากาศที่เป็นช่องว่าง ภาพที่ปรากฏบนภาพถ่ายรังสีจึงมีสีจางกว่าฟองอากาศ เป็น
จุดหรือแนวยาวสีมืดเข้มดาจางกว่าโพรงอากาศ และมีลักษณะเป็นรอยหยัก รูปร่างไม่สมมาตรกัน
รูปที่ 1.6-15 แสดงจุดบกพร่องสารฝังในเนื้อเชื่อม
ที่มา : Qualitech co., Ltd

13. 4. การหลอมเหลวลึกด้านล่างของแนวเชื่อมไม่สมบูรณ์ (Incomplete Penetration or Lack of Penetration : LOP)
มีลักษณะเป็นแนวหลอมเหลวลึกด้านล่างของรอยต่อเชื่อมที่ไม่สมบูรณ์ต่อเนื่อง เป็นจุดเริ่มต้นและจุดสิ้นสุดของแนว
หลอมเหลวลึกที่ไม่สมบูรณ์ เป็นจุดที่ทาให้เกิดความเค้นสูงอาจเป็นสาเหตุให้ขยายเป็นการแตกร้าวต่อไปได้ ภาพที่ปรากฏบน
ฟิล์มภาพถ่ายรังสีจะมีลักษณะเป็นร่องสีมืดดาเข้มเป็นแนวยาวอยู่กลางแนวเชื่อม
รูปที่ 1.6-16 แสดงจุดบกพร่องการหลอมเหลวลึกด้านล่างของแนวเชื่อมไม่สมบูรณ์
ที่มา : Qualitech co,Ltd
5. การหลอมเหลวด้านข้างของเนื้อเชื่อมไม่สมบูรณ์ (Incomplete Fusion) เกิดจากโลหะจากลวดเชื่อมเติมไม่
หลอมเหลวรวมเป็นเนื้อเดียวกันกับโลหะงาน ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสีจะมีลักษณะแนวเส้นคู่ สีมืดดาเข้ม (Dark-
line) มีทิศทางตามความยาวแนวเชื่อม
รูปที่ 1.6-17 แสดงจุดบกพร่องการหลอมเหลวด้านข้างของเนื้อเชื่อมไม่สมบูรณ์
ที่มา : Qualitech co,Ltd
6. การเว้าหรือการยุบของแนวหลอมเหลวลึกด้านล่างแนวเชื่อม (Internal Concavity or
Suck Back) เป็นสภาวะที่เนื้อเชื่อมเกิดการหดตัว ตลอดแนวหลอมเหลวลึกด้านล่าง ขณะแนวเชื่อมเย็นตัวลงมาจากอุณหภูมิ
หลอมเหลว ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสีจะมีลักษณะคล้ายกับ Lack of Penetration แต่ Suck Back จะไม่สม่าเสมอและ
มีแนวร่องสีมืดดาเข้ม (Dark-line) ที่กว้างกว่า

14. รูปที่ 1.6-18 แสดงจุดบกพร่องการเว้าหรือการยุบของแนวหลอมเหลวลึกด้านล่างแนวเชื่อม
ที่มา : Qualitech co,Ltd
7. การกัดขอบของแนวหลอมเหลวลึกด้านล่างแนวเชื่อม (Internal or Root Undercut) เป็นสภาวะที่เกิดการกัดขอบที่
เนื้อโลหะงานตามขอบด้านข้างของแนวหลอมเหลวลึก (Root Penetration) ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสีจะมีลักษณะ
เป็นแนวที่ไม่เรียบเป็นเส้นตรงสีมืดดาเข้ม (Dark-line) กลางแนวเชื่อม
รูปที่ 1.6-19 แสดงจุดบกพร่องการกัดขอบของแนวหลอมเหลวลึกด้านล่างแนวเชื่อม
ที่มา : Qualitech co., Ltd
8. การกัดขอบด้านผิวหน้าแนวเชื่อม (External or Crown Undercut) เป็นสภาวะที่เกิดการกัดขอบที่เนื้อโลหะงานตาม
ขอบด้านข้างของผิวหน้าแนวเชื่อม (Crown of the Weld) ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสีจะมีลักษณะ เป็นแนวที่ไม่เรียบ
เป็นเส้นตรง สีมืดดาเข้ม (Dark-line) ตามขอบแนวเชื่อม
รูปที่ 1.6-20 แสดงจุดบกพร่องการกัดขอบด้านผิวหน้าแนวเชื่อม
ที่มา : Qualitech co., Ltd

15. 9. การเยื้องศูนย์ของไม่ได้ระนาบของแนวเชื่อม (Offset or Mismatch) เกิดจากการเชื่อมประกอบรอยต่อชิ้นงาน
ไม่ได้แนวระนาบเดียวกัน ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสีจะมีลักษณะเป็นแนวเส้นตรงเรียบเนื่องจากเป็นการหลอมเหลว
ตามขอบด้านล่างของรอยต่อตลอดแนวสามารถสังเกตเห็นความเข้มที่แตกต่างกันชัดเจน เนื่องจากชิ้นงานสองชิ้นมีความหนา
งานไม่เท่ากัน
รูปที่ 1.6-21 แสดงจุดบกพร่องการเยื้องศูนย์ของไม่ได้ระนาบของแนวเชื่อม
ที่มา : Qualitech co., Ltd
10. ส่วนเสริมความแข็งแรงด้านผิวหน้าของแนวเชื่อมไม่พอเพียง (Inadequate Weld Reinforcement) เป็นลักษณะ
ของความหนาแนวเชื่อมมีความหนาน้อยกว่าโลหะงานเนื่องจากเติมโลหะเชื่อมไม่เต็ม ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสีจะ
สังเกตได้ง่ายเนื่องจากแนวเชื่อมจะมีสีเทามืดเข้ม มากกว่าแนวบริเวณที่อยู่ใกล้กัน
รูปที่ 1.6-22 แสดงจุดบกพร่องส่วนเสริมความแข็งแรงด้านผิวหน้าของแนวเชื่อมไม่พอเพียง
ที่มา : Qualitech co., Ltd
11. ส่วนเสริมความแข็งแรงด้านผิวหน้าของแนวเชื่อมนูนมากเกินไป (Excessive Reinforcement) มีลักษณะเป็นส่วน
ของแนวเชื่อมที่ถูกเติมลวดเชื่อมจนมีขนาดความนูนมากกว่าแบบงานวิศวกรรมหรือเกินกว่ามาตรฐานกาหนด ปกติสามารถ
ตรวจสอบได้เจอด้วยสายตา เนื่องจากความหนามากกว่าส่วนอื่นๆ จึงดูดกลืนรังสีได้มาก ดังนั้นภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่าย
รังสี จึงเป็นแถบสีขาวสว่างมากกว่าส่วนอื่น

16. รูปที่ 1.6-23 แสดงจุดบกพร่องส่วนเสริมความแข็งแรงด้านผิวหน้าของแนวเชื่อมนูนมากเกินไป
ที่มา : Qualitech co., Ltd
12. รอยร้าวตัดขวางและตามยาวของแนวเชื่อม (Transverse and Longitudinal Cracks) เป็นรอยแตกร้าวที่อาจเกิดขึ้น
ที่วัสดุงานบริเวณผลกระทบร้อนจากการเชื่อม (Heat Affected Zone: HAZ) หรือบริเวณเนื้อเชื่อม (Weld Metal) รอยร้าวที่
สามารถค้นพบโดยวิธีถ่ายภาพรังสีต้องเป็นรอยแตกร้าวที่มีทิศทางขนานกับลาคลื่นรังสี ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสี
โดยมากจะปรากฏเป็นเส้นเล็กๆ สีดาลักษณะเส้นเป็นรอยหยัก ไม่เรียบ บางครั้งรอยร้าวจะเกิดขึ้นที่ปลายของสารฝังในหรือ
ฟองอากาศ
รูปที่ 1.6-24 แสดงจุดบกพร่องรอยร้าวตัดขวางและตามยาวของแนวเชื่อม
ที่มา : Qualitech co., Ltd
13. จุดบกพร่องในกระบวนการเชื่อมแก๊สทังสเตนอาร์ค (Discontinuities in Gas Tungsten Arc Welds : GTAW)
กระบวนการเชื่อม GTAW นิยมใช้เชื่อมอลูมินัมและเหล็กกล้าสเตนเลส รวมทั้งเหล็กกล้าคาร์บอนและเหล็กกล้าผสมทั่วไป
ก่อนถ่ายภาพรังสีต้องทาความสะอาดแนวเชื่อมจะทาให้การอ่านผลง่ายขึ้น จุดบกพร่องที่เกิดมากที่สุดในกระบวนการเชื่อม
GTAW คือ
13.1 ทังสเตนฝังในเนื้อเชื่อม (Tungsten Inclusion) เกิดจากปลายแท่งทังสเตนอิเล็กโทรดไปสัมผัสกับบ่อ
หลอมเหลวหรือปลายลวดเชื่อมขณะอาร์ค ทาให้ละลายหลุดไปรวมตัวอยู่ในเนื้อเชื่อม เนื่องจากทังสเตนมีความหนาแน่น
มากกว่าอลูมินัมและเหล็กกล้าฯ ดังนั้นจึงสามารถดูดกลืนรังสีได้มากกว่า ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสี จึงเป็นจุดสีขาว
สว่างจ้า

17. รูปที่ 1.6-25 แสดงจุดบกพร่องทังสเตนฝังในเนื้อเชื่อม
ที่มา : Qualitech co., Ltd
13.2 ออกไซด์ฝังในเนื้อเชื่อม (Oxides Inclusion) เกิดจากคราบสกปรกหลอมเหลวรวมตัว ทาให้ฝังอยู่ที่ผิวหน้า
หรือในเนื้อเชื่อม บริเวณที่เกิดออกไซด์จะมีความหนาแน่นน้อยกว่าเนื้อเชื่อมปกติ ทาให้มีความหนาแน่นน้อยกว่า รังสีจึงทะลุ
ผ่านได้มากกว่า ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสี จึงเป็นจุดสีเทามืดดา มีรูปร่างแตกต่างกันไป
รูปที่ 1.6-26 แสดงจุดบกพร่องออกไซด์ฝังในแนวเชื่อม
ที่มา : Qualitech co., Ltd
14. จุดบกพร่องในกระบวนการเชื่อมแก๊สเมทัลอาร์ค (Discontinuities in Gas Metal Arc Welds: GMAW)
จุดบกพร่องที่เกิดมากที่สุดในกระบวนการเชื่อม GMAW คือ
14.1 ปลายลวดเชื่อมอิเล็กโทรดขาดฝังใน (Whiskers) เกิดจากปลายลวดเชื่อมอิเล็กโทรด (Wire Electrode) สั้นๆ
ขาดหลอมรวมอยู่ในเนื้อเชื่อม ปลายลวดเชื่อมอิเล็กโทรดที่ขาดมีความหนาแน่นมากกว่าเนื้อเชื่อมทั่วไป ภาพที่ปรากฏบน
ฟิล์มภาพถ่ายรังสี จึงมีลักษณะเป็นเส้นเล็กสั้นๆ สีสว่างกว่าบริเวณโดยรอบ
14.2 แนวเชื่อมเป็นทะลุย้อยเป็นจุด (Burn Through) เกิดจากการใช้ความร้อนในการเชื่อมสูงทาให้มีการ
หลอมเหลวลึกมากเกินไป จนเกิดการทะลุเป็นก้อนลักษณะคล้ายกับน้าแข็งย้อย (Icicles) ขึ้นที่ด้านหลังของแนวเชื่อม มีความ
หนาแน่นน้อยกว่าบริเวณอื่นๆ ของแนวเชื่อม ภาพที่ปรากฏบนฟิล์มภาพถ่ายรังสี จึงปรากฏเป็นจุดดา

18. รูปที่ 1.6-27 แสดงจุดบกพร่องแนวเชื่อมเป็นรอยยุบ
ที่มา : Qualitech co., Ltd
1.6.8.ความปลอดภัยในการถ่ายภาพรังสี
1) การกาหนดบริเวณรังสี การปฏิบัติงานถ่ายภาพรังสีในสถานที่ ต้องทาในห้องมิดชิดและมีความหนาวัสดุผนังห้อง
สามารถกั้นรังสีให้อยู่ในระดับที่ไม่เกิน 2.5 มิลลิเร็มต่อชั่วโมง (mR/hr) ผนังห้องอาจทาจากคอนกรีต หรือคอนกรีตบุด้วย
ตะกั่ว ประตูต้องมีระบบตัดกระแสไฟฟ้าไม่ให้สามารถฉายรังสีได้ถ้าประตูยังเปิดอยู่
กรณีงานสนามต้องจัดการเฝ้ าระวังและจัดให้มีการแสดงสัญลักษณ์ตามมาตรฐานสากลเตือนว่าเป็นเขตรังสีห้ามเข้า
มาในบริเวณฉายรังสี โดยที่ความเข้มของรังสีที่เขตกั้นต้องไม่เกิน 2.5 mR/hr
รูปที่ 1.6-28 แสดงสัญลักษณ์ตามมาตรฐานสากลเตือนว่าเป็นเขตรังสีห้ามเข้า
คาอธิบาย 1. เป็นแผ่นป้ ายสีเหลืองวงกลมแฉกเป็นสีม่วงแดง, สีดา
2. มีขนาดเล็กใหญ่ตามความเหมาะสม
3. ใช้ติดกับภาชนะ หีบห่อ ฯลฯ ที่บรรจุวัสดุกัมมันตรังสี หรือใช้เป็นเครื่องหมายแสดงบริเวณรังสี
4. มีข้อความระบุให้เห็นได้ชัดเจนหรือมีข้อความอื่นที่บ่งบอกรายละเอียดเพิ่มเติม เช่น “อันตราย” “บริเวณรังสี”
“วัสดุกัมมันตรังสี” เป็นต้น
สานักงานพลังงานปรมาณูเพื่อสันติ แห่งประเทศไทยได้กาหนดมาตรการบริเวณรังสีสาหรับใช้ภายในประเทศ
ตามที่นานาประเทศทั่วโลกยึดถือปฏิบัติ ดังนี้
1. บริเวณรังสีสูง (High Radiation Area) ระดับรังสีตั้งแต่ 1 mSv/hr (100 mR/hr) ขึ้นไป
2. บริเวณรังสี (Radiation Area) ระดับรังสีตั้งแต่ 50 Sv/hr (5 mR/hr) ขึ้นไป
3. บริเวณจากัด (Restricted Area) ระดับรังสีตั้งแต่ 20 Sv/hr (2 mR/hr) ขึ้นไป

