1. 4 ’À"√√±¬ı¬ı˛√, 2013 fl¡fl¡ÀȬ˘
¬ÛÔ‰¬˘øÓ¬ ˜±Ú”≈¯∏ øˆÎ¬ˇ Ê√ø˜À˚˛ÀÂ√Ú ø˜Î¬◊øÊ√fl¡ Œà±À¬ı˛¬ı˛ ¸±˜ÀÚº
Œ√±fl¡±ÀÚ¬ı˛ ˜ÀÒ… ¢∂±À˜±ÀÙ¬±Ú Œ¬ı˛fl¡ÀΫ¬ ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ·±Ú ¬ı±Ê√ÀÂ√ º
ά◊»fl¡Ì« ˝√√À˚˛ ˜±Ú≈¯∏ qÚÀÂ√Ú Œ√±fl¡±ÀÚ¬ı˛ Œˆ¬Ó¬¬ı˛ ŒÔÀfl¡ Œˆ¬À¸ ’±¸±
·±Úº 60-¤¬ı˛ √˙Àfl¡¬ı˛ Œ˙À¯∏¬ı˛ ø√Àfl¡ ¢∂±À˜±ÀÙ¬±Ú Œà±¬ı˛--
Œ˜À˘±øά, ¸≈¬ı˛Ò√ıøÚ¬ı˛ ¸±˜ÀÚ ¤˜Ú ‘√˙… ‡≈¬ı ¶§±ˆ¬±ø¬ıfl¡ øÂ√˘º
¬ÛÔ‰¬˘øÓ¬ ˜±Ú≈À¯∏¬ı˛ ˝√√±ÀÓ¬ ˝√√±ÀÓ¬ øÙ¬¬ı˛Ó¬ ¤˝◊√√‰¬ ¤˜ øˆ¬, fl¡˘ø•§˚˛±¬ı˛
¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ·±ÀÚ¬ı˛ ø˘Ù¬À˘È¬º fl¡Ô±˚˛ fl¡Ô±˚˛ ’±Ú˜Ú± ˝√√À˘Ú ë·±Ú¬ı±¬ı≈í
¸≈˙±ôL ‰¬ÀA±¬Û±Ò…±˚˛º ·±ÀÚ¬ı˛ Ê√·ÀÓ¬¬ı˛ ’µ¬ı˛˜˝√√À˘¬ı˛ ˚±“¬ı˛± Œ‡±“Ê√
¬ı˛±À‡Ú Ó¬±“¬ı˛± ø¬ı¬ı˛˘ ·±ÀÚ¬ı˛ ¸—¢∂±˝√√fl¡ ¸≈˙±ôL¬ı±¬ı≈Àfl¡ ¤˝◊√√ Ú±À˜˝◊√√
ά±Àfl¡Úº ¶ú‘øÓ¬¬ı˛ ’Ó¬À˘ Œ˚Ú Î≈¬¬ı ø√À˘Ú ë·±Ú¬ı±¬ı≈í, &Ú&Ú fl¡À¬ı˛
Œ·À˚˛ ά◊ͬÀ˘Ú- ë’±fl¡±˙ ˜±øȬ ‹ ‚≈˜±À˘±ºí øÊ√À·…¸ fl¡¬ı˛À˘Ú,
ëfl¡±¬ı˛ ·±Ú ¬ı˘≈Ú ŒÓ¬±∑í Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ øÚÀÊ√˝◊√√ ά◊M√√¬ı˛ ø√À˘Ú, ëŒ˝√√˜ôL
˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛º Œ¸˝◊√√ ¸˜˚˛ ¬ı≈Á¡À˘Ú ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ·±ÀÚ¬ı˛ Œ˜Ê√±Ê√Ȭ±˝◊√√ øÂ√˘
’Ú…¬ı˛fl¡˜º ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ’±À· ŒÔÀfl¡˝◊√√ ’±fl¡±˙¬ı±Ìœ¬ı˛ ë’Ú≈À¬ı˛±ÀÒ¬ı˛
’±¸À¬ı˛í øõ∂˚˛ ø˙äœÀ√¬ı˛ ·±Ú ¬ı±Ê√Ó¬º ’±ø˜ ’¬ı˙… ø‰¬¬ı˛fl¡±˘˝◊√√
Œ˝√√˜ôL¬ı±¬ı≈¬ı˛ Ù¬…±Úº ’±˝√√± øfl¡ ¸¬ı ·±Ú-- 댬ı˘± Œ˚ Ù≈¬¬ı˛±˚˛í, ë’±ø˜
¬ıg≈ø¬ı˝√√œÚ ¤fl¡±í, ëÊ√œ¬ıÀÚ¬ı˛ ˝√√±Ó¬ ŒÔÀfl¡ õ∂±À̬ı˛ ¬ı±¸¬ı˛ ‚¬ı˛í,
ë¤fl¡Œ·±Â√± ¬ı˛Ê√Úœ·g± ˝√√±ÀÓ¬ ø√À˚˛ ¬ı˘˘±˜íºí ¸≈˙±ôL¬ı±¬ı≈ Ê√±Ú±À˘Ú,
Œ˝√√˜ôL ˜≈À‡±¬Û±Ò…±À˚˛¬ı˛ Œ¬ı˛fl¡Î«¬ Œ˙±Ú± qè í67 ¸±˘ ŒÔÀfl¡, 78
’±¬ı˛ ø¬Û ¤˜, ¸±Àάˇ 33 ’±¬ı˛ ø¬Û ¤˜, 45 ’±¬ı˛ ø¬Û ¤˜--
¸¬ı¬ı˛fl¡À˜¬ı˛ Œ¬ı˛fl¡Î«¬˝◊√√ ¬ı˛À˚˛ÀÂ√º ˜ÀÚ ¬ÛάˇÀÂ√ í68 øfl¡ í69 ¸±À˘
¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ¸˜˚˛ Œ¬ıÀ¬ı˛±˘ ˜±ÚÀ¬ıf ˜≈À‡±¬Û±Ò…±À˚˛¬ı˛ fl¡À_
ÚÊ√è˘·œøÓ¬¬ı˛ Œ¬ı˛fl¡Î«¬ º ≈√íø¬ÛÀͬ ≈√íÀȬ± ·±Ú- ë¬ıø¸˚˛± ø¬ıÊ√ÀÚ Œfl¡Ú
¤fl¡± ˜ÀÚí, ë¬ı±ø·‰¬±˚˛ ¬ı≈˘¬ı≈ø˘ Ó≈¬˝◊√√íº ˜Ê√±¬ı˛ ¬ı…±¬Û±¬ı˛ ˝√√˘ Œfl¡
˜ø~Àfl¡¬ı˛ fl¡À_ ¤˝◊√√ ≈√‡±øÚ ÚÊ√è˘·œøÓ¬ ’¸y¬ı Ê√Úøõ∂˚˛ ˝√√À˚˛øÂ√˘º
¸Ó¬…øÊ√» ¬ı˛±À˚˛¬ı˛ ëøÓ¬Úfl¡Ú…±í Â√ø¬ı¬ı˛ Œ˙¯∏ ¬Û¬ı« 븘±ø5íÀÓ¬ Œfl¡
˜ø~Àfl¡¬ı˛ fl¡À_ ë¬ıø¸˚˛± ø¬ıÊ√ÀÚ Œfl¡Ú ¤fl¡± ˜ÀÚí ·±ÚøȬ
¬ı…¬ı˝√√±¬ı˛ fl¡¬ı˛± ˝√√À˚˛øÂ√˘º Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ ¤˝◊√√‰¬ ¤˜ øˆ¬¬ı˛ ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ·±ÀÚ¬ı˛
