2. Արեգակնային
համակարգից դուրս
գտնվող մոլորակները
Հայտնագործությունը: Աստղագետները վաղուց հավատում էին, որ գոյություն ունեն
մեր Արեգակնային համակարգից դուրս գտնվող այլ մոլորակներ, սակայն միայն
վերջերս էր, որ ապացույցներ գտնվեցին այս տեսությանը: 1995թ.-ին շվեյցարացի
աստղագետներ Դիդյեր Կելոսն ու Միշել Մայորը Պեգաս համաստեղությունում
հայտնաբերեցին նոր մոլորակ, որն անվանակոչեցին «51 Պեգասի բ»:
Ինչո՞ւ է այն կարևոր: Կելոսն ու Մայորը ոչ միայն ապացուցեցին, որ Արեգակնային
համակարգից դուրս գոյություն ունեն այլ մոլորակներ, այլև նրանց օգտագործած
մեթոդը հետագայում օգտագործվեց այլ, նոր մոլորակներ հայտնաբերելու համար:
Այժմ հայտնաբերվել է գրեթե 500 այսպիսի մոլորակ, և սա միայն սկիզբն է:
Տեսնես` ի՞նչ նոր հայտնագործություններ են սպասվում մեզ ապագայում: Միգուցե
այլմոլորակայիններով բնակեցված մի նոր մոլորա՞կ:

3. Տիեզերական միկրոալ
իքային ֆոնային ճառա
գայթումը
Հայտնագործությունը: 1964թ.-ին ռադիոաստղագետներ Առնո Պենզիասն ու
Ռոբերտ Ուիլսոնը հայտնաբերեցին տիեզերական միկրոալիքային ֆոնային
ճառագայթումը: Այս ճառագայթումը քիչ քանակությամբ է տիեզերքում, և
համարվում է, որ մնացել է դրա կազմավորման ու ընդլայնման վաղ շրջանից:
Ինչո՞ւ է այն կարևոր: Այս հայտնագործությունը լրացնում է Մեծ պայթյունի
տեսությունը: Գաղափարը նրանում է, որ այս ճառագայթները գոյություն ունեն
Մեծ պայթյունից ի վեր և տարածվել են տիեզերքի ընդլայնման հետ
միաժամանակ: Գիտնականները իրենց աշխատանքի ու հայտնագործության
համար արժանացել են Նոբելյաան մրցանակի:

4. Ռադիոաստղագիտություն
Հայտնագործությունը: Երբ ռադիոն առաջին անգամ հայտնաբերվեց, այն ուղղակի
ցնցեց ամբողջ աշխարհը: Սակայն մինչ այժմ էլ այն շարունակում է կարևոր
նշանակություն ունենալ Կառլ Յանսկու` 1931թ.-ին արված հայտնագործության
շնորհիվ: Նա ռադիոալիքներով կատարված հետազոտություններով ու փորձերով
կարողացավ գալակտիկայի կենտրոնից եկող ազդանշաններ գտնել: Յանսկին
համարվում է ռոդիոաստղագիտության հիմնադիրը:
Ինչո՞ւ է այն կարևոր: Յանսկու գործը շարունակոող աստղագետները պարզել են, որ
դեպի մեզ ընթանում են տարբեր տեսակի ռադիոալիքներ, որոնք գալիս են այնպիսի
երկնային մարմիններից, որոնց ուրիշ կերպ հնարավոր չէ նկատել:
Ռադիոաստղագիտությունը շուտով մեծ գիտական ուղղության վերածվեց, որի
շնորհիվ հայտնաբերվել են բազմաթիվ աստղեր, գալակտիկաներ, ինչպես նաև նոր
երկնային մարմիններ, օրինակ` կաստերները ու պուլսարները:

5. Տիեզերքի ընդլայնվելը
Հայտնագործությունը: Էդվին Հաբլը 1924-1929թթ.-ին ասղագիտության մեջ նոր
բացահայտումներ արեց: Նա ոչ միայն առաջինն էր, ով նոր գալակտիկաներ
հայտնաբերեց, այլև կարողացավ դրանց շարժումներն ուսումնասիրելով
բացահայտել, որ դրանք մեծ արագությամբ հեռանում են մեզնից: Սա փաստորեն
առաջին վկայությունն է այն բանի, որ տիեզերքն ընդլայնվում է:
Ինչո՞ւ է այն կարևոր: Հաբլի առաջին հայտնագործությունը փոխեց աստղագետների
պատկերացումները տիեզերքի մեծության մասին: Դա թերևս առաջին ապացույցն էր
այն բանի, որ տիեզերքն իրականում անհավանական մեծ չափեր ունի: Նրա երկրորդ
հայտնագործությունն էլ մեծ պայթյունի տեսությանն է լրացնում` ցույց տալով, թե
ինչպես է տիեզերքը կազմավորվել:

