Àãààðûí áðõèðäîë

1. ÀÃÀÀÐÛÍ ÁÎÕÈÐÄËÛÍ Õ¿Í ÀÌÛÍ
Ýп¿Ë ÌÝÍÄÝÄ ¿Ç¿¿ËÝÕ
ͺ˺ºËºË,ÓÐÜÄ ÈËÀÍ
ÑÝÐÃÈÉËÝËÒ.

2. Àãààðûí áîõèðäîë
 Ãàäààä îð íû
 Äîòîîä îð íû

3. Áîõèðäóóëàã äûí àíãèëàë
 Àíõäàã áîõèðäóóëàã èä: àãààð
áîõèðäóóëàõ ýõ ¿¿ñâýðýýñ øóóä àãààð
ìàíäàëä ÿëãàð áàéãàà áîõèðäîëóóä
- æèãíýãäýã áîäèñóóä
- àçîòûí èñë¿¿ä
- õ¿õðèéí äàâõàð èñýë

4.  Õî¸ðäîã áîõèðäóóëàã èä:
Àãààð ìàíäàëä ÿâàãäàõ ôîòîõèìèéí óðâàëûí
ä¿íä ¿¿ñýõ áîõèðäóóëàã èä
- àçîòûí èñë¿¿ä
- àçîí
- ïåðîêñèàöåòèë íèòðàò
- ïåðèîêñèáåíçîë íèòðàò
- êåòîí
- àëüäåãèä çýðýã

5. Àãààðûí áîõèðäóóëàã èäûí òºëºâ
áàéäàë
 Õèé: Í¿¿ðñõ¿ ëèéí õèé, õ¿õðèéí äàâõàð
èñýë, õ¿õýðò óñ òºðºã , àçîòûí äàí
èñýë,àçîòûí äàâõàð èñýë.
 Øèíãýí: Õ¿õðèéí äàâñíû õ¿ èë, àçîòûí äàâñíû
õ¿ èë, äàâñíû õ¿ èë, äàâèðõàéëàã áîäèñóóä
 Õàòóó: òîîñ, õºº, í¿¿ðñíèé äóòóó øàòàëòûí
áîäèñóóä.

6. Àãààðûí áîõèðäóóëàã ýõ
¿¿ñâýð¿¿ä
 Áàéãàëèéí: ãàëò óóëûí äýëáýðýëò, îéí ò¿éìýð,
óðãàìàë àìüòíû ÿëçðàë, õºðñíèé ýâäðýëèéí,
äîãøèí õóé ñàëõèíû òîîñ, äàëàéí óóðøèëò,
óðãàìëààñ ÿëãàðäàã í¿¿ðñ óñ òºðºã èä.
 Õ¿íèé ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé: àõóéí
áîëîí ÕÀÀ-í ¿éë àæèëëàãàà,¿éëäâýðèéí,
òýýâðèéí õýðýãñýëèéí

7. Àãààð áîõèðäóóëàã ýõ
¿¿ñâýð¿¿ä Óëààíáààòàð õîòîä
 3-ð äóëààíû öàõèëãààí ñòàíöûí õóâüä
- 3 ñàÿ òí í¿¿ðñ
- 33300 òí ¿íñ
- 15900 òí í¿¿ðñõ¿ ëèéí õèé
- 35800 òí NO2
200 óóðûí çóóõíû õóâüä áîäîõîä
- 400000 òí í¿¿ðñ
- 24000 òí õ.õèé
- 6500 òí ¿íñ
- 33800 òí í¿¿ðñõ¿ ëèéí õèé
- 25400 òí õ¿õýðëýã õèé
- 850 òí NO

8. Àãààð áîõèðäóóëàã ýõ
¿¿ñâýð¿¿ä Óëààíáààòàð õîòîä
 134000 ãýð, ãàëëàãààòàé ñóóö- 450000 òí
í¿¿ðñ
 350000 ì êóá ìîä
- 578400 òí õ.õèé
- 100400 òí í¿¿ðñõ¿ ëèéí õèé
- 9500 òí NO
- 3100 òí ¿íñ
 95000 ãàðóé ìàøèí 200 òí õ.õèé /ÑÎ-70%/

9. Àãààð äàõü õ¿õýðëýã õèéí
àãóóëàìæ

10. Àãààð äàõü NO2-èéí àãóóëàìæ

11. Àãààðûí áîõèðäîëûí ýð¿¿ë ìýíäýä
¿ç¿¿ëýõ íºëººëºë
 Õóðö
 Àðõàã
- ºâºðìºö /Hg, Cd, Fe /
- ºâºðìºö áóñ

13. Òîîñíû ýð¿¿ë ìýíäýä ¿ç¿¿ëýõ
íºëººëºë

14. Àãààð áîõèðäóóëàã èäûí ýð¿¿ë
ìýíäýä ¿ç¿¿ëýõ íºëººëºë
 Í¿¿ðñòºðºã èéí äóòóó èñýë: ÿäàð
ñóëüäàõààñ ýõëýýä íàñ áàðàõ õ¿ðòýë. /ÒÌÑ,
ÀÇÝ... Ãì/
 Àçîò õ¿õðèéí äàâõàð èñýë: àìüñãàëûí çàìûí
õóðö, àðõàã ºâ í¿¿ä, àñòìà
 Àçîí: í¿ä õîðñîõ, ìýäðýõ¿éã äàðàíãóéëàõ,
àñòìà
 Õàð òóãàëãà: îþóí óõààíûã äàðàíãóéëàõ,
áóñàä ýðõòýí ñèñòåìä íºëººëíº.

15. Çàðèì ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýñ 1
 Àãààðûí áîõèðäîë èõòýé õîòîä õ¿¿õä¿¿äèéí
äóíäàõ àìüñãàëûí çàìûí ºâ ëºë 45.52-72.7%
 ÓÁ õîòîä àìüäàð áàéãàà áàãà íàñíû
õ¿¿õä¿¿äèéí äóíäàõ áðîíõèò ºâ íèé
òîõèîëäëûã àãààðûí áîõèðäîë áàãàòàé
àéìãóóäûí õ¿¿õä¿¿äèéíõòýé õàðüöóóëàõàä
5.09-14.9% äàõèí èõ áàéíà
 Àçîòûí èñë¿¿ä óóøèãíû õàâäàð ¿¿ñãýõ
øàëòãààíä 11.9% èéí æèíã ýçýëæ áàéíà.

16. Çàðèì ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýñ 2
 Àãààðûí áîõèðäîëûí óëìààñ ÓÁ õîòûí õ¿¿õä¿¿äýä
ç¿ðõ ñóäàñíû ñèñòåìèéí òàëààñ àðòåðèéí áàãà
äàðàëò õýâèéí áóñ áàéõ ç¿ðõ ñóäàñíû òîî öººðºõ
ºñºëò õºãæèëòèéí õýâëèéí õàðüöàà àëäàãäàõ
çýðýã ººð ëºëò¿¿ä ãàðñàí.
 ªìíºä Êàëèôîðíè, Àâñòðò õèéñýí ñóäàëãààãààð
ñóðãóóëèéí íàñíû õ¿¿õä¿¿äèéí óóøèãíû õýâèéí
¿éë àæèëëàãààíû àëäàãäàë íü àãààð äàõü
îðãàíèê áèø õ¿ÿëýýñ õàìààð áàéãàà íü
òîãòîîãäñîí.

17. Çàðèì ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýñ 3
 ÓÁ õîòûí 2 ä¿¿ðãèéí 2-8 íàñíû /500/
õ¿¿õä¿¿äèéí 77.8% -ä àìüñãàëûí çàìûí ºâ íèé
ÿìàð íýã øèíæ òýìäýã èëýð áàéíà.
 Ãýð, ýíãèéí ãàëëàãààòàé ñóóöàíä àìüäàð
áóé õ¿¿õä¿¿äèéí äóíä àìüñãàëûí çàìûí ºâ íèé
øèíæ òýìäýã¿¿ä 1.7-4.4 äàõèí èëýð áàéíà.

18. Àãààðûí áîõèðäîëòîîñ ñýðãèéëýõ
àðãóóä.
 Òàêòèêèéí
 Ñòðàòåãèéí
- òåõíîëîãèéí
- àãààðûí àíàðûí ìåíåæìåíòèéí
- õàÿãäàëûí ñòàíäàðò
- ºðòºã ¿ð àøèãòàé
- òºëºâëºëòèéí
- áîëîâñðîëûí

19. Òåõíîëîãèéí
 Øàòàëòûí ºìíºõ
 Øàòàëòûí ¿åèéíõ
 Øàòàëòûí äàðààõ

20. Øàòàëòûí ºìíºõ
 Öýâýð òåõíîëîãè
 Áàéãàëèéí õèéí ò¿ëø
 Áðèêåòýí ò¿ëø
 Íàð ñàëõèíû ýíåðãè
 Óñíû ýð èì õ¿
 Öàõèëãààíû ýð èì õ¿
 Õ¿õýðã¿éæ¿¿ëñýí ò¿ëø

21. Øàòàëòûí ¿åèéí
 Á¿ðýí øàòàëòòàé çóóõ
 Áîéëåð
 Àâòî ìàøèíû õºäºëã¿¿ðèéã ýêî áîëãîõ
 Êàòàëèçàòîð

22. Øàòàëòûí äàðààõ
 Æèãíýãäýã õýñã¿¿ä
- òóíãààã êàìåð
- Öèêëîí
- äààâóóí ø¿¿ëò¿¿ð
- íîéòîí ñêðóááåð
- öàõèëãààí ø¿¿ëò¿¿ð
 Õèéí õàÿãäàë
- Àáñîðáöè
- Àäñîðáöè
- Øàòààõ
 Øèíãýí

23. Àãààðûí àíàðûí ìåíåæìåíòèéí
ñòðàòåãè
 Àãààðûí àíàðûí ñòàíäàðò áîëîâñðóóëàõ áà
õýðýãæ¿¿ëýõ.
 Øàëãóóð /çºâëºìæèéí äàãóó áîëîâñðóóëàõ.
 Àãààðûí àíàðûí õÿíàëò øèíæèëãýýíèé
á¿òöèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ
 ¯íýëãýý ºãºõ- ñòàíäàðòòàé õàðüöóóëàõ
/àãààðûí àíàðûí èíäåêñ/

24. Àãààðûí àíàðûí ìîíèòîðîíãèéí
öýã, Ýäèíáóðã Øîòëàíä

25. Ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýã
 Òàòâàðûí- ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ ñàí
 Òºëáºðèéí- Áîõèðäóóëàã íü òºëºõ çàð èì
/Polluter Pay Principles, PPP /

26. Àíõààðàë òàûâüñàíä
áàÿðëàëàà