¸y±À¬ı˛ ¸g…± ˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛, øfl¡À˙±¬ı˛fl≈¡˜±¬ı˛, ˜±iß± Œí√¬ı˛ fl¡À_
fl¡±˘Ê√˚˛œ ¸¬ı ·±Úº ¸≈˙±ôL¬ı±¬ı≈¬ı˛ ’±Àé¬¬Û ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ·±ÀÚ¬ı˛ Œ¸˝◊√√
Œ˜Ê√±Ê√Ȭ±˝◊√√ ’±Ê√ ’±¬ı˛ ŒÚ˝◊√√º
¤˝◊√√‰¬ ¤˜ øˆ¬¬ı˛ √œ‚«ø√ÀÚ¬ı˛ fl¡˜π › Œ¬ı˛fl¡Î«¬ ¸—¢∂±˝√√fl¡ ’˜˘
¬ıÀµ…±¬Û±Ò…±˚˛ Ê√±Ú±À˘Ú, 댸˚≈À· ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ·±Ú Œ¬ıÀ¬ı˛±ÀÚ±¬ı˛
¬ı…±¬Û±¬ı˛È¬±˝◊√√ √±èÌ Î¬◊ÀM√√Ê√Ú±¬ı˛ øÂ√˘º í70 ¸±˘ ŒÔÀfl¡ ¤˝◊√√‰¬ ¤˜
øˆ¬í¬ı˛ ë˙±¬ı˛√ ’‚«…í ¬ı˝◊√√ Œ¬ıÀ¬ı˛±Ó¬º ’±˜¬ı˛± ˝√√±Ê√±¬ı˛ ˝√√±Ê√±¬ı˛ fl¡ø¬Û
Â√±¬Û±Ó¬±˜º Ó¬±¬ı˛¬Û¬ı˛ ·±ÀÚ¬ı˛ ¶§¬ı˛ø˘ø¬Û¬ı˛ ¬ı˝◊√√ 댬ı˛fl¡Î«¬ ¸—·œÓ¬í õ∂fl¡±˙
fl¡¬ı˛± ˝√√Ó¬º ¤˝◊√√ ¬ı˝◊√√ ∆Ó¬ø¬ı˛¬ı˛ Ê√Ú… ëŒÈ¬à Œ¬ı˛fl¡Î«¬í ¬Û±Í¬±ÀÚ± ˝√√Ó¬,
Œ¬ı˛fl¡ÀΫ¬¬ı˛ ¤fl¡ ø¬ÛÀͬ Ô±fl¡Ó¬ ø˝√√øµ, ’Ú… ø¬ÛÀͬ ¬ı±—˘± ·±Úº ’±˜¬ı˛±
ëŒÈ¬à Œ¬ı˛fl¡Î«¬í ¬ı±øÊ√À˚˛ qÚÓ¬±˜, fl¡±·ÀÊ√ ¬Û±Ó¬± Ê≈√Àάˇ ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛
·±ÀÚ¬ı˛ ø¬ı:±¬ÛÚ Œ¬ıÀ¬ı˛±Ó¬º ’±¬ı˛ øÂ√˘ ’±fl¡±˙¬ı±Ìœ¬ı˛ ë’Ú≈À¬ı˛±ÀÒ¬ı˛
’±¸¬ı˛íº ø¬ı¬ı˛±È¬ ëŒSêÊ√í øÂ√˘ Œ¸ ¸˜˚˛º ˜±iß± Œ√, ¸g…±
˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛, ø¬ÛKI◊≈ ˆ¬A±‰¬±˚«, ˘Ó¬± ˜Àe˙fl¡¬ı˛, ’±˙± Œˆ¬±“¸À˘,
øfl¡À˙±¬ı˛fl≈¡˜±¬ı˛, Œ˝√√˜ôL ˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛-- ¶§Ì«˚≈À·¬ı˛ ø˙äœ ¸¬ı±˝◊√√º øfl¡
¸¬ı ·±Ú....... ¤‡Ú› fl¡±ÀÚ ¬ı±ÀÊ√º ‡≈¬ı ˜ÀÚ ¬ÛάˇÀÂ√ ¬ıÀάˇ Œ·±˘±˜
’±ø˘ ‡±“¬ı˛ ¸≈À¬ı˛ ¸g…± ˜≈À‡±¬Û±Ò…±À˚˛¬ı˛ ·±›˚˛± ¬ı˛±·±|˚˛œ ·±Ú--
ë¬ı±Ê≈√¬ıg ‡≈À˘ ‡≈À˘ ˚±˚˛í øfl¡—¬ı± ëøfl¡ fl¡ø¬ı˛ ¸Ê√Úœíºí 1987 ¸±À˘
’±¬ı±¬ı˛ ø¬ı˛øõ∂KI◊ fl¡¬ı˛± ˝√√˘ ë˙±¬ı˛√ ’À‚…«í¬ı˛, ¬Û≈¬ı˛ÀÚ± ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ·±ÀÚ¬ı˛
¶ú‘øÓ¬ Ê√±·±ÀÓ¬ º ’˜˘¬ı±¬ı≈¬ı˛ ˜ÀÓ¬, ¤‡Ú ’±¬ı˛ ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ·±ÀÚ¬ı˛ Œ¸˝◊√√
’±À¬ı√Ú ŒÚ˝◊√√º ¸˝√√Ê√ ¸≈¬ı˛, fl¡Ô±¬ı˛ ’ˆ¬±¬ıÀfl¡ ¤Ê√Ú… √±˚˛œ fl¡¬ı˛À˘Ú
øÓ¬øÚº Ó¬±“¬ı˛ ˜ÀÓ¬ ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ·±ÀÚ¬ı˛ Œ¸˝◊√√ ’±À¬ı· ’±¬ı˛ ∆¬ıͬfl¡œ
Œ˜Ê√±Ê√ ¤‡Ú ’±¬ı˛ ŒÚ˝◊√√º Œ|±Ó¬±¬ı˛± ’¬ı˙… ’±Ê√› ÚÓ≈¬Ú ·±Ú
Œ˙±ÀÚÚ, øfl¡c ·±ÀÚ¬ı˛ fl¡Ô±¬ı˛ ·ˆ¬œ¬ı˛Ó¬±¬ı˛ ’ˆ¬±À¬ı ˜±Ú≈¯∏ øfl¡Â≈√ø√ÀÚ¬ı˛
˜ÀÒ…˝◊√√ ˆ≈¬À˘ ˚±Úº Ó¬±˝◊√√ ¬ı±Ó¬±À¸ ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ·g ¤À˘› ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛
·±ÀÚ¬ı˛ ˝√√±¬ı˛±ÀÚ± Œ¸˝◊√√ ¸≈¬ı˛ ˝√√±ø¬ı˛À˚˛˝◊√√ Œ·ÀÂ√º