6. Հարաբերականության տեսությունը
Հայտնագործությունը: Գերմանացի գիտնական Ալբերտ Էյնշտեյնն իր
Հարաբերականության տեսությունն առաջ է քաշել 1915թ.-ին: Ամփոփելով մեկ
նախադասությամբ` ըստ Հարաբերականության տեսության, տարածությունն ու
ժամանակը կարող են փոփոխվել զանգվածային մարմինների ազդեցությունից, որի
հետևանքով երկնային մեծ մարմինների ազդեցությամբ լույսի ճառագայթը կարող է
բեկվել:
Ինչո՞ւ է այն կարևոր: Հարաբերական տեսության ամբողջ կարևորությունը թերևս
միայն մասնագետների բացատրությամբ կարելի է ամբողջությամբ հասկանալ:
Սակայն եթե փորձենք պարզ նկարագրել, ապա այն փոխարինում է Նյուտոնի
մեխանիկայի տեսությանը, որը 200 տարի շարունակ աստղագիտության հիմքում էր
մինչև հարաբերականության տեսության ի հայտ գալը: Էյնշտեյնի պնդմամբ`
շարժումը հարաբերական է, և ժամանակի հասկացությունը կախված է
հաճախականությունից: Այս տեսությունը թույլ տվեց պատասխանել տիեզերքի հետ
կապված այնպիսի հարցերի, որոնք նյուտոնյան տեսությամբ հնարավոր չէր
լուծել, ինչպես նաև գիտնականներին հնարավորություն տվեց նոր ձևով
տեսականացնել տիեզերքի աշխատանքը:

7. Ամերիկական տիեզերական զոնդ <<Վոյաջեր-1>> լքեց Արեգակնային համակարգի
սահմանները և դուրս եկավ միջաստղային համակարգ: Ինչպես ասում են ՆԱՍԱ-ի
կայքը, ենթադրությունների դրա մասին արված են անալիզների հիմման
վրա, փոխանցված սարքից: Լուրը նրա մասին, որ զոնդը թռել է Արեգակնային
Համակարգի սահմաններից հայտնվեցին և շուտ, միայն Նասաի մասնագետները այդ
ինֆորմացիան հերքեցին: Օրինակ, մի քանի գիտնականներ հաստատում էին, որ
սարքը լքել է Հելիոսֆերային դեռ նախորդ տարվա ամռանը: Իր կարծիքները նա
հիմնեցին զոնդի ուղարկած ջրածնի բնութագրի և հելիաի հիմման վրա, որոնք
ենթադրաբար պետք է համընկնեն միջաստղային միջավայրին: Աստղագետերը նաև
բացատրեցին, որ սահմանները նրա բավականին պայմանական են, հելիոսֆերան
տատանվում է կախված Արևի ակտիվությունից: Իրենց կարծիքով, նրա
ապացույցները, որ զոնդը իրոք լքել է մեր համակարգը կարող է ծառայել Արևի լույսի
փոփոխությունը, ազդելով ապարատի վրա, գալակտիկական քամու վրա:

8. Բոլոր այս բանավեճերը ամբողջությամբ բացատրելի են: Բան այն է, որ զոնդի
սարքերը, որոնք կարող են անմիջապես գնահատել շրջապատող նյութի
վիճակը, արդեն շարքից դուրս են եկել, դրա համար գիտնականներին մնում է
կողմնորոշվել ճառագայթման էներգետիկ սպեկտորի վրա: ՆԱՍԱ-ի փորձագետները
նշում են, որ <<Վոյաջեր-1>> դուրս է եկել հելիոսֆերայի սահմաններից ընթացիկ
տարվա մարտին, բայց դրանով ընկավ անցումային զոնա, այսպես կոչվող
<<Հելիոպաուզա>>: Նա, իրենց ասելով, միջաստղային համակարգի վերջին փուլն է:
Ավտոմատ <<Վոյաջեր-1>>-ի թռիչքը սկսվել է 1977 թ. : Երկու շաբաթ անց բաց են
թողել ևս մեկ սարք <<Վոյաջեր-2>> : Իր նպատակը դա ուսումնասիրելն էր
Արեգակնային համակարգի հսկա-մոլորակները:

9. Այդ խնդիրը նրանք շատ լավ լուծեցին 1979-ից 1989 թ. ապարատները փոխանցում
էին Երկիր մոլորակին նկարներ Յուպիտերից,Սատուրնից,Ուրանից, և Նեպտունից:
Դրանից հետո նրանք ուղևորվեցին համակարգի սահմանների մոտ: Հիմա
<<Վոյաջեր-1>>-ը Երկրից ամենահեռու տիեզերագիտական արհեստական օբյեկտն
է: Նա շարժվում է 17/1 կմ/Ժ արագությամբ: Նրա երեսին գտնվում է ոսկե
պլաստին, որը պարունակում է տեղեկություն Երկիր մոլորակի գտնվելու տեղի
մասին, մի շարք պատկերներ և մի քանի ձայներ: Նա ստեղծված է Զոնդի հանդիպման
այլմոլորակային քաղակրթության հետ: <<Վոյաջեր-2>>-ը, չնայած համարյա նույն
ժամանակի սկզբին առաջին զոնդի հետ, մինչև Արեգակնայի համակարգի սահման
դեռ չի հասել:

10. Մարսագնաց Քուրիոսիթի խորհրդային լաբորատորիան արձանագրել է
մարսական հողում անսպասելի մեծ քանակությամբ ջուր, տեղեկացնում է
ԲԲՍ-ին: Մասնավորապես, ներկայումս սարքը շարժվում է հողով, որում ջրի
քանակի քաշը կազմում է 2%-ի սահմաններում:Այդ արձանագրությունները
ստացել են նմուշի ջեռուցման ժամանակ մինչև 600 աստիճանում Ռոքնեստ
կետից, որում արձանագրվել է ջրային գոլորշի: Փորձագետերի
արդյունքներով, մեկ քռ. մետր հողատարածքում կարողէ լինել մինչև 1 լիտր
ջուր, որը կարող է լինել օգտակար Կարմիր մոլորակի ապագա
գաղութարարների համար:

11. Այդպիսի հող, նշում են գիտնականները, կա Մարսի վրա ամեն տեղ, իսկ ստանալ
նրանից ջուր շատ հեշտ է. հերիք է ընդամենը տաքացնել նրան մինչև մի քանի 100
աստիճան: Հիշեցնենք, որ Ռոքնեստ կետը - դա քամուց բերած հողի և կավի շերտ
է, որը գտնվում է 400 մետր հեռու զոնդի վայրէջքից կրատերի Գեյլ օգոստոսին 2012
թվականին: Քարերի ջեռուցման ժամանակ արձանագրվել է մեծ քանակությամբ
ածխածծնի երկօքսիդ, նաև օդի և քլորի ներկայությունը: Մասնագետները
ենթադրում են, որ դա հանքային պերեխլորատի փլուզման հետքերն է:
Մոտավորապես իր հողի քանակությունը կազմում է 0,5 %-ի սահմաններում, և դա
այդքան էլ լավ նորություն չէ ապագա Մարսի ուսումնասիրողների համար, ինչպես
պերեխլորատը շատ վատ կազդի մարդկանց վահանագեղձերի համար:

12. Մարսի վրա ջուրը շուտ արդեն հայտնաբերվել է,և նույնիսկ նրա պաշարները միայն
Բևեռային սառույցի ձևով եղան այնքան շատ, որ իրենց հերիք էր օվկիանոսների
վիթխարի չափի ձևավորման և մեծ խորության: Այս տարվա թետրվարին մարսագնաց
Քուրիոսիթին առաջին անգամ փորել է Կարմիր մոլորակի հողը և առաջին անգամ
պատմության մեջ վերցրել է մեծ խորության մեջ ժայռեր ուրիշ մոլորակի վրա: ՆԱՍԱում այդ մանիպուլյացիան համարեց ամենամեծ ձեռքբերումը,վայրէջք կատարած
Մարսի մակերեսի վրա, բայց արդեն մարտին մի քանի ժայռերի
նմուշները, ստանալով մարսագնացից, գտնվել էին հիդրոգենացված կալցիումի
սուլֆատի հետքեր-փաստացի դա գիպս է, իսկ նաշանակում է որ, ցեղը
հաղորդակցվել է ջրի հետ:

13. Իր գրիչներից մեկը - DAN նեյտրոնային սկաները,որը պատրաստվել է
Ռուսաստանում,- մարսագնաց Քուրիոսիթին փորել է Կարմիր մոլորակի
մակերևույթը և գտել է 60 սմ խորությամբ ստորգետնյա ջրի հետքեր: Բացի
դրանից, վերջին տվյալներով MRO սպուտնիկից ցույց են տվել, որ Մարսի վրա
ջուրը գոյություն է ունեցել 3 միլլիարդից ավել տարի առաջ նպաստավոր մյուս
ժամանակաշրջանի ծագման համար: