SlideShare a Scribd company logo
_idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf
ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ
(yxrwG)
J

'Drdkua&pDa&;ESifh
wef;wla&;wdkufyGJumvtwGif;
jynfaxmifpwi;f &if;om;vlrsKd ;rsm;
k kd
'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf.
ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
qvdkif;vsefrSKef;qmacgif; (Lian H. Sakhong) pkaqmif;wifjyonf
_idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf
ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ
(yxrwG)
J

'Drdkua&pDa&;ESifh
wef;wla&;wdkufyGJumvtwGif;
jynfaxmifpwi;f &if;om;vlrsKd ;rsm;
k kd
'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf.
ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
qvd k i f ; vsef r S K ef ; qmacgif ;

(Lian H. Sakhong)

pk a qmif ; wif j yonf
yxrt}udrfyHkESdyfjcif;
tkyfa& = 3000
1999 ckESpf/ Edk0ifbmv
Zif;r,f_rdKŒ/ xdkif;EdkifiH

xkwfa0ol
qvdkif;vsefr+ef;qmacgif;

Funded By The Burma Fund
rmwdum
○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

tcef;(2)

tcef;(3)
tcef;(4)
tcef;(5)

jynfwGif;_idrf;csrf;a&;ESifh vlrsdK;pkjyem
( jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf
zGŒJ pnf;&ef}udK;yrf;r+umvv+y&m;r+rsm; )
fS
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf. v+yf&Sm;r+rsm;
(tusOf;csKyf)
cGJxGufa&;ESifh wef;wla&;jyem
vlxkacgif;aqmifa':atmifqef;pk-unfESifh aqG;aEG;yGJ

jynfaxmifpppfppfrl
k
(wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;nDvmcHrS qHk;jzwfcsuf)

1

10

25
32
52

○

tcef;(1)

○

Ð xkwfa0olxHrS trSmpm

○

By Dr. Chao-Tzang Yawnghwe
Advisor-Consultant, National Reconciliation Program

○

Ð FOWARD

○

Ð jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtrsdK;om;!$efŒaygif;tpdk;& 0ef}uD;csKyf a'gufwmpdef0if;. trSmpm
tcef;(6)

tcef;(7)

tcef;(8)
tcef;(9)

taxGaxGa±G;aumufyJG
(odkŒr[kwf)
EdkifiHawmftm%mudk t-urf;rzufaomenf;jzifh jyefvnf&,la&;vrf;pOf
tm%mv$ajymif;a&;jyem
J
('kw,t}udrf wdi;f &ifom;nDvmcHrawmif;qdcsursm;)
d
k
S
k f

Adkvfatmifausmfvrf;ausnmcsuf

ppfrSefaom zuf'&,fjynfaxmifpkqDodkŒ

61

82

105
110
'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

jynfaxmifpjk refrmEdiitrsKd ;om;!$eŒf aygif;tpd;&
kfH
k
0ef}uD;csKyf a'gufwmpdef0if;.
trSmpm
'Duae@ jrefrmekdifiH awG@óuH&ifqkdifae&wJh taxGaxGjyemrsm;[m t&if;ppfvdkuf&if
ekdifiHa&;jyemyJ jzpfygw,f? ekdfifiHa&; jyemukd ekdifiHa&;enf;eJ@ ajz&Sif;ekdifzkd@qdk&if æ
1? jynfwGif;ppf&yfpJ+yD; jynfwGif;+idrf;csrf;a&; wnfaqmufzkd@/
2? wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;ta&;ukd ajz&Sif;zkd@/
3? 'Drkdua&pDeJ@ vl@tcGifhta&; xGef;um;zkd@ vkdygw,f?
usaemfw@dk jrefrmekiitwGi;f rSwif;aexki=f uwJh wki;f &if;om;vlrsK;d rsm;[m 1824 +AdwedfH
D
d
d
df
jrefrm yxrppfyJGup+yD; vGwfvyfa&;&,lwJhtxd e,fcsJŒqef@usifa&;/ zwfqpfawmfvSefa&;
wkdufyJGpOfwav#mufvkH;rSm yg0ifwkdfufckdufcJh=uwm jzpfygw,f?
1948 ckESpf vGwfvyfa&; &,l+yD;aemufykdif;rSmvnf; tm%m&tpdk;&toD;oD;[m
wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;&JŒ &oifh&xkdufwJh tcGifhta&;rsm;ukd vpfvsL±_ rsufuG,fðyxm;cJh+yD;
wjynfaxmifpepf/ A[kcsKyfuia&;0g'eJ@ ppftm%m&SipepfuyJ usio;Hk vkyaqmifcw,f? 'ga=umifh
d
kd f
f
dk
hf
f
hJ
vnf; 'Duae@txd jynfwi;f ppfr;D }uD;[m qufvufawmufavmif aeqJyJ jzpfygw,f? txl;ojzifh
G
1962 ppftypk tm%modr;f +yD; tkycsKyfp;dk rk;d cJwtcseup+yD; wki;f &if;om;vlrsK;d rsm;&JΠw&m;r#wwJh
kf
f
h hJ d f
d
awmif;qkdr_awGudk cJGxGufa&;orm;rsm;/ e,fcsJŒaemufvkdufrsm; pojzifh vdrfnm0g'jzef@ r_dkif;wdkuf
cJhw,f?
1988 ck orkdif;0if &Spfav;vkH;ta&;awmfykH}uD;t+yD;rSmawmh jynfolvlxk[m ekdifiHa&;
tm;jzifh ykdrkdekd;=um;vmcJh=uw,f? ArmvlrsKd;pkeJ@ tjcm;wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;[m ykdrkdem;vnfr_
awG &SdvmcJh=uw,f? vlxkacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unf[m wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;ta&;eJ@
ywfouf+yD; t+rJwrf;tav;xm;aqmif±GufcJhw,f? 1988 =o*kwfv(26) a±$wd*kHapwD taemuf
bufrk'frSmuwnf;u tckvdkajymcJhygw,f?
“ vlrsKd;pktmvkH;[m nD!Gwfzkd@vkdygw,f? tck vlrsKd;pk vlrsm;pkuawmh
ArmvlrsKd;awG jzpfaeygw,f? vlrsm;pkArmawG[m vlenf;pkawGjzpfwJh
wkdif;&if;om;awGeJ@ pnf;pnf;±kH;±kH;jzpfzkd@ tvGefóud;pm;zkd@ vkdygw,f? ukd,fu
tm;&SdaewJhvl/ ukd,fu tm;rsm;aewJhvlrkd@vdk@ ykd+yD;awmh óud;pm;zkd@vkdygw,f?
tm;enf;aewJhvlawGukd tpOft+rJav#mh+yD;awmh !‡may;zkd@vdkygw,f?”
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

aemuf+yD;awmhvnf; tem*gwfrSm az:aqmifrJh jynfaxmifpkykHpHeJ@ ywfoufvkd@vnf;
a':atmifqef;pk=unf tus,fcsKyfeJ@ txdef;odrf;rcH&cif Zlvdkif (15)&uf 1989 jynfaxmifpk
wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;'Drdkua&pDtzJG@csKyfESifh trsKd;om;'Drkdua&pDtzJG@csKyf awG@qkHyJGrSm ckvkd
!$efjycJhygw,f?
“ckuwnf;up+yD; em;vnfr_,lzkd@oifhawmf+yDvdk@ usrxifygw,f? zuf'&,f
vkd@yJac:ac:/ jynfaxmifpkvkd@yJac:ac: bmrSrac:vnf;&ygw,f? usrwdk@[m
bmyJac:ac: ta&;}uD;wmu usrwk@d =um;xJrm tm;vk;H oabmwlneir,fh
S
D dk f
ykHpH&SdwJh ekdifiHwckudk az:xkwfzdk@yJ?”
a':atmifqef;pk=unfeJ@wuG trsKd;om;'Drkdua&pDtzJG@csKyfacgif;aqmifrsm; tjcm;
'Drkdua&pD tzJG@tpnf;rsm;rS acgif;aqmifrsm;eJ@ wkdfif;&if;om;tzJG@tpnf;rsm;rS acgif;aqmifrsm;[m
zrf;qD;xdef;odrf;cHcJh=u&w,f? 'gayr,fh usef&SdaecJh=uwJh acgif;aqmiftoD;oD;[m ay;tyfvmwJh
tajctaet&yf&yfay:rSm wkdif;&if;om; aoG;pnf;nD!Gwfa&;udk vufawG@az:aqmifae=uygw,f?
jynfwGif;uvnf; jynfwGif;tavsmuf/ e,fpyfuvnf; e,fpyftavsmuf? jynfyuvnf; jynfy
tavsmuf óud;yrf;wkdufyJG0ifae=uygw,f?
tck “+idrf;csrf;pGmtwlvufwJGaexkdifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDokd@”
pmtkyfrSmawmh vlrsKd;aygif;pkHwkd@. v_yf&Sm;r_ESifh ywfouf+yD; pkpnf;azmfjyxm;ygw,f/ orkdif;
jzpf&yfrersm;twGuf wpkw&m taxmuftulðyr,fh pmtkywtkyf jzpfaoma=umifh óudqygw,f?
Sf
H
f
dk

a'gufwmpdef0if;
0ef}uD;csKyf
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtrsKd;om;!Gef@aygif;tpdk;&

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

                                         FORWARD
This collection is immensely invaluable for all interested in Burma
and its politics, and useful for political activists, leaders, and more so, for
researchers.  It is a collection of historic, and forgotten -- until now -documents that shed much light on the thoughts and strategies of crucial
actors in the making of Burma, Burma as we now know it. 
 
There are so many ways a nation or a nation-state is born, or
becomes a reality on the international stage.  Some are reincarnations, in
modern form, of ancient kingdoms, that evolved across time. However,
many post-colonial nations and nation-states of Latin America, Africa, the
Middle East, and South and Southeast Asia, have been created (and
bequeathed) by colonial powers.  The modern nation-state, defined as a
sovereign entity, bounded by more or less fixed political borders, is relatively
new -- not older than 300 years, even in Europe. 
 
In the past, there did not exist in the area now known as "Burma",
national states or kingdoms (i.e., centered on or defined by ethnicity).  Like
in Thailand, for example, and in the rest of mainland Southeast Asia,
kingdoms that existed were personal estates of rulers (kings, princes, lords,
fief-holders, so on), and the inhabitants of these kingdoms (personal and
medieval systems of domination) were either servants and retinues of rulers
and princes,  or their serfs and slaves. The people, whatever their ethnic
affiliation, were not citizens. The notion that there existed a golden and
rigorous Burman (Burmese) kingdom since time immemorial is a later
reconstruction, ironically, British scholar-historians, and this notion was
picked up by Burman nationalists.  Later, this "history" was made into "real"
history by successive governments and power-holders.    
 
Colonial powers -- administrators, bureaucrats -- were responsible
for the reorganization and political modernization of what is now known as
Burma, or more accurately, the Union of Burma.  They first imposed legalrational administration, in order that the market and market forces function
smoothly, and trade could be carried out in peace and unhindered by
lawlessness or arbitrary power. Thus was created by colonial powers -- the
British in Burma's case -- modern proto-states in areas they planted their
flags.   
 
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

The British first modernized the easily accessible lowlands, Burma
Proper, but left the highland and border regions, the Frontier Areas, quite
alone -- these being unprofitable or costly to administer and/or modernize.
Influenced by the European notion of "nation-state", the British did have a
plan to establish in Burma, a modern nation, albeit as a self-governing
dominion like Australia, Canada, New Zealand, and so on. What shape this
new, modern nation of Burma would have taken is a question that cannot
be answered since the British were defeated by the Japanese. 
 
The documents in this collection are from the years immediately
after the war, on the eve of independence (gained in 1948). For both the
Burman leaders in Burma Proper, and non-Burman leaders of the Frontier
Areas, the hot issue was independence.
 
One important debate that raged within the Burman leadership
circles was the question of whether to take independence alone, without
the Frontier Areas, or to obtain independence jointly with the non-Burmans.
At the same time, non-Burman leaders discussed the feasibility and
otherwise of taking independence together and jointly with Burma Proper.
The notion that Burma was a single cloth, one unified country since historical
time (divided only by colonial design), which was about to be re-unified
once again, did not enter the heads of either Burman or non-Burman leaders.
It is clear that leaders then were thinking in terms of establishing a country,
a new and modern country made up of many states and nations, a union of
different countries. 
 
The idea of a union of equal states and nations has however been
distorted or twisted out of shape, especially by military rulers who usurped
power in 1962. It is important therefore that both the Burman and nonBurman population and leaders get re-accquainted with the real politicks
and political thoughts in the years that led to the founding of the Union of
Burma and the gaining of independence.  This collection of documents
will be of great help in this regard, and will expand the minds of current
and future leaders of the Union of Burma.  This valuable collection of
political documents is important and timely since it will contribute to a real
understanding what is meant by the term Pyidaungzu (Union). 
 
Dr.Chao-Tzang Yawnghwe
Advisor-Consultant
National Reconciliation Program
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

xkwfa0olxHrS trSmpm
“+idrf;csrf;pGm twlvufwJGaexkdifa&;0g'rSonf ppfrSefaomzuf'&,f jynfaxmifpk
pepfqDokd@ ” trnf&Sd pmtkyfukd “trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;” (National Reconciliation
Program) tpDtpOfatmufwGif twJGokH;wJGjzifh xkwfa0&ef jyifqifxm; ygonf?
wkdif;&if;om;vlrsKd;aygif;pHk a&maESmaexkdifaom wkdif;jynfwGif “+idrf;csrf;pGmtwl
vufwaexkia&;0g'”onf tc&m jzpfI/ ‚if;ukd tawG@tóuH&ifusuI awG;ac:ar#mjf rifa&;w&m;
GJ d f
h
f
jrifjh rwfaom ekiia&;orm;rsm;/ ppfAvcsKyf}uD;rsm; ESihf todynm&Sif twwfynm&Sirsm;omru
dfH
dk f
f
vlom;csif;pmemw&m;ESifh arwWmw&m;wkd@ukd yGm;rsm;vufcHapwwfaom omref awmol
awmifom;/ jynfolvlxkw&yfvkH;uyg jiif;qefypfy,fvdrfhrnf r[kwfay?
okd@&mwGif u|efawmfwkd@tm;vkH; +idrf;csrf;pGmtwlvufwJGaexkdifa&;0g'udk jrwfek d;
vufcycsi;f wlygv#ue@J ‚if;+idr;f csr;f pGmvufwaexkia&;udk rnfo@dk rnfyHk usio;Hk taumiftxnf
H Hk
f
GJ d f
hf
az:rnfenf; æ æ æ [laom vkyfief;pOfwGif tjrifcsif; uGmjcm;ae=uygonf? wenf;tm;jzifh
qd k y gu ,ae@jynf a xmif p k } uD ; twG i f ; &if q k d i f a e&aom ek d i f i H a &;jyemtm;vk H ; onf
“+idr;f csr;f pGmtwlvufwGJ aexkia&;'g'”udk rnfo@kd rnfyHk taumiftxnfaz:usio;Hk rnf [laom
df
hf
tajccHtcsufwGif tjrifcsif;rwlr_a=umifh jzpfyGm;aom jyemjzpfonf[kqkdygu rSm;,Gif;rnf
rxifay?
wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;pkH “+idrf;csrf;pGmtwl vufwJGaexkdifa&;” [laom 0g'vrf;pOfudk
ekdfifiHa&;ZmwfckHwGif wifjyaqG;aEG;=uaomtcg “ekdifiHawmfzJG@pnf;ykHtajccHOya'”[laom
ekdifiHa&;pum;vkH;jzifh tpm;xkd;okH;pJGae=uonfukd awG@&ygonf? xkd@a=umifh wcsKdŒu vGwfvyfcGifh/
wef;wlcihf ESihf ud,yijf yXmef;cGihf po!fh tajccHoabmw&m;rsm;udk trSðD yI “ppfreaom zuf'&,f
G
k f dk
Sf
jhynfaxmifpkpepf” jzifh ekdifiHawmfzJG@pnf;ykHtajccHOya'ukd a&;qJGjyÏmef;rSom +idrf;csrf;pGm twl
vufwaexdia&;udk usio;kH taumiftxnfazmfeirnf[k cH,xm;=uygonf? wcsK@d url vlx.
JG k f
hf
dk f
l
k
tajccHvGwfvyfcGifh/ wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;. ekdifiHa&;wef;wlcGifhESifh ukd,fykdifjyÏmef;cGifhrsm;udk
±kyfodrf;I A[kdOD;pD;pepfjzifh wkdif;jynfukd wif;=uyfpGm csKyfudkiftkyfcsKyfaom “wjynfaxmifpepf”
jzifh ekdifiHawmfudk zJG@pnf;xlaxmifrSom wkdif;jynf+idrf;csrf;rnf[k ,lqae=uygonf? xkdŒtjrifonf
r[mvlrsKd;}uD;0g'ESifh txl; qufpyf ESD;EG,faeaoma=umifh/ ‚if;tjrif&Sdoklrsm;u “+idrf;csrf;pGm
twlvufwJGaexkdifa&;0g'”udk wu,fwrf; vufcHae=uyg.avm æ [k usefwcsKd@u jyefvnf
ar;cGef;xkwfae=uygonf?
rnfokd@yif tjrifcsif; uJGjym;aeapumrl/ jynfaxmifpkjyemw&yfvkH; ajz&Sifa&;/
tESpfig;q,fjynfwGif;ppf &yfpJcsKyf+idrf;a&;/ 'Drkdua&pDtpkd;&w&yfukd xlaxmifI vGwfvyf
yGifhvif;aom vl@tzJG@tpnf;}uD;udk jynfaxmifpk twdkif;twm jzifh wnfaqmufekdifa&;wkd@onf
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

“+idrf;csrf;pGmtwl vufwJGaexkdifa&;0g'”udk tajcpkdufaeygonf[k u|efawmfwkd@ pJG+rJpGm cH,lxm;
ygonf?
xkd@a=umifh “+idrf;csrf;pGm twlvufwJGaexkdifa&;0g'” jzifh T jynfaxmifpk}uD;ukd
xlaxmifeia&;twGuf acwftqufqufrS wki;f &if;om;vlrsK;d aygi;f pkw@dk . óud;yrf;r_ rSwwrf;rsm;ukd
dk f
d
H
f
“trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;” (NRP) . t"duvkyfief;pOfw&yftjzpf jyefvnf ykHESdyf
xkwfa0oGm;&ef jyifqifxm;jcif; jzpfygonf?
xkdtpDtpOf. yxrajcvSrf;tjzpf “jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; 'Drdkua&pD
tzGJŒcsKyf (UNLD) . 1988 rS 1990 ckESpfumvt=um; 'Drkdua&pDa&;ESifh wef;wla&;twGuf
v_y&m;r_ rSwwrf;rsm;ukd ,ckuo@dk jyefvnfyEyxwa0jcif; jzpfygonf? tcuftcJ trsK;d rsK;d a=umifh
fS
f
hJ
Hk dS f k f
UNLD . orkdif;0ifv_yf&Sm;r_rSwfwrf;rsm; (txl;ojzifh wef;wla&;pmapmifwGif az: jya&;om;
cJaom aqmif;yg;rsm;ESihf nDvmcHrsm;wGif wifoi;f cJaom pmwrf;rsm;) udk tjynftpkH azmfjyekijf cif;
h
G h
d
r&Sda=umif; ±kd;om;pGm 0efcHtyfygonf?
T pmtkyfxkwfa0ekdfifa&;twGuf tzufzufrS tultnDrsKd;pkHukd ay;tyfcJh=uaom
rdwfaqGrsm;ESifh vkyfaz:udkifzufrsm;udk txl;aus;Zl;wifa=umif; rSwfwrf;wiftyfygonf?
txl;ojzifh UNLD rSwfwrf;rsm;ukd ulnD±SmazGay;cJhaom OD;cGefrm;ukd&fbef (NCGUB
zuf'&,fa&;&m0ef}uD;ESihf UNLD obmywdtzJ@G 0if) udk vnf;aumif;/ pmtkytm; yHEyxwa0
f
k dS f k f
Edkifa&;udk ulnDaqmif±Gufay;cJhaom udkaZmfaZmfxGef; (vl@abmifopf'Drkdu&ufwpfygwD/
A[kdaumfrwD0if) udkvnf;aumif;/ pmrlrsm;ukd uGef¹ylwmjzifh pmpD±kdufESdyfay;aom vl@abmifopf
'Drkdu&ufwpfygwD csif;rdkif±Hk;tzGJŒom;rsm;udkvnf;aumif;/ TpmtkyfykHESdyfxkwfa0ekdifa&;twGuf
&HykHaiGrsm;ukd &SmazGulnDay;aom OD;pkd;ykdif (Burma Fund) udkvnf;aumif;/ trsKd;om;jyefvnf
oifhjrwfa&; (NRP) vkyfief;pOfwckvkH; atmifjrifekdifa&;twGuf tppt&m&m ulnDpGrf;aqmif
ay;aom Harn Yawnghwe (Euro-Burma Office) ESifh Dr Jack Sterkan wkdukd@
vnf;aumif; txl;aus;Zl;wif&Sda=umif; rSwfwrf;wiftyfygonf? xkd@tjyif trSmpmrsm;ukd
a&;om;csD;jr‡ifhay;aom a'gufwmpdef0if; (0ef}uD;csKyf/ jynfaxmifpkjrefrmekdifiHawmf trsKd;om;
!Gef@aygif;tpkd;&) ESifh Dr. Chao-Tzang Yawnghwe (Advisor-Consultant, National
Reconciliation Program) wkdŒtay:rSmvnf; txl;aus;Zl;wif&Sda=umif; rSwfwrf;wif
tyfygonf?
av;pm;pGmjzifh æ

qvdkif;vsefr_ef;qmacgif;
(Lian H. Sakhong)

1999 ckESpf/ atmufwdkbmv (15)&uf?

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

tcef;(1)
jynfwGif;_idrf;csrf;a&;ESifhvlrsKd;pkjyem
jynfaxmifpwi;&if;om;vlrsK;rsm;'Drua&pDtzJ‹G csKyf (UNLD)
k kd f
d
kd
.
zJ‹G pnf;jzpfay:&ef }udK;yrf;r+umvv+y&m;r+rsm;
fS
1988 ckESpfwGif jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtwGif; rSDwif;aexdkif=uukefaom ausmif;om;
vli,f &[ef;&Sifvl jynfolvlxkESifh wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;pHkwdk@onf ppftm%m&Sifpepfudk
toGifajymif;cJhaom rqv wygwDtm%m&Sifpepf. zdESdyftkyfcsKyfr_'%fudk rcHr&yfEdkif=uukef
aoma=umifh 'Drua&pD ta&;awmfy}kH uD;udk tHºk uGqifEc=hJ u&ygonf? xd'rua&pD ta&;awmfy}kH uD;
kd
JG
k D kd
a=umifh wdkif;jynfudk (26)ESpfwdkifwdkif tm%m&Sifb0jzifh tkyfcsKyfrif;rlcJhaom AdkvfcsKyf}uD;ae0if;
wjzpfvJ OD;ae0if;onf wygwDtm%m&Sif rqvOuUX&mxl;rS ElwfxGufoGm;cJh&ygonf?
OD;ae0if;onf EdkifiHa&;ZmwfcHkay:rS w&m;0if qif;oGm;cJhaomfvnf; uefŒvefŒum aemufuG,frS
'Drdkua&pDta&;awmfyHk}uD;udk EdSyfuGyfòzdcJG&ef qufvuf}udK;yrf;oGm;cJhygonf? odk@&mwGif ol@udk
qufcHcJhaom a'gufwmarmifarmiftpdk;&onf jynfwGif;jynfyrS EdkifiHa&;zdtm;'%frsm;udk
rcHEiaoma=umifh rvJra&SmifomyJ “ygwp'rua&pDtaxGaxGa&G;aumufyusi;f ya&;aumfr&Si”
kd f
$
D kH D kd
GJ
f
w&yfudk zJG@pnf;I EdkifiHa&;ygwDrsm; xlaxmifcGifhudk w&m;0ifay;tyfcJhygonf?
ygwDpHk taxGaxGa&G;aumufyJGusif;ya&;aumfr&SifwGif w&m;0ifrSwfyHkwifcJh=uaom
jynfe,f (7)ckrS wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;pHk EdkifiHa&;ygwDrsm;onf EdkifiHa&;tusKd;wlvkyfief;rsm;udk
twlwuG aqmif&GufEdkif&ef 1988 Edk0ifbmv (21)&ufae@wGif y%mr rdwfqHkaqG;aEG;yJGudk
vnf;aumif;/ 1988 'DZifbmv(10)&ufae@ESifh 1989 ZEM0g&Dv(7)&ufae@rsm;wGif 'kwd,ESifh
wwd,t}udrf aqG;aEG;yJGrsm;udkvnf;aumif; usif;yðyvkyfcJh=uygonf? xdk!d‡Ed_if;aqG;aEG;yGJrsm;rS(u) tem*gwfjynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmftm; wdkif;&if;om;vlrsKd;tm;vHk;
EdkifiHa&; wef;wlnDwl pepfjzifh ppfrSefaom 'Drdkua&pDEdkifiHawmfwnfaqmufa&;/
(c) wdkif;&if;om;vlrsKd;wdkif;. a&cHajrcHay:rlwnfI pD;yGm;a&; zGH@òzd;wdk;wufa&;
twGuf wdkif;&if;om;vlrsKd;tm;vHk; pkaygif;0dkif;0ef;yHhydk;I }udK;yrf; aqmif&Guf=ua&;/
(*) jynfaxmifpkzGm;wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk; vufwJGrjzKwfpwrf; aqG;aEG;
nD!wrj_ zifh Ediiawmf. vGwvyfa&;ESihf tcsKyftjcmtm%m wnf+rJa&;/ wd;k wuf
G f
kfH
f
pnfyifom,m0ajyma&; wd@k twGuf wpkwpnf;wnf; }udK;yrf;aqmif&u&ef vdtyf
G f
k
onf[k cH,lcJh=uygonf?
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

1
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

xkd&nfrSef;csuf/ cH,lcsufrsm; atmifjrifa&;twGuf vufwJGaqmif&GufEdkif&ef “wdkif;&if;
om; vlrsK;d pkrsm; qENoabmxm; avhvmaz:xkwa&;tzGŒJ (y%mr)” udvnf; zJ@G pnf;cJ=h u ygonf?
f
k
xdkumvwkef;u EdkifiHa&;aqG;aEG;yJGrsm; rSwf wrf;rsm; jynfwGif;wGifusef&pfcJhI
Tpmtkywif tao;pdwf jyefvnfaz: jy&ef tcuftcJ &daeygonf? od@k &mwGif xdtzJ@G . OD;aqmifr_
f G
S
k
jzifh 1989 ZEM0g&Dv (7)&ufae@wGif trSwf(135) 0if'grD,m&dS &cdkif'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf OuUX}uD;
a'gufwmapmr&atmif. aetdrfwGifusif;ycJhaom “wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;pHk EdkifiHa&;ygwDrsm;
aqG;aEG;yJG”wGif csif;trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyf 'kOuUXjzpfcJhol qvdkif;vsefr_ef;. aqG;aEG;csufudk
jyefvnfwifjytyfygonf? xdaqG;aEG;csuukd csi;f trsKk ;d om;'Drua&pDtzJ@G csKyfu 1989 - ZEM0g&v
k
f
kd
D
(10)&ufae@pJGjzifh xkwfa0 jzefcsdcJhygonf?

jynfwi;+idr;csr;a&;ESihf vlrsK;pkjyem
Gf f f
d
usaemfqvdkif;vsefr_ef;yg? csif;trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyfu 'k-OuUXjzpfygw,f? ckvdk
wdi;f &if;om;vlrsK;d pk ygwaygi;f pHk wwd,t}udrpnf;a0;yJrm csi;f tzJ@G csKyfu,pm; aqG;aEG;wifjycGihf
k
D
f
GS
kd f
&wJhtwGuf *k%f,l0rf;omygw,f?
u,m;'Drdkua&pDtzJG@csKyfudk,fpm;vS,fwifjyoGm;ovdk usaemfwdk@[m jynfaxmifpk
jrefrmEdiiH 'kw,t}udrf vGwvyfa&;twGuf wduy0ifaejcif;jzpfygw,f?Ð 'Dwuyrm enf;vrf;
kf
d
f
k f GJ
kd f GJ S
rsm;pGm&dSygw,f? enf;vrf;rsm;pGm&dSwJhtwGuf usaemfwdk@[m EdkifiHa&;jyemudk EdkifiHa&;eJ@
ajz&Sif;wJhenf;vrf;udk a&G;cs,f=uwm jzpfygw,f? EdkifiHa&;jyemudk EdkifiHa&;eJ@ajz&Sif;zdk@ ygwDawG
axmif+yD;/ 'Drdkua&pDeJ@ vl@tcGifhta&;twGuf vlr_awmfvSefa&;}uD;udk qifEJGaejcif;jzpfygw,f?
wjynfvHk;twdkif;twmeJ@ 'Drdkua&pDwdkufyJGudk qifEJGwJhtcgrSm rvJGraoG &ifqdkif&rJh
jyem ESpfck &dSygw,f? 'DjyemESpfck[m ,ae@ jrefrmEdkifiH&JΠyuwdtajctaeudk xif[yf
ay:vGif apygw,f? xif[yfay:vGi±wifrubl;/ ,ae@jzpfysur_ tajctaetm;vH;k [m 'D jyem
f kH
f
ESpfck ay:rSm tajccHaeygw,f? 'DjyemESpfck[m 'Drdkua&pDa&;eJ@ cJGr&atmif qufpyfaejyefw,f?
bmjyemvJqdkawmh “jynfwGif;+idrf;csrf;a&;eJ@ vlrsKd;pkjyem”yJ jzpfygw,f? 'Drdkua&pDusus
jynfwGif;+idrf;csrf;a&;ESifh vlrsKd;pkjyem udkifwG,fajz&Sif;a&;[m usaemfwdk@ rvJGraoG&ifqdkif&rJh
jyemjzpfygw,f? txl;ojzifh usaemfwdk@ vlrsKd;pkrsm; &ifqdkifajz&Sif;&rJhjyem jzpfygw,f?
b,fvdkudkifwG,fajz&Sif;=urvJ æ
jyemwckukd udiw,ajz&Si;f zd@k tJ'D jyemjzpfay:&m t&if;tjrpf/ aemufcordi;f udk
kf G f
h
H k
t&ifavhvmzdk@vdkygw,f?
vGwfvyfa&;&&dS+yD;aemufydkif; jrefrmEdkifiH ordkif;a=umif;udk jyefvnfoHk;oyf=unfhygu
usaemfwdk@wdkif;jynf[m ta&;t}uD;qHk;wm0efw&yfudk aus¹yGefpGm rxrf;aqmifEdkifao;bl; qdkwm
awG@&ygw,f? 'D t}uD;av;qHk; wm0ef[m bmvJ?
Ð rSwfcsuf? ? u,m;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyfOuUX OD;ppfaiGaomif; udk &nf!$ef;jcif; jzpfygonf?

2

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

jrefrmEdkifiHtwGif; rSDwif;aexdkif=uwJh vlom;wa,mufpD&J@ vGwfvyfpGm touf&Sif
aexdkifcGifhudk tmrcHcsufay;EdkifwJh zJG@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk a&;qJGjyXmef;Edkifjcif; r&dSao;
wmygyJ? vljzpfygv#ufeJ@ 'DurBmavmu}uD;rSm vlom;yDopGm touf&SifaexdkifEdkifa&;twGuf
usaemfw@kd Eiiom;awG[m bmtmrcHcsurS r&dao;ygb;l ? vlom;wa,mufp&@J b0tmrcHcsuukd
kd f H
f S
D
f
ay;EdkifwJh/ +yD;awmh vlrsKd;wrsKd;pD&J@ b0tmrcHcsufudkay;EdkifwJh Oya'w&yfudk usaemfwdk@ ra&;qJGEdkif
ao;ygb;l ? vlom;tcsi;f csi;f wef;wlnr#ruay;Edi+f yD;/ vlrsK;d wrsK;d eJ@wrsK;d wef;wl&nfwtcGita&;
D _ kd k
l hf
ay;EdkifwJh zJG@pnf;yHktajccHOya'w&yf usaemfwdk@ rjyXmef;Edkifao;ygbl;?
wenf;tm;jzifh ppfrSefwJhjynfaxmifpk}uD;udk usaemfwdk@ rwnfaqmufEdkifao;ygbl;?
emrnftm;jzifh “jynfaxmifpk”qdkwJh a0g[m&udk usaemfwdk@oHk;pJGae=uayrJh wu,fhvufawG@rSm
jynfaxmifppepfxuf wjynfaxmifpepf tav;omaewJh zm;wydi;f ig;wydi;f Ediiawmf}uD;xJrm
k
k
k kfH
S
usaemfwdk@ b0pcJh&ygw,f? bmjzpfvdk@ usaemfwdk@EdkifiHrSm ppfrSefwJh jynfaxmifpkpepfudk yDyDjyifjyif
az:aqmifEdkifwJh zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'w&yfudk ra&;qJG rjyXmef;EdkifcJhwmvJ æ
ordkif;a=umif;udk jyefvnfoHk;oyf=unfhygu jrefrmEdkifiHrSm 1947 ckESpfrSm w}udrf/ 1974
ckESpfrSm w}udrf EdkifiHawmfzJG@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya' a&;qJGjyXmef;cJhwmudk awG@&ygw,f?
yxrzJG@pnf;yHkudk ra&;qJGrSD vGwfvyfa&;wdkufyJGumv 1947 ck/ azaz:0g&Dv (12)&uf
ae@wif &Sr;f jynfe,fawmifyi;f yifvðkH rd@rm awmifwef;a'oacgi;f aqmifrsm;ESihf AdvcsKyfatmifqef;
G
kd
S
k f
awG@qHk+yD; wef;wl&nfwl yl;aygif;wJhjynfaxmifpkEdkifiHawmfwckudk xlaxmif&ef oabmwl
vufrSwfa&;xdk;cJh=uygw,f? 'D oabmwlnDcsuftwdkif; topfxlaxmifrJhEdkifiHawmf&J@ zJG@pnf;
tkyfcsKyfyHk tajccHOya'udk a&;qJGjyXmef;&ef AdkvfcsKyfatmifqeff;u wdkif;jyKjynfjyKv$wfawmfrSm
wifoGif;cJhygw,f?
'gayrJh zJG@pnf;yHktajccHOya' ra&;qJGrSD AdkvfcsKyfatmifqef;usqHk;cJhygw,f? AdkvfcsKyf
atmifqef; aemufydkif; xGufay:vmwJh Armacgif;aqmifrsm;[m AdkvfcsKyfatmifqef;vdk ±dk;om;
wnf=unfr_ r&dS=ubl;? oabmxm; r}uD;=ubl;? tawG;tac: rjrifhjrwf=ubl;? vlrsKd;}uD;0g'udk
udipae=uw,f? vlrsK;d pkacgi;f aqmifrsm;&J@ rodem;rvnfrukd tcGiaumif;,l+yD; vdrvnfvnjhf zm;
k f GJ
_
hf
f
S
oGm;=uw,f? txl;ojzifh vlrsKd;pkacgif;aqmifrsm; EdkifiHa&;ESifh Oya' ru|rf;usifr_udk tjrwfxkwf
oGm;=uw,f? 'ga=umifh zJG@pnf;yHktajccHOya'udk a&;qJGjyXmef;wJhtcg ArmvlrsKd;}uD;0g' }uD;pdk;aprJh
trnfcHjynfaxmifpk}uD;udk zJG@pnf;oGm;=uw,f? emrnftm;jzifh jynfaxmifpkac:ayrJh tESpfom&
rSmawmh wjynfaxmifpepfygyJ? 'gudk zJG@pnf;yHktajccHOya'a&;qJGwJh OD;csefxGef;udk,fwdkifu
“usaemfwdk@&J@ zJG@pnf;yHktajccHOya'[m jynfaxmifpkpepfeJh wjynfaxmifpepf a&maESmaew,f”
vd k @ 0ef c H c J h + yD ; jzpf w ,f ? tqd k ; 0g;qH k ; uawmh Arme,f u d k jynf e ,f w ck t aeeJ @ rowf r S w f y J
jynfaxmifpktcGifhtm%mtm;vHk;udk ay;tyfvdkufwmygyJ? 'Dvkyf&yf[m ArmvlrsKd;}uD;0g'udk
txGwftxdyfodk@ a&mufatmif vrf;zGifhay;vdkufwmyJ jzpfygw,f? 'Dvdkenf;eJ@ 'D zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk
tajccHOya'a=umifh usaemfw@kd wi;f &if;om;rsm;[m ArmvlrsK;d }uD;&J@ vufatmufcb0udk tvdvkd
kd
H
k
usa&mufapygw,f? wef;wl&nfwl aeygr,f? ausmom;&ifom; rcJGygbl;qdkwJh pum;awG[m
avxJrSmom&dSae+yD; vufawG@rSm r&dSygbl;?

