2. O RELEVO
O relevo é o conxunto de formas ou de irregularidades que
presenta a superficie do noso planeta. Hai dous tipos:
Continental.
Submarino.
As formas de relevo da terra son:
A ría/fiorde, o cabo, a península, co seu istmo, a illa, o
golfo, a dorsal oceánica, a fosa mariña, a chaira abisal, a
plataforma continental, o noiro ou tamara continental, a
montaña, que en conxunto con outras forma unha
cordilleira, a depresión ou cunca, o val, o altiplano ou
meseta e a chaira.
4. OS CONTINENTES
Os continentes da Terra son África, América,
Europa, Asia, Oceanía e a Antártida.
ÁFRICA:
É un macizo uniforme con rochas antigas e desgastadas, no
que non hai grandes montañas, pero si con grandes
mesetas e cubetas, ríos e lagos.
Neste continente destacan:
Os M. Atlas, o deserto do Sáhara, o Macizo Ahaggar, o
Macizo Tibesti, o Macizo Ruwenzori, o Macizo de
Etiopía, os M. Drakensberg, a Meseta de Kalahari, o M.
Kenya e o M. Kilimanjaro.
6. Pola banda dos ríos e lagos, destacan:
O L. Turkana, o L. Victoria, o L. Malaui, o L.
Tanganica, o L. Chad, o R. Nilo, o R. Congo, o
Zambeze, coa súa cubeta e o R. Níxer.
Tamén destacan a Depresión do Mar Morto e
as Illas Canarias e Madagascar.
8. AMÉRICA:
É un continente con montañas novas no Oeste,
mesetas e chairas no centro e macizos antigos no
leste.
Neste continente destacan:
As Montañas Rochosas, a S. Madre Occidental,
a C. dos Andes, o M. Aconcagua, o M. Makinley, o
Escudo Canadense, os Montes Apalaches, o Macizo das
Güianas e a Meseta Brasileira.
10. Dos ríos e lagos deste continente destacan:
O R. Amazonas, coa cunca do Amazonas,
o R. Mississippi e o Missouri, coa cunca do
Mississippi-Missouri, o R. Orinoco, coa cunca do
Orinoco e os Ríos Paraná e Paraguay, que forman
a cunca do Paraná-Paraguay.
O principais lagos son o Titicaca e os Grandes
Lagos.
12. ASIA:
É un continente con chairas e mesetas ao Norte, elevadas cordilleiras e mesetas
no centro-sur, grandes penínsulas no O. Índico e Archipiélagos no O. Pacífico.
As principais montañas e picos deste
continente son:
O Himalaia, co Everest, os M. Urais, os Montes Tauro,
os M. Zagros, o Hindukush, o Cáucaso e os
Mts. Kuenlún.
As chairas e mesetas máis importantes son:
Gran Chaira de Siberia Occidental, Meseta de Siberia
Central, Meseta do Decán, Meseta do Irán, Meseta de
Pamir e a Meseta do Tibet.
14. Os ríos e illas que destacan son:
O Arch. Xaponés, as Filipinas, Indonesia, o R.
Obi, o Llenisei, o Lena, o Ganxes, o Mekong, o
Huang He, o Iangtsè, o Tigris e Eufrates e o Indo.
16. Oceanía:
É un continente formado por illas.
En Oceanía destacan sobre todo as illas, como
Tasmania, Nova Zelandia, e a
Melanesia, Micronesia e Polinesia, que son grandes
arch. con diminutas illas.
Por outra banda, como montañas aparecen a Gran
C. Divisoria, en Australia, e os Alpes do Sur.
18. EUROPA
RELEVO, RÍOS E COSTAS DE EUROPA
O relevo está formado por dous tipos de
montañas, os macizos e as montañas novas.
Europa ten moitos ríos e grandes chairas no
centro, e ten dous tipos de costas, as atlánticas, que
son moi recortadas (fiordes e Rías Altas), con
costas elevadas pero tamén coa presenza de costas
baixas (destas); e as mediterráneas, que presentan
practicamente as mesmas características.
19. As penínsulas destacadas son:
a de Xutlandia e a Escandinava, no Atlántico, e a
Ibérica, a Itálica, a Balcánica, a de Crimea e a do
Peloponeso no Mediterráneo.
As principais illas son:
a de Islandia, a de Gran Bretaña, Irlanda, as I.
Baleares, Córsega, Sardeña, Sicilia, Malta, Creta e
Chipre.
As chairas máis importantes son:
a Gran Chaira Europea, a Chaira de Hungría e a Dep.
do Caspio.
20. Pola banda do mar, destacan:
o Océano Glacial Ártico, o M. de Noruega, o M.
Branco, o Báltico, o do Norte, o O. Atlántico, o M.
Mediterráneo, o M. Tirreno, o Adriático, o
Xónico, o Exeo, o Negro e o Caspio, o G. de
Botnia, o de Finlandia e o de Lión, o Paso de
Calais, o Canal da Mancha, o de S. Jorge, o Est. de
Xibraltar, o de Mesina e o do Bósforo.
21. Os grupos montañoso destacados son:
os Pireneos, os Alpes, os Apeninos, os Cárpatos, os
Balcáns e o Cáucaso como montañas novas, e como
exemplos de macizos antigos, os M. Grampianos, a
C. Escandinava, o Macizo Central Francés e os
Vosgos.
Os principais cursos de auga son:
o Loira, o Ródano, o Sena, o Rin, o Elba, o
Danubio, o Po, o Dniéster, o Don, o Dniéper, o
Volga e o Vístula.