˙¬ı˛Ì±Úµ √±¸
¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ·±ÀÚ¬ı˛ ˝√√±¬ı˛±ÀÚ± ¸≈¬ı˛
¤˝◊√√ ¤fl¡È¬± ø√Ú˝◊√√ ’…±˘±˜« ¬ı±Ê√À˘ ’±Úµ ˝√√Ó¬,
’Ô‰¬ Œˆ¬±À¬ı˛ ›Í¬±, ‡≈¬ı Œˆ¬±À¬ı˛º Œ‰¬±‡ fl¡‰¬À˘
qøÚ Í¬±fl≈¡¬ı˛‚¬ı˛ ŒÔÀfl¡ Œˆ¬À¸ ’±¸ÀÂ√ ˙À∫¬ı˛
’±›˚˛±Ê√º ˜±-ͬ±fl≈¡˜± ¬ı±˝◊√√À¬ı˛¬ı˛ ά◊Àͬ±ÀÚ Ê√˘ øÂ√øȬÀ˚˛
ø√À˚˛ÀÂ√Ú ˝◊√√øÓ¬˜ÀÒ…˝◊√√º ¬Û”À¬ı¬ı˛ Ê√±Ú˘± ø√À˚˛ ’ä ’ä
ͬ±G± ˝√√±›˚˛±-- ˙œÓ¬ ˙œÓ¬ ˘±·ÀÂ√ Ú±∑ ’±¬ıÂ√±
’±À˘±-’±“Ò±ø¬ı˛ Œ¬ıÀ˚˛ Œˆ¬À¸ ¤˘ ø˙ά◊ø˘Ù≈¬À˘¬ı˛
˝√√±˘fl¡± ·gº ˚Ô±¬ı˛œøÓ¬ ¬ı±¬ı±¬ı˛ ¬ı…ô¶Ó¬±, Œ¬ı˙ ŒÊ√±À¬ı˛˝◊√√
¬ı±øάˇÀ˚˛ ø√À˘Ú øÙ¬ø˘¬ÛƒÀ¸¬ı˛ ˝√√˘≈√ ’±À˘±;˘±
¬ıάˇ¸Î¬ˇ ¬ı±'í¬ı˛ ˜ÀÓ¬± Œ¬ı˛øά›È¬±Àfl¡º øÓ¬Ú¬ı±¬ı˛
˙∫Ò√ıøÚ¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛ ¸˜À¬ıÓ¬ fl¡ÀF ¬ı≈øÁ¡¬ı± Œ√¬ıÀ˘±fl¡
ŒÔÀfl¡ Œˆ¬À¸ ¤˘ ë˚˛± ‰¬Gœ ˜Ò≈∆fl¡È¬ˆ¬±ø√í, ·˜ƒ·À˜
·˘±˚˛-- ¸±˜±Ú… ’±Ú≈Ú±ø¸fl¡, ’Ô‰¬ fl¡œ √±¬ÛȬ, fl¡œ
’±(˚« ’±À¬ı· øÚÀ˚˛ Œfl¡ ά◊2‰¬±¬ı˛Ì fl¡À¬ı˛ ά◊ͬÀ˘Ú
ë’±øù´ÀÚ¬ı˛ ˙±¬ı˛√õ∂±ÀÓ¬ Œ¬ıÀÊ√ ά◊ÀͬÀÂ√ ’±À˘±fl¡
˜?œ¬ı˛í/ Œ¸˝◊√√ ¬∏C…±øά˙Ú ¸˜±ÀÚ ‰¬À˘ÀÂ√-- ’±Ê√›
¸fl¡±À˘-- Ú± Ú±, ¸fl¡±À˘ Ú˚˛, fl¡±fl¡-ά±fl¡± Œˆ¬±À¬ı˛,
øͬfl¡ ‰¬±¬ı˛ÀȬ¬ı˛ ¸˜˚˛ fl¡˘fl¡±Ó¬± Œ¬ıÓ¬±¬ı˛ Œfl¡f ŒÔÀfl¡
ë˜ø˝√√¯∏±¸≈¬ı˛˜ø«√Úœí qè ˝√√›˚˛±¬ı˛ ¬Û¬ı˛ Â≈√øȬ ˝√√˘
’±˜±À√¬ı˛º ·Ó¬ ¸±Ó¬ ¬ıÂ√¬ı˛ ÒÀ¬ı˛ fl¡…±Ê≈√˚˛±˘
Œõ∂ÀÊ√KI◊±¬ı˛À√¬ı˛ ¤˝◊√√ ¬ı˛fl¡˜˝◊√√ èøȬں ¬Û±˘± fl¡À¬ı˛ ¤fl¡-
¤fl¡ ¬ıÂ√¬ı˛ √±ø˚˛Q ¬ÛÀάˇ ¬ı˛±Ó¬ Ê√±·±¬ı˛, ¬ı˛±Ó¬
Ê√±·±ÀÚ±¬ı˛º ’±fl¡±˙¬ı±Ìœ fl¡˘fl¡±Ó¬± Œfl¡Àf¬ı˛ ¤Ù¬ ¤˜
Œ¬ı˛˝◊√√ÚÀ¬ı± ¤¬ı— ¤Ù¬ ¤˜ Œ·±ã ‰¬…±ÀÚÀ˘ ¤fl¡À˚±À·
õ∂‰¬±ø¬ı˛Ó¬ ˝√√˚˛ 븱¬ı˛±¬ı˛±Ó¬ ¤fl¡À˙± ¸±Ó¬íº ˜˝√√±˘˚˛±¬ı˛
’±À·¬ı˛ ¬ı˛±Ó¬º ¬ıU ø¬ıø˙©Ü ˜±Ú≈¯∏ ’±À¸Ú 뢱˝◊√√ˆ¬í
à≈øά›ÀÓ¬ ’øÓ¬øÔ ˝√√À˚˛º Ó“¬±À√¬ı˛ fl¡Ô±˚˛-·±ÀÚ-
’±D±˚˛ fl¡‡Ú Œfl¡ÀȬ ˚±˚˛ ¸±¬ı˛±È¬± ¬ı˛±Ó¬º ‚øάˇ¬ı˛
fl“¡±È¬±¬ı˛ ø√Àfl¡ Ó¬±øfl¡À˚˛ Ó¬±øfl¡À˚˛ ’Ú≈á¬±Ú ·øάˇÀ˚˛
‰¬À˘, ≈√ÀȬ±-’±Î¬ˇ±˝◊√√ÀȬ
Œ¬Ûø¬ı˛À˚˛ Œ˚ÀÓ¬˝◊√√ Œ¸ ¤fl¡
’±(˚« ά◊ÀM√√Ê√Ú±-- ’‘√˙…
fl¡±Î¬◊KI◊ά±Î¬◊Ú ‰¬˘ÀÂ√ Œ˚Ú--
¤˝◊√√ ŒÓ¬± ’±¬ı˛ øfl¡Â≈√é¬Ì....
¸≈øõ∂˚˛√±, ’±˜±À√¬ı˛ ø¸øÚ˚˛¬ı˛
ά◊¬Û¶ö±¬Ûfl¡-- Œ¬ı˛øά›Ó≈¬ÀÓ¬±
√±√± øÓ¬øÚ, ˝√√ͬ±»˝◊√√
Úà…±˘øÊ√fl¡º ¤Ù¬ ¤˜-¤¬ı˛
à≈øά› ŒÔÀfl¡ ˝√√ͬ±» ¤fl¡¬ı±¬ı˛
Œ¬ıø¬ı˛À˚˛ ø·À˚˛ ά±fl¡ Œ√Ú, ‰¬˘
Ú± Œ¬ı˛ Œ√À‡ ’±ø¸ ¤fl¡¬ı±¬ı˛,
›˝◊√√ ø˜Î¬◊øÊ√fl¡ à≈øά›&À˘±,
›‡±ÀÚ ’±Ê√› Œfl¡Î¬◊ ¤À¸
¬ıÀ¸ ŒÚ˝◊√√ ŒÓ¬±∑ ¤fl¡È¬±˜±S
˜±˝◊√√ÀSê±ÀÙ¬±Ú øÚÀ˚˛ Œ˚‡±ÀÚ
√˘ Œ¬ı“ÀÒ ¤À¸ “√±Î¬ˇ±ÀÓ¬Ú
Ó¬±¬ı˛fl¡± ˚Laø˙äœ, fl¡Fø˙äœ--
’±¬ı˛ 뢱˝◊√√ˆ¬í õ∂‰¬±ø¬ı˛Ó¬ ˝√√Ó¬
ë˜ø˝√√¯∏±¸≈¬ı˛˜ø«√Úœíº
¬ıUø√Ú ˝√√À˚˛ Œ·˘ ’±¬ı˛