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

3
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

'gudk usaemfwdk@wdkif;&if;om;vlrsKd;pkrsm; rauseyfwJhtwGuf vufeufudkif awmfvSef
ykefuef=uw,f? EdkifiHa&;udk EdkifiHa&;enf;vrf;eJ@ ajz&Sif;vdk@r&wJhtqHk;/ tiftm;oHk;+yD; ajz&Sif;zdk@
}udK;pm;oGm;=uw,f? 'ga=umifyJ usaemfw@kd Eiirm jynfwi;f ppfqwm vGwvyfa&;&J@ zGm;bufawmf
h
kd f H S
G
kd
f
tjzpf tjrpfwG,fvmcJhygw,f?
ppfqdkwm b,fppfrS raumif;bl;? jynfwGif;ppfvnf; raumif;bl;? jynfyppfvnf;
raumif;bl;? EdkifiHa&;jyemudk EdkifiHa&;enf;vrf;eJ@ rajz&Sif;yJ ppfa&;eJ@ ajz&Sif;wm[m vl@ordkif;
udk !d_;EGrf;apygw,f? vl@oduQmudk usqif;apygw,f?
'ga=umifh usaemfwdk@EdkifiHrSm jzpfyGm;aewJh jynfwGif;ppfudk tjrefqHk; tqHk;owfzdk@twGuf
enf;vrf;&Sm }udK;pm;=u&r,f? enf;vrf;uawmh &Sif;ygw,f? vlrsKd;pkjyemudk tajccH+yD;
jzpfyGm;wJhppfudk vlrsKd;pkjyemeJ@yJ ajz&Sif;&r,f? 0g'udk tajccH+yD; jzpfyGm;wJhppfudk 0g'a&;&meJ@yJ
ajz&Si;f &r,f? Ediia&;udk tajccH+yD; jzpfym;wJppfukd Ediia&;eJ@ ajz&Si;f wm taumif;qH;k enf;vrf;ygy?
kfH
G h
kfH
J
'ga=umifh vlrsKd;pkjyemudk ppfa&;eJ@rajz&Sif;yJ EdkifiHa&;enf;vrf;eJ@ 'Drdkua&pDusus
ajz&Si;f zd@k vlrsK;d pkacgi;f aqmifrsm; }udK;pm;cJ=h uygw,f? vlrsK;d pkjyemudk jzpfay:apwJh zJ@G pnf;tkycsKyfykH
f
tajccHOya'udk jyifqifa&;qJz@kd }uKd;yrf;cJ=h uw,f? 'g[m ordi;f wauG@rm trSeuefq;kH vky&yfwckukd
G
k
S
f
f
yDyDjyifjyifaqmif&Gufzdk@ }udK;yrf;cJh=uwmygyJ? 1961 ck/ ZGefvrSm &Srf;jynfe,f awmif}uD;òrd@Y
wdkif;&if;om;vlrsKd;pk (7)rsKd;pvHk; pHknDpGm wufa&muf+yD; rjynfhrpHk rSm;,Gif;aewJh zGJŒpnf;yHktajccH
Oya'}uD;udk jyifqifa&;qJG+yD;/ ppfrSefwJhjynfaxmifpk wef;wl&nfwlyl;aygif;EdkifwJh EdkifiHawmfudk
topfwzef wnfaqmufzdk@ oabmwlcJh=uygw,f?
'Dupukd v$wawmfrm 'Drua&pDusus rJcq;kH jzwf&if tEdi&rSm aocsmaeygw,f? 'gayrJh
dP
f
S kd
JG
kf
wdkif;&if;om;vlrsKd;pkrsm; weff;wl&nfwltcGifhta&; &&dSa&;udk rvdkvm; r&_@pdrfhEdkif=uwJh r[m
vlrsKd;}uD;0g'orm;rsm;u wdkif;jynftm%mudk aoewfajymif;0 usnfqefxdyfzl;rSm wyfqifay;
vdkuf=uw,f?
r[mvlrsKd;}uD;0g'[m ppftm%m&Sifpepfudk arG;zGm;ay;w,f? vlrsKd;pkjyemudk
zefwD;w,f? jynfwGif;ppfudk &Snf=umapw,f? jynfwGif;ppfa=umifh vlrsKd;pkjyem waeŒwjcm;
}uD;xGm;vmw,f? vlrsKd;a&; trkef;yGGm;r_ }uD;xGm;vmw,f? wzufrSm jynfwGif;ppfudk trSDðy+yD;
ppftm%m&Sifpepf &Sifoefaeygw,f? jynfwGif;ppfa=umifh jrefrmEdkifiHrSm ppftm%m&Sifpepf
cdicef@f om;w,f? ppftm%m&Sirsm;udk wefc;kd }uD;xGm;apygw,f? aemufq;kH usawmh ppftm%m&Sif
kf
G
f
pepfuyJ wygwDtm%m&Sifpepfudk arG;zGm;ay;vdkfufjyefw,f?
tm%m&SifwcsKd@om wefcdk;xGm;aew,f? wdkif;jynfuawmh zGwfzGwfa=uae+yD? jynfol
vlxk ukef;aumufp&m r&dSatmif rJGawae+yD? w&m;cH bmvJ æ
&Sif;aeygw,f? r[mvlrsKd;}uD;0g'yJ? r[mvlrsKd;}uD;0g'udk jrefrmEdkifiHrSm tyDjyifqHk;
taumiftxnfaz:wJaeŒ[m 1974 ckEpu a&;qJcwhJ zJ@G pnf;tkycsKyfytajccHOya'udk twnfjyK
h
Sf
G hJ
f kH
jyXmef;wJhaeŒygyJ? trnfa0g[m&tm;jzifh “jynfaxmifpk” qdkwmudk qufvufoHk;pJGaeayrJh
jynfaxmifpkpepf vHk;0r[kwfyJ “wjynfaxmifpepf” ppfppfeJ@ wdkif;jynfudk zJG@pnf;tkyfcsKyf oGm;yg
w,f? jynfe,f vlrsKd;pkrsm;&J@ udk,fydkifjyXmef;cGifh vHk;0csKyf+idrf;oGm;ygw,f? vlom;wa,muf&J@
tajccHtusqHk; vl@tcGifhta&;jzpfwJh udk,fhuH=urRm udk,fzefwD;cGifhqdkwm vHk;0r&dSygbl;?

4

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

'D r[mvlrsKd;}uD;0g'u b,fol@udk xdcdkufepfemapovJ? wdkif;&if;om;vlrsKd;pkawGyJvm;
r[kwfbl;? wwdkif;jynfvHk;udk xdcdkufepfemapw,f? wdkif;jynfudk acsmufxJ wGef;ydk@vdkufw,f? 'gudk
1988 ckEptwGi;f jzpfym;wJh ta&;tcif;awGu oufaoxlaeygw,f? 1988 ckEpf ta&;tcif;[m
Sf
G
S
1974 zJG@pnf;yHktajccHOya'u arG;zGm;ay;wJh qdk;usKd;w&yfomv#if jzpfygw,f? wygwD tm%m&Sif
pepf&J@ EdkifiHa&;jynfwnfem}uD; aygufuJGr_yJjzpfw,f?
'ga=umifh 'Dae&muae usaemf jywfjywfom;om; owday;vducsiw,f? jrefrmEdiirm
k f f
kfH S
r[mvlrsKd;}uD;0g'udk qufvufusifhoHk;vdk@&dS&if wdkif;jynftajctaeudk 'Dxuf tqaygif;rsm;pGm
qd k ; &G m ;oG m ;Ed k i f y gw,f ? jynf w G i f ; ppf yd k + yD ; &S n f = umEd k i f y gw,f ? wd k i f ; jynf b Àmawmf x J u
ppftoHk;p&dwf[m vuf&dS (60)&mcdkifE_ef;uae &mcdkifE_ef;trsm;}uD; wufoGm;OD;r,f? 'Dawmh
wdkif;jynf 'Dxuftqaygif;rsm;pGm qif;&JrJGawoGm;OD;r,f? ppfudk ta=umif;jyK+yD; vl@tcGifhta&;
tcsKd ; ES d r f c H & OD ; r,f ? 'D r d k u a&pD q d w f o k O f ; aysmuf u G , f o G m ;OD ; r,f ? b,f o l j rwf r vJ æ
ppftm%m&Sifpepf oufqdk;&SnfoGm;wmyJ tjrwfxGufr,f?
'ga=umifh usaemfwdk@ 'Duae@&ifqdkifwdkufcdkuf&rnfh t"du&efoluawmh r[mvlrsKd;
}uD;0g'eJ@ usOf;ajrmif;wJh trsKd;om;a&;0g'ygyJ? 'Dvdk ao;odrfusOf;ajrmif;wJh 0g'ESpfcku usaemfwdk@
wdkif;jynfudk 'kuQay;aeygw,f? 'ga=umifh usaemfwdk@ 'kwd,t}udrf vGwfvyfa&;wdkufyJGudk
qifEJGwJhtcgrSm t"du&efoljzpfwJh 'D0g'ESpfckudk rsufajcrjywf wdkufcdkufoGm;zdk@ vdkygw,f? 'D 0g'
ESpfckudk tjywfwdkufxkwf+yD; jrefrmEdkifiHtwGif; rSDwif;aexdkif=uwJh jynfolvlxktm;vHk; vlom;
yDopGm touf&SifaexdkifcGifhudk tmrcHcsufay;Edkif+yD;/ vl@tcGifhta&;udk tumtuG,fay;wJh
'Drdkua&pDzGH@òzd;&SifoefapwJh EdkifiHawmfudk usaemfwdk@ xlaxmif=u&r,f? 'D EdkifiHawmf[m vlrsKd;
aygif;pHk wef;wl&nfwl yl;aygif;wJh/ ppfrSefwJh jynfaxmifpkpepf jzpfa=umif;udk zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk
tajccHOya'u tmrcHcsuf tjynfht0ay;&r,f? 'g[m usaemfwdk@&J@yef;wdkifyJ?
usaemfwdk@[m wmxGufuwnf;u yef;wdkifudk xifxif&Sm;&Sm; jrifwwfzdk@ vdkygw,f?
yef;wdkifudk raocsmra&&m&if t"dujyemudk udkifwG,fajz&Sif;EdkifrSm r[kwfygbl;? omrn
jyemawGeJ@ vHk;axG;+yD; usaemfwdk@&J@ awmfvSefa&; a&pkefarsmoGm;Edkifw,f?
usaemfwdk@&J@t"dujyem[m jynfaxmifpkjyemyJjzpfygw,f? jynfaxmifpk}uD;udk
topfwzef b,fvdk wnfaqmufrvJqdkwJh jyemyg? jynfaxmifpkxJrSm&SdwJh wdkif;&if;om;
vlrsdK;pkrsm;&J@ u¾ESifh jynfru¾udk b,fvdk udkifwG,fajz&Sif;rvJ æ 'gu t"duyg? wenf;
ajym&&if jynfaxmifpktwGif;rSm rSDwif;aexdkif=uwJh wdkif;&if;om;tm;vHk; vlrdsK;tm;vHk;&J@
vlrsdK;pkjyemyJ jzpfygw,f? vlrsdK;pkjyemudk ajyvnfpGm udkifwG,fajz&Sif;Edkif&if jynfwGif;
+idrf;csrf;a&;udkvnf; tjrefqHk;&&Sdatmif aqmif&GufEdkifr,fvdk@ wqufwnf; ajymvdkygw,f?
'gayr,fh æ usaemfwdk@[m t"dujyemudk udkifwG,fajz&Sif;zdk@ a=umufae=uw,f?
jynfaxmifpkudk b,fvdk jyefvnfzGJ@pnf;rvJqdkwm rajym&J=uzl;? txl;ojzifh jynfrygwDrsm;[m
'DudpPudk a=umufae=uw,f? “ppfrSefwJhjynfaxmifpk” qdkwJh pum;udk olwdk@ yg;pyfxJu xGufvm
rSmudkawmif a=umufae=uw,f? &Srf;jynfe,fu OD;a±$tHk; ajymzl;ovdk “z,f'&,fvf” qdkwJh
pum;vHk;=um;vdkufwmeJ@ wDaumifudk qm;eJ@xdovdk wGef@vdrfukef=uw,f? jynfrygwD}uD;xJu
xdyfqHk;rSm emrnf&aewJh ygwD oHk;/av;ckudk usaemfwdk@oGm;+yD; aqG;aEG;=unfhw,f? 0rf;enf;zG,f
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

5
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

aumif;wmu wcdsK@ ygwD}uD;rsm;[m olwdk@&J@ 0g'oabmxm;ausnmcsufxJrSm wdkif;&if;om;
vlrsdK;pkrsm;u¾udk x!fhawmifrx!fh&J=uzl;? wdkif;&if;om;vlrsdK;pkudpPrygbJ jynfaxmifpk
ta=umif;udk b,fvkd pOf;pm;ae=uovJrodb;l ? wdi;f &if;om;awGrygbJ jrefrmEdiirm bmrSvyv@kd
k
kfHS
kf
r&zl;qdkwm olwdk@ rod=ubl; xifw,f? 'gawGa=umifhyJ wdkif;jynf ig;yg;arSmufukefwmaygh?
wcsKd @u pum;vS±kH “wdi;f &if;om;rsm;ESihf csp=f unf&if;ES;D pGmaeygr,f” vd@k ajymqdk a&;om;
k
=uw,f? b,fvdk tajccH0g'ay:rSm cspf=unf+yD;/ b,fvdk ta=umif;w&m;awGa=umifh &if;ESD;=u
rvJ æ jywfom;wJh0g' wckckawmh csrSwf&rSmaygh?
ppfrSefwJhjynfaxmifpkpepfudkbmjzpfvdk@a=umufae=uwmvJ æ
tajz ESpfckxGufygw,f? wpfu æ rodem;rvnfvdk@ a=umufwm/ ESpfu æ r±dk;om;vdk@
a=umufwm? 'DEpcygy? rodem;rvnfv@kd a=umufwv[m tarSmifxrm wpfa,mufxJ aewJve@J
Sfk J
hJ l
JS
h l
wlygw,f? tarSmifxJrSmqdkawmh rjrifEdkif/ rodEdkif/ em;rvnfEdkifwJh t&mtm;vHk;udk a=umufae
&w,f? tvif;a&mifom&Sdvdkuf&if/ 'grSr[kwf tazmfaumif;aumif;wa,mufom &Sdvdkuf&if
ola=umufawmhrSm r[kwfygbl;? 'DvdkyJ jynfrArmtrsm;pk[m ppfrSefwJhjynfaxmifpkpepfvdk@
usaemfwdk@ajymaewJh z,f'&,fpepf[m b,fvdkpepfrsdK;vJ/ b,fvdktESpfom&&SdovJ qdkwm
rodem;rvnfwJhtwGuf a=umufae=uw,f? z,f'&,fqdk&if cGJxGufa&;vdk@yJ jrifae=uw,f?
olw@kd ojd rifem;vnfatmif &Si;f vif;jyEdirnfh 'Drua&pDa&mifjcnfvnf; jrefrmEdiirm rxGe;f awmuf
kf
kd
kfHS
Edkifao;bl;? 'Drdkua&pDwHcg; ryGifhao;bl;/ ta&;awmfyHkjywif;aygufav;xJu&wJh 'Drdkua&pD
a&mifjcnfavmufe@J olw@kd ta=umufrajyEdiao;bl;? +yD;awmh æ olw@kd u usaemfw@kd wi;f &if;om;
kf
kd
vlrsdK;pkrsm;udk &Jabmf&Jbufvdk rjrifbJ jynfwGif;ppfa=umifh &efolvdkŒyJ jrifae=uao;w,f?
'ga=umifh a=umufw,f? 'Dvdk txifrSm; tjrifrSm; jzpfatmif vkyfwJh vluvnf; jrefrmEdkifiHxJrSm
trsm;}uD;&Sdaeygw,f? Armvlxkuom tjrif=unf=unfvifvifeJ@ usaemfwdk@ wdkif;&if;om;
vlrsdK;pkrsm;ukd aoaz:&Sifzuf&Jabmfrsm;tjzpf oabmxm;Edkifvdk@&Sd&if olwdk@ ta=umufw&m;awG
ajy+yD; usaemfwdk@ vdkvm;csuf bmvJqdkwm tjrif&Sif;&Sif;eJ@ em;vnfoabmaygufoGm;rSmyg?
'kwd,a=umufaewJhvlawGuawmh olwdk@&J@ r±dk;om;pdwfa=umifh a=umufae=uwmyJ
jzpfw,f? ppfrSefwJhjynfaxmifpkpepfeJ@ jrefrmEdkifiHudk zGJ@pnf;tkyfcsKyfoGm;&if wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;
wef;wltcGifhta&; &&SdrSmudk pdk;&drfylyef a=umuf±GH@ae=uw,f? 'Dvdk r±dk;om;wJhpdwfeJ@ a=umufaewJh
vlawGuawmh r[mvlrsdK;}uD;0g'orm;awGygyJ? olwdk@udkawmh acsmhzdk@rvdkygbl;? jynfaxmifpk&J@
eHygwfwpf&efolrsm;tjzpf jywfjywfom;om; wdkufcdkufoGm;zdk@yJ &Sdw,f?
usaemfwdk@ &ifqdkif&rnfh 'kwd,&efoluawmh usOf;ajrmif;wJhtrsdK;om;a&;0g'yJ jzpfyg
w,f? 'D&efol[m usaemfwdk@ wdkif;&if;om;xJuaygufzGm;vmrSm jzpfw,f?
usOf;ajrmif;wJhtrsdK;om;a&;0g'&J@armif;ESiftm;uawmh vlrsdK;pkjyemygyJ? vlrsdK;pk
jyem[m urBmŒEdkifiHtoD;oD;rSm &Sdygw,f? 'gayr,fh 'Drdkua&pDxGef;um;wJhEdkifiHrSm vlrsdK;pk
jyem wjznf;jznf; avsmhyg;+yD;/ aemufqHk; aysmufuG,f oGm;wwfygw,f? 'Drdkua&pDr&SdwJh
EdkifiHrSmusawmh vlrsdK;pkjyem wjznf;jznf;}uD;xGm;+yD; aemufqHk;usOf;ajrmif;wJhtrsdK;om;
a&;0g'tjzpfeJ@ wdkif;jynfudk 'kuQay;wwfygw,f?
'ga=umifh usaemfwdk@vlrsdK;pkrsm;zufuvnf; usOf;ajrmif;wJhtrsdK;om;a&;0g'a=umifh

6

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

wdkif;jynf'kuQra&mufapzdk@ owdxm;=u&ygr,f? tjrifus,f&r,f? jynfe,fvlrsdK;pkrsm; nD!GwfwJh
tiftm;eJ@ ppfrSefwJhjynfaxmifpkpepf wnfaqmufa&;udk wGef;tm;ay;zdk@ vdkygw,f? 'Drdkua&pD
xGef;um;wJh ppfrSefwJh jynfaxmifpkpepfudk wnfaqmufEdkif&if vlrsdK;pkjyem ajyvnf+yD;
usOf;ajrmif;wJh trsdK;om;a&;0g' qdwfokOf;oGm;rSm aocsmygw,f?
'gayr,fh usaemfwdk@jynfe,fvlrsdK;pkrsm; nDEdkifrvm;? jynfe,ftoD;oD;u ygwDaygif;
ajrmufrsm;pGm xGufay:aewm rnD!GwfwJhoabmudk jyae+yDvm;? apmapmu rGef'Drdkua&pD
tzGJ@csKyfu udk,fpm;vS,fwifjyovdk 1961 awmif}uD;rSm zGJ@pnf; cJhwJh “jynfe,frsm; nD!Gwfa&;
k k
tzG@J ” tqifuawmif a&mufEiygrvm;vd@k oHo,&Sp&m &Sygw,f?Ð [dwe;f u jynfe,ftoD;oD;
h kd
kd f h
d
d
rSm ygwD wck ESpfckavmufyJ&Sdw,f? ckawmh t&rf;rsm;aew,f? nDEdkifyghrvm;? nDzdk@aum
vG,fyghrvm;?
'Duprm usaemfawmh taumif;zufu jrifygw,f? 'Dvkd rvdvm;tyfyJ ygwawG rsm;ae
d P S
k
D
jcif;[m jzpfay:cJhwJhta&;tcif;u zefwD;oGm;wmygyJ? bmjzpfvdk@vJqdkawmh æ 'D ta&;tcif;[m
pepfwus pkpnf; zGJ@pnf;+yD;rS qifE$JwJhta&;tcif;r[kwfbJ/ pepfwus pkpnf;r_r&SdbJ tvdk
h
kd
tavsmuf ayguur}_ uD; Spontaneous Uprising jzpfaewJtwGuf vlwi;f [m ol@ae&meJ@o/l
f JG
ol@a'oeJ@ol/ ol@tkyfpkeJ@ol/ tpkvdkuf tpkvdkuf qENjywdkufyGJ0ifcJh=u&mu ygwDtoGifudk
ajymif;vJoGm;jcif;jzpfygw,f? 'ga=umifh 'Drdkua&pDwHcg;r}uD; yGifhoGm;vdk@ vGwfvyfpGm a[majym
pnf;±Hk;Edkifvdk@&Sd&if/ tm;vHk; wpkwnf; aygif;pnf;oGm;=ur,fvdk@ ar#mfvifhrdygw,f?
'kw,tcsuuawmh jrefrmEdiirm 'Drua&pD vH;k 0qdwoO;f cJwhJ twGua=umifyJ jzpfyg
d
f
fk f H S kd
f k h
f
h
w,f? apmapmuwifjyovdk 'Drdkua&pDr&Sdawmh vlrsdK;pkjyem }uD;xGm;aeygw,f? tcsif;csif;
=um;rSm em;rvnfr_/ txifv$Jr_/ emusnf;rkef;wD;r_rsm; }uD;xGm;aew,f? usaemfwdk@udk,fwdkif
}uHKawG@cwhJ Oyrmwckukd wifjy&&if - r=umao;cifu usaemf csi;f jynfe,f yvuf0udk oGm;ygw,f?
hJ
tJ'D òrd@cHvlxkawGu bmajymovJqdkawmh (26) ESpfvHk;vHk; ajrmufydkif;om;awG cs,fvS,fpdk;rdk;
cJhwm rauseyfbl;wJh? rwlyDrSmusawmh rif;wyfom;awG pdk;rdk;cJhwmudk rauseyf=ubl;? [m;cg;eJ@
zvef;rSmusawmh wD;wdefawGu (26)ESpfvHk;vHk; tkyfpdk;vdk@wJh/ wD;wdefrSmusjyefawmh ol@wdk@òrd@e,f
xJu vlrsKd;EG,fpkav;wckjzpfwJh qD;,if;awGu pdk;rdk;cs,fvS,fvdk@ qdk+yD; rauseyfcsufawGudk
[kdvla=umifhEdk;Edk;/ 'Dvla=umifhEdk;Edk; eD;&mvludkyJ pGyfpJG=uawmhw,f? csif;pum;yHkwck&dSw,f?
“opfyifwyifuG,fvdk@ awmtkyf}uD;udk rjrifEdkifbl;wJh” teD;qHk;opfyifuG,fvdk@ awmtkyfudk
rjrifEdkifovdk teD;qHk;vludkyJ w&m;cHvkyf=uawmhw,f? w&m;cHtppftrSefudk rjrifEdkif=ubl;?
'Dvw&m;cHtppfukd rjrifEib/J jyemt&if;tjrpfukd rodbJ cHjyif;pdwf em;usn;f pdwf oufouf
kd
kd f
eJ@ EdkifiHa&;vkkyf&if trSm;awG@Edkifw,f?
wcsK@d vlrsKd;EG,fpk ygwDav;awGudk usaemfar;=u!fhw,f æ olwdkŒ&J@ &nf&G,fcsufawGudk?
wcsdKŒygwD&JŒ &nf±G,fcsuf[m EdkifiHa&;r[kwfbJ/ oma&; / ema&;/ vlr_a&; oGm;jzpfaew,f?
vlra&;abmiftwGi;f rSm vky&rJh trsK;d om;csi;f =unf&apmifa&Smufa&;/ bmompum; xde;f odr;f a&;/
_
f
h_
h
pmayjr‡iwifa&; pwJupawG oGm;jzpfaew,f? Ediia&;jyemr[kwb;l ? Ediia&;qdwm tm%m
hf
h dP
kfH
f
kfH
k
jyemyJ? ckawmh tm%mjyemr[kwfbl;? vlr_a&;oufouf? jynfxJa&;eJ@ omoema&;
Ð rSwfcsuf? ? rGeftrsdK;om; 'Drdkua&pDtzGJ@csKyfrS OD;EdkifaiGodrf;udk&nf!Gef;jcif;jzpfygonf?
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

7
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

0ef}uD;XmerSm rSwfyHkwif&rJh toif;tzJG@awGu ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyJGusif;ya&;
aumfr&Sif&Hk;rSm oGm;+yD; rSwfyHkwif=uw,f? 'Dvdk wvJGwacsmfjzpfaewJh udpPawGu jrefrmEdkifiHrSm
'Drdkua&pD b,favmufqdwfokOf;ae+yDvJqdkwm ay:vGifxif&Sm;apygw,f? jrefrmEdkifiHrSmom
'Drua&pD tjynft0 &vmvd@k &&if vlrsK;d EG,pe@J a'oi,fav;awGukd tajccHwhJ ygwi,fav;awG
kd
h
Sd
f k
D
tvdkvdk vrf;rSefa&mufoGm;=urSmyg?
'DvdkrS tjrifrSefr&bJ a'opJG/ rsKd;EG,fpkpJG/ yk*~dKvfpJG pwJh usOf;ajrmif;wJh t,l0g'ay:rSm
tajccH+yD; xlaxmifwygwawGu usaemfw@kd jynfe,ftwGi;f pkpnf;nD!wrtiftm;/ jynfaxmifpk
hJ D
G f_
twGif; pkpnf;nD!Gwfr_tiftm;udk t[ef@twm;jzpfapw,f? +zdKcJGzdk@ }udK;pm;aew,fqdk&if
'gudkawmh usaemfwdk@vnf; jywfjywfom;om; udkifwG,f&rSmyJ? olwdk@&J@ vkyf&yfeJ@ apwem rSefuefr_
&dSr&dSqdkwmudk jynfolŒa&S@rSm tppfcHoGm;=u&r,f? ol@wdk@ vkyf&yfeJ@ apwem rrSefuefblk;qdk&if
EdkifiHa&; tnpfta=u;rsm;tjzpf ordkif;a&pD;a=umif;u ab;udk wGef;ydk@jcif; cH=u&rSm aocsmw,f?
'Drdkua&pD awmfvSefa&;tiftm;pkudk [ef@wm;zdk@ }udK;pm;aewJholawG[m ordkif;bD;&JΠeif;}udwf
jcif;udk tvl;tvJ cHoGm;zdk@yJ&dSygw,f? ordkif;bD;udk b,folrS [eff@wm;EdkifrSm r[kwfbl;?
'ga=umifh vlrsKd;EG,fpkeJ@ a'oi,fav;awGudk tajccH+yD; xlaxmifwJh ygwDi,fav;awG
tjrefqHk;pkpnf;+yD; jynfe,fygwD}uD;rsm;eJ@ yl;aygif;=uyg? usOf;ajrmif;wJhrsKd;EG,fpk/ a'opJGrsm;udk
&J0HhpGm awmfvSefausmfv$m;+yD; trsKd;om;a&;tqifhudk wufvSrf;=uyg?
tck usaemfwdk@jynfe,fawGrSm &ifqdkifae&wJh jyemuawmh trsKd;om;a&;jyem
h
f
h
tqifra&mufao;bl; Nationalism tqifr[kwb;l / Tribalism tqifom jzpfaeao;w,f?
h
'ga=umifh usaemfwdk@ wdk;wufwJhtjrifeJ@ tawG;tac:awmfvSefa&;w&yf tjrefqHk; qifEJGzdk@ vdkae
ygw,f? 'grS Tribalism tqifhuae Nationalismtqifhudk wufvSrf;Edkif+yD; jynfe,ftwGif;
nD!Gwfr_udk EdkifrSmjzpfw,f? jynfe,ftwGif; nD!Gwfr_dSrS jynfaxmifpktwdkif;twmeJ@vnf;
nD!GwfEdkifrSm jzpfw,f?
[dkae@ tpnf;ta0;wkef;u usaemfajymovdk usaemfwdk@ ajcvSrf;ru|Hzdk@eJ@ ajcvSrf;
raES;zdk@ vdkygw,f? qENapm+yD; ajcvSrf;u|Hif trSm;awG@Edkifw,f? ordkif;wauG@rSm wcgrSm;if
ESpfaygif;rsm;pGm cHoGm;Edkifw,f? rsKd;qufeJ@csD+yD; cHoGm;Edkifw,f? ajcvSrf;aES;vGef;ifvJ tcsdeftcgeJ@
tajctaeay;wJhtwdkif; tvkyfrvkyfEdkifjzpfoGm;+yD;/ tcGifhta;qHk;H_;oGm;Edkifw,f? usaemfwdk@
jynfe,fom;awG tcGifhta;qHk;_H;aygif;rsm;vS+yD? 'ga=umifh usaemfwdk@ 'DrdkuapDawmfvSefa;
udk qifEwtcgrm }udK;0di;f xJu vufa0S@orm;vdk usio;kH ygr,f? b,fbufvufe@J tumtuG,f
GJ hJ
S
k
fh
,l+yD; nmbufvufeJ@ csufaumif;udkapmifh+yD; xdk;ygr,f? b,fbufvuf[m wcsdefvHk;
tumtuG,f,laevdk@ rjzpfbl;? wzufefol [efcsufysufoGm;atmif b,fbufvufeJ@
wdkufuGufqifay;r,f? wzwfefol [efcsufysuf+yD; csufaumif;ay:wmeJ@ nmbufvufeJ@
tvJxdk;ygr,f?
usaemfhaqG;aEG;csufudk csKyf+yD; ajymvdkufif usaemfwdk@ qifEJGaewJh awmfvSefa;JŒ
yef;wdkifudk xifxifSm;Sm; jrifwuf+yD;/ xdkyef;wdkifudk csDwufwJhtcg ifqdkifrJh tdujyem
rsm;udk rSefrSefuefuef udkifwG,fajzSif;oGm;zdk@ tvGefta;}uD;ygw,f? yef;wdkifrdSif tdu
jyemudk udkifwG,fEdkifrSm r[kwfbl;? omrnjyemawGeJ@ vHk;axG;+yD; usaemfwdk@ awmfvSefa;

8

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

apkefarsmoGm;Edkifw,f? yef;wdkifudk csDwufwJhtcgjzpfjzpf/ tdujyemudk ifqdkifajzSif;wJh
tcgrSmjzpfjzpf nD!Gwfr_tiftm;vdkygw,f? txl;ojzifh usaemfwdk@ jynfe,fvlrsKd;pkrsm; nD!Gwfzdk@
vdkygw,f? usaemfwdk@J@ wdkufyJG[m ESpfqifhdSw,fqdkwm tm;vHk;em;vnf+yD;om;yg? nD!GwfwJh
tiftm;eJ@ usaemfwdk@ordkif;udk tvSyqHk; a;om;zefwD;=uygpdk@vdk@ wdkufwGef;if; ed*Hk;csKyfygw,f?
aus;Zl;wifygw,f?

