φύλο των μαθητών και αξιολογικές κρίσεις των εκπαιδευτικών 1
1. Φύλο των μαθητών και αξιολογικές κρίσεις των
εκπαιδευτικών
Επηρεάζονται οι αξιολογικές κρίσεις των εκπαιδευτικών από το φύλο των μαθητών
τους; Το συγκεκριμένο ερώτημα έχει απασχολήσει εκτενώς τους ερευνητές της
εκπαίδευσης τις τελευταίες δεκαετίες και έχει κερδίσει το ενδιαφέρον ενός μεγάλου
αριθμού επιστημόνων στον ευρύτερο πανεπιστημιακό χώρο.
Κοινή διαπίστωση αποτελεί το ότι το σχολείο σήμερα, πέρα από την παροχή
ακαδημαϊκών γνώσεων, λειτουργεί παράλληλα ως φορέας κοινωνικοποίησης,
μεταδίδοντας στους μαθητές πληροφορίες για τις κοινωνικές αντιλήψεις, νόρμες
και απόψεις. Μεταξύ των πληροφοριών αυτών περιλαμβάνονται και εκείνες που
αφορούν το ρόλο του φύλου και τις μορφές συμπεριφοράς και τις προσδοκίες του
περιβάλλοντος που συνδέονται με το ρόλο αυτό.
Από πολλούς μελετητές έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η εκπαίδευση των κοριτσιών
στηρίζεται στο σεξισμό και τα στερεότυπα κι αυτό αντανακλάται στο αναλυτικό
πρόγραμμα, στον τρόπο αλληλεπίδρασης των μαθητών μεταξύ τους και με τους
δασκάλους τους, καθώς και στα σχολικά βιβλία. Έτσι, παρόλο που το σχολείο
θεωρητικά και θεσμικά παρέχει ίσες ευκαιρίες στο μαθητικό δυναμικό του,
υποστηρίζεται ότι λειτουργεί ως φορέας αναπαραγωγής των ανισοτήτων μεταξύ
των φύλων, μέσα από ένα πλέγμα μεταβλητών που συνθέτουν την σχολική
πραγματικότητα.
Οι εκπαιδευτικοί, ως βασικοί παράγοντες της εκπαιδευτικής διαδικασίας,
συμβάλλουν ασυνείδητα στην αναπαραγωγή των ανισοτήτων ανάμεσα στα φύλα.
Ως άνθρωποι, βέβαια, που ζουν σε μια κοινωνία όπου οι ανισότητες ανάμεσα στα
φύλα τυπικά και νομικά δεν υφίστανται και ως επαγγελματίες που δεν έχουν
2. ασκηθεί στο να εντοπίζουν τις ανισότητες, όπου αυτές εκδηλώνονται ή υπάρχουν σε
λανθάνουσα μορφή, είναι φυσικό να μην αντιλαμβάνονται την ύπαρξη των
ανισοτήτων, ιδιαίτερα στο σχολικό πλαίσιο, ούτε την προσωπική τους συμβολή
στην αναπαραγωγή των ανισοτήτων αυτών. Ωστόσο η συμβολή τους αυτή
καταδεικνύεται από τη βιβλιογραφία σχετικά με τον παράγοντα φύλο στην
εκπαίδευση.
Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό ότι οι εκπαιδευτικοί με τις μεθόδους διδασκαλίας που
εφαρμόζουν, με τις γενικότερες στάσεις και πρακτικές τους, καθώς και με τις
προσδοκίες που έχουν για τους μαθητές και τις μαθήτριές τους, μπορούν, ως ένα
σημείο, να επηρεάσουν τις επιδόσεις τους, καθώς και οι ίδιοι δε μεταφέρουν απλά
μια πραγματικότητα για τις κοινωνικά κατασκευασμένες ταυτότητες φύλου αλλά
συμβάλλουν στη δόμηση της πραγματικότητας, με την οποία οφείλουν να
συμμορφώνονται τα αγόρια και τα κορίτσια. Συνεπώς, οι εκπαιδευτικοί έχουν σε
μεγάλο βαθμό τη δυνατότητα είτε να προωθήσουν την κοινωνική αλλαγή προς την
κατεύθυνση της ισότητας των φύλων, είτε να συμβάλουν στη στασιμότητα και στην
αναπαραγωγή των ανισοτήτων.
Για το συγκεκριμένο θέμα πραγματοποιήθηκε έρευνα σε καθηγητές και
καθηγήτριες που υπηρετούσαν σε δημόσια Γυμνάσια του Ν. Πιερίας κατά το
σχολικό έτος 2007-2008. Στη συγκεκριμένη έρευνα έγινε προσπάθεια να
διερευνηθούν οι στερεοτυπικές αντιλήψεις των εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευσης για το φύλο των μαθητών τους και ο βαθμός επίδρασης των
αντιλήψεων αυτών στις αξιολογικές τους κρίσεις. Η έρευνα εστιάστηκε στην
καταγραφή των αντιλήψεων των εκπαιδευτικών σχετικά με τους κοινωνικούς
ρόλους των δύο φύλων, τη συμπεριφορά των μαθητών των δύο φύλων στο σχολείο
3. και τη σχέση τους με τους εκπαιδευτικούς, την αξιολόγηση των επιδόσεων και τις
προοπτικές ακαδημαϊκής επιτυχίας των μαθητών και μαθητριών, τη συμβολή της
δομής του εκπαιδευτικού συστήματος στην ανισότητα των φύλων καθώς και στην
ανίχνευση επιμορφωτικών αναγκών των εκπαιδευτικών στη θεματική της ισότητας
των φύλων.
Στην ερευνητική αυτή εργασία επιβεβαιώθηκαν εν μέρει τα ευρήματα ανάλογων
ερευνών του παρελθόντος ως προς την υιοθέτηση αντιλήψεων στερεοτυπικού
χαρακτήρα από τους εκπαιδευτικούς σχετικά με ζητήματα ισότητας των φύλων στην
εκπαίδευση. Ειδικότερα προέκυψε ότι οι εκπαιδευτικοί:
•
Πιστεύουν στην ύπαρξη διακριτών κοινωνικών ρόλων ανάμεσα στα δύο
φύλα και δηλώνουν υπέρ της ισότητας σε θέματα εκπαίδευσης και
εργασίας. Ωστόσο, φαίνεται σε σημαντικό ποσοστό να υιοθετούν ακόμα
το διαχωρισμό των επαγγελμάτων σε «ανδρικά» και «γυναικεία».
Επιπλέον, αποδίδουν θετικότερα χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα
των ανδρών.
Γνωρίσματα προσωπικότητας των ανδρών
νό
τη
τα
Ευ
αι
σθ
ησ
ία
Τρ
υφ
ερ
ότ
ητ
α
Πο
νη
ρι
ά
η
Ικ
α
δύ
να
μ
ή
ιμ
ον
ή
υχ
ικ
Επ
ρο
ς
Θά
ρ
Τό
λμ
η
Σειρά1
Ψ
Απ
οφ
α
σι
στ
ικ
ότ
ητ
α
120
100
80
60
40
20
0
4. Γνωρίσματα προσωπικότητας των γυναικών
120
100
80
60
40
20
0
•
η
Τό
λμ
ρο
ς
Θά
ρ
Επ
Απ
ιμο
οφ
νή
ασ
ιστ
ικό
τη
τα
Ικ
αν
ότ
ητ
α
ηρ
ιά
Πο
ν
Ευ
αι
σθ
ησ
ία
Τρ
υφ
ερ
ότ
ητ
Ψυ
α
χικ
ήδ
ύν
αμ
η
Σειρά1
Αποδίδουν στερεότυπα χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα και
συμπεριφορά των μαθητών τους. Πιστεύουν ότι τα αγόρια είναι
περισσότερο ζωηρά και επιθετικά από τα κορίτσια τα οποία
χαρακτηρίζονται από συναισθηματική ωριμότητα και πειθαρχία. Πάντως,
στα αγόρια αποδίδουν θετικότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα
συμπεριφοράς σε σχέση με τα κορίτσια.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της συμπεριφοράς των
κοριτσιών
Αθωότητα
35
Ειλικρίνεια
42
Ευθύτητα
51
Σειρά1
104
Καχυποψία
Υποκρισία
106
Πονηριά
125
0
20
40
60
80
100
120
140
5. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της συμπεριφοράς των
αγοριών
Υποκρισία
27
Πονηριά
36
Καχυποψία
44
Αθωότητα
Σειρά1
101
Ειλικρίνεια
119
Ευθύτητα
133
0
20
40
60
80
100
120
140
6. Φύλο
50
Άνδρες
Γυναίκες
Συχνότητα
40
30
20
10
0
Διαφωνώ
απόλυτα
Μάλλον
διαφωνώ
Μάλλον
συμφωνώ
Συμφωνώ
απόλυτα
Τα αγόρια είναι πιο ζωηρά και απείθαρχα
Φύλο
50
Άνδρες
Γυναίκες
Συχνότητα
40
30
20
10
0
Διαφωνώ
απόλυτα
Μάλλον
διαφωνώ
Μάλλον
συμφωνώ
Συμφωνώ
απόλυτα
Τα κορίτσια γενικα είναι πιο υπάκουα και πειθαρχημένα
•
Διαφοροποιούν τη συμπεριφορά τους ανάλογα με το φύλο των μαθητών
τους. Στις εκπαιδευτικές πρακτικές τους δεν προβαίνουν σε διακρίσεις
βάσει του φύλου των μαθητών τους. Ωστόσο, θεωρούν ότι τα κορίτσια
είναι περισσότερο συνεργάσιμα.