뢱˝◊√√ˆ¬í ¸•x‰¬±¬ı˛ ˝√√˚˛ Ú±º
1962 ¸±À˘¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ŒÔÀfl¡˝◊√√
Œ¬ı˛fl¡ÀΫ¬Î¬ ’Ú≈á¬±Ú ¸•x‰¬±¬ı˛
qè fl¡À¬ı˛Ú ’±fl¡±˙¬ı±Ìœ fl¡Ó‘«¬¬Û鬺 øfl¡c ’±˜±À√¬ı˛
õ∂Ê√ij› Œ√À‡ÀÂ√ Œ¸˝◊√√ Œ¬ı˛fl¡Î«¬ fl¡¬ı˛± ¶Û≈˘-¸y±¬ı˛º
Ú±, Ó¬‡Ú› ø¸øά-¬ı±ø˝√√Ó¬ ˝√√À˚˛ ’±À¸ÚøÚ ˜± ≈√·«±º
Œ¸˝◊√√ õ∂Ô˜ ˚≈À·¬ı˛ õ∂¬ı±√õ∂øÓ¬˜ Œ‚±¯∏fl¡ ø√˘œ¬Û
Œ‚±¯∏Àfl¡ ’±˜±À√¬ı˛ fl¡±Ê√ fl¡¬ı˛ÀÓ¬ Œ√‡±¬ı˛ Œ¸Ãˆ¬±·…
˝√√˚˛øÚ, ’±˜¬ı˛± Œ√À‡øÂ√ Œ√¬ı±ø˙¸√± [’±fl¡±˙¬ı±Ìœ¬ı˛
Œ‚±¯∏fl¡ Œ√¬ı±ø˙¸ ¬ı¸≈] fl¡˘fl¡±Ó¬± ëfl¡í-¤¬ı˛ à≈øά›ÀÓ¬
¬ıÀ¸ ’±ÀÂ√Ú, ≈√íÀ‰¬±‡ ø¶ö¬ı˛ Œ√›˚˛±À˘¬ı˛ ‚øάˇ¬ı˛ fl“¡±È¬±¬ı˛
ø√Àfl¡, fl¡ÚÀ¸±˘ ŒÙ¬Î¬±À¬ı˛ ˝√√±Ó¬-- ¤Ù¬ ¤˜-¤¬ı˛ ¸Àe
¤fl¡À˚±À· ¸•x‰¬±ø¬ı˛Ó¬ ˝√√À¬ı ˜˝√√±˘˚˛±í¬ı˛ ø¬ıÀ˙¯∏
õ∂ˆ¬±Ó¬œ ’Ú≈ᬱں ’Ú…±Ú… ø√ÀÚ¬ı˛ ˜Ó¬ Ú˚˛ ¤˝◊√√
ø√ÚȬ±º øάά◊øȬ èÀ˜ ά◊ÀM√√Ê√Ú± Ó≈¬Àe-- ¸¬ı±˝◊√√ ӬȬ¶öº
’±¬ı˛ ’±˜¬ı˛± ø˙˝√√ø¬ı˛Ó¬ ˝√√À˚˛ ’À¬Û鬱 fl¡¬ı˛øÂ√ fl¡‡Ú
Œ¬ıÀÊ√ ά◊ͬÀ¬ı ˙∫Ò√ıøÚ, Œ¬ıÀÊ√ ά◊ͬÀ¬ı ¬ıœÀ¬ı˛ffl‘¡¯û
ˆ¬^í¬ı˛ Ê√˘√·yœ¬ı˛ fl¡Fº
·e±-ø¸g≈-Ú˜«√± ¸¬ı«S˝◊√√ õ∂‰≈¬¬ı˛ Ê√˘ ¬ıÀ˚˛ Œ·ÀÂ√
’ø¬ı¬ı˛Ó¬, Ó¬¬ı≈ ’±“‰¬Î¬ˇ ¬ÛÀάˇøÚ ¤˝◊√√ ’Ú≈ᬱÚøȬ¬ı˛ ·±À˚˛º
Ú±, ˆ≈¬˘ ¬ı˘˘±˜, ’±“‰¬Î¬ˇ ¬ÛÀάˇøÂ√˘ ∆¬ıøfl¡, ’±¬ı˛ Œ¸
’±“‰¬Î¬ˇ qÒ≈ ˜±˜≈ø˘ é¬Ó¬ø‰¬˝ê Ú˚˛, ¬ı¬ı˛— ’±fl¡±˙¬ı±Ìœ¬ı˛
˝◊√√øÓ¬˝√√±À¸ ¤fl¡ √·√À· ‚±-¤¬ı˛ ˜Ó¬ ŒÔÀfl¡ Œ·ÀÂ√º
1976-¤¬ı˛ 23 Œ¸ÀõI◊•§¬ı˛ ˜˝√√±˘˚˛±¬ı˛ Œˆ¬±À¬ı˛
ëŒ√¬ıœ— ≈√·«øÓ¬˝√√±ø¬ı˛Ìœ˜ƒí õ∂‰¬±ø¬ı˛Ó¬ ˝√√˚˛
ë˜ø˝√√¯∏±¸≈¬ı˛˜ø«√Úœí¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¬ıÀÓ«¬º Ó¬Ó¬ø√ÀÚ ¸±¬ı˛±
ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ 35øȬ Œ¬ıÓ¬±¬ı˛Àfl¡f ŒÔÀfl¡ ø¬ıøˆ¬iß
’±=ø˘fl¡ ˆ¬±¯∏±˚˛ õ∂‰¬±ø¬ı˛Ó¬ ˝√√À˚˛ ¤˝◊√√ ’Ú≈á¬±Ú Ê√±øÓ¬-
Ò˜«-¬ıÌ« øÚø¬ı«À˙À¯∏ ¤fl¡ fl¡œøÓ«¬ ¶ö±¬ÛÚ fl¡À¬ı˛ÀÂ√º ¤¬ı˛
ø¬ıfl¡ä ˆ¬±¬ıÚ±¬ı˛ ’Ú≈á¬±Ú ëŒ√¬ıœ— ≈√·«øÓ¬˝√√±ø¬ı˛Ìœ˜í
øÚ–¸ÀµÀ˝√√ Ó¬±¬ı˛fl¡±‡ø‰¬Ó¬ øÂ√˘, Œ˚‡±ÀÚ ˆ¬±¯∏…¬Û±Àͬ¬ı˛
Ê√Ú… ¤À¸øÂ√À˘Ú ¶§˚˛— ˜˝√√±Ú±˚˛fl¡, ˆ¬±¯∏…¬ı˛‰¬Ú± fl¡À¬ı˛Ú
Ò…±ÀÚ˙Ú±¬ı˛±˚˛Ì ‰¬Sê¬ıÓ«¬œ, ·±Ú ¬ı˛‰¬Ú± fl¡À¬ı˛Ú õ∂‡…±Ó¬
·œøÓ¬fl¡±¬ı˛ ˙…±˜˘ &5, Œ˝√√˜ôL ˜≈À‡±¬Û±Ò√…±À˚˛¬ı˛ ¸≈À¬ı˛
fl¡F√±Ú fl¡À¬ı˛Ú ˘Ó¬±
˜Àe˙fl¡¬ı˛, ’±˙±
Œˆ“¬±¸À˘¸˝√√ fl¡˘fl¡±Ó¬±¬ı˛
Ú±˜œ ¸eœÓ¬ø˙䜬ı˛±º qÒ≈
˜˝√√±Ú±˚˛fl¡ ά◊M√√˜fl≈¡˜±¬ı˛ ÚÚ,
’øˆ¬ÀÚÓ¬± ¬ı¸ôL Œ‰¬ÃÒ≈¬ı˛œ›
ά◊¬Ûø¶öÓ¬ øÂ√À˘Ú
ˆ¬±¯∏…¬Û±Àͬº ’ø¬ıù´±¸…
˜ÀÚ ˝√√ÀÓ¬ ¬Û±À¬ı˛-- ¬ıU˘
õ∂‰¬±ø¬ı˛Ó¬ ¤fl¡ õ∂ˆ¬±Ó¬œ
¬ı±—˘± ∆√øÚfl¡ ¸—¬ı±√¬ÛÀS
Œ¸ø√Ú Œˆ¬±¬ı˛ ¬Û“±‰¬È¬±ÀÓ¬˝◊√√
ά◊263√ø¸Ó¬ õ∂˙øô¶ õ∂fl¡±ø˙Ó¬
˝√√˘ ¤˝◊√√ ’Ú≈ᬱÚøȬ¬ı˛º
Œ¬ıÓ¬±À¬ı˛¬ı˛ õ∂¬ıœÌ fl¡˜«œÀ√¬ı˛
¶ú‘øÓ¬‰¬±¬ı˛Ì±˚˛ qÀÚøÂ√-- ëŒ˚
’Ú≈á¬±Ú Œ˙¯∏ ˝√√˘ ¸fl¡±˘
¬Û“±‰¬È¬±˚˛-- Ó¬±¬ı˛˝◊√√ õ∂˙øô¶
ŒÂ√À¬Û Œ¬ı¬ı˛ ˝√√˘ Œˆ¬±¬ı˛
¬Û“±‰¬È¬±˚˛, Œ¸ø√ÀÚ˝◊√√, ’Ô«±»
’Ú≈á¬±Ú Œ˙¯∏ ˝√√¬ı±¬ı˛
’±À·˝◊√√ºí ¸—¬ı±√¬ÛÀS¬ı˛
¤˝◊√√ ’¸±˜±Ú… Ó¬»¬Û¬ı˛Ó¬±¬ı˛
Œ¬ÛÂ√ÀÚ Œ¬ıÓ¬±¬ı˛-
fl¡Ó‘«¬¬ÛÀ鬬ı˛ Œfl¡±Ú› ’¬ı√±Ú øÂ√˘ øfl¡Ú±, ’±Ê√ Ó¬±í
øÚÀ˚˛ fl¡±È¬±-ŒÂ“√άˇ± fl¡¬ı˛± øÚ¬ı˛Ô«fl¡º qÒ≈ ’±fl¡±˙¬ı±Ìœ¬ı˛
˝◊√√øÓ¬˝√√±À¸ Ê√±˚˛·± fl¡À¬ı˛ øÚ˘ ¸≈¬Û±¬ı˛à±¬ı˛-‡ø‰¬Ó¬
¤fl¡øȬ ¸≈¬Û±¬ı˛Ùv¬¬Û ’Ú≈ᬱں
øÓ¬Mê√ õ∂¸Àe ’±¬ı˛ Œ¬ıø˙é¬Ì Ú± Ô±fl¡±˝◊√√ ¬ˆ¬±À˘±º
¬ı¬ı˛— øÙ¬À¬ı˛ Ó¬±fl¡±˝◊√,√ fl¡À¬ı qè ˝√√À˚˛øÂ√˘ ¤˝◊√√ õ∂ˆ¬±Ó¬œ
’Ú≈ᬱں 1932-¤ ∆‰¬S˜±À¸¬ı˛ qflv¡± ’©Ü˜œ¬ı˛
¸fl¡±À˘ ¬ı±¸ôLœ › ’i߬۔̫± ¬Û≈ÀÊ√±¬ı˛ ¸øgé¬ÀÌ õ∂Ô˜
¸•x‰¬±ø¬ı˛Ó¬ ˝√√˚˛ ë¬ı¸ÀôLù´¬ı˛œíº ¬ı˛‰¬Ú± fl¡À¬ı˛Ú
¬ı±Ìœfl≈¡˜±¬ı˛º Â√˚˛øȬ ¬ı˛±ø·Ìœ¸˝√√ ¸≈¬ı˛¸—À˚±À·¬ı˛ √±ø˚˛ÀQ
øÂ√À˘Ú ¬ÛøGÓ¬ ˝√√ø¬ı˛˙‰¬f ¬ı±˘œº ’Ú…±Ú… ·±ÀÚ¬ı˛ ¸≈¬ı˛
Œ√Ú ¬ÛÇÊ√fl≈¡˜±¬ı˛ ˜ø~fl¡º ¸±˜ø¢∂fl¡ˆ¬±À¬ı ˚ø√›
¸eœÓ¬ ¬Ûø¬ı˛‰¬±˘Ú±¬ı˛ √±ø˚˛Q øÂ√˘ ¬ı˛±˝◊√√‰“¬±√ ¬ıάˇ±À˘¬ı˛º
fl¡À˚˛fl¡øȬ Œù≠±fl¡ ¶§fl¡ÀF ’±¬ı‘øM√√ fl¡À¬ı˛Ú ¬ı±Ìœfl≈¡˜±¬ı˛,
¬ı±øfl¡ ڱȬ…fl¡Ô±¸”S ¬Ûø¬ı˛À¬ı˙Ú±¬ı˛ √±ø˚˛ÀQ øÂ√À˘Ú
¬ıœÀ¬ı˛ffl‘¡¯û ˆ¬^º
¤˝◊√√ ë¬ı¸ÀôLù´¬ı˛œí ’Ú≈¸¬ı˛Ì fl¡À¬ı˛˝◊√√ 1932-¤¬ı˛
’±øù´ÀÚ ˜˝√√±¯∏ᬜ¬ı˛ Œˆ¬±À¬ı˛ ˜ø˝√√¯∏±¸≈¬ı˛ ¬ıÀÒ¬ı˛ fl¡±ø˝√√øÚ
Œfl¡f fl¡À¬ı˛ ¬ı±Ìœfl≈¡˜±¬ı˛
¬ı˛‰¬Ú± fl¡À¬ı˛Ú ÚÓ≈¬Ú ·œøÓ¬-
’±À˘‡…º Ó¬‡Ú› Œ¸
ë˜ø˝√√¯∏±¸≈¬ı˛˜ø«√Úœí Ú±˜
¬Û±˚˛øÚº ¤¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛˜±Ê«√Ú±
‰¬˘ÀÓ¬ Ô±Àfl¡º ’±¬ı˛›
ÚÓ≈¬Ú ·±Ú, ’±À˘‡…-ˆ¬±¯∏…
¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú fl¡À¬ı˛ ¸—À˚±Ê√Ú
fl¡À¬ı˛ Ó¬±Àfl¡ øÚÓ¬…-ÚÓ≈¬Ú
¬ı˛+À¬Û ¸±øÊ√À˚˛ ŒÓ¬±˘± ˝√√˚˛º
¤fl¡˝◊√√ ·±ÀÚ¬ı˛ ¸≈¬ı˛ ¬ı±¬ı˛¬ı±¬ı˛
¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬Ú fl¡À¬ı˛ÀÂ√Ú
¬ÛÇÊ√fl≈¡˜±¬ı˛º ¤˜Úfl¡œ
¶§±ÒœÚÓ¬±-¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œ ¸˜À˚˛
fl¡˘fl¡±Ó¬±¬ı˛ Œ˘±fl¡±˘ Ȭ±˝◊√√˜
˚‡Ú ˆ¬±¬ı˛ÀÓ¬¬ı˛ à…±G±Î«¬
Ȭ±˝◊√√À˜¬ı˛ Œ‰¬À˚˛ 24 ø˜øÚȬ
ø¬ÛøÂ√À˚˛ ˚±˚˛, Œ¸ ¸˜À˚˛
¬ÛÇÊ√fl≈¡˜±¬ı˛ ¸”À˚«±√À˚˛¬ı˛
¸˜˚˛ ¬Ûø¬ı˛¬ıÓ«¬ÀÚ¬ı˛ fl¡Ô±
Œˆ¬À¬ı˝◊√√ ¸≈À¬ı˛¬ı˛ ∆¬ıø‰¬S… ∆Ó¬ø¬ı˛ fl¡¬ı˛ÀÓ¬Úº
Œ¸ ¸˜À˚˛ ’Ú…Ó¬˜ ˚Laø˙äœ Ó¬±¬ı˛fl¡Ú±Ô Œ√ Ó“¬±¬ı˛
Œ¬ı˝√√±˘± øÚÀ˚˛ Œ¬ıø¬ı˛À˚˛ ’±¸ÀÓ¬Ú Œˆ¬±¬ı˛¬ı˛±ÀÓ¬,
¸±é¬œ Ô±fl¡Ó¬ Ó“¬±¬ı˛ ŒÂ√±A Ú±øÓ¬, ’±Ê√Àfl¡¬ı˛ &Ìœ
ø˜Î¬◊øÊ√fl¡ ’…±À¬ı˛?±¬ı˛ Ó¬¬ÛÚfl≈¡˜±¬ı˛ Œ√º Ó“¬±¬ı˛
¶ú‘øÓ¬ÀÓ¬ ¤‡Ú› Œ¸˝◊√√ ¬ı˛±ÀÓ¬¬ı˛ ¬ı…ô¶Ó¬± ’±¬ıÂ√±
Â√±˚˛± ŒÙ¬À˘º Œ¬ıìı±Ê√±À¬ı˛¬ı˛ Œ¸˝◊√√ ¬ı±øάˇÀÓ¬ ’ÀÚfl¡
¬ı˛±ÀÓ¬ ¤À¸ “√±Î¬ˇ±Ó¬ Œà˙Ú ›˚˛±·Ú-¤¬ı˛ ˜ÀÓ¬±˝◊√√