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

9
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

tcef; (2)
jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsKd;rsm;'DrdkuapDtzJG‹csKyf (UNLD)
.
v+yfSm;r+rsm; (tusOf;)
jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsKd;rsm;'DrdkuapDtzJG@csKyf. pwifzJG@pnf;onfhtcsdefrS
yxrt}udrf obmywd pHknDtpnf;ta0; usif;yo!fh (21 - 11 -89) umvtxd
v_yfSm;r_rsm; (tusOf;csKyf)udk xdknDvmcHwGif twGif;a;rSL;tzJG@. Hk;vkyfief;
wm0efcHrsm; jzpf=uaom a'gufwm atmifwifOD; (uif)ESifh Edkifatmifjrifh (rGef) wdk@.
tpDifcHpmtwdkif; wifjytyfygonf?

jynfaxmifpwiif;om;vlrsK;rsm; 'DruapDtzJŒG csKyf
k kd f
d
kd
efukef_rdKŒ

vkyfief;tzJG@tpDifcHpm
jynfaxmifpkwdkif;if;om; vlrsKd;rsm; 'DrdkuapDtzJG@csKyfudk ,cktcg tzJG@0ifwdkif;if;om;
vlrsKd;pkygwDaygif; (20)jzifh yll;aygif;zJG@pnf;xm;ygonf? ,if;tzJG@0ifygwDrsm;rSm 1? cdkif'DrdkuapDtzJG@csKyf/
2? rGeftrsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@/
3? watmif; (yavmif) trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@/
4? uifjynfe,ftrsKd;om;rsm;tzJG@csKyf/
5? csif;trsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@csKyf/
6? u,m;jynfe,f vlrsKd;aygif;pHk 'DrdkuapDtzJG@csKyf/
7? Srf;jynfwdkif;if;om; vlrsKd;pkrsm; 'DrdkuapDtzJG@csKyf/
8? cdkiftrsKd;om; vl@tcGifhta;ESifh +idrf;csrf;a;tzJG@/
9? ZdkrD;trsKd;om;uGef*uf/
10? awmifolv,form; u'l;ueef;ESifh Srf;trsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@csKyf/
11? jynfaxmifpk EktrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf/

10

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

12? jynfaxmifpk ytdk@0f trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf/
13? awmifydkif;csif;'DrdkuapDygwD/
14? ucsiftrsKd;om;vHk;qdkifm uGef*uf/
15? +rdK (ac: ) crDtrsKd;om; nD!Gwfa;tzJG@/
16? awmifwef;om;rsm; 'DrdkuufwpfygwD/
17? u,ef;trsKd;om; pnf;vHk;nD!Gwfa; 'DrdkuapDtzJG@/
18? ucsiftrsKd;om; 'DrdkuufwpfygwD/
19? tif;trsKd;om;tzJG@csKyf/
20? cdkiftrsKd;om; vlr_b0jr‡ifhwifa;tzJG@ (rrm}uD; ) wdk@jzpf=uygonf?
tzJG@csKyfudk obmywdtzJG@/ twGif;a;rSL;tzJG@/ vkyfief;aumfrwDrsm;jzifh zJG@pnf;xm;+yD;
tzJG@csKyf. vkyfief;rsm; ('DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;vlrsKd;rsm; wef;wlnfwla;udk tajccHI)
udk aqmifGufv#ufdSygonf?

obmywdtzJ@G
obmywdtzJG@udk tzJG@csKyf0ifygwDrsm;rS ay;ydk@aom obmywdtzJG@0if (1)OD;pDESifh
zJG@pnf;xm;ygonf? ,ckvufdS tzJG@csKyf0ifygwD (20) dSvm+yDjzpfI obmywdtzJG@0if (20)OD;jzifh
zJG@pnf;xm;ygonf?

tzJ@G csKyf. obmywdtzJ@G 0ifrsm;
1? OD;at;az ('z)
2? EdkifaiGodef; ( rGef'DrdkuapDtzJG@)
3? OD;tkef;cdkif (watmif; - yavmif)
4? OD;oef;dSef (uifjynfe,ftrsKd;om;tzJG@csKyf)
5? OD;pDauwkdufuJGvf (csif;tzJG@csKyf)
6? OD;ppfaiGaomif; (u,m;tzJG@csKyf)
7? OD;vSrif; (w'z)
8? OD;omvl ( cdkiftrsKd;om;vl@tcGifhta;)
9? OD;wmefxefvsefaygif (ZdkrD;trsKd;om;uGef*uf)
10? OD;omarmif (awmifolv,form; u'l;ueef;)
11? OD;jrifhOD; (jynfaxmifpkEk)
12? cGefxGef;vGif (jynfaxmifpkytdk@yf)
13? qvdkif;atmifxGef; (awmifydkif;csif;)
14? 'l;0g; aZmfarmf (ucsiftrsKd;om;uGef*uf)
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

11
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

15? OD;pHomatmif (+rdK (c) crD)
16? a'gufwmqef;crRm (awmifwef;om;rsm;)
17? OD;tmfyDaomif; (u,ef;)
18? OD;'defwef (ucsifjynfe,f trsKd;om;'Drdkuufwpf)
19? OD;a$vS ( cdkiftrsKd;om; vlr_b0jr‡ifhwifa;tzJG@)
20? tif;trsKd;om; tzJG@csKyfrS pmif;rao;?
rSwfcsuf?

? yxrt}udrf obmywd pHknDtpnf;ta0;wGif tzJG@csKyfobmywd
tzJG@0ifrsm;xJrS t+rJwrf;obmywdtzJG@udk jynfe,frsm;udk tajccHI
atmufygtwdkif; zJG@pnf;cJhygonf?

t+rJwrf;obmywdtzJ@G
ucsifjynfe,f
u,m;jynfe,f
uifjynfe,f
csif;jynfe,f
rGefjynfe,f
cdkifjynfe,f
Srf;jynfe,f

æææ
æææ
æææ
æææ
æææ
æææ
æææ

qrm;ausmfzm;aemf
ppfaiGaomif;
apmoef;dSef
OD;pDauwdkufuGJvf
EdkifaiGodrf;
OD;at;az
OD;jrifhOD; (aemufydkif; OD;a$tHk;) wdk@jzpfygonf?

twGi;a;rSL;tzJ@G
f
twGif;a;rSL;tzJG@udk jynfe,f (7)cktm; ukd,fpm;ðytaejzifh zJG@pnf;xm;ygonf?
ucsifjynfe,f
u,m;jynfe,f
uifjynfe,f
csif;jynfe,f
rGefjynfe,f
cdkifjynfe,f
Srf;jynfe,f

12

æææ
æææ
æææ
æææ
æææ
æææ
æææ

OD;qdkif;vd
OD;cifarmifcsKd
a'gufwmatmifwifOD;
qvdkif;vsefr_ef;
Edkifatmifjrifh
OD;at;omatmif
cGefwifa$

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

vkyief;aumfrwD
f
vkyfief;aumfrwD (5) ckjzifh tzJG@csKyf. vkyfief;rsm;udk taumiftxnfaz: aqmifGuf
v#ufdSygonf? ‚if;wdk@rSm æ
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)

rl0g'a;maumfrwD
pnf;Hk;a;aumfrwD
jyef=um;qufoG,fa;aumfrwD
b¾ma;aumfrwD
Hk;vkyfief;tzJG@ wdk@jzpfygonf?

vkyfief;aumfrwD0ifrsm;rSm vkyfief;aumfrwDtvdkuf atmufygtwdkif;jzpfygonf?

rl0g'a;m aumfrwD0ifrsm;
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)

OD;at;az
OD;at;omatmif
Edkifcifarmif
Edkifwifaz
EdkifaiG
OD;vmvfbd
qvdkif;vsefr_ef;
cGefwifa$

'z
'z
rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@
rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@
rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@
csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf
csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf
jynfaxmifpk ytdk@0ftrsKd;om;tzJG@csKyf

pnf;±Hk;a;aumfrwD0ifrsm;
(1)
(2)
(3)
(4)

EdkifaiGodef;
cGefwifa$
OD;armifcdkif
OD;bausmf

rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@
jynfaxmifpkytdk@0ftrsKd;om;tzJG@csKyf
watmif; (yavmif) trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf
'z

jyef=um;a;ESihf qufo,a;aumfrwD0ifrsm;
G f
(1) OD;ombef;
(2) OD;at;omatmif
(3) ODarmifqm

'z
'z
watmif (yavmif) trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

13
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

(4) rif;udkom
(5) qvdkif; idkifqmh'f

rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzGJŒ
csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf

b¾ma;aumfrwD0ifrsm;
(1) OD;pDauwdkufuGJvf
(2) Edkifatmifjrifh
(3) OD;ausmfyf

csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf
rGeftrsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@
csif;tzJG@csKyf

H;vkyief;tzJ@G
k f
(1)
(2)
(3)
(4)

OD;at;az
EdkifaiG
a'gufwmatmifwifOD;
rdkifeDeDatmif

cdkif'DrdkuapDtzJG@csKyf
rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@
uifjynfe,ftrsKd;om;tzJG@csKyf
csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf

tzJG@csKyftaejzihf tzJG@csKyf.vkyfief;rsm;udk obmywdtzJG@0ifrsm;/ twGif;a;rSL;
tzJG@0ifrsm;/ vkyfief;aumfrwD0ifrsm;ESihf wdkifyifnd‡Ed_if;aqG;aEG;aqmifGufv#ufdSmwGif wywfwcg
aom=umae@wdkif; yHkrSeftpnf;ta0;rsm; ðyvkyfjcif;/ vdktyfovdk ta;ay:tpnf;ta0;rsm;/
txl;tpnf;ta0;rsm;ðyvkyfjcif;/ aqG;aEG;yJGrsm;ðyvkyfjcif;/ tjcm; EdkifiHa;ygwD tzJG@tpnf;rsm;ESifh
tzJ@G csKyf;kH cef;Y awG@qaqG;aEG;jcif;/ xdygwtzJ@G tpnf;rsm;xH ud,pm;vS,rsm; apv$waqG;aEG;jcif;
kH
k D
k f
f
f
rsm;udk wm0efus tvSnfhus obmywdtzJG@0ifrsm;/ twGif;a;rSL;tzJG@0ifrsm;/ vkyfief;
aumfrwD0ifrsm;u aqmifGufv#ufdSygonf?
xdkodk@aqG;aEG;nd‡Ed_if;mwGif æ
•
•
•

14

tzJG@. ta;tmudpPrsm;
tzJG@csKyf0if tzJG@tpnf; ygwDwckcsif; ta;tmudpPrsm;
tjcm;EdkifiHta;tmudpPyfrsm;udk pGrf;tm;dSor# ausyGefpGm nd‡E_dif;aqmifGuf
v#ufdSa=umif; wifjytyfygonf?

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

vkyief;aumfrwDtvkutpDifcpm
f
d f
H
1? rl0g'a;maumfrwD
rl0g'a;maumfrwDudk obmywdtzJG@0ifrsm;rS yk*~dKvfrsm;/ twGif;a;rSL;tzJG@0ifrsm;rS
yk*~dKvfrsm;/ vkyfief;aumfrwD0ifrsm;rS yk*~dKvfrsm;ESifh zJG@pnf;xm;+yD;/ tzJG@csKyf. rl0g'ydkif;qdkifm
udpPyfrsm;udk nd‡Ed_if;aqmifGufv#ufdSygonf? rl0g'a;maumfrwDtaejzihf tzJG@csKyftwGuf
ta;}uD;aom rl0g'a;m vkyfief;rsm;jzpfonfh æ
(u)
(c)
(*)
(C)

jynfaxmifpkrla;qJGjcif;/
tzJG@csKyf. zJG@pnf;yHkpnf;rsOf; jyifqifa;qJGjcif;/
rsufarSmufumv pnf;±Hk;a;rl0g' xkwfjyefjcif;/
tzJG@csKyf. yfwnfcsufoabmxm; xkwfjyefjcif;/

ponfwdk@tjyif tzJG@csKyf. tvSnfhusobmywdtzJG@/ twGif;a;rSL;tzJG@wdk@rS tcg
tm;avsmfpGm xkwfjyefaom oabmxm;ausnmcsufrsm;/ t}uHðycsufrsm;ESifh wjcm;ygwD
tzJG@pnf;rsm;rS ay;ydk@aom pmwrf;rsm;tay: tzJG@csKyf.rl0g'ESifh udkufnD rnD pDppf+yD; xkwfjyefay;
ygonf?
(u) jynfaxmifpra;qJjG cif;
k l
tzJ@G csKyf. rl0g'a;m aumfrwDtaejzifh aemif tem*gwjf ynfaxmifpk jrefrmEdiiawmf
kfH
udk ppfrSefaom jynfaxmifpkwck wnfaqmufEdkifeftwGuf jynfaxmifpkrlwck a;qJGcJhygonf?
Todk@a;qJGmwGif atmufygtajccHrl (15)csufudk tajccHxm;I a;qJGcJhygonf?
tajccHrl 15 csuf æ
jynfaxmifpwi;if;om;vlrsK;rsm; 'DruapDtzJ@G csKyf
k kd f
d
kd
tem*gwjf ynfaxmifp. tajccHrrsm;
k
l
(1) tcsKyftjcmtm%monf jynfaxmifpkorRwjrefrmEdkifiHawmfwGifom
wnfrnf?
(2) jynfaxmifpktcsKyftjcmtm%monf jynfaxmifpkwdkif;if;om;rsm;
jzpf a om ucsif / u,m;/ uif / csif ; / rG e f / Arm/ S r f ; / cd k i f tpd S o nf h
wdkif;if;om;jynfolrsm;rS qif;oufrnf?
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

15
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

(3) tcsKyftjcmtm%mudk vufeufjzifh t=urf;zuf,ljcif;rðy/ wygwD
tm%mSifpepfESifh rnfo!fhtm%mSifpepfrsKd;xHwGifrS tcsKyftjcmtm%m
rwnfap/
(4) jynfaxmifpk. tcsKyftjcmtm%monf }uD;/ i,f/ enf;/ rsm; r[l
wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk;. tusKd;pD;yGm;udk wm;r#wpGm pDrHcef@cJGaom
ud,mwefqmyvmom jzpfrnf?
(5) vl@b0wefbdk;dSa;ESifh vl@oduQmjrifhrm;a;twGuf wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;
tm;vHk;twGif;wGif wm;r#wjcif;/ vGwfvyfjcif;/ nDr#jcif;wnf;[laom
avmuygvwm;rsm; xGef;um;rnf?
(6) jynfaxmifpkwdkif;if;om; vlrsKd;rsm;tm;vHk;onf EdkifiHa;wef;wlnDr#r_/
pD;yGm;a;tcGitvrf;nDr#r/_ vlra;wef;wlnr#r/_ vl@tcGita;wef;wlnr#rEihf
hf
_
D
hf
D _S
'DrdkuapDa;wef;wlnDr#r_ dSrnf?
(7) wef;wlnDr#r_ tcGifhta;rsm;onf olawmif;pm;. cGufxJodk@ ypfcscHo!fh
tojyma=u;jym;uJo@kd usamufvmr!fh pGe@f }uJrrsK;d rjzpfap/ wdi;f if;om;rsm;
h
_
k
tcsi;f csi;f tay;t,l =unfjzLr#wpGm aqG;aEG;ndEi;f I cHpm;tyfaom tmom
‡ _d
jzpfrnf?
(8) jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHonf wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk;. e,fajr
a'oudk aygif;pyfzJG@pnf;xm;aom e,fedrdwftydkif;tjcm;dSo!fh EdkifiHtjzpf
todtrSwfðyrnf?
(9) EdkifiHwuma;me,fy,fwGif jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtjzpf wdkif;if;om;
vlrsKd;rsm;tm;vHk;udk ukd,fpm;ðyrnf?
(10) jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHudk EdkifiHa;t wef;wlnDr#aom wdkif;if;om;
vlrsKd;rsm;. jynfaxmifpkjynfe,frsm;jzifh zJG@pnf;xm;onf[k cH,lonf?
(11) xdo@kd pkpnf;aygi;f pyf zJ@G pnf;xm;aom jynfaxmifpukd jynfaxmifptpd;k u
k
k
k
pDrHcef@cJGrnf?
(12) jynfaxmifptpd;k ESihf tpd;k tm%mcJa0a;udk tay;t,l =unfjzLr#wpGm
k
G
ESifh ,xmblwusus nd‡Ed_if;oufrSwfrnf?
(13) jynf a xmif p k t pd k ; wG i f a omf v nf ; aumif ; / jynf e ,f t pd k ; wG i f a omf
vnf ; aumif ; / tjcm; tm%myd k i f t zJ G @ tpnf ; rsm;wG i f a omf v nf ; aumif ; /
wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk; oifhwifhr#waom udk,fpm;vS,frsm; yg0ifcGifh
tajctae jynfhpHkpGm zefwD;ay;rnf? TudpPtwGuf jynfaxmifpkzJG@pnf;
tkyfcsKyfyHktajccHOya'wGifaomfvnf;aumif;/ jynfe,frsm;. zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk
tajccHOya'wGifaomfvnf;aumif;/ jyXmef;ay;rnf?
(14) jynfaxmifpktpdk;taejzifhaomfvnf;aumif;/ jynfe,ftpdk;taejzifh
aomfvnf;aumif;/ tkyfcsKyfmwGif Oya'utkyfcsKyfaompepf (Rule of Law)
jzpfapI vly*Kd~ vf.qENoabmt tkycsKyfaompepf (Rule of Men) rjzpfap?
k
f

16

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

(15) jynfwGif;+idrf;csrf;a;ESifh urBmh+idrf;csrf;a;udk wnfaqmufmwGif wm;
r#wI +idrf;csrf;aomenf;jzifhom wnfaqmufEdkifrnf[kcH,lonf? vufdS
urBmhjzpfay:wdk;wufr_tajctaersm;tvnf;aumif;/ tjcm;aom enf;vrf;
rsm;jzifh aqmifGufr_rSm atmifjrifvdrfhrnf[k r,Hk=unfyg? T enf;vrf;om
toifhavsmfqHk;[k ,Hk=unfonf?
rl0g'a;m aumfrwDtaejzifh tpnf;ta0;rsm; (5)}udrfwdkifac:,lusif;y+yD; aqmifGuf
cJh=uygonf?
xdkodk@ usif;yaqG;aEG;mwGif tem*gwfzJG@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'twGuf æ
(1) ucsiftrsKd;om;'DrdkuapDygwD XmecsKyfrSay;ydk@aom zJG@pnf;yHka;qJGmwGif tajccHr!fh
rl0g'rsm;udk‚if;?
(2) rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@
(3) 'DrdkuapDr[mrdwfrsm;tzJG@csKyf
(4) Srf;jynfwdkif;if;om;vlrsKd;pkrsm;'DrdkuapDtzJG@csKyf
wdkŒrS wifjyaom wwd,jrefrmEdkifiHawmfodk@ pmwrf;rsm;udk rl0g'a;mtzJG@. tjrifESifh
aygif;pyf+yD;a;qJGxm;ygonf?
xdkodk@a;qJGmwGif udk;um;xm;aom pmtkyfrsm;rSm æ
(1) zqyv tzJG@csKyf. y%mrjyifqifr_ nDvmcHrSwfwrf;?
(2) 1947 ckESpf zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'
(3) 1974 ckESpf zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'
(4) OD;xGef;jrifh. wef;wlaomSrf;jynf
(5) tarduefEdkifiH. zJG@pnf;yHktajccHOya'
paom pmtkyfpmwrf;rsm;udk rSDjirf;+yD; a;om;ðypkwifjyxm;ygonf?
a;qJG+yD;aomrl=urf;udk yxrtqifhtaejzifh tzJG@csKyf0ifygwDtzJG@tpnf;rsm;udk
ay;yd@k t}uHOm%fawmif;cHef/ 'kw, æ tzJ@G csKyf0ifr[kwaom tjcm;wdi;f if;om;vlrsK;d pkygwrsm;
d
f
k
D
xHrS t}uHOm%f,lef/ wwd, æ tjcm; EdkifiHa;ygwDtzJG@tpnf;/ tzJG@csKyf/ wyfaygif;pkrsm;ESifh
nd‡Ed_if;ef qHk;jzwfcsuf csrSwfxm;ygonf? +yD;aemuf Edk0ifbmvwGif usif;yr!fh obmywd pHknD
tpnf;ta0;wGif wifjy+yD; twnfjyKcsuf ,lygrnf? xdk@aemuf twnfjyK+yD;aom rl=urf;udk
azaz:0gDvavmufwGif usif;yr!fh vlrsKd;pknDvmcHESifh EdkifiHvHk;qdkifm trsKd;om;nDvmcHwdk@wGif
wifjyef pDpOfxm;ygonf?

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

17
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

(c) tzJ@G csKyf. zJ@G pnf;yHpnf;rsO; jyifqifa;qJjG cif;
k
f
rSwfcsuf?

? tao;pdwfSif;vif;csufudk tpnf;ta0;tpDtpOfwGif
xnfhoGif; xm;ygonf?

(*) rsuarSmufumv pnf;±H;a;rl0g'xkwjf yefjcif; (twdcsKyfi;vif;csu)
f
k
k Sf
f
rsuf a rS m uf u mvtajctaeonf “trsd K ;om;'D r d k u apD a wmf v S e f a ;umv”
jzpfayonf? Tumvonf wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;twGuf 'kwd,yifvHkumv jzpfonf? yXr
yifvumvonf AdvcsKyfatmifqef;OD;pD;I wdi;f if;om;pnf;vH;k nD!wa;udk wnfaqmufaom
kH
k f
k
G f
umv/ 'k w d , yifv Hk u mvonf wd k if ;if ;om;vl rsd K ;rsm;pk aygif ;I pnf ;vH k ;r_ nD ! G w f r_ u dk
wnfaqmufaomumv/ ppfrSefaom jynfaxmifpkazmfxkwfa;/ vGwfvyfa;ESifh tcsKyftjcm
tm%mwnfwHhcdkif+rJa; wdk@twGuf wdkif;if;om;rsm; 0dkif;0ef;óud;yrf;aomumvjzpfayonf?
Todk@óud;yrf;mY 'DrdkuapDa;ESifh trsdK;om;a;udk w®yifwnf; azmfxkwfif;/ [ef;
S i f v l j ynf o l r sm;/ tod y nmS i f / twwf y nmS i f / tvk y f o rm;rsm;/ v,f o rm;rsm;ES i f h
ausmif;om;vli,frsm; po!fh vlwef;pm;aygi;f pHk tv$m aygi;f pHukd pnf;±H;k I pnf;±H;k rdaomtm;jzifh
k
trsdK;om;a;ESifh 'DrdkuapDa;udk azmfxkwfwdkufyGJ0if=uayrnf?
rdrtiftm;udk pkpnf;Edief wygwtm%mSipepfEihf tjcm;tm%mSipepftrsKd ;rsKd ;od@k
d
fk f
D
f
S
f
ODD;wnfaom tajctaersm;udk wdkufcdkufif; rdrdtiftm;udk ®yuGJapr!fh twGif;yËdyuQrsm;
tpGef;amufr_rsm;udk aSmifSm;=uayrnf?
rdrdtiftm;udk pkpnf;mwGif vlwef;pm;udk tajccHaom pnf;±Hk;a;yHko¾mefrjzpfapbJ
trsdK;om;a;udktajccHaom pnf;±Hk;a;yHko¾mefjzpfygrnf?
(C) tzG@J csKyf.yfwnfcsuoabmxm;xkwjf yefjcif; (twdcsKyfi;vif;csu)
f
k Sf
f
jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsdK;rsm;'DrdkuapDtzGJ@csKyfonf wdkif;if;om;vlrsdK;tm;vHk;
EdkifiHa; wef;wlnfwla;ESifh udk,fydkifjyÏmef;cGifh tjy!fht0Sdaom jynfe,frsm;udk aygif;pyfvsuf
ppfrSefaomjynfaxmifpkzGJ@pnf;Edkifa; r[mAsL[myfwnfcsufonfum; “'DrdkuapDwdkufyGJwGif
wkdif;if;om;vlrsdK;rsm; wef;wlnfwludk,fydkifjyÏmef;cGifhSdeftwGuf w®yifwnf; qufpyf
wdkufyGJ0ifa;” yif jzpfonf?
u|Efkyfwdk@ wdkif;if;om;rsm; jzpf=uaom ucsif/ u,m;/ uif/ csif;/ rGef/ cdkif/ Srf;
ponfwdk@onf ArmvlrsdK;rsm;uJhodk@yif wcsdefu vGwfvGwfvyfvyf udk,fydkiftkyfcsKyfvsuf
xD;®yifeef;®yif ya'omZfEdkifiHrsm; xlaxmifI aexdkifcJh=uonf? e,fcsJ@wdk@vufatmufodk@
usamufoGm;aomtcg e,fcsJ@qef@usifa;/ zufqpfwdkufzsufa;/ trsdK;om;vGwfajrmufa;

18

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

wdkufyGJrsm;wGif yg0ifwdkufcdkufcJh=ujcif;onfvnf;/ rdrdwdk@. vGwfvyfa;ESifh udk,fh=urRm
udk,fzefwD;cGifhudk jrwfEdk;jcif;a=umifh jzpfonf?
odk@aomf vGwfvyfa;+yD;aomtcg wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. ar#mfrSef;csufrsm;onf
arS;rSdefoGm;cJhayonf? xdk@a=umifh wdkif;if;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_®yysufum/ vlrsdK;a;rkef;wD;r_rsm;
ay:aygufvmcJhygonf? 1961 ckESpfwGif wdkif;if;om;rsm; aoG;pnf;a;udk jyefvnfwnfaqmufef
jynfaxmifpkrlwyfudk udk,fpm;ðyudk,fpm;vS,frsm; aqG;aEG;=umwGif xdkrludk ta=umif;jyvsuf
tm%modrf;vdkufjcif;a=umifh 'DrdkuapDtcGifhta;rsm;ESifh ppfrSefaomjynfaxmifpktESpfom
onfvnf; aysmufuG,fcJhayonf? TuJhodk@ wpfygwDtm%mSifpepfESifh wjynfaxmif
tkyfpdk;r_pepfqdk;udk enf;rsdK;pHkESifh qef@usifawmfvSefcJh=uovdk awmfvSefqJvnf; jzpfayonf?
tjcm;wbufwGif ausmif;om;rsm;OD;aqmifr_jzifh (8-8-88) ae@wGif [ef;Sifvl wdkif;if;om;
jynfoltaygif; tHkºuGawmfvSefcJhojzifh wygwDtm%mSifpepfðywf=ucJhaomfvnf; 'DrdkuapD
yGifhvef;Sifoefr_rSm tvSrf;uGmaeayao;onf? 'DrdkuapDtcGifhta; tjynfht0rSdv#if wm;
r#waom a±G;aumufyGJ[lonf SdEkdifygrnfavm? wm;r#waom a±G;aumufyGJr[kwfygu
jynfolESifh wdkif;jynftwGuf rnfo!fhtudsK;oufamufr_SdEkdifrnfenf;?
xd@k a=umifh u|Eyw@kd onf vufiif;óuHawG@aeaom tcuftcJrsm;ESihf aemifóuHawG@r!fh
kf f
jyemt00udkoHk;oyfjcif;tm;jzifh trsdK;om;nD!Gwfa;udk wnfaqmuf+yD;/ 'DrdkuapD
tjynfht0Sda;twGuf wdkufyGJ0ifoGm;efrSwyg; tjcm;rSday? trsdK;om;nD!Gwfa;udk
wdkif;if;om;rsm;wef;wla;tajccHay:wGif wnfaqmufayrnf?
xdk@a=umifh tzGJ@csKyf. r[mAsL[myfwnfcsufjzpfaom 'DrdkuapDa;wdkufyGJESifh
wdkif;if;om;rsm;wef;wla; SdeftwGuf qufpyfwdkufyGJ0ifa;onf trdsK;om;nD!Gwfr_udk
wnfaxmifa;ESifh 'DrdkuapDtjy!fht0Sda; wdkufyGJudk wdkufa;yif jzpfonf?
odk@mwGif wdkufyGJ.enf;AsL[mudk rlvvufSdEdkifiHa;tajctae tcsdeftcgESifh
tvSnfhtajymif;udktajccHI csrSwfefESifh rdrd.tiftm;udkvnf; cdkifrmatmif pnf;±Hk;oGm;ef
vdktyfayonf? xdk@a=umifh tzGJ@0ifygwDtoD;oD;onf rlay:wGiftajccHaom pnf;±Hk;a;udk
wnfaqmuf+yD;/ xdkrSwqifh ygwDtcsif;csif;onfvnf; tzGJ@csKyf. rlESifhyfwnfcsufudkyif
wom;wnf; yfwnfvsuf/ wzGJ@wygwDuJhodk@ uspfvpfcdkifrmvma;twGuf pnf;±Hk;wnfaqmuf
rnf? xd@k aemuf tjcm;aom 'DruapDygwtzG@J tpnf;rsm;ESivnf; cdi+f rJaom r[mrdwjf zpfa;udk
kd
D
hf
k
aqmif±GufI 'DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;rsm;wef;wlnfwla; wdkufyGJudk qufvuf qifE$J=u
ayrnf?

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

19
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

3? tzG@J csKyf.jyef=um;a;ESihf qufo,a;vkyief;rsm;
G f
f
(u) ausnmcsursm;xkwjf yefjcif;
f
tzGJ@csKyfudk pwifzGJ@pnf;jcif;rðyrD wkdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. EdkifiHa;tzGJ@tpnf;ygwDrsm;
pwifawG@qHk!SdE_dif;yGJrsm;udk (4)}udrfwdkifwdkif ðyvkyfcJhonf? 1989 ckESpf/ azazmf0gDv (11)uf
ae@wGif usif;yaom yÌrt}udrfawG@qHk!SdE_dif;yGJwGif tzGJ@csKyfudk wnDw!Gwfwnf; zGJ@pnf;
xlaxmifconf? tzG@J csKyfz@JG pnf;+yD;aemuf oabmxm;a=ujimcsutrSwf (1)udk xkwjf yef+yD; tzG@J csKyf
hJ
f
wGif yg0ifjcif;rSdao;aom wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. EdkifiHa;tzGJ@tpnf;ygwDrsm;udk yg0ifvmef
zd w f a c:urf ; vS r f ; cJ h o nf ? 1989 ck E S p f / rwf v (5)uf w G i f ausnmcsuf t rS w f ( 2) tjzpf
nf±G,fcsufESifh vkyfief;pOfrsm;udk xkwfjyefcJhonf? 1989 ckESpf/ rwfv(24)ufae@wGif EdkifiHa;t
zrf;qD;xm;olrsm; v$wfay;a; awmif;qdkcsufudk ausnmcsuftrSwf (3) tjzpf xkwfjyefcJhonf?
1989 ck / rwf v (27)uf w G i f (44)}ud r f a jrmuf zuf q pf q ef @ usif a ;ae@ txd r f ; trS w f
ausnmpmwrf;udk xkwfjyefcJhonf? 1989 ckESpf/ ZGefv(14)ufwGif twGif;a;rSL;tzGJ@.
tpDifcHpmudk xkwfjyef+yD;/ Srf;jynfe,f/ u,m;jynfe,fESifh rE Wav; pnf;±Hk;a;cD;wGif wifjy
Edkifef pDpOfcJhonf? 1989 ckESpf/ Zlvdkifv(8)ufae@wGif trdsK;om;EdkifiHa;odk@OD;wnfa;twGuf
EdkifiHawmf+idrf0yfydjym;a;tzGJ@ OuUX AdkvfcsKyf}uD;apmarmifxH obmywdtzGJ@u pmwapmif
ay;ydk@cJhonf? 1989 ckESpf/ Zlvdkifv (19)ufae@wGif (42)ESpfajrmuf tmZmenfae@ txdrf;trSwf
ausnmcsufudk xkwfjyefcJhonf? tmZmenfae@aemufydkif; wjynfvHk;EdkifiHa;tajctaersm;
wif;rm+yD; tzrf;tqD;rsm;xlajymvmcJhm tzGJ@csKyfrS e-0-w tpdk;ESifh EdkifiHa;ygwDrsm;t=um;
!SdE_dif;ajzSif;a;twGuf txl;ausnmcsuf wapmifudk 1989 ckESpf/ Zlvfdkif (22)ufae@wGif
xkwfjyefcJhonf?

(c) owif;pmSi;vif;yGJ ESihf owif;v$mxkwjf yefjcif;
f
tzGJ@csKyfjzpfay:vmyHk/ tzGJ@csKyf.nfrSef;csufrsm;ESifh yfwnfcsufrsm; txl;ojzifh
'DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;vlrsdK;rsm; wef;wlnfwltcGifhta;Sda;wdk@twGuf wdkif;if;om;
arG;csif;om;csif; nDaemifif; EdkifiHa;ygwDrsm; arG;zGm;jcif;/ ,if;wdkŒ. nD!Gwfr_rsm;ESifh tjcm;
'DrdkuapDtiftm;pkEdkifiHa;ygwDrsm;ESifh vufwGJaqmif±Gufr_rsm;udk jynfyowif;Xmersm;rS
owif;pmqmrsm;ESifh jrefrmhowif;pOfrS owif;axmufrsm;udk 1989 ckESpf/ Zlvdkifv (24)uf
wGif zdwfac:Sif;vif;wifjy+yD; owif;pmqmrsm;. ar;jref;csufrsm;udk ajz=um;cJhonf?
tzGJ@csKyf. v_yfSm;r_owif;rsm;udk tzGJ@0ifEdkifiHa;tzGJ@tpnf;ygwDrsm;odk@ yHkrSefay;ydk@Edkifa;twGuf
“wef;wla;”trnfjzifh owif;v$mxkwfjyefa;udk qHk;jzwf+yD;/ trSwfpOf (1) owif;v$mudk 1989
ckESpf/ pufwifbm (5)ufae@u xkwfa0EdkifcJhonf? “wef;wla;”owif;v$mudk yHkrSef xkwfjyef
Edkifa;twGuf tpDtpOfrsm;udk ðyvkyfvsufSdaeonf? t,f'DwmtzGJ@udk wm0efcHt,f'Dwm
OD;ombef;(cdi)/ Edicifarmif(rGe) / qvdi;f vsere;f (csi;f ) / OD;at;az(cdi) wd@k jzifh zG@J pnf;oGm;onf?
kf kf
f
k
f_
kf

20

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

(*) qdi;bkwwifyGJ tcef;tem;ESihf yl;wJvufrwx;yJG
kf
f
G
S f kd
tzJ@G csKyfukd zJ@G pnf;xlaxmif+yD;aemuf ,m,D H;k cef;udk A[ef;ðrd@e,f trSwf (*§1) vrf;dS
rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ efukefXmecsKyfcJG±Hk;Y zGifhvSpfxm;cJhonf? xdkrSwqifh cdkif 'DrdkuapD
tzJG@csKyfHk;wnfm ausmufwHwm;òrd@e,f trSwf 393 (yxrxyf) Adkvfatmifausmfvrf;odk@
ajymif;a$@zGifhvSpfcJhygonf? tzJG@csKyfqdkif;bkwfwifyJGtcef;tem;ESifh tzJG@csKyf0if wdkif;if;om;
EdkifiHa;tzJG@tpnf;ygwDrsm; yl;wGJvufrSwfa;xdk;yJGudk 1989 ckESpf/ {+yDv (29) ufae@ eHeuf
(9;00)emDwGif ðyvkyfcJhonf? xdktcef;tem;odk@ trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyfrS OuUX olOD;wifOD;/
trsKd;om;jyefvnfwnfaqmufa;'DrdkuapDwyfaygif;pk OuUX 0dl ocifcspfarmif/ 'DrdkuapD
r[mrdwfrsm;tzJG@csKyfrS 'kwd,OuUX a'gufwmarmifarmifausmf/ jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH
'DruapDwyfaygi;f pkrS ygarmuQa[mif; OD;vSatmifw@kd wufamufre@f ce;f ajym=um;+yD;/ 'DruapDe@J
kd
d G
kd
+idrf;csrf;a;tzJG@csKyfrS OD;0rf;udka[m wufamufo0%fv$mzwf=um;onf?