19. 4. บริเวณไม่จากัด (Unrestricted Area) ระดับรังสีน้อยกว่า 20 Sv/hr (2 mR/hr)
2) ผลกระทบจากรังสีที่มีต่อร่างกาย
- ผลกระทบโดยตรง (รังสี) เซลล์ + รังสี โครงสร้างหรือส่วนประกอบที่เสียหายไปเซลล์อาจซ่อมแซมตัวเองได้ขึ้นอยู่
กับ
1. ชนิดและปริมาณรังสี–เซลล์เสียหายมากซ่อมแซมตัวเองยาก
2. เซลล์(เป้า)ถูกรังสี ถ้าสาคัญต่อการดารงชีวิตของเซลล์ เซลล์อาจอยู่ต่อไปไม่ได้
- ผลกระทบโดยอ้อม (อนุมูลอิสระ) ขั้นตอนอันตรกริยาและปฏิกิริยาเคมี
1. รังสี + น้า (H2O)  H+
+ OH-
(อนุมูลอิสระ)
2. อนุมูลอิสระ + เซลล์  เกิดผลเสียหายต่อเซลล์
อนุมูลอิสระทาลายเซลล์ เซลล์อาจซ่อมตังเองได้ขึ้นกับ
1. ชนิด / ปริมาณรังสีที่ได้รับ (ผลเสียหาย)
2. เป้าที่ถูกรังสี-ถ้าสาคัญต่อการดารงชีวิตของเซลล์ เซลล์อาจอยู่ต่อไปไม่ได้
3. สารประกอบที่เกิดขึ้นใหม่มีอันตรายต่อเซลล์หรือไม่ อาจทาปฏิกิริยาเคมีกับส่วน ประกอบของเซลล์ มีโทษต่อ
การดารงชีวิตอยู่ของเซลล์
รูปที่ 1.6-29 แสดงรังสีทาลายเซลล์ไขกระดูกที่นิ้วมือผู้ปฏิบัติงานรังสี
2. อาการเจ็บป่วยเนื่องจากรังสี (Radiation illness) เป็นผลกระทบทางด้านชีววิทยาหลังจากที่ผู้ป่วยได้รับรังสีไปแล้ว
อาการเจ็บป่วยจะเกิดขึ้นช้าหรือเร็วขึ้นอยู่กับประเภทของผลกระทบทางชีววิทยา ซึ่งมีอยู่ 2 ประเภท คือ