¤fl¡È¬± Œ¬ı˙ ¬ıάˇ¸Î¬ˇ ·±øάˇº ëfl¡‡Ú› fl¡‡Ú›
¬ÛÇÊ√¬ı±¬ı≈ øÚÀÊ√˝◊√√ ’±¸ÀÓ¬Ú √±≈√Àfl¡ øÚÀ˚˛ Œ˚ÀÓ¬º
√±≈√ øÙ¬¬ı˛ÀÓ¬Ú ¸fl¡±˘ ’±È¬È¬± Ú±·±√, ˝√√±ÀÓ¬ Ô±fl¡Ó¬
¤fl¡øȬ ¬ıάˇ ø˜ø©Ü¬ı˛ ¬ı±',
Ó¬‡Ú ›˝◊√√ ¬ı±'øȬ¬ı˛ õ∂øÓ¬˝◊√√
øÂ√˘ ’±˜±¬ı˛ ˚±¬ıÓ¬œ˚˛
’±fl¡¯∏«Ìº ˜ÀÚ ’±ÀÂ√
˝√√ͬ±» ¤fl¡ø√Ú √±≈√
¬ı˘ÀÂ√Ú, ’±¬ı˛ ¬ı˛±ÀÓ¬¬ı˛
Œ¬ı˘±˚˛ √˘À¬ı“ÀÒ Œ˚ÀÓ¬
˝√√À¬ı Ú± ’±˜±À√¬ı˛, ¤‡Ú
ŒÔÀfl¡ ’±À·˝◊√√ Œ¬ı˛fl¡øΫ¬—
˝√√À¬ı....ˆ¬±À˘±˝◊√√ ˝√√˘,
øÚÀÊ√À√¬ı˛ fl¡±Ê√ ¤¬ı±¬ı˛
øÚÀÊ√¬ı˛±˝◊√√ Œ¬ı˛øά›ÀÓ¬
qÚÀÓ¬ ¬Û±À¬ı±ºí
¬Û¬ı˛¬ıÓ«¬œfl¡±À˘ ’˘fl¡Ú±Ô
Œ√ ˚‡Ú ¬ÛÇÊ√fl≈¡˜±¬ı˛
˜ø~Àfl¡¬ı˛ ¸˝√√fl¡±¬ı˛œ ˝√√À˚˛
ë˜ø˝√√¯∏±¸≈¬ı˛˜ø«√Úœí¬ı˛
ø˜Î¬◊øÊ√fl¡ ’…±À¬ı˛?À˜KI◊-
¤¬ı˛ √±ø˚˛Q Œ¬ÛÀ˚˛ÀÂ√Ú,
fl¡Ó¬ ˚ÀP øÓ¬øÚ ’…±ø¸à
fl¡¬ı˛ÀÓ¬Ú ¬ÛÇÊ√¬ı±¬ı≈Àfl¡, Œ¸ fl¡Ô± ¬ı˘ÀÓ¬ ¬ı˘ÀÓ¬
’˘fl¡Ú±ÀÔ¬ı˛ ¸≈À˚±·… ¬Û≈ÀS¬ı˛ ·˘± ˆ¬±¬ı˛œ ˝√√À˚˛ ’±À¸º
ë¬ı±¬ı± ¬ÛÀ¬ı˛¬ı˛ ø√Àfl¡ fl¡±fl¡±À√¬ı˛ ŒÎ¬Àfl¡ øÚÀ˚˛ÀÂ√Ú,
¸≈À¬ı˛Ú Œ√, ά◊»¬Û˘ Œ√-- ¤“¬ı˛±› øÂ√À˘Ú ¸eÀÓ¬º
¬ı±¬ı±¬ı˛ fl¡±ÀÂ√ Œ√À‡øÂ√ ¬ÛÇÊ√¬ı±¬ı≈¬ı˛ øÚÀÊ√¬ı˛ ˝√√±ÀÓ¬
Œ˘‡± ŒÚ±ÀȬ˙Ú, fl¡±¬ı«Ú fl¡ø¬Û fl¡¬ı˛±, Œfl¡±Ô±˚˛ Œfl¡
“√±Î¬ˇ±À¬ı, Œfl¡ Œfl¡±Ú ˝◊√√k∏C≈À˜KI◊ ¬ı±Ê√±À¬ı, Ó¬±¬ı˛
ø¬ıô¶±ø¬ı˛Ó¬ ŒÚ±È¬ Œ˘‡± Ô±fl¡Ó¬ºí Ú±, fl¡±À˘¬ı˛ fl¡¬ı˛±˘
¢∂±À¸ Œfl¡±Ô±˚˛ Ó¬ø˘À˚˛ Œ·ÀÂ√ Œ¸˝◊√√ ˝√√±ÀÓ¬ Œ˘‡±
ŒÚ±ÀȬ˙Ú, ’˜”˘… Œ¸ ¸•Û√Àfl¡ Œ˝√√˘±˚˛ ˝√√±¬ı˛±ÀÚ±¬ı˛
Œ˙±fl¡ ’±Ê√ ¤fl¡È≈¬ ¤fl¡È≈¬ ’¬Û¬ı˛±Òœ fl¡À¬ı˛ ŒÓ¬±À˘
Ó¬¬ÛÚ¬ı±¬ı≈¬ı˛ fl¡Fº
Ó¬èÌ ¬ıÀµ…±¬Û±Ò…±À˚˛¬ı˛ ¬Û≈S
˙±ôLÚ≈ Œ¸ ¸˜˚˛ Œ¬ı˙
’ä¬ı˚˛¸œ ¬ı±˘fl¡, Ó¬¬ı≈ øfl¡Â≈√
¶ú‘øÓ¬ Ó“¬±Àfl¡› ’±26√iß fl¡À¬ı˛
Œ¬ı˛À‡ÀÂ√º ëŒ√‡Ó¬±˜ ¬ı±¬ı±
¬ı±øάˇ ŒÔÀfl¡ Œ¬ıø¬ı˛À˚˛
˚±À26√Ú, Ó¬‡Ú õ∂±˚˛
˜±Á¡¬ı˛±Ó¬º ’±fl¡±˙¬ı±Ìœ
ˆ¬¬ıÀÚ¬ı˛ ·±øà«Ú Œõ≠À¸¬ı˛
¬ı±øάˇÀÓ¬ ˚‡Ú ¤˝◊√√
’Ú≈ᬱÚøȬ ‰¬˘Ó¬, Ó¬‡Ú Ê√ij
˝√√˚˛øÚ ’±˜±¬ı˛, ¬ı¬ı˛— ˜ÀÚ
’±ÀÂ√ ¤‡Úfl¡±¬ı˛
’±fl¡±˙¬ı±Ìœ ˆ¬¬ıÀÚ ˜±À¸¬ı˛
¬Û¬ı˛ ˜±¸ ÒÀ¬ı˛ ‰¬˘ÀÂ√
ø¬ı˛˝√√±¸«±˘º ˜ÀÚ ’±ÀÂ√
뷜Ӭø¬ıÓ¬±Úí ¶≈®À˘¬ı˛ ¬Û≈¬ı˛ÀÚ±
¬ı±øάˇÀÓ¬ ø¬ı˛˝√√±¸«±˘ ˝√√À˚˛ÀÂ√,
¬ÛÇÊ√¬ı±¬ı≈¬ı˛ ¬ı±øάˇÀÓ¬›
˜˝√√άˇ± ˝√√Ó¬ ˜±ÀÁ¡ ˜±ÀÁ¡º
¬ÛΩ¬Û≈fl≈¡À¬ı˛¬ı˛ ¬ı±øάˇ ŒÔÀfl¡˝◊√√
Ó¬‡Ú ¬ı±¬ı±¬ı˛ ˚±Ó¬±˚˛±Ó¬ºí
ë˜ø˝√√¯∏±¸≈¬ı˛˜ø«√Úœí¬ı˛
¬Ûø¬ı˛À¬ı˙Ú± øÚÀ˚˛ ¬ıU
fl¡±ø˝√√øÚ, ¬ıU ø˜Ôº Ê√·iß±Ô ¬ı¸≈ ¤¬ı— ¸≈˜Ú
‰¬ÀA±¬Û±Ò…±˚˛ [fl¡¬ıœ¬ı˛ ¸≈˜Ú] ¯∏±ÀȬ¬ı˛ Œ˙À¯∏ ¸M√√À¬ı˛¬ı˛
√˙Àfl¡ ’±fl¡±˙¬ı±Ìœ¬ı˛ fl¡…±Ê≈√˚˛±˘ fl¡˜«œº ÚÓ≈¬Ú ¶£”¬øÓ«¬,
Ú¬ıÓ¬˜ ά◊Vœ¬ÛÚ±˚˛ Ó“¬±¬ı˛± ˘é¬… fl¡¬ı˛ÀÂ√Ú fl¡œˆ¬±À¬ı
‰¬˘ÀÂ√ Œ¬ı˛fl¡øΫ¬—-¤¬ı˛ fl¡±Ê√, ø¬ı˛˝√√±¸«±˘, ¤fl¡øȬ˜±S
˜±˝◊√√ÀSê±ÀÙ¬±ÀÚ ’¸—‡… &Ìœ fl¡Fø˙äœ Œ·À˚˛
‰¬À˘ÀÂ√Ú, ’˘fl¡Ú±Ô Œ√ fl¡‡Ú› ŒÍ“¬±ÀȬ ¬ı“±ø˙,