(C) tjcm;Ediia; tzJ@G tpnf; ygwrsm;ESihf yl;aygi;vkyaqmifcsuf
kfH
D
f f
tzJ G @ csKyf o nf jynf e ,f c k E S p f c k E S i f h w uG jynf a xmif p k t wG i f ; d S usef w d k i f ; tcsKd @ rS
wd k i f ; if ; om;vl r sKd ; rsm;ud k tajccH u m 'D r d k u apD a ;ES i f h wd k i f ; if ; om;rsm;wef ; wl  nf w l
tcGifhta;rsm;dSa;twGuf EdkifiHa;t v_yfSm;aqmifGufef zJG@pnf;xm;aom EdkifiHa;
tzJG@tpnf;jzpfonf? xdk@a=umifh zdEdSyfcsKyfcs,fr_rsm;/ vl@tcGifhta;ydwfyifr_rsm;/ 'DrdkuapD
tcGifhta;rsm; kwfodrf;cHaeolrsm;udk 'DrdkuapDtiftm;pk0if tjcm; EdkifiHa;tzJG@tpnf;
ygwDrsm;ESifh yl;wJGawmif;qdkr_rsm;/ qef@usifuef@uGufr_rsm;udk ðyvkyfcJhonf?
ygwDpHk'DrdkuapDtaxGaxGaG;aumufyJGaumfrSifrS xkwfjyefcJhaom jynfol@v$wfawmf
Oya'rl=urf;udk trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyfESifhwuG tjcm; EdkifiHa;tzJG@tpnf; ygwDrsm;ESifh
yl;wJGum jynfol@v$wfawmfaG;aumufyJGOya'=urf;twGuf vdktyfo!fh t}uHðycsufrsm;udk
ay;ydk@cJhonf? tzJG@csKyftaejzifhvnf; oD;jcm;t}uHðycsufwyfudk ay;ydk@cJhonf? tzJG@csKyf.
t}uHðycsufwGif wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;. tduvdktyfcsufjzpfo!fh zJG@pnf;tkyfcsKyfyHktajccH
Oya'a;qJGmwGif wdkif;if;om;vlrsKd;rsm; wef;wlnfwltcGifhta; dSa;udk OD;wnfum
“jynfe,fckESpfckudk tajccHI oifhawmfaom jynfol@v$wfawmf udk,fpm;vS,frsm;ESifh Arm
wdkif;if;om;rsm; trsm;pkaexdkifma'orS oifhawmfnDr#aom jynfol@v$wfawmf udk,fpm;vS,f
rsm; tcsdK;usjzifh jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmfopf. zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk a;qGJydkifcGifh
tm%mSdaom tzGJŒtpnf;wyfudk zGJŒpnf;rnf? xdktzGJŒrS a;qGJaom zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHk
tajccHOya'udk yifvHknDvmcHuJhodkŒaom trsdK;om;nDvmcH}uD;jzifh twnfjyKrnf” [lI
t}uHjyKcJhonf?

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

21
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

'D§+idr; tzGŒJ ESihf !‡EKdS if;jcif;
f
d
Ediiawmf0ef}uD;csKyfa[mif;OD;Ek em,utjzpfaqmifuaom 'DruapDEihf +idr;f csr;f a;
kfH
G f
kd
S
tzJ@G csKyfrS zdw=f um;csut tzJ@G csKyf. efuewif daeaom tzJ@G 0if Ediia;tzJ@G tpnf;ygwrsm;rS
f
kf G S
kfH
D
udk,fpm;vS,frsm;onf 1989 ckESpf/ {+yDv(10)ufae@wGif OD;Ekaetdrfodk@ oGm;amuf+yD; nd‡Ed_if;
aqG;aEG;=uonf? 'kwd,t}udrftjzpf 'DrdkuapDESifh +idrf;csrf;a;tzJG@csKyfHk;odk@ oGm;amuf+yD; 1989
ckESpf/ pufwifbmv(1)ufae@wGif nd‡E_dif;aqG;aEG;cJhonf? xdkaqG;aEG;yJGrsm;wGif OD;Eku cJGxGufcGifh
rygaom z,f',frludk rdrdaxmufcHa=umif;/ vlrsKd;pkrsm;u Armudk jynfe,fwck owfrSwfrnf
qdkuvnf; oufrSwfEdkifa=umif; xkwfaz:ajymqdkcJhonf? tzJG@csKyfrSvnf; rdrdwdk@onf 'DrdkuapDa;
ESihf twl wdi;f if;om;vlrsK;d rsm; wef;wlnfwl tcGita; da;udk w+ydKifwnf;vkyaqmifom;ef
k
hf
S
f
G
qHk;jzwfoHdXmefcsoGm;a=umif; wifjycJhonf?
trsKd ;om;'DruapDtzG@J csKyftaxGaxGtwGi;a;rSL; a':atmifqef;pk=unfEi!Ei;jcif;
kd
f
S hf dS d_ f
tzGJ@csKyfobmywdtzGJ@0ifrsm;/ twGif;a;rSL;tzGJ@0ifrsm;/ vkyfief;aumfrwD0ifrsm; ESifh
trsdK;om;'DrdkuapDtzGJ@csKyftaxGaxGtwGif;a;rSL; a':atmifqef;pk=unfwdk@ 'DrdkuapDa;ESifh
wdkif;if;om;vlrsdK;rsm; wef;wlnfwltcGifhta;Sda;wdk@tay: tajccHum aqG;aEG;yGJwyfudk
tzGJ@csKyf±Hk;wnfm ausmufwHwm;®r@e,f/ trSwf (393) (yxrxyf) Adkvfatmifausmfvrf;wGif
1989 ckESpf/ Zlvdkifv (15) ufae@/ ae@vnf (2) emDwGif usif;ycJhonf?
xdkaqG;aEG;yGJwGif tzGJ@csKyfrS wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;onf ,ck'DrdkuapDwdkufyGJESifhtwl
wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. wef;wlnfwltcGifhta;ESifh udk,fydkiftcGifhta;onf w®yifwnf;
vkyfr!fhvkyfief;jzpfonf[k wifjycJhonf? a':atmifqef;pk=unfu wifjymwGif rdrdwdk@ESifh
wdkif;if;om;vlrdsK;rsm;. vdktyfo!fhqENrsm;rSm tjiif;yGm;pm wpHkwmr#rSd/ vkyfief;t
taumiftxnfazmfefomvdkonf? wdkif;if;om;vlrdsK;rsm;tzGJ@csKyfESifh trsdK;om;'DrdkuapD
tzGJ@csKyfwkd@ yl;aygif;+yD;/ tjcm;pdwf0ifpm;olrsm;tygt0ifjzifh vkyfief;aumfrwDwyfzGJ@pnf;um
tem*gwfjynfaxmifpktwGuf ,ckuyif pwiftaumiftxnfazmfef vdktyfonf? tu,fI
wm;r#wwJha±G;aumufyGJjzpfvmcJhv#if tjcm;trwfudpPrsm;udk em;vnfr_,lEdkifef aemifwGif
zGJ@pnf;r!fh tpdk;tzGJ@ tiftm;Sdzdk@ tvGefta;}uD;onf? odk@rSom jyemtm;vHk;udk ajzSif;
Edkifrnf pojzifhwifjyonf? odk@aomf a':atmifqef;pk=unf tus,fcsKyfcHae+yD;aemuf rnfo!fh
aqG;aEG;csufudkr# taumiftxnfrazmfEdkifaom tajctaersdK;jzpfaeonf?
'DruapDr[mrdwrsm;tzG@J csKyfEi!Ei;jcif;
kd
f
S hf dS d_ f
tzG@J csKyfEihf 'DruapDr[mrdwrsm;tzG@J csKyfw@kd . 'DruapDa;ESihf wdi;f if;om;vlrsKd ;rsm;
S kd
f
kd
k
wef;wla; udpPyfrsm;udk 1989 ckESpf/ =o*kwfv (31)ufwGif tzGJ@csKyf±Hk;cef;Y usif;ycJhonf?
xdkodk@aqG;aEG;mwGif zGJ@pnf;yHktajccHOya'opfa;qGJmwGif xm;oifhaom rl0g'oabmxm;

22

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

tajccHrsm;ESifh wlnDaomvkyfief;rsm;udk yl;wGJvkyfaqmifa;ESifhywfouf+yD; if;EDS;pGm tjrifcsif;
zvS,fcJh=uonf? wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;.xm0aoG;pnf;nD!Gwfa;udk aS@±SkI udk,fydkif
qHk;jzwfcGifhudk tjy!fht0usifhoHk;efESifh wef;wla;udkaS@±_I jynfe,fopfwdk@jzifh jynfaxmifpk
jrefrmEdkifiHawmfopfudk xlaxmifef oabmwl=uonf ponfjzifhyl;wGJazmfjyonf?
jynfaxmifptrsKd ;om;rsm;'DruapDygwEihf !SEi;jcif;
k
kd
D S d d_ f
AdkvfrSL;csKyfa[mif; OD;atmif}uD; em,utjzpf OD;aqmifaom jynfaxmifpk trsdK;om;
rsm;'DrdkuapDygwDESifh tzGJ@csKyfwdk@.!SdE_dif;aqG;aEG;yGJwyfudk 1989 ckESpf/ pufwifbmv (23)
ufae@wGif usif;ycJhonf? EdkifiHa;vGwfvyfcGifh/ pD;yGm;a;vGwfvyfcGifh/ vlrsdK;a;vGwfvyfcGifhrsm;udk
rdrw@kd vdvm;a=umif; ODatmif}uD;rS tus,w0ifh wifjyonf? tzG@J csKyfu,pm;vS,rsm; uvnf;
d
k
f
kd f
f
rdrdwdk@onf 'DrdkuapDa;ESifhtwl wdkif;if;om;vlrdsK;rsm;. udk,fydkifjyÏmef;cGifhtygt0if wef;wl
nfwla;udk w+ydKifeufwnf; az:aqmif=uef }udK;yrf;ae=ua=umif; xdkodk@wifjyonf?

4? ±H;vkyief;tzG@J
k f
(1) 0ifpmxGufpmrsm;vufcHjcif;/ zdkifwGJodrf;qnf;jcif;/ rSwfwrf;pmtkyfwGif pmif;oGif;
rSwfwrf;xm;jcif;?
(2) ay;pm jyefpmrsm;ydk@jcif;? tzGJ@csKyf0ifygwDrsm;. 0ifpmrsm;udk vkdtyfovdk jyefpmay;ydk@jcif;?
tjcm;ygwDtzGJ@tpnf;rsm;rS 0ifpmrsm;udk vdktyfovdk jyefpmay;ydk@jcif;? tzGJ@csKyfrS
tzGJ@0ifygwDrsm;ESifh wjcm;ygwDtzGJ@tpnf;rsm;odk@ ydk@pmrsm;ay;ydk@jcif;?
(3) tzGJ@csKyf. (obmywdtzGJ@ESifh twGif;a;rSL;tzGJ@ tpnf;ta0;) rl0g'a;m aumfrwD/
jyef=um;a;ESihf qufo,a; aumfrwDw@kd rS !$e=f um;csursm;/ qH;k jzwfcsursm;/ oabmxm;
G f
f
f
ausnmcsufrsm; ±dkufESdyfjzef@a0jcif;?
(4) rSwfwrf;rSwfmrsm;odrf;qnf;xm;jcif;?
ponfhvkyfief;rsm;udkaqmif±GufvsufSdygonf?

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

23
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

taumiftxnfazmfvsuaom aS@vkyief;pOfrsm;
f dS
f
(1) Srf;jynfe,f/ u,m;jynfe,f/ rE Wav;pnf;±Hk;a;cD;pOfrS qHk;jzwfcsufrsm; taumiftxnf
az:ef (u) jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsdK;rsm;'DrdkuapDtzGJ@csKyfrS vrf;!$efrl0g'tjzpf udkifpGJr!fh
“jynfaxmifpkrlwpfck” udk a;qGJef tm;vHk;oabmwlqHk;jzwfygonf?
(c) xdkvrf;!$efrl0g'udk a;qGJef obmywdtzGJ@ESifh twGif;a;rSL;tzGJ@u !SdE_dif;+yD;
oifhawmfaomyk*~dvfrsm;/ todynmSif twwfynmSifrsm;udk zdwfac:+yD; a;qGJaprnf?
(*) jynfe,fa;mESifhywfoufaom rl0g'rsm;udka;qGJmY oufqdkifmjynfe,ftoD;oD;rS
tzGJ@csKyf0ifEdkifiHa;ygwD tzGJ@tpnf;udk,fpm;vS,frsm; yg0ifa;qGJaprnf?
(2) tzGJ@csKyfydkifpmapmifwpfckxkwfef?
‚if;twGuf t,f'DwmtzGJ@/ tkyfcsKyfa;tzGJ@rsm; zGJ@pnf;wm0efay;+yD; aqmif±Gufef
}udK;yrf;aeygonf? tzGJ@csKyf0ifygwDrsm;onf rdrdwdk@qENSdm'DrdkuapDa;ESifh wkdif;if;om;
ta;rsm;qdkifm aqmif;yg;/ uAsmponfrsm;ESifh t}uHOm%frsm;ay;=uygef wdkufwGef;
tyfygonf?

24

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

tcef; (2)
jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsKd;rsm;'DrdkuapDtzJG‹csKyf (UNLD)
.
v+yfSm;r+rsm; (tusOf;)
jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsKd;rsm;'DrdkuapDtzJG@csKyf. pwifzJG@pnf;onfhtcsdefrS
yxrt}udrf obmywd pHknDtpnf;ta0; usif;yo!fh (21 - 11 -89) umvtxd
v_yfSm;r_rsm; (tusOf;csKyf)udk xdknDvmcHwGif twGif;a;rSL;tzJG@. Hk;vkyfief;
wm0efcHrsm; jzpf=uaom a'gufwm atmifwifOD; (uif)ESifh Edkifatmifjrifh (rGef) wdk@.
tpDifcHpmtwdkif; wifjytyfygonf?

jynfaxmifpwiif;om;vlrsK;rsm; 'DruapDtzJŒG csKyf
k kd f
d
kd
efukef_rdKŒ

vkyfief;tzJG@tpDifcHpm
jynfaxmifpkwdkif;if;om; vlrsKd;rsm; 'DrdkuapDtzJG@csKyfudk ,cktcg tzJG@0ifwdkif;if;om;
vlrsKd;pkygwDaygif; (20)jzifh yll;aygif;zJG@pnf;xm;ygonf? ,if;tzJG@0ifygwDrsm;rSm 1? cdkif'DrdkuapDtzJG@csKyf/
2? rGeftrsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@/
3? watmif; (yavmif) trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@/
4? uifjynfe,ftrsKd;om;rsm;tzJG@csKyf/
5? csif;trsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@csKyf/
6? u,m;jynfe,f vlrsKd;aygif;pHk 'DrdkuapDtzJG@csKyf/
7? Srf;jynfwdkif;if;om; vlrsKd;pkrsm; 'DrdkuapDtzJG@csKyf/
8? cdkiftrsKd;om; vl@tcGifhta;ESifh +idrf;csrf;a;tzJG@/
9? ZdkrD;trsKd;om;uGef*uf/
10? awmifolv,form; u'l;ueef;ESifh Srf;trsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@csKyf/
11? jynfaxmifpk EktrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf/
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

1
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

12? jynfaxmifpk ytdk@0f trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf/
13? awmifydkif;csif;'DrdkuapDygwD/
14? ucsiftrsKd;om;vHk;qdkifm uGef*uf/
15? +rdK (ac: ) crDtrsKd;om; nD!Gwfa;tzJG@/
16? awmifwef;om;rsm; 'DrdkuufwpfygwD/
17? u,ef;trsKd;om; pnf;vHk;nD!Gwfa; 'DrdkuapDtzJG@/
18? ucsiftrsKd;om; 'DrdkuufwpfygwD/
19? tif;trsKd;om;tzJG@csKyf/
20? cdkiftrsKd;om; vlr_b0jr‡ifhwifa;tzJG@ (rrm}uD; ) wdk@jzpf=uygonf?
tzJG@csKyfudk obmywdtzJG@/ twGif;a;rSL;tzJG@/ vkyfief;aumfrwDrsm;jzifh zJG@pnf;xm;+yD;
tzJG@csKyf. vkyfief;rsm; ('DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;vlrsKd;rsm; wef;wlnfwla;udk tajccHI)
udk aqmifGufv#ufdSygonf?

obmywdtzJ@G
obmywdtzJG@udk tzJG@csKyf0ifygwDrsm;rS ay;ydk@aom obmywdtzJG@0if (1)OD;pDESifh
zJG@pnf;xm;ygonf? ,ckvufdS tzJG@csKyf0ifygwD (20) dSvm+yDjzpfI obmywdtzJG@0if (20)OD;jzifh
zJG@pnf;xm;ygonf?

tzJ@G csKyf. obmywdtzJ@G 0ifrsm;
1? OD;at;az ('z)
2? EdkifaiGodef; ( rGef'DrdkuapDtzJG@)
3? OD;tkef;cdkif (watmif; - yavmif)
4? OD;oef;dSef (uifjynfe,ftrsKd;om;tzJG@csKyf)
5? OD;pDauwkdufuJGvf (csif;tzJG@csKyf)
6? OD;ppfaiGaomif; (u,m;tzJG@csKyf)
7? OD;vSrif; (w'z)
8? OD;omvl ( cdkiftrsKd;om;vl@tcGifhta;)
9? OD;wmefxefvsefaygif (ZdkrD;trsKd;om;uGef*uf)
10? OD;omarmif (awmifolv,form; u'l;ueef;)
11? OD;jrifhOD; (jynfaxmifpkEk)
12? cGefxGef;vGif (jynfaxmifpkytdk@yf)
13? qvdkif;atmifxGef; (awmifydkif;csif;)
14? 'l;0g; aZmfarmf (ucsiftrsKd;om;uGef*uf)

2

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

15? OD;pHomatmif (+rdK (c) crD)
16? a'gufwmqef;crRm (awmifwef;om;rsm;)
17? OD;tmfyDaomif; (u,ef;)
18? OD;'defwef (ucsifjynfe,f trsKd;om;'Drdkuufwpf)
19? OD;a$vS ( cdkiftrsKd;om; vlr_b0jr‡ifhwifa;tzJG@)
20? tif;trsKd;om; tzJG@csKyfrS pmif;rao;?
rSwfcsuf?

? yxrt}udrf obmywd pHknDtpnf;ta0;wGif tzJG@csKyfobmywd
tzJG@0ifrsm;xJrS t+rJwrf;obmywdtzJG@udk jynfe,frsm;udk tajccHI
atmufygtwdkif; zJG@pnf;cJhygonf?

t+rJwrf;obmywdtzJ@G
ucsifjynfe,f
u,m;jynfe,f
uifjynfe,f
csif;jynfe,f
rGefjynfe,f
cdkifjynfe,f
Srf;jynfe,f

æææ
æææ
æææ
æææ
æææ
æææ
æææ

qrm;ausmfzm;aemf
ppfaiGaomif;
apmoef;dSef
OD;pDauwdkufuGJvf
EdkifaiGodrf;
OD;at;az
OD;jrifhOD; (aemufydkif; OD;a$tHk;) wdk@jzpfygonf?

twGi;a;rSL;tzJ@G
f
twGif;a;rSL;tzJG@udk jynfe,f (7)cktm; ukd,fpm;ðytaejzifh zJG@pnf;xm;ygonf?
ucsifjynfe,f
u,m;jynfe,f
uifjynfe,f
csif;jynfe,f
rGefjynfe,f
cdkifjynfe,f
Srf;jynfe,f

æææ
æææ
æææ
æææ
æææ
æææ
æææ

OD;qdkif;vd
OD;cifarmifcsKd
a'gufwmatmifwifOD;
qvdkif;vsefr_ef;
Edkifatmifjrifh
OD;at;omatmif
cGefwifa$

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

3
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

vkyief;aumfrwD
f
vkyfief;aumfrwD (5) ckjzifh tzJG@csKyf. vkyfief;rsm;udk taumiftxnfaz: aqmifGuf
v#ufdSygonf? ‚if;wdk@rSm æ
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)

rl0g'a;maumfrwD
pnf;Hk;a;aumfrwD
jyef=um;qufoG,fa;aumfrwD
b¾ma;aumfrwD
Hk;vkyfief;tzJG@ wdk@jzpfygonf?

vkyfief;aumfrwD0ifrsm;rSm vkyfief;aumfrwDtvdkuf atmufygtwdkif;jzpfygonf?

rl0g'a;m aumfrwD0ifrsm;
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)

OD;at;az
OD;at;omatmif
Edkifcifarmif
Edkifwifaz
EdkifaiG
OD;vmvfbd
qvdkif;vsefr_ef;
cGefwifa$

'z
'z
rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@
rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@
rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@
csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf
csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf
jynfaxmifpk ytdk@0ftrsKd;om;tzJG@csKyf

pnf;±Hk;a;aumfrwD0ifrsm;
(1)
(2)
(3)
(4)

EdkifaiGodef;
cGefwifa$
OD;armifcdkif
OD;bausmf

rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@
jynfaxmifpkytdk@0ftrsKd;om;tzJG@csKyf
watmif; (yavmif) trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf
'z

jyef=um;a;ESihf qufo,a;aumfrwD0ifrsm;
G f
(1) OD;ombef;
(2) OD;at;omatmif
(3) ODarmifqm

4

'z
'z
watmif (yavmif) trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

(4) rif;udkom
(5) qvdkif; idkifqmh'f

rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzGJŒ
csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf

b¾ma;aumfrwD0ifrsm;
(1) OD;pDauwdkufuGJvf
(2) Edkifatmifjrifh
(3) OD;ausmfyf

csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf
rGeftrsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@
csif;tzJG@csKyf

H;vkyief;tzJ@G
k f
(1)
(2)
(3)
(4)

OD;at;az
EdkifaiG
a'gufwmatmifwifOD;
rdkifeDeDatmif

cdkif'DrdkuapDtzJG@csKyf
rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@
uifjynfe,ftrsKd;om;tzJG@csKyf
csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf

tzJG@csKyftaejzihf tzJG@csKyf.vkyfief;rsm;udk obmywdtzJG@0ifrsm;/ twGif;a;rSL;
tzJG@0ifrsm;/ vkyfief;aumfrwD0ifrsm;ESihf wdkifyifnd‡Ed_if;aqG;aEG;aqmifGufv#ufdSmwGif wywfwcg
aom=umae@wdkif; yHkrSeftpnf;ta0;rsm; ðyvkyfjcif;/ vdktyfovdk ta;ay:tpnf;ta0;rsm;/
txl;tpnf;ta0;rsm;ðyvkyfjcif;/ aqG;aEG;yJGrsm;ðyvkyfjcif;/ tjcm; EdkifiHa;ygwD tzJG@tpnf;rsm;ESifh
tzJ@G csKyf;kH cef;Y awG@qaqG;aEG;jcif;/ xdygwtzJ@G tpnf;rsm;xH ud,pm;vS,rsm; apv$waqG;aEG;jcif;
kH
k D
k f
f
f
rsm;udk wm0efus tvSnfhus obmywdtzJG@0ifrsm;/ twGif;a;rSL;tzJG@0ifrsm;/ vkyfief;
aumfrwD0ifrsm;u aqmifGufv#ufdSygonf?
xdkodk@aqG;aEG;nd‡Ed_if;mwGif æ
•
•
•

tzJG@. ta;tmudpPrsm;
tzJG@csKyf0if tzJG@tpnf; ygwDwckcsif; ta;tmudpPrsm;
tjcm;EdkifiHta;tmudpPyfrsm;udk pGrf;tm;dSor# ausyGefpGm nd‡E_dif;aqmifGuf
v#ufdSa=umif; wifjytyfygonf?

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

5
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

vkyief;aumfrwDtvkutpDifcpm
f
d f
H
1? rl0g'a;maumfrwD
rl0g'a;maumfrwDudk obmywdtzJG@0ifrsm;rS yk*~dKvfrsm;/ twGif;a;rSL;tzJG@0ifrsm;rS
yk*~dKvfrsm;/ vkyfief;aumfrwD0ifrsm;rS yk*~dKvfrsm;ESifh zJG@pnf;xm;+yD;/ tzJG@csKyf. rl0g'ydkif;qdkifm
udpPyfrsm;udk nd‡Ed_if;aqmifGufv#ufdSygonf? rl0g'a;maumfrwDtaejzihf tzJG@csKyftwGuf
ta;}uD;aom rl0g'a;m vkyfief;rsm;jzpfonfh æ
(u)
(c)
(*)
(C)

jynfaxmifpkrla;qJGjcif;/
tzJG@csKyf. zJG@pnf;yHkpnf;rsOf; jyifqifa;qJGjcif;/
rsufarSmufumv pnf;±Hk;a;rl0g' xkwfjyefjcif;/
tzJG@csKyf. yfwnfcsufoabmxm; xkwfjyefjcif;/

ponfwdk@tjyif tzJG@csKyf. tvSnfhusobmywdtzJG@/ twGif;a;rSL;tzJG@wdk@rS tcg
tm;avsmfpGm xkwfjyefaom oabmxm;ausnmcsufrsm;/ t}uHðycsufrsm;ESifh wjcm;ygwD
tzJG@pnf;rsm;rS ay;ydk@aom pmwrf;rsm;tay: tzJG@csKyf.rl0g'ESifh udkufnD rnD pDppf+yD; xkwfjyefay;
ygonf?
(u) jynfaxmifpra;qJjG cif;
k l
tzJ@G csKyf. rl0g'a;m aumfrwDtaejzifh aemif tem*gwjf ynfaxmifpk jrefrmEdiiawmf
kfH
udk ppfrSefaom jynfaxmifpkwck wnfaqmufEdkifeftwGuf jynfaxmifpkrlwck a;qJGcJhygonf?
Todk@a;qJGmwGif atmufygtajccHrl (15)csufudk tajccHxm;I a;qJGcJhygonf?
tajccHrl 15 csuf æ
jynfaxmifpwi;if;om;vlrsK;rsm; 'DruapDtzJ@G csKyf
k kd f
d
kd
tem*gwjf ynfaxmifp. tajccHrrsm;
k
l
(1) tcsKyftjcmtm%monf jynfaxmifpkorRwjrefrmEdkifiHawmfwGifom
wnfrnf?
(2) jynfaxmifpktcsKyftjcmtm%monf jynfaxmifpkwdkif;if;om;rsm;
jzpf a om ucsif / u,m;/ uif / csif ; / rG e f / Arm/ S r f ; / cd k i f tpd S o nf h
wdkif;if;om;jynfolrsm;rS qif;oufrnf?

6

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

(3) tcsKyftjcmtm%mudk vufeufjzifh t=urf;zuf,ljcif;rðy/ wygwD
tm%mSifpepfESifh rnfo!fhtm%mSifpepfrsKd;xHwGifrS tcsKyftjcmtm%m
rwnfap/
(4) jynfaxmifpk. tcsKyftjcmtm%monf }uD;/ i,f/ enf;/ rsm; r[l
wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk;. tusKd;pD;yGm;udk wm;r#wpGm pDrHcef@cJGaom
ud,mwefqmyvmom jzpfrnf?
(5) vl@b0wefbdk;dSa;ESifh vl@oduQmjrifhrm;a;twGuf wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;
tm;vHk;twGif;wGif wm;r#wjcif;/ vGwfvyfjcif;/ nDr#jcif;wnf;[laom
avmuygvwm;rsm; xGef;um;rnf?
(6) jynfaxmifpkwdkif;if;om; vlrsKd;rsm;tm;vHk;onf EdkifiHa;wef;wlnDr#r_/
pD;yGm;a;tcGitvrf;nDr#r/_ vlra;wef;wlnr#r/_ vl@tcGita;wef;wlnr#rEihf
hf
_
D
hf
D _S
'DrdkuapDa;wef;wlnDr#r_ dSrnf?
(7) wef;wlnDr#r_ tcGifhta;rsm;onf olawmif;pm;. cGufxJodk@ ypfcscHo!fh
tojyma=u;jym;uJo@kd usamufvmr!fh pGe@f }uJrrsK;d rjzpfap/ wdi;f if;om;rsm;
h
_
k
tcsi;f csi;f tay;t,l =unfjzLr#wpGm aqG;aEG;ndEi;f I cHpm;tyfaom tmom
‡ _d
jzpfrnf?
(8) jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHonf wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk;. e,fajr
a'oudk aygif;pyfzJG@pnf;xm;aom e,fedrdwftydkif;tjcm;dSo!fh EdkifiHtjzpf
todtrSwfðyrnf?
(9) EdkifiHwuma;me,fy,fwGif jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtjzpf wdkif;if;om;
vlrsKd;rsm;tm;vHk;udk ukd,fpm;ðyrnf?
(10) jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHudk EdkifiHa;t wef;wlnDr#aom wdkif;if;om;
vlrsKd;rsm;. jynfaxmifpkjynfe,frsm;jzifh zJG@pnf;xm;onf[k cH,lonf?
(11) xdo@kd pkpnf;aygi;f pyf zJ@G pnf;xm;aom jynfaxmifpukd jynfaxmifptpd;k u
k
k
k
pDrHcef@cJGrnf?
(12) jynfaxmifptpd;k ESihf tpd;k tm%mcJa0a;udk tay;t,l =unfjzLr#wpGm
k
G
ESifh ,xmblwusus nd‡Ed_if;oufrSwfrnf?
(13) jynf a xmif p k t pd k ; wG i f a omf v nf ; aumif ; / jynf e ,f t pd k ; wG i f a omf
vnf ; aumif ; / tjcm; tm%myd k i f t zJ G @ tpnf ; rsm;wG i f a omf v nf ; aumif ; /
wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk; oifhwifhr#waom udk,fpm;vS,frsm; yg0ifcGifh
tajctae jynfhpHkpGm zefwD;ay;rnf? TudpPtwGuf jynfaxmifpkzJG@pnf;
tkyfcsKyfyHktajccHOya'wGifaomfvnf;aumif;/ jynfe,frsm;. zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk
tajccHOya'wGifaomfvnf;aumif;/ jyXmef;ay;rnf?
(14) jynfaxmifpktpdk;taejzifhaomfvnf;aumif;/ jynfe,ftpdk;taejzifh
aomfvnf;aumif;/ tkyfcsKyfmwGif Oya'utkyfcsKyfaompepf (Rule of Law)
jzpfapI vly*Kd~ vf.qENoabmt tkycsKyfaompepf (Rule of Men) rjzpfap?
k
f
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

7
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

(15) jynfwGif;+idrf;csrf;a;ESifh urBmh+idrf;csrf;a;udk wnfaqmufmwGif wm;
r#wI +idrf;csrf;aomenf;jzifhom wnfaqmufEdkifrnf[kcH,lonf? vufdS
urBmhjzpfay:wdk;wufr_tajctaersm;tvnf;aumif;/ tjcm;aom enf;vrf;
rsm;jzifh aqmifGufr_rSm atmifjrifvdrfhrnf[k r,Hk=unfyg? T enf;vrf;om
toifhavsmfqHk;[k ,Hk=unfonf?
rl0g'a;m aumfrwDtaejzifh tpnf;ta0;rsm; (5)}udrfwdkifac:,lusif;y+yD; aqmifGuf
cJh=uygonf?
xdkodk@ usif;yaqG;aEG;mwGif tem*gwfzJG@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'twGuf æ
(1) ucsiftrsKd;om;'DrdkuapDygwD XmecsKyfrSay;ydk@aom zJG@pnf;yHka;qJGmwGif tajccHr!fh
rl0g'rsm;udk‚if;?
(2) rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@
(3) 'DrdkuapDr[mrdwfrsm;tzJG@csKyf
(4) Srf;jynfwdkif;if;om;vlrsKd;pkrsm;'DrdkuapDtzJG@csKyf
wdkŒrS wifjyaom wwd,jrefrmEdkifiHawmfodk@ pmwrf;rsm;udk rl0g'a;mtzJG@. tjrifESifh
aygif;pyf+yD;a;qJGxm;ygonf?
xdkodk@a;qJGmwGif udk;um;xm;aom pmtkyfrsm;rSm æ
(1) zqyv tzJG@csKyf. y%mrjyifqifr_ nDvmcHrSwfwrf;?
(2) 1947 ckESpf zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'
(3) 1974 ckESpf zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'
(4) OD;xGef;jrifh. wef;wlaomSrf;jynf
(5) tarduefEdkifiH. zJG@pnf;yHktajccHOya'
paom pmtkyfpmwrf;rsm;udk rSDjirf;+yD; a;om;ðypkwifjyxm;ygonf?
a;qJG+yD;aomrl=urf;udk yxrtqifhtaejzifh tzJG@csKyf0ifygwDtzJG@tpnf;rsm;udk
ay;yd@k t}uHOm%fawmif;cHef/ 'kw, æ tzJ@G csKyf0ifr[kwaom tjcm;wdi;f if;om;vlrsK;d pkygwrsm;
d
f
k
D
xHrS t}uHOm%f,lef/ wwd, æ tjcm; EdkifiHa;ygwDtzJG@tpnf;/ tzJG@csKyf/ wyfaygif;pkrsm;ESifh
nd‡Ed_if;ef qHk;jzwfcsuf csrSwfxm;ygonf? +yD;aemuf Edk0ifbmvwGif usif;yr!fh obmywd pHknD
tpnf;ta0;wGif wifjy+yD; twnfjyKcsuf ,lygrnf? xdk@aemuf twnfjyK+yD;aom rl=urf;udk
azaz:0gDvavmufwGif usif;yr!fh vlrsKd;pknDvmcHESifh EdkifiHvHk;qdkifm trsKd;om;nDvmcHwdk@wGif
wifjyef pDpOfxm;ygonf?

8

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

(c) tzJ@G csKyf. zJ@G pnf;yHpnf;rsO; jyifqifa;qJjG cif;
k
f
rSwfcsuf?

? tao;pdwfSif;vif;csufudk tpnf;ta0;tpDtpOfwGif
xnfhoGif; xm;ygonf?

(*) rsuarSmufumv pnf;±H;a;rl0g'xkwjf yefjcif; (twdcsKyfi;vif;csu)
f
k
k Sf
f
rsuf a rS m uf u mvtajctaeonf “trsd K ;om;'D r d k u apD a wmf v S e f a ;umv”
jzpfayonf? Tumvonf wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;twGuf 'kwd,yifvHkumv jzpfonf? yXr
yifvumvonf AdvcsKyfatmifqef;OD;pD;I wdi;f if;om;pnf;vH;k nD!wa;udk wnfaqmufaom
kH
k f
k
G f
umv/ 'k w d , yifv Hk u mvonf wd k if ;if ;om;vl rsd K ;rsm;pk aygif ;I pnf ;vH k ;r_ nD ! G w f r_ u dk
wnfaqmufaomumv/ ppfrSefaom jynfaxmifpkazmfxkwfa;/ vGwfvyfa;ESifh tcsKyftjcm
tm%mwnfwHhcdkif+rJa; wdk@twGuf wdkif;if;om;rsm; 0dkif;0ef;óud;yrf;aomumvjzpfayonf?
Todk@óud;yrf;mY 'DrdkuapDa;ESifh trsdK;om;a;udk w®yifwnf; azmfxkwfif;/ [ef;
S i f v l j ynf o l r sm;/ tod y nmS i f / twwf y nmS i f / tvk y f o rm;rsm;/ v,f o rm;rsm;ES i f h
ausmif;om;vli,frsm; po!fh vlwef;pm;aygi;f pHk tv$m aygi;f pHukd pnf;±H;k I pnf;±H;k rdaomtm;jzifh
k
trsdK;om;a;ESifh 'DrdkuapDa;udk azmfxkwfwdkufyGJ0if=uayrnf?
rdrtiftm;udk pkpnf;Edief wygwtm%mSipepfEihf tjcm;tm%mSipepftrsKd ;rsKd ;od@k
d
fk f
D
f
S
f
ODD;wnfaom tajctaersm;udk wdkufcdkufif; rdrdtiftm;udk ®yuGJapr!fh twGif;yËdyuQrsm;
tpGef;amufr_rsm;udk aSmifSm;=uayrnf?
rdrdtiftm;udk pkpnf;mwGif vlwef;pm;udk tajccHaom pnf;±Hk;a;yHko¾mefrjzpfapbJ
trsdK;om;a;udktajccHaom pnf;±Hk;a;yHko¾mefjzpfygrnf?
(C) tzG@J csKyf.yfwnfcsuoabmxm;xkwjf yefjcif; (twdcsKyfi;vif;csu)
f
k Sf
f
jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsdK;rsm;'DrdkuapDtzGJ@csKyfonf wdkif;if;om;vlrsdK;tm;vHk;
EdkifiHa; wef;wlnfwla;ESifh udk,fydkifjyÏmef;cGifh tjy!fht0Sdaom jynfe,frsm;udk aygif;pyfvsuf
ppfrSefaomjynfaxmifpkzGJ@pnf;Edkifa; r[mAsL[myfwnfcsufonfum; “'DrdkuapDwdkufyGJwGif
wkdif;if;om;vlrsdK;rsm; wef;wlnfwludk,fydkifjyÏmef;cGifhSdeftwGuf w®yifwnf; qufpyf
wdkufyGJ0ifa;” yif jzpfonf?
u|Efkyfwdk@ wdkif;if;om;rsm; jzpf=uaom ucsif/ u,m;/ uif/ csif;/ rGef/ cdkif/ Srf;
ponfwdk@onf ArmvlrsdK;rsm;uJhodk@yif wcsdefu vGwfvGwfvyfvyf udk,fydkiftkyfcsKyfvsuf
xD;®yifeef;®yif ya'omZfEdkifiHrsm; xlaxmifI aexdkifcJh=uonf? e,fcsJ@wdk@vufatmufodk@
usamufoGm;aomtcg e,fcsJ@qef@usifa;/ zufqpfwdkufzsufa;/ trsdK;om;vGwfajrmufa;
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

9
+idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkΠ(yxrwGJ)

wdkufyGJrsm;wGif yg0ifwdkufcdkufcJh=ujcif;onfvnf;/ rdrdwdk@. vGwfvyfa;ESifh udk,fh=urRm
udk,fzefwD;cGifhudk jrwfEdk;jcif;a=umifh jzpfonf?
odk@aomf vGwfvyfa;+yD;aomtcg wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. ar#mfrSef;csufrsm;onf
arS;rSdefoGm;cJhayonf? xdk@a=umifh wdkif;if;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_®yysufum/ vlrsdK;a;rkef;wD;r_rsm;
ay:aygufvmcJhygonf? 1961 ckESpfwGif wdkif;if;om;rsm; aoG;pnf;a;udk jyefvnfwnfaqmufef
jynfaxmifpkrlwyfudk udk,fpm;ðyudk,fpm;vS,frsm; aqG;aEG;=umwGif xdkrludk ta=umif;jyvsuf
tm%modrf;vdkufjcif;a=umifh 'DrdkuapDtcGifhta;rsm;ESifh ppfrSefaomjynfaxmifpktESpfom
onfvnf; aysmufuG,fcJhayonf? TuJhodk@ wpfygwDtm%mSifpepfESifh wjynfaxmif
tkyfpdk;r_pepfqdk;udk enf;rsdK;pHkESifh qef@usifawmfvSefcJh=uovdk awmfvSefqJvnf; jzpfayonf?
tjcm;wbufwGif ausmif;om;rsm;OD;aqmifr_jzifh (8-8-88) ae@wGif [ef;Sifvl wdkif;if;om;
jynfoltaygif; tHkºuGawmfvSefcJhojzifh wygwDtm%mSifpepfðywf=ucJhaomfvnf; 'DrdkuapD
yGifhvef;Sifoefr_rSm tvSrf;uGmaeayao;onf? 'DrdkuapDtcGifhta; tjynfht0rSdv#if wm;
r#waom a±G;aumufyGJ[lonf SdEkdifygrnfavm? wm;r#waom a±G;aumufyGJr[kwfygu
jynfolESifh wdkif;jynftwGuf rnfo!fhtudsK;oufamufr_SdEkdifrnfenf;?
xd@k a=umifh u|Eyw@kd onf vufiif;óuHawG@aeaom tcuftcJrsm;ESihf aemifóuHawG@r!fh
kf f
jyemt00udkoHk;oyfjcif;tm;jzifh trsdK;om;nD!Gwfa;udk wnfaqmuf+yD;/ 'DrdkuapD
tjynfht0Sda;twGuf wdkufyGJ0ifoGm;efrSwyg; tjcm;rSday? trsdK;om;nD!Gwfa;udk
wdkif;if;om;rsm;wef;wla;tajccHay:wGif wnfaqmufayrnf?
xdk@a=umifh tzGJ@csKyf. r[mAsL[myfwnfcsufjzpfaom 'DrdkuapDa;wdkufyGJESifh
wdkif;if;om;rsm;wef;wla; SdeftwGuf qufpyfwdkufyGJ0ifa;onf trdsK;om;nD!Gwfr_udk
wnfaxmifa;ESifh 'DrdkuapDtjy!fht0Sda; wdkufyGJudk wdkufa;yif jzpfonf?
odk@mwGif wdkufyGJ.enf;AsL[mudk rlvvufSdEdkifiHa;tajctae tcsdeftcgESifh
tvSnfhtajymif;udktajccHI csrSwfefESifh rdrd.tiftm;udkvnf; cdkifrmatmif pnf;±Hk;oGm;ef
vdktyfayonf? xdk@a=umifh tzGJ@0ifygwDtoD;oD;onf rlay:wGiftajccHaom pnf;±Hk;a;udk
wnfaqmuf+yD;/ xdkrSwqifh ygwDtcsif;csif;onfvnf; tzGJ@csKyf. rlESifhyfwnfcsufudkyif
wom;wnf; yfwnfvsuf/ wzGJ@wygwDuJhodk@ uspfvpfcdkifrmvma;twGuf pnf;±Hk;wnfaqmuf
rnf? xd@k aemuf tjcm;aom 'DruapDygwtzG@J tpnf;rsm;ESivnf; cdi+f rJaom r[mrdwjf zpfa;udk
kd
D
hf
k
aqmif±GufI 'DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;rsm;wef;wlnfwla; wdkufyGJudk qufvuf qifE$J=u
ayrnf?

10

qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _
'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm;
kd
k f JG
f

3? tzG@J csKyf.jyef=um;a;ESihf qufo,a;vkyief;rsm;
G f
f
(u) ausnmcsursm;xkwjf yefjcif;
f
tzGJ@csKyfudk pwifzGJ@pnf;jcif;rðyrD wkdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. EdkifiHa;tzGJ@tpnf;ygwDrsm;
pwifawG@qHk!SdE_dif;yGJrsm;udk (4)}udrfwdkifwdkif ðyvkyfcJhonf? 1989 ckESpf/ azazmf0gDv (11)uf
ae@wGif usif;yaom yÌrt}udrfawG@qHk!SdE_dif;yGJwGif tzGJ@csKyfudk wnDw!Gwfwnf; zGJ@pnf;
xlaxmifconf? tzG@J csKyfz@JG pnf;+yD;aemuf oabmxm;a=ujimcsutrSwf (1)udk xkwjf yef+yD; tzG@J csKyf
hJ
f
wGif yg0ifjcif;rSdao;aom wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. EdkifiHa;tzGJ@tpnf;ygwDrsm;udk yg0ifvmef
zd w f a c:urf ; vS r f ; cJ h o nf ? 1989 ck E S p f / rwf v (5)uf w G i f ausnmcsuf t rS w f ( 2) tjzpf
nf±G,fcsufESifh vkyfief;pOfrsm;udk xkwfjyefcJhonf? 1989 ckESpf/ rwfv(24)ufae@wGif EdkifiHa;t
zrf;qD;xm;olrsm; v$wfay;a; awmif;qdkcsufudk ausnmcsuftrSwf (3) tjzpf xkwfjyefcJhonf?
1989 ck / rwf v (27)uf w G i f (44)}ud r f a jrmuf zuf q pf q ef @ usif a ;ae@ txd r f ; trS w f
ausnmpmwrf;udk xkwfjyefcJhonf? 1989 ckESpf/ ZGefv(14)ufwGif twGif;a;rSL;tzGJ@.
tpDifcHpmudk xkwfjyef+yD;/ Srf;jynfe,f/ u,m;jynfe,fESifh rE Wav; pnf;±Hk;a;cD;wGif wifjy
Edkifef pDpOfcJhonf? 1989 ckESpf/ Zlvdkifv(8)ufae@wGif trdsK;om;EdkifiHa;odk@OD;wnfa;twGuf
EdkifiHawmf+idrf0yfydjym;a;tzGJ@ OuUX AdkvfcsKyf}uD;apmarmifxH obmywdtzGJ@u pmwapmif
ay;ydk@cJhonf? 1989 ckESpf/ Zlvdkifv (19)ufae@wGif (42)ESpfajrmuf tmZmenfae@ txdrf;trSwf
ausnmcsufudk xkwfjyefcJhonf? tmZmenfae@aemufydkif; wjynfvHk;EdkifiHa;tajctaersm;
wif;rm+yD; tzrf;tqD;rsm;xlajymvmcJhm tzGJ@csKyfrS e-0-w tpdk;ESifh EdkifiHa;ygwDrsm;t=um;
!SdE_dif;ajzSif;a;twGuf txl;ausnmcsuf wapmifudk 1989 ckESpf/ Zlvfdkif (22)ufae@wGif
xkwfjyefcJhonf?

(c) owif;pmSi;vif;yGJ ESihf owif;v$mxkwjf yefjcif;
f
tzGJ@csKyfjzpfay:vmyHk/ tzGJ@csKyf.nfrSef;csufrsm;ESifh yfwnfcsufrsm; txl;ojzifh
'DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;vlrsdK;rsm; wef;wlnfwltcGifhta;Sda;wdk@twGuf wdkif;if;om;
arG;csif;om;csif; nDaemifif; EdkifiHa;ygwDrsm; arG;zGm;jcif;/ ,if;wdkŒ. nD!Gwfr_rsm;ESifh tjcm;
'DrdkuapDtiftm;pkEdkifiHa;ygwDrsm;ESifh vufwGJaqmif±Gufr_rsm;udk jynfyowif;Xmersm;rS
owif;pmqmrsm;ESifh jrefrmhowif;pOfrS owif;axmufrsm;udk 1989 ckESpf/ Zlvdkifv (24)uf
wGif zdwfac:Sif;vif;wifjy+yD; owif;pmqmrsm;. ar;jref;csufrsm;udk ajz=um;cJhonf?
tzGJ@csKyf. v_yfSm;r_owif;rsm;udk tzGJ@0ifEdkifiHa;tzGJ@tpnf;ygwDrsm;odk@ yHkrSefay;ydk@Edkifa;twGuf
“wef;wla;”trnfjzifh owif;v$mxkwfjyefa;udk qHk;jzwf+yD;/ trSwfpOf (1) owif;v$mudk 1989
ckESpf/ pufwifbm (5)ufae@u xkwfa0EdkifcJhonf? “wef;wla;”owif;v$mudk yHkrSef xkwfjyef
Edkifa;twGuf tpDtpOfrsm;udk ðyvkyfvsufSdaeonf? t,f'DwmtzGJ@udk wm0efcHt,f'Dwm
OD;ombef;(cdi)/ Edicifarmif(rGe) / qvdi;f vsere;f (csi;f ) / OD;at;az(cdi) wd@k jzifh zG@J pnf;oGm;onf?
kf kf
f
k
f_
kf
qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf
k
f _

11
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)
ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)

More Related Content

More from ဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္

ရခုိင္ျပည္နယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမူၾကမ္း
ရခုိင္ျပည္နယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမူၾကမ္းရခုိင္ျပည္နယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမူၾကမ္း
ရခုိင္ျပည္နယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမူၾကမ္း
ဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျမန္ႏုိင္ငံစီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖဳိးတုိးတက္ေရး ေတြးျမင္ခ်က္ႏွင့္ မဟာဗ်ဴဟာ
ျမန္ႏုိင္ငံစီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖဳိးတုိးတက္ေရး ေတြးျမင္ခ်က္ႏွင့္ မဟာဗ်ဴဟာျမန္ႏုိင္ငံစီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖဳိးတုိးတက္ေရး ေတြးျမင္ခ်က္ႏွင့္ မဟာဗ်ဴဟာ
ျမန္ႏုိင္ငံစီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖဳိးတုိးတက္ေရး ေတြးျမင္ခ်က္ႏွင့္ မဟာဗ်ဴဟာဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ
ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ
ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ (ဂါမဏိ ဘာသာျပန္သည္)
ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ  (ဂါမဏိ ဘာသာျပန္သည္)ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ  (ဂါမဏိ ဘာသာျပန္သည္)
ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ (ဂါမဏိ ဘာသာျပန္သည္)ဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈသမုိင္း ကိုဗဟိန္းမွသည္ ေက်ာ္ကိုကုိအထိ – ေအာင...
ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈသမုိင္း ကိုဗဟိန္းမွသည္ ေက်ာ္ကိုကုိအထိ – ေအာင...ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈသမုိင္း ကိုဗဟိန္းမွသည္ ေက်ာ္ကိုကုိအထိ – ေအာင...
ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈသမုိင္း ကိုဗဟိန္းမွသည္ ေက်ာ္ကိုကုိအထိ – ေအာင...ဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလွဳပ္ရွားမွဳသမိုင္း (ေအာင္ေဝး)
ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလွဳပ္ရွားမွဳသမိုင္း (ေအာင္ေဝး)ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလွဳပ္ရွားမွဳသမိုင္း (ေအာင္ေဝး)
ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလွဳပ္ရွားမွဳသမိုင္း (ေအာင္ေဝး)ဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျမန္မာႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာေက်ာင္းသားမ်ားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ႏိုင္ငံေရး သုံးသပ္ခ်က္ စာတမ္း
ျမန္မာႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာေက်ာင္းသားမ်ားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ႏိုင္ငံေရး သုံးသပ္ခ်က္ စာတမ္းျမန္မာႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာေက်ာင္းသားမ်ားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ႏိုင္ငံေရး သုံးသပ္ခ်က္ စာတမ္း
ျမန္မာႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာေက်ာင္းသားမ်ားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ႏိုင္ငံေရး သုံးသပ္ခ်က္ စာတမ္းဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖြံ႔ၿဖဳိးတိုးတက္ေရး အျခားနည္းလမ္းမ်ား
ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖြံ႔ၿဖဳိးတိုးတက္ေရး အျခားနည္းလမ္းမ်ားျမန္မာႏိုင္ငံ ဖြံ႔ၿဖဳိးတိုးတက္ေရး အျခားနည္းလမ္းမ်ား
ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖြံ႔ၿဖဳိးတိုးတက္ေရး အျခားနည္းလမ္းမ်ား
ဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျမန္မာ့မင္းခမ္းေတာ္မ်ားႏွင့္အမ်ိဳးသားျပတိုက္တြင္ ျပသထားေသာ နန္းတြင္းသံုး ေရႊထ...
ျမန္မာ့မင္းခမ္းေတာ္မ်ားႏွင့္အမ်ိဳးသားျပတိုက္တြင္ ျပသထားေသာ နန္းတြင္းသံုး ေရႊထ...ျမန္မာ့မင္းခမ္းေတာ္မ်ားႏွင့္အမ်ိဳးသားျပတိုက္တြင္ ျပသထားေသာ နန္းတြင္းသံုး ေရႊထ...
ျမန္မာ့မင္းခမ္းေတာ္မ်ားႏွင့္အမ်ိဳးသားျပတိုက္တြင္ ျပသထားေသာ နန္းတြင္းသံုး ေရႊထ...ဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျပည္ေထာင္စုဗိသုကာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း – တကၠသိုလ္ေန၀င္း
ျပည္ေထာင္စုဗိသုကာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း – တကၠသိုလ္ေန၀င္းျပည္ေထာင္စုဗိသုကာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း – တကၠသိုလ္ေန၀င္း
ျပည္ေထာင္စုဗိသုကာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း – တကၠသိုလ္ေန၀င္းဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ဥပေဒ
ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ဥပေဒျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ဥပေဒ
ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ဥပေဒဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျပည္ေထာင္စုဆိုင္ရာ တပိုင္းတစအျမင္ ရဲေဘာ္ေက်ာ္သန္း
ျပည္ေထာင္စုဆိုင္ရာ တပိုင္းတစအျမင္ ရဲေဘာ္ေက်ာ္သန္းျပည္ေထာင္စုဆိုင္ရာ တပိုင္းတစအျမင္ ရဲေဘာ္ေက်ာ္သန္း
ျပည္ေထာင္စုဆိုင္ရာ တပိုင္းတစအျမင္ ရဲေဘာ္ေက်ာ္သန္းဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ျပန္တမ္း
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ျပန္တမ္းျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ျပန္တမ္း
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ျပန္တမ္းဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
သမိုင္း ၁၉၄၅ -ခု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖက္စစ္ေတာ္လွန္ေရးသမိုင္း (တကၠသိုလ္စိန္တင္)
သမိုင္း   ၁၉၄၅ -ခု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖက္စစ္ေတာ္လွန္ေရးသမိုင္း (တကၠသိုလ္စိန္တင္)သမိုင္း   ၁၉၄၅ -ခု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖက္စစ္ေတာ္လွန္ေရးသမိုင္း (တကၠသိုလ္စိန္တင္)
သမိုင္း ၁၉၄၅ -ခု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖက္စစ္ေတာ္လွန္ေရးသမိုင္း (တကၠသိုလ္စိန္တင္)ဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျပည္သူ႔အတြက္ျမန္မာစကားေျပ – ေမာင္ခင္ျဖဴ ဓႏုျဖဴ
ျပည္သူ႔အတြက္ျမန္မာစကားေျပ – ေမာင္ခင္ျဖဴ ဓႏုျဖဴျပည္သူ႔အတြက္ျမန္မာစကားေျပ – ေမာင္ခင္ျဖဴ ဓႏုျဖဴ
ျပည္သူ႔အတြက္ျမန္မာစကားေျပ – ေမာင္ခင္ျဖဴ ဓႏုျဖဴဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားျပဳေကာ္မတီ သမုိင္း၀င္မွတ္တမ္းမ်ား ၁၉၉၈ – ၂၀၀၃
ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားျပဳေကာ္မတီ သမုိင္း၀င္မွတ္တမ္းမ်ား ၁၉၉၈ – ၂၀၀၃ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားျပဳေကာ္မတီ သမုိင္း၀င္မွတ္တမ္းမ်ား ၁၉၉၈ – ၂၀၀၃
ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားျပဳေကာ္မတီ သမုိင္း၀င္မွတ္တမ္းမ်ား ၁၉၉၈ – ၂၀၀၃ဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားျပဳေကာ္မတီ
ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားျပဳေကာ္မတီျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားျပဳေကာ္မတီ
ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားျပဳေကာ္မတီဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 
ျပည္တြင္းေရြးေကာက္ပဲြမ်ား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအတြက္ လက္စြဲ
ျပည္တြင္းေရြးေကာက္ပဲြမ်ား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအတြက္ လက္စြဲျပည္တြင္းေရြးေကာက္ပဲြမ်ား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအတြက္ လက္စြဲ
ျပည္တြင္းေရြးေကာက္ပဲြမ်ား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအတြက္ လက္စြဲ
ဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္
 

More from ဆရာ ဟိန္းတင့္ေဇာ္ (20)

ရခုိင္ျပည္နယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမူၾကမ္း
ရခုိင္ျပည္နယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမူၾကမ္းရခုိင္ျပည္နယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမူၾကမ္း
ရခုိင္ျပည္နယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမူၾကမ္း
 
ျမန္ႏုိင္ငံစီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖဳိးတုိးတက္ေရး ေတြးျမင္ခ်က္ႏွင့္ မဟာဗ်ဴဟာ
ျမန္ႏုိင္ငံစီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖဳိးတုိးတက္ေရး ေတြးျမင္ခ်က္ႏွင့္ မဟာဗ်ဴဟာျမန္ႏုိင္ငံစီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖဳိးတုိးတက္ေရး ေတြးျမင္ခ်က္ႏွင့္ မဟာဗ်ဴဟာ
ျမန္ႏုိင္ငံစီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖဳိးတုိးတက္ေရး ေတြးျမင္ခ်က္ႏွင့္ မဟာဗ်ဴဟာ
 
ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ
ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ
ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ
 
ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ (ဂါမဏိ ဘာသာျပန္သည္)
ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ  (ဂါမဏိ ဘာသာျပန္သည္)ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ  (ဂါမဏိ ဘာသာျပန္သည္)
ျမန္မာႏို္င္ငံႏွင့္ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ျပႆနာ (ဂါမဏိ ဘာသာျပန္သည္)
 
ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈသမုိင္း ကိုဗဟိန္းမွသည္ ေက်ာ္ကိုကုိအထိ – ေအာင...
ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈသမုိင္း ကိုဗဟိန္းမွသည္ ေက်ာ္ကိုကုိအထိ – ေအာင...ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈသမုိင္း ကိုဗဟိန္းမွသည္ ေက်ာ္ကိုကုိအထိ – ေအာင...
ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလႈပ္ရွားမႈသမုိင္း ကိုဗဟိန္းမွသည္ ေက်ာ္ကိုကုိအထိ – ေအာင...
 
ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလွဳပ္ရွားမွဳသမိုင္း (ေအာင္ေဝး)
ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလွဳပ္ရွားမွဳသမိုင္း (ေအာင္ေဝး)ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလွဳပ္ရွားမွဳသမိုင္း (ေအာင္ေဝး)
ျမန္မာႏိုင္ငံေက်ာင္းသားလွဳပ္ရွားမွဳသမိုင္း (ေအာင္ေဝး)
 
ျမန္မာႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာေက်ာင္းသားမ်ားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ႏိုင္ငံေရး သုံးသပ္ခ်က္ စာတမ္း
ျမန္မာႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာေက်ာင္းသားမ်ားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ႏိုင္ငံေရး သုံးသပ္ခ်က္ စာတမ္းျမန္မာႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာေက်ာင္းသားမ်ားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ႏိုင္ငံေရး သုံးသပ္ခ်က္ စာတမ္း
ျမန္မာႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာေက်ာင္းသားမ်ားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ႏိုင္ငံေရး သုံးသပ္ခ်က္ စာတမ္း
 
ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖြံ႔ၿဖဳိးတိုးတက္ေရး အျခားနည္းလမ္းမ်ား
ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖြံ႔ၿဖဳိးတိုးတက္ေရး အျခားနည္းလမ္းမ်ားျမန္မာႏိုင္ငံ ဖြံ႔ၿဖဳိးတိုးတက္ေရး အျခားနည္းလမ္းမ်ား
ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖြံ႔ၿဖဳိးတိုးတက္ေရး အျခားနည္းလမ္းမ်ား
 
ျမန္မာ့မင္းခမ္းေတာ္မ်ားႏွင့္အမ်ိဳးသားျပတိုက္တြင္ ျပသထားေသာ နန္းတြင္းသံုး ေရႊထ...
ျမန္မာ့မင္းခမ္းေတာ္မ်ားႏွင့္အမ်ိဳးသားျပတိုက္တြင္ ျပသထားေသာ နန္းတြင္းသံုး ေရႊထ...ျမန္မာ့မင္းခမ္းေတာ္မ်ားႏွင့္အမ်ိဳးသားျပတိုက္တြင္ ျပသထားေသာ နန္းတြင္းသံုး ေရႊထ...
ျမန္မာ့မင္းခမ္းေတာ္မ်ားႏွင့္အမ်ိဳးသားျပတိုက္တြင္ ျပသထားေသာ နန္းတြင္းသံုး ေရႊထ...
 
ျပည္ေထာင္စုဗိသုကာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း – တကၠသိုလ္ေန၀င္း
ျပည္ေထာင္စုဗိသုကာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း – တကၠသိုလ္ေန၀င္းျပည္ေထာင္စုဗိသုကာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း – တကၠသိုလ္ေန၀င္း
ျပည္ေထာင္စုဗိသုကာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း – တကၠသိုလ္ေန၀င္း
 
ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ဥပေဒ
ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ဥပေဒျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ဥပေဒ
ျပည္ေထာင္စုေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ဥပေဒ
 
ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ဆိုင္ရာဥပေဒ
ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ဆိုင္ရာဥပေဒျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ဆိုင္ရာဥပေဒ
ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ဆိုင္ရာဥပေဒ
 
ျပည္ေထာင္စုဆိုင္ရာ တပိုင္းတစအျမင္ ရဲေဘာ္ေက်ာ္သန္း
ျပည္ေထာင္စုဆိုင္ရာ တပိုင္းတစအျမင္ ရဲေဘာ္ေက်ာ္သန္းျပည္ေထာင္စုဆိုင္ရာ တပိုင္းတစအျမင္ ရဲေဘာ္ေက်ာ္သန္း
ျပည္ေထာင္စုဆိုင္ရာ တပိုင္းတစအျမင္ ရဲေဘာ္ေက်ာ္သန္း
 
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ျပန္တမ္း
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ျပန္တမ္းျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ျပန္တမ္း
ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ျပန္တမ္း
 
ျပည္သူတို႔၏လြတ္ေျမာက္ရာလမ္း
ျပည္သူတို႔၏လြတ္ေျမာက္ရာလမ္း ျပည္သူတို႔၏လြတ္ေျမာက္ရာလမ္း
ျပည္သူတို႔၏လြတ္ေျမာက္ရာလမ္း
 
သမိုင္း ၁၉၄၅ -ခု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖက္စစ္ေတာ္လွန္ေရးသမိုင္း (တကၠသိုလ္စိန္တင္)
သမိုင္း   ၁၉၄၅ -ခု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖက္စစ္ေတာ္လွန္ေရးသမိုင္း (တကၠသိုလ္စိန္တင္)သမိုင္း   ၁၉၄၅ -ခု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖက္စစ္ေတာ္လွန္ေရးသမိုင္း (တကၠသိုလ္စိန္တင္)
သမိုင္း ၁၉၄၅ -ခု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဖက္စစ္ေတာ္လွန္ေရးသမိုင္း (တကၠသိုလ္စိန္တင္)
 
ျပည္သူ႔အတြက္ျမန္မာစကားေျပ – ေမာင္ခင္ျဖဴ ဓႏုျဖဴ
ျပည္သူ႔အတြက္ျမန္မာစကားေျပ – ေမာင္ခင္ျဖဴ ဓႏုျဖဴျပည္သူ႔အတြက္ျမန္မာစကားေျပ – ေမာင္ခင္ျဖဴ ဓႏုျဖဴ
ျပည္သူ႔အတြက္ျမန္မာစကားေျပ – ေမာင္ခင္ျဖဴ ဓႏုျဖဴ
 
ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားျပဳေကာ္မတီ သမုိင္း၀င္မွတ္တမ္းမ်ား ၁၉၉၈ – ၂၀၀၃
ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားျပဳေကာ္မတီ သမုိင္း၀င္မွတ္တမ္းမ်ား ၁၉၉၈ – ၂၀၀၃ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားျပဳေကာ္မတီ သမုိင္း၀င္မွတ္တမ္းမ်ား ၁၉၉၈ – ၂၀၀၃
ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားျပဳေကာ္မတီ သမုိင္း၀င္မွတ္တမ္းမ်ား ၁၉၉၈ – ၂၀၀၃
 
ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားျပဳေကာ္မတီ
ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားျပဳေကာ္မတီျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားျပဳေကာ္မတီ
ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားျပဳေကာ္မတီ
 
ျပည္တြင္းေရြးေကာက္ပဲြမ်ား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအတြက္ လက္စြဲ
ျပည္တြင္းေရြးေကာက္ပဲြမ်ား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအတြက္ လက္စြဲျပည္တြင္းေရြးေကာက္ပဲြမ်ား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအတြက္ လက္စြဲ
ျပည္တြင္းေရြးေကာက္ပဲြမ်ား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအတြက္ လက္စြဲ
 

Recently uploaded

คำศัพท์ คำพื้นฐานการอ่าน ภาษาอังกฤษ ระดับชั้น ม.1
คำศัพท์ คำพื้นฐานการอ่าน ภาษาอังกฤษ ระดับชั้น ม.1คำศัพท์ คำพื้นฐานการอ่าน ภาษาอังกฤษ ระดับชั้น ม.1
คำศัพท์ คำพื้นฐานการอ่าน ภาษาอังกฤษ ระดับชั้น ม.1
สมใจ จันสุกสี
 
Présentationvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv2.pptx
Présentationvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv2.pptxPrésentationvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv2.pptx
Présentationvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv2.pptx
siemaillard
 
Beyond Degrees - Empowering the Workforce in the Context of Skills-First.pptx
Beyond Degrees - Empowering the Workforce in the Context of Skills-First.pptxBeyond Degrees - Empowering the Workforce in the Context of Skills-First.pptx
Beyond Degrees - Empowering the Workforce in the Context of Skills-First.pptx
EduSkills OECD
 
MARY JANE WILSON, A “BOA MÃE” .
MARY JANE WILSON, A “BOA MÃE”           .MARY JANE WILSON, A “BOA MÃE”           .
MARY JANE WILSON, A “BOA MÃE” .
Colégio Santa Teresinha
 
Bed Making ( Introduction, Purpose, Types, Articles, Scientific principles, N...
Bed Making ( Introduction, Purpose, Types, Articles, Scientific principles, N...Bed Making ( Introduction, Purpose, Types, Articles, Scientific principles, N...
Bed Making ( Introduction, Purpose, Types, Articles, Scientific principles, N...
Leena Ghag-Sakpal
 
ZK on Polkadot zero knowledge proofs - sub0.pptx
ZK on Polkadot zero knowledge proofs - sub0.pptxZK on Polkadot zero knowledge proofs - sub0.pptx
ZK on Polkadot zero knowledge proofs - sub0.pptx
dot55audits
 
Hindi varnamala | hindi alphabet PPT.pdf
Hindi varnamala | hindi alphabet PPT.pdfHindi varnamala | hindi alphabet PPT.pdf
Hindi varnamala | hindi alphabet PPT.pdf
Dr. Mulla Adam Ali
 
Constructing Your Course Container for Effective Communication
Constructing Your Course Container for Effective CommunicationConstructing Your Course Container for Effective Communication
Constructing Your Course Container for Effective Communication
Chevonnese Chevers Whyte, MBA, B.Sc.
 
Wound healing PPT
Wound healing PPTWound healing PPT
Wound healing PPT
Jyoti Chand
 
The basics of sentences session 6pptx.pptx
The basics of sentences session 6pptx.pptxThe basics of sentences session 6pptx.pptx
The basics of sentences session 6pptx.pptx
heathfieldcps1
 
Traditional Musical Instruments of Arunachal Pradesh and Uttar Pradesh - RAYH...
Traditional Musical Instruments of Arunachal Pradesh and Uttar Pradesh - RAYH...Traditional Musical Instruments of Arunachal Pradesh and Uttar Pradesh - RAYH...
Traditional Musical Instruments of Arunachal Pradesh and Uttar Pradesh - RAYH...
imrankhan141184
 
Advanced Java[Extra Concepts, Not Difficult].docx
Advanced Java[Extra Concepts, Not Difficult].docxAdvanced Java[Extra Concepts, Not Difficult].docx
Advanced Java[Extra Concepts, Not Difficult].docx
adhitya5119
 
Solutons Maths Escape Room Spatial .pptx
Solutons Maths Escape Room Spatial .pptxSolutons Maths Escape Room Spatial .pptx
Solutons Maths Escape Room Spatial .pptx
spdendr
 
BÀI TẬP BỔ TRỢ TIẾNG ANH 8 CẢ NĂM - GLOBAL SUCCESS - NĂM HỌC 2023-2024 (CÓ FI...
BÀI TẬP BỔ TRỢ TIẾNG ANH 8 CẢ NĂM - GLOBAL SUCCESS - NĂM HỌC 2023-2024 (CÓ FI...BÀI TẬP BỔ TRỢ TIẾNG ANH 8 CẢ NĂM - GLOBAL SUCCESS - NĂM HỌC 2023-2024 (CÓ FI...
BÀI TẬP BỔ TRỢ TIẾNG ANH 8 CẢ NĂM - GLOBAL SUCCESS - NĂM HỌC 2023-2024 (CÓ FI...
Nguyen Thanh Tu Collection
 
spot a liar (Haiqa 146).pptx Technical writhing and presentation skills
spot a liar (Haiqa 146).pptx Technical writhing and presentation skillsspot a liar (Haiqa 146).pptx Technical writhing and presentation skills
spot a liar (Haiqa 146).pptx Technical writhing and presentation skills
haiqairshad
 
Your Skill Boost Masterclass: Strategies for Effective Upskilling
Your Skill Boost Masterclass: Strategies for Effective UpskillingYour Skill Boost Masterclass: Strategies for Effective Upskilling
Your Skill Boost Masterclass: Strategies for Effective Upskilling
Excellence Foundation for South Sudan
 
Mule event processing models | MuleSoft Mysore Meetup #47
Mule event processing models | MuleSoft Mysore Meetup #47Mule event processing models | MuleSoft Mysore Meetup #47
Mule event processing models | MuleSoft Mysore Meetup #47
MysoreMuleSoftMeetup
 
writing about opinions about Australia the movie
writing about opinions about Australia the moviewriting about opinions about Australia the movie
writing about opinions about Australia the movie
Nicholas Montgomery
 
B. Ed Syllabus for babasaheb ambedkar education university.pdf
B. Ed Syllabus for babasaheb ambedkar education university.pdfB. Ed Syllabus for babasaheb ambedkar education university.pdf
B. Ed Syllabus for babasaheb ambedkar education university.pdf
BoudhayanBhattachari
 
Leveraging Generative AI to Drive Nonprofit Innovation
Leveraging Generative AI to Drive Nonprofit InnovationLeveraging Generative AI to Drive Nonprofit Innovation
Leveraging Generative AI to Drive Nonprofit Innovation
TechSoup
 

Recently uploaded (20)

คำศัพท์ คำพื้นฐานการอ่าน ภาษาอังกฤษ ระดับชั้น ม.1
คำศัพท์ คำพื้นฐานการอ่าน ภาษาอังกฤษ ระดับชั้น ม.1คำศัพท์ คำพื้นฐานการอ่าน ภาษาอังกฤษ ระดับชั้น ม.1
คำศัพท์ คำพื้นฐานการอ่าน ภาษาอังกฤษ ระดับชั้น ม.1
 
Présentationvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv2.pptx
Présentationvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv2.pptxPrésentationvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv2.pptx
Présentationvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv2.pptx
 
Beyond Degrees - Empowering the Workforce in the Context of Skills-First.pptx
Beyond Degrees - Empowering the Workforce in the Context of Skills-First.pptxBeyond Degrees - Empowering the Workforce in the Context of Skills-First.pptx
Beyond Degrees - Empowering the Workforce in the Context of Skills-First.pptx
 
MARY JANE WILSON, A “BOA MÃE” .
MARY JANE WILSON, A “BOA MÃE”           .MARY JANE WILSON, A “BOA MÃE”           .
MARY JANE WILSON, A “BOA MÃE” .
 