23. UNIDADES DE RELEVO DE ESPAÑA
O RELEVO PENINSULAR ESPAÑOL
España encóntrase na zoa suroeste de Europa, e
limita con Portugal e o O. Atlántico ao Oeste, cos
Pireneos, Andorra e Francia ao Norte e co M.
Mediterráneo ao Leste e Sur.
España é un país cunha elevada altitude
media, montañoso, con mesetas e con formas
compactas, exceptuando Galicia.
24. PRINCIPAIS UNIDADES
Meseta Castelá.
Cordilleiras interiores da Meseta: S. Central, Mts. de
Toledo.
Montañas que rodean a Meseta: Mts. de León
(Galicia), C. Cantábrica, S. Ibérico e Serra Morena.
Cordilleiras máis afastadas da Meseta: Macizo
Galaico, Pireneos, C. Béticas, C. Costeiras Catalás, Mts.
Vascos.
Depresións exteriores: D. do Ebro, D. do Guadalquivir.
25. RELEVO INSULAR ESPAÑOL
Arch. Balear: Mallorca, Menorca, Eivisa, Formentera e
Cabrera.
Arch. Canario: Lanzarote, Fuerteventura, Gran
Canaria, Tenerife, La Gomera, La Palma e El Hierro.
RÍOS E COSTAS DE ESPAÑA
As costas españolas en xeral son pouco
recortadas, con forma rectilínea ou curvada (a
excepción de Galicia), con predominio das costas
altas e rochosas.
26. Os ríos distínguense por vertentes, que son zoas de
cursos de auga que desembocan nun mesmo océano
ou mar. Hai tres:
V. Cantábrica: Curtos, con forte corrente e moi
caudalosos:
Bidasoa, Nervión, Deva, Sella, Nalón, Narcea e Navia (
tamén destaca nesa zoa: o G. de Biscaia, o M.
Cantábrico e o C. de Peñas).
V. Atlántica: Ríos longos, caudalosos pero con estiaxes
no verán. Destacan: o Miño, o Douro, o Texo, o
Guadiana, o Guadalquivir, o Odiel e o Tinto (tamén é
importante nesa zoa: o G. de Cádiz, o C. de San
Vicente, Estaca de Bares, o C. Ortegal e o C. Fisterra).
27. V. Mediterránea: Ríos curtos (excepto o Ebro), con
escaso caudal e crecidas e fortes estiaxes (con
inundacións). Destacan: Ebro, Ter, Llobregat, Míjares,
Turia, Xúcar, Segura, Almanzora e Guadalhorce (Son
importantes: Est. de Xibraltar, Punta de Tarifa, C. de
Gata, G. de Almería, G. de Mazarrón, C. de Palos, G. de
Alicante, M. Menor, C. da Nao, G. de Valencia, G. de
Roses e C. de Creus).
CURSOS DE AUGAS DAS BALEARES E CANARIAS
Son torrentes e barrancas.
28. Os picos importantes de España son:
Cabeza de Manzaneda, Torre Cerredo, Picos de
Europa, Aneto, Montseny, Moncayo, Peñalara, Almanz
or e Mulhacén.
30. MACIZO GALAICO
O relevo de Galicia e fracturado no pregamento alpino.
UNIDADES DE RELEVO
Relevo moi compartimentado (separado):
Serras Orientais e Sudorientais:
Orientais: S. dos Ancares, S. do Courel
Surorientais: S. do Eixe, S. da Queixa, S. de
Segundeira, S. de San Mamede (Cabeza de
Manzaneda).
31. Zona Central:
Meseta de Lugo: Terra Chá, Depresión de Sarria e a
Depresión de Monforte.
Serras Centrais: S. da Loba, S. do Faro, S. do Suído.
Serras Setentrionais: S. do Xistral, S. da Carba.
Zona Litoral:
Zonas afundidas e chairas: Depresión Tui-Padrón, Chairas
de Bergantiños, da Mariña Luguesa e da Mariña da Coruña.
Serras Litorais: S. da Capelada, S. do Barbanza, S. do
Morrazo.
32. COSTAS:
Son moi accidentadas e con algúns sectores de costas rectilíneas.
Cabos:
Norte: Punta de Estaca de Bares, C. Ortegal.
Oeste: C. Touriñán, C. Fisterra.
Cantís:
S. da Capelada, Costa da Morte.
Illas:
I. de Arousa, I. de Ons e Illas Cíes.
Rías:
Altas: De Ribadeo ao C. Fisterra. Son a R. de Ribadeo, a de Viveiro, a de
Ortigueira, a de Santa Marta, a de Cedeira, a de Ferrol, a de Betanzos, a de
Coruña, a de Corme e Laxe e a de Camariñas.
Baixas: Do C. Fisterra a Portugal. Son a R. de Muros e Noia, a de Arousa, a de
Pontevedra e a de Vigo.
33. REDE FLUVIAL E O SEU RÉXIME
Os ríos galegos son caudalosos, con réxime pluvial e teñen gran
poder erosivo (foces e canóns).
MIÑO, SIL E OUTROS RÍOS
Miño: Nace na S. de Meira, percorre Galicia de Nordés a
Suroeste. Desemboca no Atlántico formando un esteiro. Pasa por
Portomarín, Lugo e Ourense.
Sil: É o principal afluente do Miño, nace na C. Cantábrica e
discorre por un estreito canón desde Quiroga ata desembocar no
Miño.
Ríos Costeiros: Son curtos, xa que nacen preto da
desembocadura. Son o Eo, o Eume, o Tambre, o Ulla, o Umia, o
Lerez e o Limia.