fl¡‡Ú› ø¬Û˚˛±ÀÚ±˚˛ ˝√√±Ó¬, ¤ õ∂±ôL ŒÔÀfl¡ ›õ∂±ôL
ÚÀάˇ‰¬Àάˇ ¸˜˚˛ ’Ú≈˚±˚˛œ ø˜ø˘À˚˛ ø√À26√Ú ˚La±Ú≈¯∏eº
’±¬ı˛› øfl¡Â≈√ø√Ú ¬ÛÀ¬ı˛ qè ˝√√Ó¬ ¤øάøȬ—-¤¬ı˛ fl¡±Ê√º
Ê√·iß±Ô ¬ı¸≈í¬ı˛ fl¡±ÀÂ√ ·ä qÀÚøÂ√, Ó¬‡Ú ø˜Î¬◊øÊ√fl¡
Œ¸fl¡˙ÀÚ¬ı˛ ¤fl¡øÚᬠŒ¬ı˛fl¡øΫ¬à › ¸•Û±√fl¡
¸≈Òœ¬ı˛ ˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛ ¤fl¡± Œ¸˝◊√√ ¶Û≈À˘-ˆ¬¬ı˛±
Œ¬ı˛fl¡øΫ¬— fl¡±È¬ÀÓ¬Ú, ø˜' fl¡¬ı˛ÀÓ¬Ú fl¡œ ’¸y¬ı
√é¬Ó¬±˚˛º
1977-¤ ˚‡Ú ¬Û±fl¡±¬Û±øfl¡ˆ¬±À¬ı ø¸X±ôL ˝√√˚˛
ë˜ø˝√√¯∏±¸≈¬ı˛˜ø«√Úœí øÙ¬À¬ı˛ ’±¸À¬ı Ó¬±¬ı˛ ’±À·¬ı˛
˜ø˝√√˜±˚˛, Ó¬‡Ú ¬ı±Ìœfl≈¡˜±¬ı˛ õ∂˚˛±Ó¬, ¬ıœÀ¬ı˛ffl‘¡¯û›
í76-¤¬ı˛ ¬Ûø¬ı˛¬ıøÓ«¬Ó¬ ¬Ûø¬ı˛ø¶öøÓ¬ Œ√À‡qÀÚ ’±¬ı˛
˜˝√√±˘˚˛±¬ı˛ ’±À·¬ı˛ ¬ı˛±ÀÓ¬ ’±fl¡±˙¬ı±Ìœ ˆ¬¬ıÀÚ ¤À¸
Ô±fl¡±¬ı˛ Ó¬±ø·√ ’Ú≈ˆ¬¬ı fl¡À¬ı˛ÚøÚº ë˜ø˝√√¯∏±¸≈¬ı˛˜ø«√Úœí¬ı˛
õ∂Ò±Ú øÓ¬Ú ¶ö¬ÛøÓ¬ ˙±¬ı˛œø¬ı˛fl¡ˆ¬±À¬ı ’±fl¡±˙¬ı±ÌœÀÓ¬
’±¬ı˛ ’±À¸ÚøÚ øͬfl¡˝◊√√, øfl¡c Œ|±Ó¬±¬ı˛ fl¡±ÀÂ√ ’±Ê√›
Ó¬“±À√¬ı˛ ’±À¬ı√Ú ’•°±Úº ¤˝◊√√ ŒÓ¬± ·Ó¬fl¡±˘ ¬ı˛±ÀÓ¬˝◊√√
’±fl¡±˙¬ı±Ìœ¬ı˛ ¤Ù¬ ¤˜ õ∂‰¬±¬ı˛Ó¬¬ı˛Àe ’øÓ¬øÔ ˝√√À˚˛
¤À¸øÂ√À˘Ú fl¡¬ıœ¬ı˛ ¸≈˜Úº Ó“¬±¬ı˛ ’√√Ú·«˘ ¶ú‘øÓ¬Ò±¬ı˛±˚˛
ά◊Àͬ ¤˘ fl¡Ó¬ ’Ê√±Ú±, ‰¬˜Àfl¡ Œ√√›˚˛±¬ı˛ ˜Ó¬
ø¬ıÀù≠¯∏̺ ¶§ˆ¬±¬ıø¸X ˆ¬øeÀÓ¬ øÓ¬øÚ øÊ√:±¸± fl¡À¬ı˛Ú,
ë¬ıœÀ¬ı˛ffl‘¡¯û ˆ¬^¬ı˛ ¤˝◊√√ Œô¶±S¬Û±Àͬ ŒÓ¬±˜¬ı˛± Œfl¡±Ô±›
’±Ê√±ÀÚ¬ı˛ ¸≈¬ı˛ qÚÀÓ¬ ¬Û±› Ú±∑ ’±ø˜ ’ôL¬ı˛e ˝√√À˚˛
qÀÚ Œ√À‡øÂ√, Ê√±ÀÚ±, ¤fl¡øȬ¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ¤fl¡øȬ ¢∂LöÚ±--
õ∂ÔÀ˜ ë’±øù´ÀÚ¬ı˛ ¤˝◊√√ ˙±¬ı˛√õ∂±ÀÓ¬-- ¬ı…¬ı˝√√±¬ı˛ ˝√√À26√
˜Ò…˜ ¶§¬ı˛, ¬ÛÀ¬ı˛¬ı˛ ¢∂LöÚ±˚˛ ’±¸ÀÂ√ Œfl¡±˜˘ Ò±, øͬfl¡
Ó¬±¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛¬ı˛ ¸≈¬ı˛øȬ˝◊√√ Ó¬±¬ı˛ ¯∏άˇÀÊ√ ¬ı“±Ò±, ’±¬ı±¬ı˛ øÙ¬À¬ı˛
’±¸ÀÂ√Ú Œfl¡±˜˘ ∆Ò¬ıÓ¬ ŒÔÀfl¡ ˜Ò…˜±˚˛-- ¤ˆ¬±À¬ı˝◊√√
¸≈À¬ı˛¬ı˛ ›Í¬±Ú±˜±-- ¤fl¡È¬± ¸•Û”Ì« ¸eœÓ¬ Œ˚Úºí
Œ√¬ı¬ıËÓ¬ ˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛,
’±fl¡±˙¬ı±Ìœ¬ı˛ Œ‚±¯∏fl¡ ¬ÛÀ√
ø˙ø˘&øάˇÀÓ¬ fl¡˜«¬ı˛Ó¬ øÂ√À˘Ú
¬ıUø√Ú, Œ˙¯∏ √˙ ¬ıÂ√¬ı˛
fl¡˘fl¡±Ó¬±˚˛ Ô±fl¡±fl¡±˘œÚ
¤fl¡øȬ ë’±Ê√ ¬ı˛±ÀÓ¬í
’Ú≈ᬱÀÚ ë˜ø˝√√¯∏±¸≈¬ı˛˜ø«√Úœí¬ı˛
ø¬ıøˆ¬iß ¸eœÀÓ¬ ¬ı˛±·-
¬ı˛±ø·Ìœ¬ı˛ õ∂À˚˛±· øÚÀ˚˛
¤fl¡øȬ ’Ú¬ı√… ¬ı…±‡…±
fl¡À¬ı˛øÂ√À˘Ú-- Œ¸ ¬ı…±‡…±›
¸≈˜ÀÚ¬ı˛ ø¬ıÀù≠¯∏ÌÀfl¡
·ˆ¬œ¬ı˛ˆ¬±À¬ı ¸˜Ô«Ú fl¡À¬ı˛º
fl¡‡Ú› ∆ˆ¬¬ı˛¬ıœÀÓ¬ ∆Ó¬ø¬ı˛
ë¬ı±Ê√À˘± ŒÓ¬±˜±¬ı˛ ’±À˘±¬ı˛
Œ¬ıÌ≈í, ëÊ√±À·± ≈√·«±í ’±¬ı˛
¤fl¡˝◊√√¸Àe ¢∂LöÚ±¬Û±Àͬ ‰¬˘ÀÂ√
˜±˘Àfl¡±À¯∏¬ı˛ ’±À¬ı˛±˝√√Ì-
’¬ıÀ¬ı˛±˝√√̺ ¸≈˜Ú ¬ıÀ˘Ú,
øÓ¬øÚ ë’±fl¡±˙¬ı±Ìœ¬ı˛ ¸ôL±Úí,
Œ√¬ı≈√± [Œ√¬ı¬ıËÓ¬
˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛]¬ ¬ıÀ˘Ú,
¬’±fl¡±˙¬ı±Ìœ Ó“¬±¬ı˛
¸eœÓ¬&è, ’±¬ı˛ ’±˜¬ı˛±∑
˚±¬ı˛± ˜±ÀÁ¡¸±ÀÁ¡ ’±fl¡±˙¬ı±Ìœ¬ı˛ ˘±˝◊√√ˆ¬ à≈øά›ÀÓ¬
Ï≈¬Àfl¡ ≈√퉬±¬ı˛ÀȬ ø√Ú ˜±˝◊√√ÀSê±ÀÙ¬±ÀÚ¬ı˛ ¸±˜ÀÚ ¬ı¸±¬ı˛
¸≈À˚±· ¬Û±˝◊√√-- ’±˜¬ı˛± ˜˝√√±˘˚˛±¬ı˛ ¸fl¡±À˘ ø˙˝√√ø¬ı˛Ó¬
˝√√˝◊√√, ˜ÀÚ¬ı˛ Œfl¡±Ì±˚˛ øÓ¬¬ı˛øÓ¬¬ı˛ fl¡À¬ı˛ ¬ıÀ˚˛ ‰¬À˘ ¤fl¡È¬±
ŒÂ√±A ·¬ı«, ¬ı˛±Ó¬ ŒÊ√À· õ∂dÓ¬ fl¡À¬ı˛øÂ√ ’ÀÚfl¡
˜±Ú≈¯∏Àfl¡-- ¤fl¡¸±ÀÔ ¸¬ı±˝◊√√ ¬ıÀ˘øÂ√ ëÊ√±À·± Ó≈¬ø˜
Ê√±À·±-íº
Œ¬ıìı±Ê√±À¬ı˛¬ı˛ Œ¸˝◊√√ ¬ı±øάˇÀÓ¬
’ÀÚfl¡ ¬ı˛±ÀÓ¬ ¤À¸ “√±Î¬ˇ±Ó¬
Œà˙Ú ›˚˛±·Ú-¤¬ı˛ ˜ÀÓ¬±˝◊√√
¤fl¡È¬± Œ¬ı˙ ¬ıάˇ¸Î¬ˇ ·±øάˇº
ëfl¡‡Ú› fl¡‡Ú› ¬ÛÇÊ√¬ı±¬ı≈
øÚÀÊ√˝◊√√ ’±¸ÀÓ¬Ú √±≈√Àfl¡ øÚÀ˚˛
Œ˚ÀÓ¬º....˜ÀÚ ’±ÀÂ√ ˝√√ͬ±»
¤fl¡ø√Ú √±≈√ ¬ı˘ÀÂ√Ú, ’±¬ı˛
¬ı˛±ÀÓ¬¬ı˛ Œ¬ı˘±˚˛ √˘À¬ı“ÀÒ Œ˚ÀÓ¬
˝√√À¬ı Ú± ’±˜±À√¬ı˛, ¤‡Ú ŒÔÀfl¡
’±À·˝◊√√ Œ¬ı˛fl¡øΫ¬—
˝√√À¬ı....ˆ¬±À˘±˝◊√√ ˝√√˘, øÚÀÊ√À√¬ı˛
fl¡±Ê√ ¤¬ı±¬ı˛ øÚÀÊ√¬ı˛±˝◊√√
Œ¬ı˛øά›ÀÓ¬ qÚÀÓ¬ ¬Û±À¬ı±ºí
¬ı±Ê√À˘± ŒÓ¬±˜±¬ı˛ ’±À˘±¬ı˛ Œ¬ıÌ≈
ë’±fl¡±˙¬ı±Ìœ ˆ¬¬ıÀÚ¬ı˛
·±øà«Ú Œõ≠À¸¬ı˛ ¬ı±øάˇÀÓ¬
˚‡Ú ¤˝◊√√ ’Ú≈ᬱÚøȬ ‰¬˘Ó¬,
Ó¬‡Ú Ê√ij ˝√√˚˛øÚ ’±˜±¬ı˛º
¤‡Úfl¡±¬ı˛ ’±fl¡±˙¬ı±Ìœ
ˆ¬¬ıÀÚ ø√ÀÚ¬ı˛ ¬Û¬ı˛ ø√Ú ÒÀ¬ı˛
‰¬˘ÀÂ√ ø¬ı˛˝√√±¸«±˘º ˜ÀÚ ’±ÀÂ√
뷜Ӭø¬ıÓ¬±Úí ¶≈®À˘¬ı˛ ¬Û≈¬ı˛ÀÚ±
¬ı±øάˇÀÓ¬ ø¬ı˛˝√√±¸«±˘ ˝√√À˚˛ÀÂ√,
¬ÛÇÊ√¬ı±¬ı≈¬ı˛ ¬ı±øάˇÀÓ¬› ˜˝√√άˇ±
˝√√Ó¬ ˜±ÀÁ¡ ˜±ÀÁ¡º
¬ÛΩ¬Û≈fl≈¡À¬ı˛¬ı˛ ¬ı±øάˇ ŒÔÀfl¡˝◊√√
Ó¬‡Ú ¬ı±¬ı±¬ı˛ ˚±Ó¬±˚˛±Ó¬ºí
’±fl¡±˙¬ı±Ìœ¬ı˛ ø¬ıøˆ¬iß ø¬ı‡…±Ó¬ ’Ú≈ᬱÀÚ¬ı˛ ˜ÀÒ… Œ¸¬ı˛±¬ı˛ ¸•ú±Ú ¤‡Ú› ë˜ø˝√√¯∏±¸≈¬ı˛˜ø«√Úœí¬ı˛º ˜˝√√±˘˚˛±¬ı˛ Œˆ¬±À¬ı˛ ’±Ê√›
‚À¬ı˛ ‚À¬ı˛ Œ¬ıÀÊ√ ›Àͬ ¤˝◊√√ õ∂ˆ¬±Ó¬œ ’Ú≈ᬱں Ó¬±¬ı˛ ’Ó¬œÓ¬-¬ıÓ«¬˜±Ú ¶ú‘øÓ¬¸¬ı˛øÌÀÓ¬ ˙…±˜˘œ ’±‰¬±˚«
ë¬ıœÀ¬ı˛ffl‘¡¯û ˆ¬^¬ı˛ ¤˝◊√√
Œô¶±S¬Û±Àͬ ŒÓ¬±˜¬ı˛± Œfl¡±Ô±›
’±Ê√±ÀÚ¬ı˛ ¸≈¬ı˛ qÚÀÓ¬ ¬Û±› Ú±∑
’±ø˜ ’ôL¬ı˛e ˝√√À˚˛ qÀÚ
Œ√À‡øÂ√, Ê√±ÀÚ±, ¤fl¡øȬ¬ı˛ ¬Û¬ı˛
¤fl¡øȬ ¢∂LöÚ±-- õ∂ÔÀ˜
ë’±øù´ÀÚ¬ı˛ ¤˝◊√√ ˙±¬ı˛√õ∂±ÀÓ¬--
¬ı…¬ı˝√√±¬ı˛ ˝√√À26√ ˜Ò…˜ ¶§¬ı˛, ¬ÛÀ¬ı˛¬ı˛
¢∂LöÚ±˚˛ ’±¸ÀÂ√ Œfl¡±˜˘ Ò±,
øͬfl¡ Ó¬±¬ı˛ ¬ÛÀ¬ı˛¬ı˛ ¸≈¬ı˛øȬ˝◊√√ Ó¬±¬ı˛
¯∏άˇÀÊ√ ¬ı“±Ò±, ’±¬ı±¬ı˛ øÙ¬À¬ı˛
’±¸ÀÂ√Ú Œfl¡±˜˘ ∆Ò¬ıÓ¬ ŒÔÀfl¡
˜Ò…˜±˚˛-- ¤ˆ¬±À¬ı˝◊√√ ¸≈À¬ı˛¬ı˛
›Í¬±Ú±˜±-- ¤fl¡È¬± ¸•Û”Ì« ¸eœÓ¬
Œ˚Úºí
3
˘Ó¬± ˜Àe˙fl¡±¬ı˛
ά◊»¬Û˘± Œ¸Ú
¸g…± ˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛
’±¬ı˛øÓ¬ ˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛ ’±˙± Œˆ¬±“¸À˘ ¬ı˛±U˘ Œ√¬ı ¬ı˜«Ú ˜±iß± Œ√
Œ˝√√˜ôL ˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛
˙…±˜˘ ø˜S
˜±ÚÀ¬ıf ˜≈À‡±¬Û±Ò…±˚˛
øˆ¬ ¬ı±˘¸±¬ı˛±
¬ıœÀ¬ı˛ffl‘¡¯û ˆ¬^ ¬ÛÇÊ√fl≈¡˜±¬ı˛ ˜ø~fl¡