Bed Making ( Introduction, Purpose, Types, Articles, Scientific principles, N...
Bed Making ( Introduction, Purpose, Types, Articles, Scientific principles, N...Bed Making ( Introduction, Purpose, Types, Articles, Scientific principles, N...
Bed Making ( Introduction, Purpose, Types, Articles, Scientific principles, N...
 
ZK on Polkadot zero knowledge proofs - sub0.pptx
ZK on Polkadot zero knowledge proofs - sub0.pptxZK on Polkadot zero knowledge proofs - sub0.pptx
ZK on Polkadot zero knowledge proofs - sub0.pptx
 
Hindi varnamala | hindi alphabet PPT.pdf
Hindi varnamala | hindi alphabet PPT.pdfHindi varnamala | hindi alphabet PPT.pdf
Hindi varnamala | hindi alphabet PPT.pdf
 
Constructing Your Course Container for Effective Communication
Constructing Your Course Container for Effective CommunicationConstructing Your Course Container for Effective Communication
Constructing Your Course Container for Effective Communication
 
Wound healing PPT
Wound healing PPTWound healing PPT
Wound healing PPT
 
The basics of sentences session 6pptx.pptx
The basics of sentences session 6pptx.pptxThe basics of sentences session 6pptx.pptx
The basics of sentences session 6pptx.pptx
 
Traditional Musical Instruments of Arunachal Pradesh and Uttar Pradesh - RAYH...
Traditional Musical Instruments of Arunachal Pradesh and Uttar Pradesh - RAYH...Traditional Musical Instruments of Arunachal Pradesh and Uttar Pradesh - RAYH...
Traditional Musical Instruments of Arunachal Pradesh and Uttar Pradesh - RAYH...
 
Advanced Java[Extra Concepts, Not Difficult].docx
Advanced Java[Extra Concepts, Not Difficult].docxAdvanced Java[Extra Concepts, Not Difficult].docx
Advanced Java[Extra Concepts, Not Difficult].docx
 
Solutons Maths Escape Room Spatial .pptx
Solutons Maths Escape Room Spatial .pptxSolutons Maths Escape Room Spatial .pptx
Solutons Maths Escape Room Spatial .pptx
 
BÀI TẬP BỔ TRỢ TIẾNG ANH 8 CẢ NĂM - GLOBAL SUCCESS - NĂM HỌC 2023-2024 (CÓ FI...
BÀI TẬP BỔ TRỢ TIẾNG ANH 8 CẢ NĂM - GLOBAL SUCCESS - NĂM HỌC 2023-2024 (CÓ FI...BÀI TẬP BỔ TRỢ TIẾNG ANH 8 CẢ NĂM - GLOBAL SUCCESS - NĂM HỌC 2023-2024 (CÓ FI...
BÀI TẬP BỔ TRỢ TIẾNG ANH 8 CẢ NĂM - GLOBAL SUCCESS - NĂM HỌC 2023-2024 (CÓ FI...
 
spot a liar (Haiqa 146).pptx Technical writhing and presentation skills
spot a liar (Haiqa 146).pptx Technical writhing and presentation skillsspot a liar (Haiqa 146).pptx Technical writhing and presentation skills
spot a liar (Haiqa 146).pptx Technical writhing and presentation skills
 
Your Skill Boost Masterclass: Strategies for Effective Upskilling
Your Skill Boost Masterclass: Strategies for Effective UpskillingYour Skill Boost Masterclass: Strategies for Effective Upskilling
Your Skill Boost Masterclass: Strategies for Effective Upskilling
 
Mule event processing models | MuleSoft Mysore Meetup #47
Mule event processing models | MuleSoft Mysore Meetup #47Mule event processing models | MuleSoft Mysore Meetup #47
Mule event processing models | MuleSoft Mysore Meetup #47
 
writing about opinions about Australia the movie
writing about opinions about Australia the moviewriting about opinions about Australia the movie
writing about opinions about Australia the movie
 
B. Ed Syllabus for babasaheb ambedkar education university.pdf
B. Ed Syllabus for babasaheb ambedkar education university.pdfB. Ed Syllabus for babasaheb ambedkar education university.pdf
B. Ed Syllabus for babasaheb ambedkar education university.pdf
 
Leveraging Generative AI to Drive Nonprofit Innovation
Leveraging Generative AI to Drive Nonprofit InnovationLeveraging Generative AI to Drive Nonprofit Innovation
Leveraging Generative AI to Drive Nonprofit Innovation
 

ၿငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး၀ါဒမွသည္စစ္မွန္ေသာဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္သို႔ (၁)