•
Αναγνωρίζουν την υπεροχή των κοριτσιών στις σχολικές επιδόσεις και τις
προοπτικές ακαδημαϊκής επιτυχίας τους, χωρίς όμως να υιοθετούν
7. διαφορετικά ερμηνευτικά πλαίσια για τις καλές και κακές επιδόσεις των
μαθητών των δύο φύλων. Αν και δεν αποδέχονται τη διάκριση των
μαθημάτων σε «ανδρικά» και «γυναικεία» θεωρούν ότι τα αγόρια τα
καταφέρνουν καλύτερα στα Μαθηματικά και τα κορίτσια στα Γλωσσικά
μαθήματα. Οι αντιλήψεις αυτές, καθώς και οι διαφορετικές προσδοκίες
που έχουν για τους μαθητές και τις μαθήτριές τους, επηρεάζουν τις
αξιολογικές τους κρίσεις.
Φύλο
Άνδρες
70,0%
Γυναίκες
60,0%
Ποσοστό %
50,0%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
Καθόλου
Λίγο
Αρκετά
Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι παρατηρούνται
διαφορές στη σχολικη επίδοση των μαθητών
ανάλογα με το φύλο τους;
9. Φύλο
Άνδρες
100,0%
Γυναίκες
Ποσοστό %
80,0%
60,0%
40,0%
20,0%
0,0%
Αγόρια
Κορίτσια
Εξίσου
Οι μαθητές ποιου φύλου πιστεύετε ότι είναι
περισσότερο δεκτικοί στην εφαρμογή εναλλακτικων
μεθόδων διδασκαλίας;
Πιστεύουν ότι στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα υπάρχουν διακρίσεις
των μαθητών ανάλογα με το φύλο τους, τις οποίες εντοπίζουν κυρίως στον
τρόπο αντιμετώπισης της αρνητικής συμπεριφοράς και στην αξιολόγηση
της επίδοσης των μαθητών διαφορετικού φύλου.
Φύλο
Άνδρες
60,0%
Γυναίκες
50,0%
Ποσοστό %
•
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
Καθόλου
Λίγο
Αρκετά
Πολύ
Πιστεύετε ότι πρέπει να διαφοροποιείτε τη συμπεριφορά σας
απέναντι στους μαθητές σας ανάλογα με το φύλο τους;
10. •
Αναγνωρίζουν το έλλειμμα επιμόρφωσής τους σε θέματα ισότητας των
φύλων
και
δηλώνουν
πρόθυμοι
να
παρακολουθήσουν
σχετικά
επιμορφωτικά προγράμματα.
Φύλο
100,0%
Άνδρες
Γυναίκες
Ποσοστό %
80,0%
60,0%
40,0%
20,0%
0,0%
Ναι
Όχι
Θα συμμετείχατε σε ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης
και ευαισθητοποίησης των εκπαιδευτικών σε θέματα
ισότητας των φύλων;
•
Οι άνδρες και οι εκπαιδευτικοί μεγαλύτερης ηλικίας εμφανίζονται να
υιοθετούν ισχυρότερες στερεοτυπικές αντιλήψεις σε σχέση με τις γυναίκες
και τους εκπαιδευτικούς μικρότερης ηλικίας.
11. Ηλικία
100,0%
25-35 ετών
35-45 ετών
45-55 ετών
Ποσοστό %
80,0%
Άνω των 55 ετών
60,0%
40,0%
20,0%
0,0%
Καθόλου
Λίγο
Αρκετά
Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι παρατηρούνται
διαφορές στη σχολική επίδοση των μαθητών
ανάλογα με το φύλο τους;
Το νέο στοιχείο που προέκυψε από την παραπάνω ερευνητική προσπάθεια είναι ότι
στις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για τους κοινωνικούς ρόλους των δύο φύλων
διαφαίνεται μία τάση απεγκλωβισμού τους από ορισμένα παραδοσιακά
στερεότυπα. Έτσι, στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21 ου αιώνα, οι εικόνες που
δομούν οι εκπαιδευτικοί για την ανδρική και γυναικεία ταυτότητα φαίνεται ότι
ξεφεύγουν από τα κατεστημένα στερεότυπα του παρελθόντος. Η απλουστευτική
εικόνα του πανίσχυρου και κυρίαρχου άνδρα και της αδύναμης και υποταγμένης
γυναίκας είναι πλέον ξεπερασμένη. Θα μπορούσε βάσιμα να υποστηριχτεί ότι ως
προς το φύλο διαμορφώνονται πλέον νέες ανθρωπολογικές νόρμες. Το αγόρι
συγκεντρώνει τα θετικά χαρακτηριστικά της τόλμης, της ειλικρίνειας και της
δύναμης αλλά ταυτόχρονα θεωρείται ανώριμο, απείθαρχο και χωρίς υψηλές
σχολικές επιδόσεις. Από την άλλη, το κορίτσι θεωρείται ευαίσθητο, αδύναμο και
καχύποπτο που όμως τα καταφέρνει καλύτερα στο σχολείο και είναι περισσότερο
συνεργάσιμο με τους εκπαιδευτικούς.