20. 1) Deterministic Effect เป็นผลกระทบที่ร่างกายมนุษย์ได้รับรังสีในปริมาณที่สูงในช่วงเวลาสั้นๆ (Acute Dose)
อาการจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับปริมาณรังสีที่ได้รับและอวัยวะที่เซลล์ถูกทาลายเป็นผลกระทบที่ร่างกายมนุษย์ได้รับรังสีใน
ปริมาณที่สูงในช่วงเวลาสั้นๆ (Acute Dose) อาการจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับปริมาณรังสีที่ได้รับและอวัยวะที่เซลล์ถูกทาลาย
ระบบอวัยวะที่สาคัญของมนุษย์ถูกแบ่งออกเป็น 3 ระบบ คือ
ก. ระบบเลือด (Hematopoietic System) จะเกิดเจ็บป่วยเมื่อระบบเลือดของร่างกายได้รับปริมาณรังสี 1 Sievert (Sv)
ขึ้นไป และถ้าได้รับรังสี 4 ถึง 5 Sievert (Sv) ขึ้นไปจะมีโอกาสเสียชีวิตสูงถึง 50%
ข. ระบบย่อยอาหาร [Gastrointestinal (GI) System] จะเกิดเจ็บป่วยเมื่อระบบย่อยอาหารของร่างกายได้รับปริมาณ
รังสี 2 Sievert (Sv) ขึ้นไป
ค. ระบบทางสมอง [Central Nervous (CN) System] จะเกิดเจ็บป่วยเมื่อระบบสมองของร่างกายได้รับปริมาณรังสี 20
Sv ขึ้นไป ผู้ป่วยมีโอกาสเสียชีวิตแน่นอน
โดยสรุปก็คือ ถ้าร่างกายมนุษย์ทั้งหมด (Whole Body) ได้รับรังสีแบบเฉียบพลัน (Acute Dose) ตั้งแต่ 1 Sv ขึ้นไป จะ
มีอาการเจ็บป่วยเช่น อาการคลื่นไส้ อาเจียน ท้องร่วง อ่อนเพลีย ซูบผอม ระบบ เม็ดเลือดเสียหาย ติดเชื้อโรคได้ง่าย
1. Stochastic Effect เป็นผลกระทบที่ร่างกายมนุษย์ได้รับรังสีไม่ว่าจะมากหรือน้อย มีโอกาสเกิดมะเร็งและเกิดการ
เปลี่ยนแปลงพันธุกรรมถ่ายไปยังลูกหลาน ที่จะมีโอกาสเกิดมะเร็งได้เช่นเดียวกัน
3) การป้ องกันอันตรายจากรังสี
หลักในการป้ องกันอันตรายจากรังสี
1. อาศัยเวลาในการลดปริมาณรังสี
2. อาศัยระยะทางในการลดปริมาณรังสี
3. อาศัยที่กาบังในการลดปริมาณรังสี
รูปที่ 1.6-30 แสดงการป้ องกันอันตรายจากรังสี

21. 1.6.9.ข้อดีและข้อจากัดในการตรวจสอบ
ข้อดี (Advantages) ข้อจากัด (Limitations)
1. ตรวจสอบแม่นยาและบันทึกผลเป็น
หลักฐานได้
2. ตรวจสอบงานได้หลายรูปทรงและ
หลายขนาด
3. มีความไวในการตรวจสอบสูง และ
ให้ความเชื่อมั่นในการตรวจสอบสูงหา
จุดบกพร่องสูง
4. แสดงรูปร่างจุดบกพร่องชัดเจน
5. ได้รับการยอมรับและใช้งานอย่าง
กว้างขวาง
6. เป็นวิธีการตรวจสอบแบบไม่ทาลาย
สภาพ ที่สามารถทราบขนาด
จุดบกพร่อง
1. ต้องติดฟิล์มภาพถ่ายรังสีให้แนบชิดกับผิวงานด้านล่าง
มากที่สุด
2. ระยะห่างระหว่างต้นกาเนิดรังสีถึงแผ่นฟิล์มต้องมากที่
สุดแต่ต้องไม่น้อยกว่า 8 เท่าของความหนาชิ้นงาน
3. ต้นกาเนิดรังสีเอกซ์ (X–Ray) จะถ่ายภาพรังสีเหล็ก
กล้าหนาสุดนิ้วแต่ต้องใช้พลังงานสูงถึง 400,000 โวลท์
ในทางปฏิบัติทาได้ยาก
4. ต้นกาเนิดรังสี Ir-192 สามารถถ่ายภาพรังสีเหล็กกล้า
ได้หนาสุด 2.5 นิ้ว และ Co-60 สามารถถ่ายภาพรังสีได้
หนาถึง 7 นิ้ว
5. ธาตุกัมมันตภาพรังสีมีการสลายตัวคายพลังงานออกมา
ตลอดเวลา มีอายุการใช้งานตามค่าครึ่งชีวิต (Half Life)
ของแต่ละธาตุไม่ว่าจะใช้งานหรือไม่ก็ตาม
6. ผู้ปฏิบัติงานถ่ายภาพรังสี ต้องผ่านการอบรมตาม
หลักสูตรการถ่ายภาพรังสี
7. รังสีมีอันตรายต่อร่างกายสามารถทาลายเซลล์ต่างๆ
ของร่างกาย อาจทาให้บาดเจ็บ สูญเสียอวัยวะ หรือ
เสียชีวิตได้
8. ทิศทางการฉายรังสีต้องขนานกับรอยแตกหรือรอย
แยกจึงจะเห็นจุดบกพร่องชัดเจน