  • 1. _idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwG) J 'Drdkua&pDa&;ESifh wef;wla&;wdkufyGJumvtwGif; jynfaxmifpwi;f &if;om;vlrsKd ;rsm; k kd 'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf. ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; qvdkif;vsefrSKef;qmacgif; (Lian H. Sakhong) pkaqmif;wifjyonf
  • 2. _idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwG) J 'Drdkua&pDa&;ESifh wef;wla&;wdkufyGJumvtwGif; jynfaxmifpwi;f &if;om;vlrsKd ;rsm; k kd 'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf. ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; qvd k i f ; vsef r S K ef ; qmacgif ; (Lian H. Sakhong) pk a qmif ; wif j yonf
  • 3. yxrt}udrfyHkESdyfjcif; tkyfa& = 3000 1999 ckESpf/ Edk0ifbmv Zif;r,f_rdKŒ/ xdkif;EdkifiH xkwfa0ol qvdkif;vsefr+ef;qmacgif; Funded By The Burma Fund
  • 4. rmwdum ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ tcef;(2) tcef;(3) tcef;(4) tcef;(5) jynfwGif;_idrf;csrf;a&;ESifh vlrsdK;pkjyem ( jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf zGŒJ pnf;&ef}udK;yrf;r+umvv+y&m;r+rsm; ) fS jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf. v+yf&Sm;r+rsm; (tusOf;csKyf) cGJxGufa&;ESifh wef;wla&;jyem vlxkacgif;aqmifa':atmifqef;pk-unfESifh aqG;aEG;yGJ jynfaxmifpppfppfrl k (wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;nDvmcHrS qHk;jzwfcsuf) 1 10 25 32 52 ○ tcef;(1) ○ Ð xkwfa0olxHrS trSmpm ○ By Dr. Chao-Tzang Yawnghwe Advisor-Consultant, National Reconciliation Program ○ Ð FOWARD ○ Ð jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtrsdK;om;!$efŒaygif;tpdk;& 0ef}uD;csKyf a'gufwmpdef0if;. trSmpm
  • 5. tcef;(6) tcef;(7) tcef;(8) tcef;(9) taxGaxGa±G;aumufyJG (odkŒr[kwf) EdkifiHawmftm%mudk t-urf;rzufaomenf;jzifh jyefvnf&,la&;vrf;pOf tm%mv$ajymif;a&;jyem J ('kw,t}udrf wdi;f &ifom;nDvmcHrawmif;qdcsursm;) d k S k f Adkvfatmifausmfvrf;ausnmcsuf ppfrSefaom zuf'&,fjynfaxmifpkqDodkŒ 61 82 105 110
  • 6. 'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f jynfaxmifpjk refrmEdiitrsKd ;om;!$eŒf aygif;tpd;& kfH k 0ef}uD;csKyf a'gufwmpdef0if;. trSmpm 'Duae@ jrefrmekdifiH awG@óuH&ifqkdifae&wJh taxGaxGjyemrsm;[m t&if;ppfvdkuf&if ekdifiHa&;jyemyJ jzpfygw,f? ekdfifiHa&; jyemukd ekdifiHa&;enf;eJ@ ajz&Sif;ekdifzkd@qdk&if æ 1? jynfwGif;ppf&yfpJ+yD; jynfwGif;+idrf;csrf;a&; wnfaqmufzkd@/ 2? wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;ta&;ukd ajz&Sif;zkd@/ 3? 'Drkdua&pDeJ@ vl@tcGifhta&; xGef;um;zkd@ vkdygw,f? usaemfw@dk jrefrmekiitwGi;f rSwif;aexki=f uwJh wki;f &if;om;vlrsK;d rsm;[m 1824 +AdwedfH D d d df jrefrm yxrppfyJGup+yD; vGwfvyfa&;&,lwJhtxd e,fcsJŒqef@usifa&;/ zwfqpfawmfvSefa&; wkdufyJGpOfwav#mufvkH;rSm yg0ifwkdfufckdufcJh=uwm jzpfygw,f? 1948 ckESpf vGwfvyfa&; &,l+yD;aemufykdif;rSmvnf; tm%m&tpdk;&toD;oD;[m wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;&JŒ &oifh&xkdufwJh tcGifhta&;rsm;ukd vpfvsL±_ rsufuG,fðyxm;cJh+yD; wjynfaxmifpepf/ A[kcsKyfuia&;0g'eJ@ ppftm%m&SipepfuyJ usio;Hk vkyaqmifcw,f? 'ga=umifh d kd f f dk hf f hJ vnf; 'Duae@txd jynfwi;f ppfr;D }uD;[m qufvufawmufavmif aeqJyJ jzpfygw,f? txl;ojzifh G 1962 ppftypk tm%modr;f +yD; tkycsKyfp;dk rk;d cJwtcseup+yD; wki;f &if;om;vlrsK;d rsm;&JŒ w&m;r#wwJh kf f h hJ d f d awmif;qkdr_awGudk cJGxGufa&;orm;rsm;/ e,fcsJŒaemufvkdufrsm; pojzifh vdrfnm0g'jzef@ r_dkif;wdkuf cJhw,f? 1988 ck orkdif;0if &Spfav;vkH;ta&;awmfykH}uD;t+yD;rSmawmh jynfolvlxk[m ekdifiHa&; tm;jzifh ykdrkdekd;=um;vmcJh=uw,f? ArmvlrsKd;pkeJ@ tjcm;wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;[m ykdrkdem;vnfr_ awG &SdvmcJh=uw,f? vlxkacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unf[m wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;ta&;eJ@ ywfouf+yD; t+rJwrf;tav;xm;aqmif±GufcJhw,f? 1988 =o*kwfv(26) a±$wd*kHapwD taemuf bufrk'frSmuwnf;u tckvdkajymcJhygw,f? “ vlrsKd;pktmvkH;[m nD!Gwfzkd@vkdygw,f? tck vlrsKd;pk vlrsm;pkuawmh ArmvlrsKd;awG jzpfaeygw,f? vlrsm;pkArmawG[m vlenf;pkawGjzpfwJh wkdif;&if;om;awGeJ@ pnf;pnf;±kH;±kH;jzpfzkd@ tvGefóud;pm;zkd@ vkdygw,f? ukd,fu tm;&SdaewJhvl/ ukd,fu tm;rsm;aewJhvlrkd@vdk@ ykd+yD;awmh óud;pm;zkd@vkdygw,f? tm;enf;aewJhvlawGukd tpOft+rJav#mh+yD;awmh !‡may;zkd@vdkygw,f?” qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 7. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) aemuf+yD;awmhvnf; tem*gwfrSm az:aqmifrJh jynfaxmifpkykHpHeJ@ ywfoufvkd@vnf; a':atmifqef;pk=unf tus,fcsKyfeJ@ txdef;odrf;rcH&cif Zlvdkif (15)&uf 1989 jynfaxmifpk wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;'Drdkua&pDtzJG@csKyfESifh trsKd;om;'Drkdua&pDtzJG@csKyf awG@qkHyJGrSm ckvkd !$efjycJhygw,f? “ckuwnf;up+yD; em;vnfr_,lzkd@oifhawmf+yDvdk@ usrxifygw,f? zuf'&,f vkd@yJac:ac:/ jynfaxmifpkvkd@yJac:ac: bmrSrac:vnf;&ygw,f? usrwdk@[m bmyJac:ac: ta&;}uD;wmu usrwk@d =um;xJrm tm;vk;H oabmwlneir,fh S D dk f ykHpH&SdwJh ekdifiHwckudk az:xkwfzdk@yJ?” a':atmifqef;pk=unfeJ@wuG trsKd;om;'Drkdua&pDtzJG@csKyfacgif;aqmifrsm; tjcm; 'Drkdua&pD tzJG@tpnf;rsm;rS acgif;aqmifrsm;eJ@ wkdfif;&if;om;tzJG@tpnf;rsm;rS acgif;aqmifrsm;[m zrf;qD;xdef;odrf;cHcJh=u&w,f? 'gayr,fh usef&SdaecJh=uwJh acgif;aqmiftoD;oD;[m ay;tyfvmwJh tajctaet&yf&yfay:rSm wkdif;&if;om; aoG;pnf;nD!Gwfa&;udk vufawG@az:aqmifae=uygw,f? jynfwGif;uvnf; jynfwGif;tavsmuf/ e,fpyfuvnf; e,fpyftavsmuf? jynfyuvnf; jynfy tavsmuf óud;yrf;wkdufyJG0ifae=uygw,f? tck “+idrf;csrf;pGmtwlvufwJGaexkdifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDokd@” pmtkyfrSmawmh vlrsKd;aygif;pkHwkd@. v_yf&Sm;r_ESifh ywfouf+yD; pkpnf;azmfjyxm;ygw,f/ orkdif; jzpf&yfrersm;twGuf wpkw&m taxmuftulðyr,fh pmtkywtkyf jzpfaoma=umifh óudqygw,f? Sf H f dk a'gufwmpdef0if; 0ef}uD;csKyf jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtrsKd;om;!Gef@aygif;tpdk;& qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 8. 'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f                                          FORWARD This collection is immensely invaluable for all interested in Burma and its politics, and useful for political activists, leaders, and more so, for researchers.  It is a collection of historic, and forgotten -- until now -documents that shed much light on the thoughts and strategies of crucial actors in the making of Burma, Burma as we now know it.    There are so many ways a nation or a nation-state is born, or becomes a reality on the international stage.  Some are reincarnations, in modern form, of ancient kingdoms, that evolved across time. However, many post-colonial nations and nation-states of Latin America, Africa, the Middle East, and South and Southeast Asia, have been created (and bequeathed) by colonial powers.  The modern nation-state, defined as a sovereign entity, bounded by more or less fixed political borders, is relatively new -- not older than 300 years, even in Europe.    In the past, there did not exist in the area now known as "Burma", national states or kingdoms (i.e., centered on or defined by ethnicity).  Like in Thailand, for example, and in the rest of mainland Southeast Asia, kingdoms that existed were personal estates of rulers (kings, princes, lords, fief-holders, so on), and the inhabitants of these kingdoms (personal and medieval systems of domination) were either servants and retinues of rulers and princes,  or their serfs and slaves. The people, whatever their ethnic affiliation, were not citizens. The notion that there existed a golden and rigorous Burman (Burmese) kingdom since time immemorial is a later reconstruction, ironically, British scholar-historians, and this notion was picked up by Burman nationalists.  Later, this "history" was made into "real" history by successive governments and power-holders.       Colonial powers -- administrators, bureaucrats -- were responsible for the reorganization and political modernization of what is now known as Burma, or more accurately, the Union of Burma.  They first imposed legalrational administration, in order that the market and market forces function smoothly, and trade could be carried out in peace and unhindered by lawlessness or arbitrary power. Thus was created by colonial powers -- the British in Burma's case -- modern proto-states in areas they planted their flags.      qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 9. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) The British first modernized the easily accessible lowlands, Burma Proper, but left the highland and border regions, the Frontier Areas, quite alone -- these being unprofitable or costly to administer and/or modernize. Influenced by the European notion of "nation-state", the British did have a plan to establish in Burma, a modern nation, albeit as a self-governing dominion like Australia, Canada, New Zealand, and so on. What shape this new, modern nation of Burma would have taken is a question that cannot be answered since the British were defeated by the Japanese.    The documents in this collection are from the years immediately after the war, on the eve of independence (gained in 1948). For both the Burman leaders in Burma Proper, and non-Burman leaders of the Frontier Areas, the hot issue was independence.   One important debate that raged within the Burman leadership circles was the question of whether to take independence alone, without the Frontier Areas, or to obtain independence jointly with the non-Burmans. At the same time, non-Burman leaders discussed the feasibility and otherwise of taking independence together and jointly with Burma Proper. The notion that Burma was a single cloth, one unified country since historical time (divided only by colonial design), which was about to be re-unified once again, did not enter the heads of either Burman or non-Burman leaders. It is clear that leaders then were thinking in terms of establishing a country, a new and modern country made up of many states and nations, a union of different countries.    The idea of a union of equal states and nations has however been distorted or twisted out of shape, especially by military rulers who usurped power in 1962. It is important therefore that both the Burman and nonBurman population and leaders get re-accquainted with the real politicks and political thoughts in the years that led to the founding of the Union of Burma and the gaining of independence.  This collection of documents will be of great help in this regard, and will expand the minds of current and future leaders of the Union of Burma.  This valuable collection of political documents is important and timely since it will contribute to a real understanding what is meant by the term Pyidaungzu (Union).    Dr.Chao-Tzang Yawnghwe Advisor-Consultant National Reconciliation Program qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 10. 'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f xkwfa0olxHrS trSmpm “+idrf;csrf;pGm twlvufwJGaexkdifa&;0g'rSonf ppfrSefaomzuf'&,f jynfaxmifpk pepfqDokd@ ” trnf&Sd pmtkyfukd “trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;” (National Reconciliation Program) tpDtpOfatmufwGif twJGokH;wJGjzifh xkwfa0&ef jyifqifxm; ygonf? wkdif;&if;om;vlrsKd;aygif;pHk a&maESmaexkdifaom wkdif;jynfwGif “+idrf;csrf;pGmtwl vufwaexkia&;0g'”onf tc&m jzpfI/ ‚if;ukd tawG@tóuH&ifusuI awG;ac:ar#mjf rifa&;w&m; GJ d f h f jrifjh rwfaom ekiia&;orm;rsm;/ ppfAvcsKyf}uD;rsm; ESihf todynm&Sif twwfynm&Sirsm;omru dfH dk f f vlom;csif;pmemw&m;ESifh arwWmw&m;wkd@ukd yGm;rsm;vufcHapwwfaom omref awmol awmifom;/ jynfolvlxkw&yfvkH;uyg jiif;qefypfy,fvdrfhrnf r[kwfay? okd@&mwGif u|efawmfwkd@tm;vkH; +idrf;csrf;pGmtwlvufwJGaexkdifa&;0g'udk jrwfek d; vufcycsi;f wlygv#ue@J ‚if;+idr;f csr;f pGmvufwaexkia&;udk rnfo@dk rnfyHk usio;Hk taumiftxnf H Hk f GJ d f hf az:rnfenf; æ æ æ [laom vkyfief;pOfwGif tjrifcsif; uGmjcm;ae=uygonf? wenf;tm;jzifh qd k y gu ,ae@jynf a xmif p k } uD ; twG i f ; &if q k d i f a e&aom ek d i f i H a &;jyemtm;vk H ; onf “+idr;f csr;f pGmtwlvufwGJ aexkia&;'g'”udk rnfo@kd rnfyHk taumiftxnfaz:usio;Hk rnf [laom df hf tajccHtcsufwGif tjrifcsif;rwlr_a=umifh jzpfyGm;aom jyemjzpfonf[kqkdygu rSm;,Gif;rnf rxifay? wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;pkH “+idrf;csrf;pGmtwl vufwJGaexkdifa&;” [laom 0g'vrf;pOfudk ekdfifiHa&;ZmwfckHwGif wifjyaqG;aEG;=uaomtcg “ekdifiHawmfzJG@pnf;ykHtajccHOya'”[laom ekdifiHa&;pum;vkH;jzifh tpm;xkd;okH;pJGae=uonfukd awG@&ygonf? xkd@a=umifh wcsKdŒu vGwfvyfcGifh/ wef;wlcihf ESihf ud,yijf yXmef;cGihf po!fh tajccHoabmw&m;rsm;udk trSðD yI “ppfreaom zuf'&,f G k f dk Sf jhynfaxmifpkpepf” jzifh ekdifiHawmfzJG@pnf;ykHtajccHOya'ukd a&;qJGjyÏmef;rSom +idrf;csrf;pGm twl vufwaexdia&;udk usio;kH taumiftxnfazmfeirnf[k cH,xm;=uygonf? wcsK@d url vlx. JG k f hf dk f l k tajccHvGwfvyfcGifh/ wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;. ekdifiHa&;wef;wlcGifhESifh ukd,fykdifjyÏmef;cGifhrsm;udk ±kyfodrf;I A[kdOD;pD;pepfjzifh wkdif;jynfukd wif;=uyfpGm csKyfudkiftkyfcsKyfaom “wjynfaxmifpepf” jzifh ekdifiHawmfudk zJG@pnf;xlaxmifrSom wkdif;jynf+idrf;csrf;rnf[k ,lqae=uygonf? xkdŒtjrifonf r[mvlrsKd;}uD;0g'ESifh txl; qufpyf ESD;EG,faeaoma=umifh/ ‚if;tjrif&Sdoklrsm;u “+idrf;csrf;pGm twlvufwJGaexkdifa&;0g'”udk wu,fwrf; vufcHae=uyg.avm æ [k usefwcsKd@u jyefvnf ar;cGef;xkwfae=uygonf? rnfokd@yif tjrifcsif; uJGjym;aeapumrl/ jynfaxmifpkjyemw&yfvkH; ajz&Sifa&;/ tESpfig;q,fjynfwGif;ppf &yfpJcsKyf+idrf;a&;/ 'Drkdua&pDtpkd;&w&yfukd xlaxmifI vGwfvyf yGifhvif;aom vl@tzJG@tpnf;}uD;udk jynfaxmifpk twdkif;twm jzifh wnfaqmufekdifa&;wkd@onf qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 11. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) “+idrf;csrf;pGmtwl vufwJGaexkdifa&;0g'”udk tajcpkdufaeygonf[k u|efawmfwkd@ pJG+rJpGm cH,lxm; ygonf? xkd@a=umifh “+idrf;csrf;pGm twlvufwJGaexkdifa&;0g'” jzifh T jynfaxmifpk}uD;ukd xlaxmifeia&;twGuf acwftqufqufrS wki;f &if;om;vlrsK;d aygi;f pkw@dk . óud;yrf;r_ rSwwrf;rsm;ukd dk f d H f “trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;” (NRP) . t"duvkyfief;pOfw&yftjzpf jyefvnf ykHESdyf xkwfa0oGm;&ef jyifqifxm;jcif; jzpfygonf? xkdtpDtpOf. yxrajcvSrf;tjzpf “jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; 'Drdkua&pD tzGJŒcsKyf (UNLD) . 1988 rS 1990 ckESpfumvt=um; 'Drkdua&pDa&;ESifh wef;wla&;twGuf v_y&m;r_ rSwwrf;rsm;ukd ,ckuo@dk jyefvnfyEyxwa0jcif; jzpfygonf? tcuftcJ trsK;d rsK;d a=umifh fS f hJ Hk dS f k f UNLD . orkdif;0ifv_yf&Sm;r_rSwfwrf;rsm; (txl;ojzifh wef;wla&;pmapmifwGif az: jya&;om; cJaom aqmif;yg;rsm;ESihf nDvmcHrsm;wGif wifoi;f cJaom pmwrf;rsm;) udk tjynftpkH azmfjyekijf cif; h G h d r&Sda=umif; ±kd;om;pGm 0efcHtyfygonf? T pmtkyfxkwfa0ekdfifa&;twGuf tzufzufrS tultnDrsKd;pkHukd ay;tyfcJh=uaom rdwfaqGrsm;ESifh vkyfaz:udkifzufrsm;udk txl;aus;Zl;wifa=umif; rSwfwrf;wiftyfygonf? txl;ojzifh UNLD rSwfwrf;rsm;ukd ulnD±SmazGay;cJhaom OD;cGefrm;ukd&fbef (NCGUB zuf'&,fa&;&m0ef}uD;ESihf UNLD obmywdtzJ@G 0if) udk vnf;aumif;/ pmtkytm; yHEyxwa0 f k dS f k f Edkifa&;udk ulnDaqmif±Gufay;cJhaom udkaZmfaZmfxGef; (vl@abmifopf'Drkdu&ufwpfygwD/ A[kdaumfrwD0if) udkvnf;aumif;/ pmrlrsm;ukd uGef¹ylwmjzifh pmpD±kdufESdyfay;aom vl@abmifopf 'Drkdu&ufwpfygwD csif;rdkif±Hk;tzGJŒom;rsm;udkvnf;aumif;/ TpmtkyfykHESdyfxkwfa0ekdifa&;twGuf &HykHaiGrsm;ukd &SmazGulnDay;aom OD;pkd;ykdif (Burma Fund) udkvnf;aumif;/ trsKd;om;jyefvnf oifhjrwfa&; (NRP) vkyfief;pOfwckvkH; atmifjrifekdifa&;twGuf tppt&m&m ulnDpGrf;aqmif ay;aom Harn Yawnghwe (Euro-Burma Office) ESifh Dr Jack Sterkan wkdukd@ vnf;aumif; txl;aus;Zl;wif&Sda=umif; rSwfwrf;wiftyfygonf? xkd@tjyif trSmpmrsm;ukd a&;om;csD;jr‡ifhay;aom a'gufwmpdef0if; (0ef}uD;csKyf/ jynfaxmifpkjrefrmekdifiHawmf trsKd;om; !Gef@aygif;tpkd;&) ESifh Dr. Chao-Tzang Yawnghwe (Advisor-Consultant, National Reconciliation Program) wkdŒtay:rSmvnf; txl;aus;Zl;wif&Sda=umif; rSwfwrf;wif tyfygonf? av;pm;pGmjzifh æ qvdkif;vsefr_ef;qmacgif; (Lian H. Sakhong) 1999 ckESpf/ atmufwdkbmv (15)&uf? qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 12. 'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f tcef;(1) jynfwGif;_idrf;csrf;a&;ESifhvlrsKd;pkjyem jynfaxmifpwi;&if;om;vlrsK;rsm;'Drua&pDtzJ‹G csKyf (UNLD) k kd f d kd . zJ‹G pnf;jzpfay:&ef }udK;yrf;r+umvv+y&m;r+rsm; fS 1988 ckESpfwGif jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtwGif; rSDwif;aexdkif=uukefaom ausmif;om; vli,f &[ef;&Sifvl jynfolvlxkESifh wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;pHkwdk@onf ppftm%m&Sifpepfudk toGifajymif;cJhaom rqv wygwDtm%m&Sifpepf. zdESdyftkyfcsKyfr_'%fudk rcHr&yfEdkif=uukef aoma=umifh 'Drua&pD ta&;awmfy}kH uD;udk tHºk uGqifEc=hJ u&ygonf? xd'rua&pD ta&;awmfy}kH uD; kd JG k D kd a=umifh wdkif;jynfudk (26)ESpfwdkifwdkif tm%m&Sifb0jzifh tkyfcsKyfrif;rlcJhaom AdkvfcsKyf}uD;ae0if; wjzpfvJ OD;ae0if;onf wygwDtm%m&Sif rqvOuUX&mxl;rS ElwfxGufoGm;cJh&ygonf? OD;ae0if;onf EdkifiHa&;ZmwfcHkay:rS w&m;0if qif;oGm;cJhaomfvnf; uefŒvefŒum aemufuG,frS 'Drdkua&pDta&;awmfyHk}uD;udk EdSyfuGyfòzdcJG&ef qufvuf}udK;yrf;oGm;cJhygonf? odk@&mwGif ol@udk qufcHcJhaom a'gufwmarmifarmiftpdk;&onf jynfwGif;jynfyrS EdkifiHa&;zdtm;'%frsm;udk rcHEiaoma=umifh rvJra&SmifomyJ “ygwp'rua&pDtaxGaxGa&G;aumufyusi;f ya&;aumfr&Si” kd f $ D kH D kd GJ f w&yfudk zJG@pnf;I EdkifiHa&;ygwDrsm; xlaxmifcGifhudk w&m;0ifay;tyfcJhygonf? ygwDpHk taxGaxGa&G;aumufyJGusif;ya&;aumfr&SifwGif w&m;0ifrSwfyHkwifcJh=uaom jynfe,f (7)ckrS wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;pHk EdkifiHa&;ygwDrsm;onf EdkifiHa&;tusKd;wlvkyfief;rsm;udk twlwuG aqmif&GufEdkif&ef 1988 Edk0ifbmv (21)&ufae@wGif y%mr rdwfqHkaqG;aEG;yJGudk vnf;aumif;/ 1988 'DZifbmv(10)&ufae@ESifh 1989 ZEM0g&Dv(7)&ufae@rsm;wGif 'kwd,ESifh wwd,t}udrf aqG;aEG;yJGrsm;udkvnf;aumif; usif;yðyvkyfcJh=uygonf? xdk!d‡Ed_if;aqG;aEG;yGJrsm;rS(u) tem*gwfjynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmftm; wdkif;&if;om;vlrsKd;tm;vHk; EdkifiHa&; wef;wlnDwl pepfjzifh ppfrSefaom 'Drdkua&pDEdkifiHawmfwnfaqmufa&;/ (c) wdkif;&if;om;vlrsKd;wdkif;. a&cHajrcHay:rlwnfI pD;yGm;a&; zGH@òzd;wdk;wufa&; twGuf wdkif;&if;om;vlrsKd;tm;vHk; pkaygif;0dkif;0ef;yHhydk;I }udK;yrf; aqmif&Guf=ua&;/ (*) jynfaxmifpkzGm;wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk; vufwJGrjzKwfpwrf; aqG;aEG; nD!wrj_ zifh Ediiawmf. vGwvyfa&;ESihf tcsKyftjcmtm%m wnf+rJa&;/ wd;k wuf G f kfH f pnfyifom,m0ajyma&; wd@k twGuf wpkwpnf;wnf; }udK;yrf;aqmif&u&ef vdtyf G f k onf[k cH,lcJh=uygonf? qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 1
  • 13. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) xkd&nfrSef;csuf/ cH,lcsufrsm; atmifjrifa&;twGuf vufwJGaqmif&GufEdkif&ef “wdkif;&if; om; vlrsK;d pkrsm; qENoabmxm; avhvmaz:xkwa&;tzGŒJ (y%mr)” udvnf; zJ@G pnf;cJ=h u ygonf? f k xdkumvwkef;u EdkifiHa&;aqG;aEG;yJGrsm; rSwf wrf;rsm; jynfwGif;wGifusef&pfcJhI Tpmtkywif tao;pdwf jyefvnfaz: jy&ef tcuftcJ &daeygonf? od@k &mwGif xdtzJ@G . OD;aqmifr_ f G S k jzifh 1989 ZEM0g&Dv (7)&ufae@wGif trSwf(135) 0if'grD,m&dS &cdkif'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf OuUX}uD; a'gufwmapmr&atmif. aetdrfwGifusif;ycJhaom “wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;pHk EdkifiHa&;ygwDrsm; aqG;aEG;yJG”wGif csif;trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyf 'kOuUXjzpfcJhol qvdkif;vsefr_ef;. aqG;aEG;csufudk jyefvnfwifjytyfygonf? xdaqG;aEG;csuukd csi;f trsKk ;d om;'Drua&pDtzJ@G csKyfu 1989 - ZEM0g&v k f kd D (10)&ufae@pJGjzifh xkwfa0 jzefcsdcJhygonf? jynfwi;+idr;csr;a&;ESihf vlrsK;pkjyem Gf f f d usaemfqvdkif;vsefr_ef;yg? csif;trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyfu 'k-OuUXjzpfygw,f? ckvdk wdi;f &if;om;vlrsK;d pk ygwaygi;f pHk wwd,t}udrpnf;a0;yJrm csi;f tzJ@G csKyfu,pm; aqG;aEG;wifjycGihf k D f GS kd f &wJhtwGuf *k%f,l0rf;omygw,f? u,m;'Drdkua&pDtzJG@csKyfudk,fpm;vS,fwifjyoGm;ovdk usaemfwdk@[m jynfaxmifpk jrefrmEdiiH 'kw,t}udrf vGwvyfa&;twGuf wduy0ifaejcif;jzpfygw,f?Ð 'Dwuyrm enf;vrf; kf d f k f GJ kd f GJ S rsm;pGm&dSygw,f? enf;vrf;rsm;pGm&dSwJhtwGuf usaemfwdk@[m EdkifiHa&;jyemudk EdkifiHa&;eJ@ ajz&Sif;wJhenf;vrf;udk a&G;cs,f=uwm jzpfygw,f? EdkifiHa&;jyemudk EdkifiHa&;eJ@ajz&Sif;zdk@ ygwDawG axmif+yD;/ 'Drdkua&pDeJ@ vl@tcGifhta&;twGuf vlr_awmfvSefa&;}uD;udk qifEJGaejcif;jzpfygw,f? wjynfvHk;twdkif;twmeJ@ 'Drdkua&pDwdkufyJGudk qifEJGwJhtcgrSm rvJGraoG &ifqdkif&rJh jyem ESpfck &dSygw,f? 'DjyemESpfck[m ,ae@ jrefrmEdkifiH&JŒ yuwdtajctaeudk xif[yf ay:vGif apygw,f? xif[yfay:vGi±wifrubl;/ ,ae@jzpfysur_ tajctaetm;vH;k [m 'D jyem f kH f ESpfck ay:rSm tajccHaeygw,f? 'DjyemESpfck[m 'Drdkua&pDa&;eJ@ cJGr&atmif qufpyfaejyefw,f? bmjyemvJqdkawmh “jynfwGif;+idrf;csrf;a&;eJ@ vlrsKd;pkjyem”yJ jzpfygw,f? 'Drdkua&pDusus jynfwGif;+idrf;csrf;a&;ESifh vlrsKd;pkjyem udkifwG,fajz&Sif;a&;[m usaemfwdk@ rvJGraoG&ifqdkif&rJh jyemjzpfygw,f? txl;ojzifh usaemfwdk@ vlrsKd;pkrsm; &ifqdkifajz&Sif;&rJhjyem jzpfygw,f? b,fvdkudkifwG,fajz&Sif;=urvJ æ jyemwckukd udiw,ajz&Si;f zd@k tJ'D jyemjzpfay:&m t&if;tjrpf/ aemufcordi;f udk kf G f h H k t&ifavhvmzdk@vdkygw,f? vGwfvyfa&;&&dS+yD;aemufydkif; jrefrmEdkifiH ordkif;a=umif;udk jyefvnfoHk;oyf=unfhygu usaemfwdk@wdkif;jynf[m ta&;t}uD;qHk;wm0efw&yfudk aus¹yGefpGm rxrf;aqmifEdkifao;bl; qdkwm awG@&ygw,f? 'D t}uD;av;qHk; wm0ef[m bmvJ? Ð rSwfcsuf? ? u,m;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyfOuUX OD;ppfaiGaomif; udk &nf!$ef;jcif; jzpfygonf? 2 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 14. 'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f jrefrmEdkifiHtwGif; rSDwif;aexdkif=uwJh vlom;wa,mufpD&J@ vGwfvyfpGm touf&Sif aexdkifcGifhudk tmrcHcsufay;EdkifwJh zJG@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk a&;qJGjyXmef;Edkifjcif; r&dSao; wmygyJ? vljzpfygv#ufeJ@ 'DurBmavmu}uD;rSm vlom;yDopGm touf&SifaexdkifEdkifa&;twGuf usaemfw@kd Eiiom;awG[m bmtmrcHcsurS r&dao;ygb;l ? vlom;wa,mufp&@J b0tmrcHcsuukd kd f H f S D f ay;EdkifwJh/ +yD;awmh vlrsKd;wrsKd;pD&J@ b0tmrcHcsufudkay;EdkifwJh Oya'w&yfudk usaemfwdk@ ra&;qJGEdkif ao;ygb;l ? vlom;tcsi;f csi;f wef;wlnr#ruay;Edi+f yD;/ vlrsK;d wrsK;d eJ@wrsK;d wef;wl&nfwtcGita&; D _ kd k l hf ay;EdkifwJh zJG@pnf;yHktajccHOya'w&yf usaemfwdk@ rjyXmef;Edkifao;ygbl;? wenf;tm;jzifh ppfrSefwJhjynfaxmifpk}uD;udk usaemfwdk@ rwnfaqmufEdkifao;ygbl;? emrnftm;jzifh “jynfaxmifpk”qdkwJh a0g[m&udk usaemfwdk@oHk;pJGae=uayrJh wu,fhvufawG@rSm jynfaxmifppepfxuf wjynfaxmifpepf tav;omaewJh zm;wydi;f ig;wydi;f Ediiawmf}uD;xJrm k k k kfH S usaemfwdk@ b0pcJh&ygw,f? bmjzpfvdk@ usaemfwdk@EdkifiHrSm ppfrSefwJh jynfaxmifpkpepfudk yDyDjyifjyif az:aqmifEdkifwJh zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'w&yfudk ra&;qJG rjyXmef;EdkifcJhwmvJ æ ordkif;a=umif;udk jyefvnfoHk;oyf=unfhygu jrefrmEdkifiHrSm 1947 ckESpfrSm w}udrf/ 1974 ckESpfrSm w}udrf EdkifiHawmfzJG@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya' a&;qJGjyXmef;cJhwmudk awG@&ygw,f? yxrzJG@pnf;yHkudk ra&;qJGrSD vGwfvyfa&;wdkufyJGumv 1947 ck/ azaz:0g&Dv (12)&uf ae@wif &Sr;f jynfe,fawmifyi;f yifvðkH rd@rm awmifwef;a'oacgi;f aqmifrsm;ESihf AdvcsKyfatmifqef; G kd S k f awG@qHk+yD; wef;wl&nfwl yl;aygif;wJhjynfaxmifpkEdkifiHawmfwckudk xlaxmif&ef oabmwl vufrSwfa&;xdk;cJh=uygw,f? 'D oabmwlnDcsuftwdkif; topfxlaxmifrJhEdkifiHawmf&J@ zJG@pnf; tkyfcsKyfyHk tajccHOya'udk a&;qJGjyXmef;&ef AdkvfcsKyfatmifqeff;u wdkif;jyKjynfjyKv$wfawmfrSm wifoGif;cJhygw,f? 'gayrJh zJG@pnf;yHktajccHOya' ra&;qJGrSD AdkvfcsKyfatmifqef;usqHk;cJhygw,f? AdkvfcsKyf atmifqef; aemufydkif; xGufay:vmwJh Armacgif;aqmifrsm;[m AdkvfcsKyfatmifqef;vdk ±dk;om; wnf=unfr_ r&dS=ubl;? oabmxm; r}uD;=ubl;? tawG;tac: rjrifhjrwf=ubl;? vlrsKd;}uD;0g'udk udipae=uw,f? vlrsK;d pkacgi;f aqmifrsm;&J@ rodem;rvnfrukd tcGiaumif;,l+yD; vdrvnfvnjhf zm; k f GJ _ hf f S oGm;=uw,f? txl;ojzifh vlrsKd;pkacgif;aqmifrsm; EdkifiHa&;ESifh Oya' ru|rf;usifr_udk tjrwfxkwf oGm;=uw,f? 'ga=umifh zJG@pnf;yHktajccHOya'udk a&;qJGjyXmef;wJhtcg ArmvlrsKd;}uD;0g' }uD;pdk;aprJh trnfcHjynfaxmifpk}uD;udk zJG@pnf;oGm;=uw,f? emrnftm;jzifh jynfaxmifpkac:ayrJh tESpfom& rSmawmh wjynfaxmifpepfygyJ? 'gudk zJG@pnf;yHktajccHOya'a&;qJGwJh OD;csefxGef;udk,fwdkifu “usaemfwdk@&J@ zJG@pnf;yHktajccHOya'[m jynfaxmifpkpepfeJh wjynfaxmifpepf a&maESmaew,f” vd k @ 0ef c H c J h + yD ; jzpf w ,f ? tqd k ; 0g;qH k ; uawmh Arme,f u d k jynf e ,f w ck t aeeJ @ rowf r S w f y J jynfaxmifpktcGifhtm%mtm;vHk;udk ay;tyfvdkufwmygyJ? 'Dvkyf&yf[m ArmvlrsKd;}uD;0g'udk txGwftxdyfodk@ a&mufatmif vrf;zGifhay;vdkufwmyJ jzpfygw,f? 'Dvdkenf;eJ@ 'D zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'a=umifh usaemfw@kd wi;f &if;om;rsm;[m ArmvlrsK;d }uD;&J@ vufatmufcb0udk tvdvkd kd H k usa&mufapygw,f? wef;wl&nfwl aeygr,f? ausmom;&ifom; rcJGygbl;qdkwJh pum;awG[m avxJrSmom&dSae+yD; vufawG@rSm r&dSygbl;? qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 3
  • 15. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) 'gudk usaemfwdk@wdkif;&if;om;vlrsKd;pkrsm; rauseyfwJhtwGuf vufeufudkif awmfvSef ykefuef=uw,f? EdkifiHa&;udk EdkifiHa&;enf;vrf;eJ@ ajz&Sif;vdk@r&wJhtqHk;/ tiftm;oHk;+yD; ajz&Sif;zdk@ }udK;pm;oGm;=uw,f? 'ga=umifyJ usaemfw@kd Eiirm jynfwi;f ppfqwm vGwvyfa&;&J@ zGm;bufawmf h kd f H S G kd f tjzpf tjrpfwG,fvmcJhygw,f? ppfqdkwm b,fppfrS raumif;bl;? jynfwGif;ppfvnf; raumif;bl;? jynfyppfvnf; raumif;bl;? EdkifiHa&;jyemudk EdkifiHa&;enf;vrf;eJ@ rajz&Sif;yJ ppfa&;eJ@ ajz&Sif;wm[m vl@ordkif; udk !d_;EGrf;apygw,f? vl@oduQmudk usqif;apygw,f? 'ga=umifh usaemfwdk@EdkifiHrSm jzpfyGm;aewJh jynfwGif;ppfudk tjrefqHk; tqHk;owfzdk@twGuf enf;vrf;&Sm }udK;pm;=u&r,f? enf;vrf;uawmh &Sif;ygw,f? vlrsKd;pkjyemudk tajccH+yD; jzpfyGm;wJhppfudk vlrsKd;pkjyemeJ@yJ ajz&Sif;&r,f? 0g'udk tajccH+yD; jzpfyGm;wJhppfudk 0g'a&;&meJ@yJ ajz&Si;f &r,f? Ediia&;udk tajccH+yD; jzpfym;wJppfukd Ediia&;eJ@ ajz&Si;f wm taumif;qH;k enf;vrf;ygy? kfH G h kfH J 'ga=umifh vlrsKd;pkjyemudk ppfa&;eJ@rajz&Sif;yJ EdkifiHa&;enf;vrf;eJ@ 'Drdkua&pDusus ajz&Si;f zd@k vlrsK;d pkacgi;f aqmifrsm; }udK;pm;cJ=h uygw,f? vlrsK;d pkjyemudk jzpfay:apwJh zJ@G pnf;tkycsKyfykH f tajccHOya'udk jyifqifa&;qJz@kd }uKd;yrf;cJ=h uw,f? 'g[m ordi;f wauG@rm trSeuefq;kH vky&yfwckukd G k S f f yDyDjyifjyifaqmif&Gufzdk@ }udK;yrf;cJh=uwmygyJ? 1961 ck/ ZGefvrSm &Srf;jynfe,f awmif}uD;òrd@Y wdkif;&if;om;vlrsKd;pk (7)rsKd;pvHk; pHknDpGm wufa&muf+yD; rjynfhrpHk rSm;,Gif;aewJh zGJŒpnf;yHktajccH Oya'}uD;udk jyifqifa&;qJG+yD;/ ppfrSefwJhjynfaxmifpk wef;wl&nfwlyl;aygif;EdkifwJh EdkifiHawmfudk topfwzef wnfaqmufzdk@ oabmwlcJh=uygw,f? 'Dupukd v$wawmfrm 'Drua&pDusus rJcq;kH jzwf&if tEdi&rSm aocsmaeygw,f? 'gayrJh dP f S kd JG kf wdkif;&if;om;vlrsKd;pkrsm; weff;wl&nfwltcGifhta&; &&dSa&;udk rvdkvm; r&_@pdrfhEdkif=uwJh r[m vlrsKd;}uD;0g'orm;rsm;u wdkif;jynftm%mudk aoewfajymif;0 usnfqefxdyfzl;rSm wyfqifay; vdkuf=uw,f? r[mvlrsKd;}uD;0g'[m ppftm%m&Sifpepfudk arG;zGm;ay;w,f? vlrsKd;pkjyemudk zefwD;w,f? jynfwGif;ppfudk &Snf=umapw,f? jynfwGif;ppfa=umifh vlrsKd;pkjyem waeŒwjcm; }uD;xGm;vmw,f? vlrsKd;a&; trkef;yGGm;r_ }uD;xGm;vmw,f? wzufrSm jynfwGif;ppfudk trSDðy+yD; ppftm%m&Sifpepf &Sifoefaeygw,f? jynfwGif;ppfa=umifh jrefrmEdkifiHrSm ppftm%m&Sifpepf cdicef@f om;w,f? ppftm%m&Sirsm;udk wefc;kd }uD;xGm;apygw,f? aemufq;kH usawmh ppftm%m&Sif kf G f pepfuyJ wygwDtm%m&Sifpepfudk arG;zGm;ay;vdkfufjyefw,f? tm%m&SifwcsKd@om wefcdk;xGm;aew,f? wdkif;jynfuawmh zGwfzGwfa=uae+yD? jynfol vlxk ukef;aumufp&m r&dSatmif rJGawae+yD? w&m;cH bmvJ æ &Sif;aeygw,f? r[mvlrsKd;}uD;0g'yJ? r[mvlrsKd;}uD;0g'udk jrefrmEdkifiHrSm tyDjyifqHk; taumiftxnfaz:wJaeŒ[m 1974 ckEpu a&;qJcwhJ zJ@G pnf;tkycsKyfytajccHOya'udk twnfjyK h Sf G hJ f kH jyXmef;wJhaeŒygyJ? trnfa0g[m&tm;jzifh “jynfaxmifpk” qdkwmudk qufvufoHk;pJGaeayrJh jynfaxmifpkpepf vHk;0r[kwfyJ “wjynfaxmifpepf” ppfppfeJ@ wdkif;jynfudk zJG@pnf;tkyfcsKyf oGm;yg w,f? jynfe,f vlrsKd;pkrsm;&J@ udk,fydkifjyXmef;cGifh vHk;0csKyf+idrf;oGm;ygw,f? vlom;wa,muf&J@ tajccHtusqHk; vl@tcGifhta&;jzpfwJh udk,fhuH=urRm udk,fzefwD;cGifhqdkwm vHk;0r&dSygbl;? 4 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 16. 'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f 'D r[mvlrsKd;}uD;0g'u b,fol@udk xdcdkufepfemapovJ? wdkif;&if;om;vlrsKd;pkawGyJvm; r[kwfbl;? wwdkif;jynfvHk;udk xdcdkufepfemapw,f? wdkif;jynfudk acsmufxJ wGef;ydk@vdkufw,f? 'gudk 1988 ckEptwGi;f jzpfym;wJh ta&;tcif;awGu oufaoxlaeygw,f? 1988 ckEpf ta&;tcif;[m Sf G S 1974 zJG@pnf;yHktajccHOya'u arG;zGm;ay;wJh qdk;usKd;w&yfomv#if jzpfygw,f? wygwD tm%m&Sif pepf&J@ EdkifiHa&;jynfwnfem}uD; aygufuJGr_yJjzpfw,f? 'ga=umifh 'Dae&muae usaemf jywfjywfom;om; owday;vducsiw,f? jrefrmEdiirm k f f kfH S r[mvlrsKd;}uD;0g'udk qufvufusifhoHk;vdk@&dS&if wdkif;jynftajctaeudk 'Dxuf tqaygif;rsm;pGm qd k ; &G m ;oG m ;Ed k i f y gw,f ? jynf w G i f ; ppf yd k + yD ; &S n f = umEd k i f y gw,f ? wd k i f ; jynf b Àmawmf x J u ppftoHk;p&dwf[m vuf&dS (60)&mcdkifE_ef;uae &mcdkifE_ef;trsm;}uD; wufoGm;OD;r,f? 'Dawmh wdkif;jynf 'Dxuftqaygif;rsm;pGm qif;&JrJGawoGm;OD;r,f? ppfudk ta=umif;jyK+yD; vl@tcGifhta&; tcsKd ; ES d r f c H & OD ; r,f ? 'D r d k u a&pD q d w f o k O f ; aysmuf u G , f o G m ;OD ; r,f ? b,f o l j rwf r vJ æ ppftm%m&Sifpepf oufqdk;&SnfoGm;wmyJ tjrwfxGufr,f? 'ga=umifh usaemfwdk@ 'Duae@&ifqdkifwdkufcdkuf&rnfh t"du&efoluawmh r[mvlrsKd; }uD;0g'eJ@ usOf;ajrmif;wJh trsKd;om;a&;0g'ygyJ? 'Dvdk ao;odrfusOf;ajrmif;wJh 0g'ESpfcku usaemfwdk@ wdkif;jynfudk 'kuQay;aeygw,f? 'ga=umifh usaemfwdk@ 'kwd,t}udrf vGwfvyfa&;wdkufyJGudk qifEJGwJhtcgrSm t"du&efoljzpfwJh 'D0g'ESpfckudk rsufajcrjywf wdkufcdkufoGm;zdk@ vdkygw,f? 'D 0g' ESpfckudk tjywfwdkufxkwf+yD; jrefrmEdkifiHtwGif; rSDwif;aexdkif=uwJh jynfolvlxktm;vHk; vlom; yDopGm touf&SifaexdkifcGifhudk tmrcHcsufay;Edkif+yD;/ vl@tcGifhta&;udk tumtuG,fay;wJh 'Drdkua&pDzGH@òzd;&SifoefapwJh EdkifiHawmfudk usaemfwdk@ xlaxmif=u&r,f? 'D EdkifiHawmf[m vlrsKd; aygif;pHk wef;wl&nfwl yl;aygif;wJh/ ppfrSefwJh jynfaxmifpkpepf jzpfa=umif;udk zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'u tmrcHcsuf tjynfht0ay;&r,f? 'g[m usaemfwdk@&J@yef;wdkifyJ? usaemfwdk@[m wmxGufuwnf;u yef;wdkifudk xifxif&Sm;&Sm; jrifwwfzdk@ vdkygw,f? yef;wdkifudk raocsmra&&m&if t"dujyemudk udkifwG,fajz&Sif;EdkifrSm r[kwfygbl;? omrn jyemawGeJ@ vHk;axG;+yD; usaemfwdk@&J@ awmfvSefa&; a&pkefarsmoGm;Edkifw,f? usaemfwdk@&J@t"dujyem[m jynfaxmifpkjyemyJjzpfygw,f? jynfaxmifpk}uD;udk topfwzef b,fvdk wnfaqmufrvJqdkwJh jyemyg? jynfaxmifpkxJrSm&SdwJh wdkif;&if;om; vlrsdK;pkrsm;&J@ u¾ESifh jynfru¾udk b,fvdk udkifwG,fajz&Sif;rvJ æ 'gu t"duyg? wenf; ajym&&if jynfaxmifpktwGif;rSm rSDwif;aexdkif=uwJh wdkif;&if;om;tm;vHk; vlrdsK;tm;vHk;&J@ vlrsdK;pkjyemyJ jzpfygw,f? vlrsdK;pkjyemudk ajyvnfpGm udkifwG,fajz&Sif;Edkif&if jynfwGif; +idrf;csrf;a&;udkvnf; tjrefqHk;&&Sdatmif aqmif&GufEdkifr,fvdk@ wqufwnf; ajymvdkygw,f? 'gayr,fh æ usaemfwdk@[m t"dujyemudk udkifwG,fajz&Sif;zdk@ a=umufae=uw,f? jynfaxmifpkudk b,fvdk jyefvnfzGJ@pnf;rvJqdkwm rajym&J=uzl;? txl;ojzifh jynfrygwDrsm;[m 'DudpPudk a=umufae=uw,f? “ppfrSefwJhjynfaxmifpk” qdkwJh pum;udk olwdk@ yg;pyfxJu xGufvm rSmudkawmif a=umufae=uw,f? &Srf;jynfe,fu OD;a±$tHk; ajymzl;ovdk “z,f'&,fvf” qdkwJh pum;vHk;=um;vdkufwmeJ@ wDaumifudk qm;eJ@xdovdk wGef@vdrfukef=uw,f? jynfrygwD}uD;xJu xdyfqHk;rSm emrnf&aewJh ygwD oHk;/av;ckudk usaemfwdk@oGm;+yD; aqG;aEG;=unfhw,f? 0rf;enf;zG,f qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 5
  • 17. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) aumif;wmu wcdsK@ ygwD}uD;rsm;[m olwdk@&J@ 0g'oabmxm;ausnmcsufxJrSm wdkif;&if;om; vlrsdK;pkrsm;u¾udk x!fhawmifrx!fh&J=uzl;? wdkif;&if;om;vlrsdK;pkudpPrygbJ jynfaxmifpk ta=umif;udk b,fvkd pOf;pm;ae=uovJrodb;l ? wdi;f &if;om;awGrygbJ jrefrmEdiirm bmrSvyv@kd k kfHS kf r&zl;qdkwm olwdk@ rod=ubl; xifw,f? 'gawGa=umifhyJ wdkif;jynf ig;yg;arSmufukefwmaygh? wcsKd @u pum;vS±kH “wdi;f &if;om;rsm;ESihf csp=f unf&if;ES;D pGmaeygr,f” vd@k ajymqdk a&;om; k =uw,f? b,fvdk tajccH0g'ay:rSm cspf=unf+yD;/ b,fvdk ta=umif;w&m;awGa=umifh &if;ESD;=u rvJ æ jywfom;wJh0g' wckckawmh csrSwf&rSmaygh? ppfrSefwJhjynfaxmifpkpepfudkbmjzpfvdk@a=umufae=uwmvJ æ tajz ESpfckxGufygw,f? wpfu æ rodem;rvnfvdk@ a=umufwm/ ESpfu æ r±dk;om;vdk@ a=umufwm? 'DEpcygy? rodem;rvnfv@kd a=umufwv[m tarSmifxrm wpfa,mufxJ aewJve@J Sfk J hJ l JS h l wlygw,f? tarSmifxJrSmqdkawmh rjrifEdkif/ rodEdkif/ em;rvnfEdkifwJh t&mtm;vHk;udk a=umufae &w,f? tvif;a&mifom&Sdvdkuf&if/ 'grSr[kwf tazmfaumif;aumif;wa,mufom &Sdvdkuf&if ola=umufawmhrSm r[kwfygbl;? 'DvdkyJ jynfrArmtrsm;pk[m ppfrSefwJhjynfaxmifpkpepfvdk@ usaemfwdk@ajymaewJh z,f'&,fpepf[m b,fvdkpepfrsdK;vJ/ b,fvdktESpfom&&SdovJ qdkwm rodem;rvnfwJhtwGuf a=umufae=uw,f? z,f'&,fqdk&if cGJxGufa&;vdk@yJ jrifae=uw,f? olw@kd ojd rifem;vnfatmif &Si;f vif;jyEdirnfh 'Drua&pDa&mifjcnfvnf; jrefrmEdiirm rxGe;f awmuf kf kd kfHS Edkifao;bl;? 'Drdkua&pDwHcg; ryGifhao;bl;/ ta&;awmfyHkjywif;aygufav;xJu&wJh 'Drdkua&pD a&mifjcnfavmufe@J olw@kd ta=umufrajyEdiao;bl;? +yD;awmh æ olw@kd u usaemfw@kd wi;f &if;om; kf kd vlrsdK;pkrsm;udk &Jabmf&Jbufvdk rjrifbJ jynfwGif;ppfa=umifh &efolvdkŒyJ jrifae=uao;w,f? 'ga=umifh a=umufw,f? 'Dvdk txifrSm; tjrifrSm; jzpfatmif vkyfwJh vluvnf; jrefrmEdkifiHxJrSm trsm;}uD;&Sdaeygw,f? Armvlxkuom tjrif=unf=unfvifvifeJ@ usaemfwdk@ wdkif;&if;om; vlrsdK;pkrsm;ukd aoaz:&Sifzuf&Jabmfrsm;tjzpf oabmxm;Edkifvdk@&Sd&if olwdk@ ta=umufw&m;awG ajy+yD; usaemfwdk@ vdkvm;csuf bmvJqdkwm tjrif&Sif;&Sif;eJ@ em;vnfoabmaygufoGm;rSmyg? 'kwd,a=umufaewJhvlawGuawmh olwdk@&J@ r±dk;om;pdwfa=umifh a=umufae=uwmyJ jzpfw,f? ppfrSefwJhjynfaxmifpkpepfeJ@ jrefrmEdkifiHudk zGJ@pnf;tkyfcsKyfoGm;&if wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; wef;wltcGifhta&; &&SdrSmudk pdk;&drfylyef a=umuf±GH@ae=uw,f? 'Dvdk r±dk;om;wJhpdwfeJ@ a=umufaewJh vlawGuawmh r[mvlrsdK;}uD;0g'orm;awGygyJ? olwdk@udkawmh acsmhzdk@rvdkygbl;? jynfaxmifpk&J@ eHygwfwpf&efolrsm;tjzpf jywfjywfom;om; wdkufcdkufoGm;zdk@yJ &Sdw,f? usaemfwdk@ &ifqdkif&rnfh 'kwd,&efoluawmh usOf;ajrmif;wJhtrsdK;om;a&;0g'yJ jzpfyg w,f? 'D&efol[m usaemfwdk@ wdkif;&if;om;xJuaygufzGm;vmrSm jzpfw,f? usOf;ajrmif;wJhtrsdK;om;a&;0g'&J@armif;ESiftm;uawmh vlrsdK;pkjyemygyJ? vlrsdK;pk jyem[m urBmŒEdkifiHtoD;oD;rSm &Sdygw,f? 'gayr,fh 'Drdkua&pDxGef;um;wJhEdkifiHrSm vlrsdK;pk jyem wjznf;jznf; avsmhyg;+yD;/ aemufqHk; aysmufuG,f oGm;wwfygw,f? 'Drdkua&pDr&SdwJh EdkifiHrSmusawmh vlrsdK;pkjyem wjznf;jznf;}uD;xGm;+yD; aemufqHk;usOf;ajrmif;wJhtrsdK;om; a&;0g'tjzpfeJ@ wdkif;jynfudk 'kuQay;wwfygw,f? 'ga=umifh usaemfwdk@vlrsdK;pkrsm;zufuvnf; usOf;ajrmif;wJhtrsdK;om;a&;0g'a=umifh 6 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 18. 'Drua&pDa&;ESihf wef;wla&;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f wdkif;jynf'kuQra&mufapzdk@ owdxm;=u&ygr,f? tjrifus,f&r,f? jynfe,fvlrsdK;pkrsm; nD!GwfwJh tiftm;eJ@ ppfrSefwJhjynfaxmifpkpepf wnfaqmufa&;udk wGef;tm;ay;zdk@ vdkygw,f? 'Drdkua&pD xGef;um;wJh ppfrSefwJh jynfaxmifpkpepfudk wnfaqmufEdkif&if vlrsdK;pkjyem ajyvnf+yD; usOf;ajrmif;wJh trsdK;om;a&;0g' qdwfokOf;oGm;rSm aocsmygw,f? 'gayr,fh usaemfwdk@jynfe,fvlrsdK;pkrsm; nDEdkifrvm;? jynfe,ftoD;oD;u ygwDaygif; ajrmufrsm;pGm xGufay:aewm rnD!GwfwJhoabmudk jyae+yDvm;? apmapmu rGef'Drdkua&pD tzGJ@csKyfu udk,fpm;vS,fwifjyovdk 1961 awmif}uD;rSm zGJ@pnf; cJhwJh “jynfe,frsm; nD!Gwfa&; k k tzG@J ” tqifuawmif a&mufEiygrvm;vd@k oHo,&Sp&m &Sygw,f?Ð [dwe;f u jynfe,ftoD;oD; h kd kd f h d d rSm ygwD wck ESpfckavmufyJ&Sdw,f? ckawmh t&rf;rsm;aew,f? nDEdkifyghrvm;? nDzdk@aum vG,fyghrvm;? 'Duprm usaemfawmh taumif;zufu jrifygw,f? 'Dvkd rvdvm;tyfyJ ygwawG rsm;ae d P S k D jcif;[m jzpfay:cJhwJhta&;tcif;u zefwD;oGm;wmygyJ? bmjzpfvdk@vJqdkawmh æ 'D ta&;tcif;[m pepfwus pkpnf; zGJ@pnf;+yD;rS qifE$JwJhta&;tcif;r[kwfbJ/ pepfwus pkpnf;r_r&SdbJ tvdk h kd tavsmuf ayguur}_ uD; Spontaneous Uprising jzpfaewJtwGuf vlwi;f [m ol@ae&meJ@o/l f JG ol@a'oeJ@ol/ ol@tkyfpkeJ@ol/ tpkvdkuf tpkvdkuf qENjywdkufyGJ0ifcJh=u&mu ygwDtoGifudk ajymif;vJoGm;jcif;jzpfygw,f? 'ga=umifh 'Drdkua&pDwHcg;r}uD; yGifhoGm;vdk@ vGwfvyfpGm a[majym pnf;±Hk;Edkifvdk@&Sd&if/ tm;vHk; wpkwnf; aygif;pnf;oGm;=ur,fvdk@ ar#mfvifhrdygw,f? 'kw,tcsuuawmh jrefrmEdiirm 'Drua&pD vH;k 0qdwoO;f cJwhJ twGua=umifyJ jzpfyg d f fk f H S kd f k h f h w,f? apmapmuwifjyovdk 'Drdkua&pDr&Sdawmh vlrsdK;pkjyem }uD;xGm;aeygw,f? tcsif;csif; =um;rSm em;rvnfr_/ txifv$Jr_/ emusnf;rkef;wD;r_rsm; }uD;xGm;aew,f? usaemfwdk@udk,fwdkif }uHKawG@cwhJ Oyrmwckukd wifjy&&if - r=umao;cifu usaemf csi;f jynfe,f yvuf0udk oGm;ygw,f? hJ tJ'D òrd@cHvlxkawGu bmajymovJqdkawmh (26) ESpfvHk;vHk; ajrmufydkif;om;awG cs,fvS,fpdk;rdk; cJhwm rauseyfbl;wJh? rwlyDrSmusawmh rif;wyfom;awG pdk;rdk;cJhwmudk rauseyf=ubl;? [m;cg;eJ@ zvef;rSmusawmh wD;wdefawGu (26)ESpfvHk;vHk; tkyfpdk;vdk@wJh/ wD;wdefrSmusjyefawmh ol@wdk@òrd@e,f xJu vlrsKd;EG,fpkav;wckjzpfwJh qD;,if;awGu pdk;rdk;cs,fvS,fvdk@ qdk+yD; rauseyfcsufawGudk [kdvla=umifhEdk;Edk;/ 'Dvla=umifhEdk;Edk; eD;&mvludkyJ pGyfpJG=uawmhw,f? csif;pum;yHkwck&dSw,f? “opfyifwyifuG,fvdk@ awmtkyf}uD;udk rjrifEdkifbl;wJh” teD;qHk;opfyifuG,fvdk@ awmtkyfudk rjrifEdkifovdk teD;qHk;vludkyJ w&m;cHvkyf=uawmhw,f? w&m;cHtppftrSefudk rjrifEdkif=ubl;? 'Dvw&m;cHtppfukd rjrifEib/J jyemt&if;tjrpfukd rodbJ cHjyif;pdwf em;usn;f pdwf oufouf kd kd f eJ@ EdkifiHa&;vkkyf&if trSm;awG@Edkifw,f? wcsK@d vlrsKd;EG,fpk ygwDav;awGudk usaemfar;=u!fhw,f æ olwdkŒ&J@ &nf&G,fcsufawGudk? wcsdKŒygwD&JŒ &nf±G,fcsuf[m EdkifiHa&;r[kwfbJ/ oma&; / ema&;/ vlr_a&; oGm;jzpfaew,f? vlra&;abmiftwGi;f rSm vky&rJh trsK;d om;csi;f =unf&apmifa&Smufa&;/ bmompum; xde;f odr;f a&;/ _ f h_ h pmayjr‡iwifa&; pwJupawG oGm;jzpfaew,f? Ediia&;jyemr[kwb;l ? Ediia&;qdwm tm%m hf h dP kfH f kfH k jyemyJ? ckawmh tm%mjyemr[kwfbl;? vlr_a&;oufouf? jynfxJa&;eJ@ omoema&; Ð rSwfcsuf? ? rGeftrsdK;om; 'Drdkua&pDtzGJ@csKyfrS OD;EdkifaiGodrf;udk&nf!Gef;jcif;jzpfygonf? qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 7
  • 19. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa&;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) 0ef}uD;XmerSm rSwfyHkwif&rJh toif;tzJG@awGu ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyJGusif;ya&; aumfr&Sif&Hk;rSm oGm;+yD; rSwfyHkwif=uw,f? 'Dvdk wvJGwacsmfjzpfaewJh udpPawGu jrefrmEdkifiHrSm 'Drdkua&pD b,favmufqdwfokOf;ae+yDvJqdkwm ay:vGifxif&Sm;apygw,f? jrefrmEdkifiHrSmom 'Drua&pD tjynft0 &vmvd@k &&if vlrsK;d EG,pe@J a'oi,fav;awGukd tajccHwhJ ygwi,fav;awG kd h Sd f k D tvdkvdk vrf;rSefa&mufoGm;=urSmyg? 'DvdkrS tjrifrSefr&bJ a'opJG/ rsKd;EG,fpkpJG/ yk*~dKvfpJG pwJh usOf;ajrmif;wJh t,l0g'ay:rSm tajccH+yD; xlaxmifwygwawGu usaemfw@kd jynfe,ftwGi;f pkpnf;nD!wrtiftm;/ jynfaxmifpk hJ D G f_ twGif; pkpnf;nD!Gwfr_tiftm;udk t[ef@twm;jzpfapw,f? +zdKcJGzdk@ }udK;pm;aew,fqdk&if 'gudkawmh usaemfwdk@vnf; jywfjywfom;om; udkifwG,f&rSmyJ? olwdk@&J@ vkyf&yfeJ@ apwem rSefuefr_ &dSr&dSqdkwmudk jynfolŒa&S@rSm tppfcHoGm;=u&r,f? ol@wdk@ vkyf&yfeJ@ apwem rrSefuefblk;qdk&if EdkifiHa&; tnpfta=u;rsm;tjzpf ordkif;a&pD;a=umif;u ab;udk wGef;ydk@jcif; cH=u&rSm aocsmw,f? 'Drdkua&pD awmfvSefa&;tiftm;pkudk [ef@wm;zdk@ }udK;pm;aewJholawG[m ordkif;bD;&JŒ eif;}udwf jcif;udk tvl;tvJ cHoGm;zdk@yJ&dSygw,f? ordkif;bD;udk b,folrS [eff@wm;EdkifrSm r[kwfbl;? 'ga=umifh vlrsKd;EG,fpkeJ@ a'oi,fav;awGudk tajccH+yD; xlaxmifwJh ygwDi,fav;awG tjrefqHk;pkpnf;+yD; jynfe,fygwD}uD;rsm;eJ@ yl;aygif;=uyg? usOf;ajrmif;wJhrsKd;EG,fpk/ a'opJGrsm;udk &J0HhpGm awmfvSefausmfv$m;+yD; trsKd;om;a&;tqifhudk wufvSrf;=uyg? tck usaemfwdk@jynfe,fawGrSm &ifqdkifae&wJh jyemuawmh trsKd;om;a&;jyem h f h tqifra&mufao;bl; Nationalism tqifr[kwb;l / Tribalism tqifom jzpfaeao;w,f? h 'ga=umifh usaemfwdk@ wdk;wufwJhtjrifeJ@ tawG;tac:awmfvSefa&;w&yf tjrefqHk; qifEJGzdk@ vdkae ygw,f? 'grS Tribalism tqifhuae Nationalismtqifhudk wufvSrf;Edkif+yD; jynfe,ftwGif; nD!Gwfr_udk EdkifrSmjzpfw,f? jynfe,ftwGif; nD!Gwfr_dSrS jynfaxmifpktwdkif;twmeJ@vnf; nD!GwfEdkifrSm jzpfw,f? [dkae@ tpnf;ta0;wkef;u usaemfajymovdk usaemfwdk@ ajcvSrf;ru|Hzdk@eJ@ ajcvSrf; raES;zdk@ vdkygw,f? qENapm+yD; ajcvSrf;u|Hif trSm;awG@Edkifw,f? ordkif;wauG@rSm wcgrSm;if ESpfaygif;rsm;pGm cHoGm;Edkifw,f? rsKd;qufeJ@csD+yD; cHoGm;Edkifw,f? ajcvSrf;aES;vGef;ifvJ tcsdeftcgeJ@ tajctaeay;wJhtwdkif; tvkyfrvkyfEdkifjzpfoGm;+yD;/ tcGifhta;qHk;H_;oGm;Edkifw,f? usaemfwdk@ jynfe,fom;awG tcGifhta;qHk;_H;aygif;rsm;vS+yD? 'ga=umifh usaemfwdk@ 'DrdkuapDawmfvSefa; udk qifEwtcgrm }udK;0di;f xJu vufa0S@orm;vdk usio;kH ygr,f? b,fbufvufe@J tumtuG,f GJ hJ S k fh ,l+yD; nmbufvufeJ@ csufaumif;udkapmifh+yD; xdk;ygr,f? b,fbufvuf[m wcsdefvHk; tumtuG,f,laevdk@ rjzpfbl;? wzufefol [efcsufysufoGm;atmif b,fbufvufeJ@ wdkufuGufqifay;r,f? wzwfefol [efcsufysuf+yD; csufaumif;ay:wmeJ@ nmbufvufeJ@ tvJxdk;ygr,f? usaemfhaqG;aEG;csufudk csKyf+yD; ajymvdkufif usaemfwdk@ qifEJGaewJh awmfvSefa;JŒ yef;wdkifudk xifxifSm;Sm; jrifwuf+yD;/ xdkyef;wdkifudk csDwufwJhtcg ifqdkifrJh tdujyem rsm;udk rSefrSefuefuef udkifwG,fajzSif;oGm;zdk@ tvGefta;}uD;ygw,f? yef;wdkifrdSif tdu jyemudk udkifwG,fEdkifrSm r[kwfbl;? omrnjyemawGeJ@ vHk;axG;+yD; usaemfwdk@ awmfvSefa; 8 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 20. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f apkefarsmoGm;Edkifw,f? yef;wdkifudk csDwufwJhtcgjzpfjzpf/ tdujyemudk ifqdkifajzSif;wJh tcgrSmjzpfjzpf nD!Gwfr_tiftm;vdkygw,f? txl;ojzifh usaemfwdk@ jynfe,fvlrsKd;pkrsm; nD!Gwfzdk@ vdkygw,f? usaemfwdk@J@ wdkufyJG[m ESpfqifhdSw,fqdkwm tm;vHk;em;vnf+yD;om;yg? nD!GwfwJh tiftm;eJ@ usaemfwdk@ordkif;udk tvSyqHk; a;om;zefwD;=uygpdk@vdk@ wdkufwGef;if; ed*Hk;csKyfygw,f? aus;Zl;wifygw,f? qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 9
  • 21. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) tcef; (2) jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsKd;rsm;'DrdkuapDtzJG‹csKyf (UNLD) . v+yfSm;r+rsm; (tusOf;) jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsKd;rsm;'DrdkuapDtzJG@csKyf. pwifzJG@pnf;onfhtcsdefrS yxrt}udrf obmywd pHknDtpnf;ta0; usif;yo!fh (21 - 11 -89) umvtxd v_yfSm;r_rsm; (tusOf;csKyf)udk xdknDvmcHwGif twGif;a;rSL;tzJG@. Hk;vkyfief; wm0efcHrsm; jzpf=uaom a'gufwm atmifwifOD; (uif)ESifh Edkifatmifjrifh (rGef) wdk@. tpDifcHpmtwdkif; wifjytyfygonf? jynfaxmifpwiif;om;vlrsK;rsm; 'DruapDtzJŒG csKyf k kd f d kd efukef_rdKŒ vkyfief;tzJG@tpDifcHpm jynfaxmifpkwdkif;if;om; vlrsKd;rsm; 'DrdkuapDtzJG@csKyfudk ,cktcg tzJG@0ifwdkif;if;om; vlrsKd;pkygwDaygif; (20)jzifh yll;aygif;zJG@pnf;xm;ygonf? ,if;tzJG@0ifygwDrsm;rSm 1? cdkif'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 2? rGeftrsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@/ 3? watmif; (yavmif) trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@/ 4? uifjynfe,ftrsKd;om;rsm;tzJG@csKyf/ 5? csif;trsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 6? u,m;jynfe,f vlrsKd;aygif;pHk 'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 7? Srf;jynfwdkif;if;om; vlrsKd;pkrsm; 'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 8? cdkiftrsKd;om; vl@tcGifhta;ESifh +idrf;csrf;a;tzJG@/ 9? ZdkrD;trsKd;om;uGef*uf/ 10? awmifolv,form; u'l;ueef;ESifh Srf;trsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 11? jynfaxmifpk EktrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 10 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 22. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f 12? jynfaxmifpk ytdk@0f trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 13? awmifydkif;csif;'DrdkuapDygwD/ 14? ucsiftrsKd;om;vHk;qdkifm uGef*uf/ 15? +rdK (ac: ) crDtrsKd;om; nD!Gwfa;tzJG@/ 16? awmifwef;om;rsm; 'DrdkuufwpfygwD/ 17? u,ef;trsKd;om; pnf;vHk;nD!Gwfa; 'DrdkuapDtzJG@/ 18? ucsiftrsKd;om; 'DrdkuufwpfygwD/ 19? tif;trsKd;om;tzJG@csKyf/ 20? cdkiftrsKd;om; vlr_b0jr‡ifhwifa;tzJG@ (rrm}uD; ) wdk@jzpf=uygonf? tzJG@csKyfudk obmywdtzJG@/ twGif;a;rSL;tzJG@/ vkyfief;aumfrwDrsm;jzifh zJG@pnf;xm;+yD; tzJG@csKyf. vkyfief;rsm; ('DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;vlrsKd;rsm; wef;wlnfwla;udk tajccHI) udk aqmifGufv#ufdSygonf? obmywdtzJ@G obmywdtzJG@udk tzJG@csKyf0ifygwDrsm;rS ay;ydk@aom obmywdtzJG@0if (1)OD;pDESifh zJG@pnf;xm;ygonf? ,ckvufdS tzJG@csKyf0ifygwD (20) dSvm+yDjzpfI obmywdtzJG@0if (20)OD;jzifh zJG@pnf;xm;ygonf? tzJ@G csKyf. obmywdtzJ@G 0ifrsm; 1? OD;at;az ('z) 2? EdkifaiGodef; ( rGef'DrdkuapDtzJG@) 3? OD;tkef;cdkif (watmif; - yavmif) 4? OD;oef;dSef (uifjynfe,ftrsKd;om;tzJG@csKyf) 5? OD;pDauwkdufuJGvf (csif;tzJG@csKyf) 6? OD;ppfaiGaomif; (u,m;tzJG@csKyf) 7? OD;vSrif; (w'z) 8? OD;omvl ( cdkiftrsKd;om;vl@tcGifhta;) 9? OD;wmefxefvsefaygif (ZdkrD;trsKd;om;uGef*uf) 10? OD;omarmif (awmifolv,form; u'l;ueef;) 11? OD;jrifhOD; (jynfaxmifpkEk) 12? cGefxGef;vGif (jynfaxmifpkytdk@yf) 13? qvdkif;atmifxGef; (awmifydkif;csif;) 14? 'l;0g; aZmfarmf (ucsiftrsKd;om;uGef*uf) qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 11
  • 23. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) 15? OD;pHomatmif (+rdK (c) crD) 16? a'gufwmqef;crRm (awmifwef;om;rsm;) 17? OD;tmfyDaomif; (u,ef;) 18? OD;'defwef (ucsifjynfe,f trsKd;om;'Drdkuufwpf) 19? OD;a$vS ( cdkiftrsKd;om; vlr_b0jr‡ifhwifa;tzJG@) 20? tif;trsKd;om; tzJG@csKyfrS pmif;rao;? rSwfcsuf? ? yxrt}udrf obmywd pHknDtpnf;ta0;wGif tzJG@csKyfobmywd tzJG@0ifrsm;xJrS t+rJwrf;obmywdtzJG@udk jynfe,frsm;udk tajccHI atmufygtwdkif; zJG@pnf;cJhygonf? t+rJwrf;obmywdtzJ@G ucsifjynfe,f u,m;jynfe,f uifjynfe,f csif;jynfe,f rGefjynfe,f cdkifjynfe,f Srf;jynfe,f æææ æææ æææ æææ æææ æææ æææ qrm;ausmfzm;aemf ppfaiGaomif; apmoef;dSef OD;pDauwdkufuGJvf EdkifaiGodrf; OD;at;az OD;jrifhOD; (aemufydkif; OD;a$tHk;) wdk@jzpfygonf? twGi;a;rSL;tzJ@G f twGif;a;rSL;tzJG@udk jynfe,f (7)cktm; ukd,fpm;ðytaejzifh zJG@pnf;xm;ygonf? ucsifjynfe,f u,m;jynfe,f uifjynfe,f csif;jynfe,f rGefjynfe,f cdkifjynfe,f Srf;jynfe,f 12 æææ æææ æææ æææ æææ æææ æææ OD;qdkif;vd OD;cifarmifcsKd a'gufwmatmifwifOD; qvdkif;vsefr_ef; Edkifatmifjrifh OD;at;omatmif cGefwifa$ qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 24. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f vkyief;aumfrwD f vkyfief;aumfrwD (5) ckjzifh tzJG@csKyf. vkyfief;rsm;udk taumiftxnfaz: aqmifGuf v#ufdSygonf? ‚if;wdk@rSm æ (1) (2) (3) (4) (5) rl0g'a;maumfrwD pnf;Hk;a;aumfrwD jyef=um;qufoG,fa;aumfrwD b¾ma;aumfrwD Hk;vkyfief;tzJG@ wdk@jzpfygonf? vkyfief;aumfrwD0ifrsm;rSm vkyfief;aumfrwDtvdkuf atmufygtwdkif;jzpfygonf? rl0g'a;m aumfrwD0ifrsm; (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) OD;at;az OD;at;omatmif Edkifcifarmif Edkifwifaz EdkifaiG OD;vmvfbd qvdkif;vsefr_ef; cGefwifa$ 'z 'z rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf jynfaxmifpk ytdk@0ftrsKd;om;tzJG@csKyf pnf;±Hk;a;aumfrwD0ifrsm; (1) (2) (3) (4) EdkifaiGodef; cGefwifa$ OD;armifcdkif OD;bausmf rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ jynfaxmifpkytdk@0ftrsKd;om;tzJG@csKyf watmif; (yavmif) trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf 'z jyef=um;a;ESihf qufo,a;aumfrwD0ifrsm; G f (1) OD;ombef; (2) OD;at;omatmif (3) ODarmifqm 'z 'z watmif (yavmif) trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 13
  • 25. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) (4) rif;udkom (5) qvdkif; idkifqmh'f rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzGJŒ csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf b¾ma;aumfrwD0ifrsm; (1) OD;pDauwdkufuGJvf (2) Edkifatmifjrifh (3) OD;ausmfyf csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf rGeftrsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@ csif;tzJG@csKyf H;vkyief;tzJ@G k f (1) (2) (3) (4) OD;at;az EdkifaiG a'gufwmatmifwifOD; rdkifeDeDatmif cdkif'DrdkuapDtzJG@csKyf rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ uifjynfe,ftrsKd;om;tzJG@csKyf csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf tzJG@csKyftaejzihf tzJG@csKyf.vkyfief;rsm;udk obmywdtzJG@0ifrsm;/ twGif;a;rSL; tzJG@0ifrsm;/ vkyfief;aumfrwD0ifrsm;ESihf wdkifyifnd‡Ed_if;aqG;aEG;aqmifGufv#ufdSmwGif wywfwcg aom=umae@wdkif; yHkrSeftpnf;ta0;rsm; ðyvkyfjcif;/ vdktyfovdk ta;ay:tpnf;ta0;rsm;/ txl;tpnf;ta0;rsm;ðyvkyfjcif;/ aqG;aEG;yJGrsm;ðyvkyfjcif;/ tjcm; EdkifiHa;ygwD tzJG@tpnf;rsm;ESifh tzJ@G csKyf;kH cef;Y awG@qaqG;aEG;jcif;/ xdygwtzJ@G tpnf;rsm;xH ud,pm;vS,rsm; apv$waqG;aEG;jcif; kH k D k f f f rsm;udk wm0efus tvSnfhus obmywdtzJG@0ifrsm;/ twGif;a;rSL;tzJG@0ifrsm;/ vkyfief; aumfrwD0ifrsm;u aqmifGufv#ufdSygonf? xdkodk@aqG;aEG;nd‡Ed_if;mwGif æ • • • 14 tzJG@. ta;tmudpPrsm; tzJG@csKyf0if tzJG@tpnf; ygwDwckcsif; ta;tmudpPrsm; tjcm;EdkifiHta;tmudpPyfrsm;udk pGrf;tm;dSor# ausyGefpGm nd‡E_dif;aqmifGuf v#ufdSa=umif; wifjytyfygonf? qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 26. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f vkyief;aumfrwDtvkutpDifcpm f d f H 1? rl0g'a;maumfrwD rl0g'a;maumfrwDudk obmywdtzJG@0ifrsm;rS yk*~dKvfrsm;/ twGif;a;rSL;tzJG@0ifrsm;rS yk*~dKvfrsm;/ vkyfief;aumfrwD0ifrsm;rS yk*~dKvfrsm;ESifh zJG@pnf;xm;+yD;/ tzJG@csKyf. rl0g'ydkif;qdkifm udpPyfrsm;udk nd‡Ed_if;aqmifGufv#ufdSygonf? rl0g'a;maumfrwDtaejzihf tzJG@csKyftwGuf ta;}uD;aom rl0g'a;m vkyfief;rsm;jzpfonfh æ (u) (c) (*) (C) jynfaxmifpkrla;qJGjcif;/ tzJG@csKyf. zJG@pnf;yHkpnf;rsOf; jyifqifa;qJGjcif;/ rsufarSmufumv pnf;±Hk;a;rl0g' xkwfjyefjcif;/ tzJG@csKyf. yfwnfcsufoabmxm; xkwfjyefjcif;/ ponfwdk@tjyif tzJG@csKyf. tvSnfhusobmywdtzJG@/ twGif;a;rSL;tzJG@wdk@rS tcg tm;avsmfpGm xkwfjyefaom oabmxm;ausnmcsufrsm;/ t}uHðycsufrsm;ESifh wjcm;ygwD tzJG@pnf;rsm;rS ay;ydk@aom pmwrf;rsm;tay: tzJG@csKyf.rl0g'ESifh udkufnD rnD pDppf+yD; xkwfjyefay; ygonf? (u) jynfaxmifpra;qJjG cif; k l tzJ@G csKyf. rl0g'a;m aumfrwDtaejzifh aemif tem*gwjf ynfaxmifpk jrefrmEdiiawmf kfH udk ppfrSefaom jynfaxmifpkwck wnfaqmufEdkifeftwGuf jynfaxmifpkrlwck a;qJGcJhygonf? Todk@a;qJGmwGif atmufygtajccHrl (15)csufudk tajccHxm;I a;qJGcJhygonf? tajccHrl 15 csuf æ jynfaxmifpwi;if;om;vlrsK;rsm; 'DruapDtzJ@G csKyf k kd f d kd tem*gwjf ynfaxmifp. tajccHrrsm; k l (1) tcsKyftjcmtm%monf jynfaxmifpkorRwjrefrmEdkifiHawmfwGifom wnfrnf? (2) jynfaxmifpktcsKyftjcmtm%monf jynfaxmifpkwdkif;if;om;rsm; jzpf a om ucsif / u,m;/ uif / csif ; / rG e f / Arm/ S r f ; / cd k i f tpd S o nf h wdkif;if;om;jynfolrsm;rS qif;oufrnf? qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 15
  • 27. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) (3) tcsKyftjcmtm%mudk vufeufjzifh t=urf;zuf,ljcif;rðy/ wygwD tm%mSifpepfESifh rnfo!fhtm%mSifpepfrsKd;xHwGifrS tcsKyftjcmtm%m rwnfap/ (4) jynfaxmifpk. tcsKyftjcmtm%monf }uD;/ i,f/ enf;/ rsm; r[l wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk;. tusKd;pD;yGm;udk wm;r#wpGm pDrHcef@cJGaom ud,mwefqmyvmom jzpfrnf? (5) vl@b0wefbdk;dSa;ESifh vl@oduQmjrifhrm;a;twGuf wdkif;if;om;vlrsKd;rsm; tm;vHk;twGif;wGif wm;r#wjcif;/ vGwfvyfjcif;/ nDr#jcif;wnf;[laom avmuygvwm;rsm; xGef;um;rnf? (6) jynfaxmifpkwdkif;if;om; vlrsKd;rsm;tm;vHk;onf EdkifiHa;wef;wlnDr#r_/ pD;yGm;a;tcGitvrf;nDr#r/_ vlra;wef;wlnr#r/_ vl@tcGita;wef;wlnr#rEihf hf _ D hf D _S 'DrdkuapDa;wef;wlnDr#r_ dSrnf? (7) wef;wlnDr#r_ tcGifhta;rsm;onf olawmif;pm;. cGufxJodk@ ypfcscHo!fh tojyma=u;jym;uJo@kd usamufvmr!fh pGe@f }uJrrsK;d rjzpfap/ wdi;f if;om;rsm; h _ k tcsi;f csi;f tay;t,l =unfjzLr#wpGm aqG;aEG;ndEi;f I cHpm;tyfaom tmom ‡ _d jzpfrnf? (8) jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHonf wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk;. e,fajr a'oudk aygif;pyfzJG@pnf;xm;aom e,fedrdwftydkif;tjcm;dSo!fh EdkifiHtjzpf todtrSwfðyrnf? (9) EdkifiHwuma;me,fy,fwGif jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtjzpf wdkif;if;om; vlrsKd;rsm;tm;vHk;udk ukd,fpm;ðyrnf? (10) jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHudk EdkifiHa;t wef;wlnDr#aom wdkif;if;om; vlrsKd;rsm;. jynfaxmifpkjynfe,frsm;jzifh zJG@pnf;xm;onf[k cH,lonf? (11) xdo@kd pkpnf;aygi;f pyf zJ@G pnf;xm;aom jynfaxmifpukd jynfaxmifptpd;k u k k k pDrHcef@cJGrnf? (12) jynfaxmifptpd;k ESihf tpd;k tm%mcJa0a;udk tay;t,l =unfjzLr#wpGm k G ESifh ,xmblwusus nd‡Ed_if;oufrSwfrnf? (13) jynf a xmif p k t pd k ; wG i f a omf v nf ; aumif ; / jynf e ,f t pd k ; wG i f a omf vnf ; aumif ; / tjcm; tm%myd k i f t zJ G @ tpnf ; rsm;wG i f a omf v nf ; aumif ; / wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk; oifhwifhr#waom udk,fpm;vS,frsm; yg0ifcGifh tajctae jynfhpHkpGm zefwD;ay;rnf? TudpPtwGuf jynfaxmifpkzJG@pnf; tkyfcsKyfyHktajccHOya'wGifaomfvnf;aumif;/ jynfe,frsm;. zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'wGifaomfvnf;aumif;/ jyXmef;ay;rnf? (14) jynfaxmifpktpdk;taejzifhaomfvnf;aumif;/ jynfe,ftpdk;taejzifh aomfvnf;aumif;/ tkyfcsKyfmwGif Oya'utkyfcsKyfaompepf (Rule of Law) jzpfapI vly*Kd~ vf.qENoabmt tkycsKyfaompepf (Rule of Men) rjzpfap? k f 16 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 28. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f (15) jynfwGif;+idrf;csrf;a;ESifh urBmh+idrf;csrf;a;udk wnfaqmufmwGif wm; r#wI +idrf;csrf;aomenf;jzifhom wnfaqmufEdkifrnf[kcH,lonf? vufdS urBmhjzpfay:wdk;wufr_tajctaersm;tvnf;aumif;/ tjcm;aom enf;vrf; rsm;jzifh aqmifGufr_rSm atmifjrifvdrfhrnf[k r,Hk=unfyg? T enf;vrf;om toifhavsmfqHk;[k ,Hk=unfonf? rl0g'a;m aumfrwDtaejzifh tpnf;ta0;rsm; (5)}udrfwdkifac:,lusif;y+yD; aqmifGuf cJh=uygonf? xdkodk@ usif;yaqG;aEG;mwGif tem*gwfzJG@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'twGuf æ (1) ucsiftrsKd;om;'DrdkuapDygwD XmecsKyfrSay;ydk@aom zJG@pnf;yHka;qJGmwGif tajccHr!fh rl0g'rsm;udk‚if;? (2) rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ (3) 'DrdkuapDr[mrdwfrsm;tzJG@csKyf (4) Srf;jynfwdkif;if;om;vlrsKd;pkrsm;'DrdkuapDtzJG@csKyf wdkŒrS wifjyaom wwd,jrefrmEdkifiHawmfodk@ pmwrf;rsm;udk rl0g'a;mtzJG@. tjrifESifh aygif;pyf+yD;a;qJGxm;ygonf? xdkodk@a;qJGmwGif udk;um;xm;aom pmtkyfrsm;rSm æ (1) zqyv tzJG@csKyf. y%mrjyifqifr_ nDvmcHrSwfwrf;? (2) 1947 ckESpf zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya' (3) 1974 ckESpf zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya' (4) OD;xGef;jrifh. wef;wlaomSrf;jynf (5) tarduefEdkifiH. zJG@pnf;yHktajccHOya' paom pmtkyfpmwrf;rsm;udk rSDjirf;+yD; a;om;ðypkwifjyxm;ygonf? a;qJG+yD;aomrl=urf;udk yxrtqifhtaejzifh tzJG@csKyf0ifygwDtzJG@tpnf;rsm;udk ay;yd@k t}uHOm%fawmif;cHef/ 'kw, æ tzJ@G csKyf0ifr[kwaom tjcm;wdi;f if;om;vlrsK;d pkygwrsm; d f k D xHrS t}uHOm%f,lef/ wwd, æ tjcm; EdkifiHa;ygwDtzJG@tpnf;/ tzJG@csKyf/ wyfaygif;pkrsm;ESifh nd‡Ed_if;ef qHk;jzwfcsuf csrSwfxm;ygonf? +yD;aemuf Edk0ifbmvwGif usif;yr!fh obmywd pHknD tpnf;ta0;wGif wifjy+yD; twnfjyKcsuf ,lygrnf? xdk@aemuf twnfjyK+yD;aom rl=urf;udk azaz:0gDvavmufwGif usif;yr!fh vlrsKd;pknDvmcHESifh EdkifiHvHk;qdkifm trsKd;om;nDvmcHwdk@wGif wifjyef pDpOfxm;ygonf? qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 17
  • 29. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) (c) tzJ@G csKyf. zJ@G pnf;yHpnf;rsO; jyifqifa;qJjG cif; k f rSwfcsuf? ? tao;pdwfSif;vif;csufudk tpnf;ta0;tpDtpOfwGif xnfhoGif; xm;ygonf? (*) rsuarSmufumv pnf;±H;a;rl0g'xkwjf yefjcif; (twdcsKyfi;vif;csu) f k k Sf f rsuf a rS m uf u mvtajctaeonf “trsd K ;om;'D r d k u apD a wmf v S e f a ;umv” jzpfayonf? Tumvonf wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;twGuf 'kwd,yifvHkumv jzpfonf? yXr yifvumvonf AdvcsKyfatmifqef;OD;pD;I wdi;f if;om;pnf;vH;k nD!wa;udk wnfaqmufaom kH k f k G f umv/ 'k w d , yifv Hk u mvonf wd k if ;if ;om;vl rsd K ;rsm;pk aygif ;I pnf ;vH k ;r_ nD ! G w f r_ u dk wnfaqmufaomumv/ ppfrSefaom jynfaxmifpkazmfxkwfa;/ vGwfvyfa;ESifh tcsKyftjcm tm%mwnfwHhcdkif+rJa; wdk@twGuf wdkif;if;om;rsm; 0dkif;0ef;óud;yrf;aomumvjzpfayonf? Todk@óud;yrf;mY 'DrdkuapDa;ESifh trsdK;om;a;udk w®yifwnf; azmfxkwfif;/ [ef; S i f v l j ynf o l r sm;/ tod y nmS i f / twwf y nmS i f / tvk y f o rm;rsm;/ v,f o rm;rsm;ES i f h ausmif;om;vli,frsm; po!fh vlwef;pm;aygi;f pHk tv$m aygi;f pHukd pnf;±H;k I pnf;±H;k rdaomtm;jzifh k trsdK;om;a;ESifh 'DrdkuapDa;udk azmfxkwfwdkufyGJ0if=uayrnf? rdrtiftm;udk pkpnf;Edief wygwtm%mSipepfEihf tjcm;tm%mSipepftrsKd ;rsKd ;od@k d fk f D f S f ODD;wnfaom tajctaersm;udk wdkufcdkufif; rdrdtiftm;udk ®yuGJapr!fh twGif;yËdyuQrsm; tpGef;amufr_rsm;udk aSmifSm;=uayrnf? rdrdtiftm;udk pkpnf;mwGif vlwef;pm;udk tajccHaom pnf;±Hk;a;yHko¾mefrjzpfapbJ trsdK;om;a;udktajccHaom pnf;±Hk;a;yHko¾mefjzpfygrnf? (C) tzG@J csKyf.yfwnfcsuoabmxm;xkwjf yefjcif; (twdcsKyfi;vif;csu) f k Sf f jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsdK;rsm;'DrdkuapDtzGJ@csKyfonf wdkif;if;om;vlrsdK;tm;vHk; EdkifiHa; wef;wlnfwla;ESifh udk,fydkifjyÏmef;cGifh tjy!fht0Sdaom jynfe,frsm;udk aygif;pyfvsuf ppfrSefaomjynfaxmifpkzGJ@pnf;Edkifa; r[mAsL[myfwnfcsufonfum; “'DrdkuapDwdkufyGJwGif wkdif;if;om;vlrsdK;rsm; wef;wlnfwludk,fydkifjyÏmef;cGifhSdeftwGuf w®yifwnf; qufpyf wdkufyGJ0ifa;” yif jzpfonf? u|Efkyfwdk@ wdkif;if;om;rsm; jzpf=uaom ucsif/ u,m;/ uif/ csif;/ rGef/ cdkif/ Srf; ponfwdk@onf ArmvlrsdK;rsm;uJhodk@yif wcsdefu vGwfvGwfvyfvyf udk,fydkiftkyfcsKyfvsuf xD;®yifeef;®yif ya'omZfEdkifiHrsm; xlaxmifI aexdkifcJh=uonf? e,fcsJ@wdk@vufatmufodk@ usamufoGm;aomtcg e,fcsJ@qef@usifa;/ zufqpfwdkufzsufa;/ trsdK;om;vGwfajrmufa; 18 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 30. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f wdkufyGJrsm;wGif yg0ifwdkufcdkufcJh=ujcif;onfvnf;/ rdrdwdk@. vGwfvyfa;ESifh udk,fh=urRm udk,fzefwD;cGifhudk jrwfEdk;jcif;a=umifh jzpfonf? odk@aomf vGwfvyfa;+yD;aomtcg wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. ar#mfrSef;csufrsm;onf arS;rSdefoGm;cJhayonf? xdk@a=umifh wdkif;if;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_®yysufum/ vlrsdK;a;rkef;wD;r_rsm; ay:aygufvmcJhygonf? 1961 ckESpfwGif wdkif;if;om;rsm; aoG;pnf;a;udk jyefvnfwnfaqmufef jynfaxmifpkrlwyfudk udk,fpm;ðyudk,fpm;vS,frsm; aqG;aEG;=umwGif xdkrludk ta=umif;jyvsuf tm%modrf;vdkufjcif;a=umifh 'DrdkuapDtcGifhta;rsm;ESifh ppfrSefaomjynfaxmifpktESpfom onfvnf; aysmufuG,fcJhayonf? TuJhodk@ wpfygwDtm%mSifpepfESifh wjynfaxmif tkyfpdk;r_pepfqdk;udk enf;rsdK;pHkESifh qef@usifawmfvSefcJh=uovdk awmfvSefqJvnf; jzpfayonf? tjcm;wbufwGif ausmif;om;rsm;OD;aqmifr_jzifh (8-8-88) ae@wGif [ef;Sifvl wdkif;if;om; jynfoltaygif; tHkºuGawmfvSefcJhojzifh wygwDtm%mSifpepfðywf=ucJhaomfvnf; 'DrdkuapD yGifhvef;Sifoefr_rSm tvSrf;uGmaeayao;onf? 'DrdkuapDtcGifhta; tjynfht0rSdv#if wm; r#waom a±G;aumufyGJ[lonf SdEkdifygrnfavm? wm;r#waom a±G;aumufyGJr[kwfygu jynfolESifh wdkif;jynftwGuf rnfo!fhtudsK;oufamufr_SdEkdifrnfenf;? xd@k a=umifh u|Eyw@kd onf vufiif;óuHawG@aeaom tcuftcJrsm;ESihf aemifóuHawG@r!fh kf f jyemt00udkoHk;oyfjcif;tm;jzifh trsdK;om;nD!Gwfa;udk wnfaqmuf+yD;/ 'DrdkuapD tjynfht0Sda;twGuf wdkufyGJ0ifoGm;efrSwyg; tjcm;rSday? trsdK;om;nD!Gwfa;udk wdkif;if;om;rsm;wef;wla;tajccHay:wGif wnfaqmufayrnf? xdk@a=umifh tzGJ@csKyf. r[mAsL[myfwnfcsufjzpfaom 'DrdkuapDa;wdkufyGJESifh wdkif;if;om;rsm;wef;wla; SdeftwGuf qufpyfwdkufyGJ0ifa;onf trdsK;om;nD!Gwfr_udk wnfaxmifa;ESifh 'DrdkuapDtjy!fht0Sda; wdkufyGJudk wdkufa;yif jzpfonf? odk@mwGif wdkufyGJ.enf;AsL[mudk rlvvufSdEdkifiHa;tajctae tcsdeftcgESifh tvSnfhtajymif;udktajccHI csrSwfefESifh rdrd.tiftm;udkvnf; cdkifrmatmif pnf;±Hk;oGm;ef vdktyfayonf? xdk@a=umifh tzGJ@0ifygwDtoD;oD;onf rlay:wGiftajccHaom pnf;±Hk;a;udk wnfaqmuf+yD;/ xdkrSwqifh ygwDtcsif;csif;onfvnf; tzGJ@csKyf. rlESifhyfwnfcsufudkyif wom;wnf; yfwnfvsuf/ wzGJ@wygwDuJhodk@ uspfvpfcdkifrmvma;twGuf pnf;±Hk;wnfaqmuf rnf? xd@k aemuf tjcm;aom 'DruapDygwtzG@J tpnf;rsm;ESivnf; cdi+f rJaom r[mrdwjf zpfa;udk kd D hf k aqmif±GufI 'DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;rsm;wef;wlnfwla; wdkufyGJudk qufvuf qifE$J=u ayrnf? qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 19
  • 31. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) 3? tzG@J csKyf.jyef=um;a;ESihf qufo,a;vkyief;rsm; G f f (u) ausnmcsursm;xkwjf yefjcif; f tzGJ@csKyfudk pwifzGJ@pnf;jcif;rðyrD wkdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. EdkifiHa;tzGJ@tpnf;ygwDrsm; pwifawG@qHk!SdE_dif;yGJrsm;udk (4)}udrfwdkifwdkif ðyvkyfcJhonf? 1989 ckESpf/ azazmf0gDv (11)uf ae@wGif usif;yaom yÌrt}udrfawG@qHk!SdE_dif;yGJwGif tzGJ@csKyfudk wnDw!Gwfwnf; zGJ@pnf; xlaxmifconf? tzG@J csKyfz@JG pnf;+yD;aemuf oabmxm;a=ujimcsutrSwf (1)udk xkwjf yef+yD; tzG@J csKyf hJ f wGif yg0ifjcif;rSdao;aom wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. EdkifiHa;tzGJ@tpnf;ygwDrsm;udk yg0ifvmef zd w f a c:urf ; vS r f ; cJ h o nf ? 1989 ck E S p f / rwf v (5)uf w G i f ausnmcsuf t rS w f ( 2) tjzpf nf±G,fcsufESifh vkyfief;pOfrsm;udk xkwfjyefcJhonf? 1989 ckESpf/ rwfv(24)ufae@wGif EdkifiHa;t zrf;qD;xm;olrsm; v$wfay;a; awmif;qdkcsufudk ausnmcsuftrSwf (3) tjzpf xkwfjyefcJhonf? 1989 ck / rwf v (27)uf w G i f (44)}ud r f a jrmuf zuf q pf q ef @ usif a ;ae@ txd r f ; trS w f ausnmpmwrf;udk xkwfjyefcJhonf? 1989 ckESpf/ ZGefv(14)ufwGif twGif;a;rSL;tzGJ@. tpDifcHpmudk xkwfjyef+yD;/ Srf;jynfe,f/ u,m;jynfe,fESifh rE Wav; pnf;±Hk;a;cD;wGif wifjy Edkifef pDpOfcJhonf? 1989 ckESpf/ Zlvdkifv(8)ufae@wGif trdsK;om;EdkifiHa;odk@OD;wnfa;twGuf EdkifiHawmf+idrf0yfydjym;a;tzGJ@ OuUX AdkvfcsKyf}uD;apmarmifxH obmywdtzGJ@u pmwapmif ay;ydk@cJhonf? 1989 ckESpf/ Zlvdkifv (19)ufae@wGif (42)ESpfajrmuf tmZmenfae@ txdrf;trSwf ausnmcsufudk xkwfjyefcJhonf? tmZmenfae@aemufydkif; wjynfvHk;EdkifiHa;tajctaersm; wif;rm+yD; tzrf;tqD;rsm;xlajymvmcJhm tzGJ@csKyfrS e-0-w tpdk;ESifh EdkifiHa;ygwDrsm;t=um; !SdE_dif;ajzSif;a;twGuf txl;ausnmcsuf wapmifudk 1989 ckESpf/ Zlvfdkif (22)ufae@wGif xkwfjyefcJhonf? (c) owif;pmSi;vif;yGJ ESihf owif;v$mxkwjf yefjcif; f tzGJ@csKyfjzpfay:vmyHk/ tzGJ@csKyf.nfrSef;csufrsm;ESifh yfwnfcsufrsm; txl;ojzifh 'DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;vlrsdK;rsm; wef;wlnfwltcGifhta;Sda;wdk@twGuf wdkif;if;om; arG;csif;om;csif; nDaemifif; EdkifiHa;ygwDrsm; arG;zGm;jcif;/ ,if;wdkŒ. nD!Gwfr_rsm;ESifh tjcm; 'DrdkuapDtiftm;pkEdkifiHa;ygwDrsm;ESifh vufwGJaqmif±Gufr_rsm;udk jynfyowif;Xmersm;rS owif;pmqmrsm;ESifh jrefrmhowif;pOfrS owif;axmufrsm;udk 1989 ckESpf/ Zlvdkifv (24)uf wGif zdwfac:Sif;vif;wifjy+yD; owif;pmqmrsm;. ar;jref;csufrsm;udk ajz=um;cJhonf? tzGJ@csKyf. v_yfSm;r_owif;rsm;udk tzGJ@0ifEdkifiHa;tzGJ@tpnf;ygwDrsm;odk@ yHkrSefay;ydk@Edkifa;twGuf “wef;wla;”trnfjzifh owif;v$mxkwfjyefa;udk qHk;jzwf+yD;/ trSwfpOf (1) owif;v$mudk 1989 ckESpf/ pufwifbm (5)ufae@u xkwfa0EdkifcJhonf? “wef;wla;”owif;v$mudk yHkrSef xkwfjyef Edkifa;twGuf tpDtpOfrsm;udk ðyvkyfvsufSdaeonf? t,f'DwmtzGJ@udk wm0efcHt,f'Dwm OD;ombef;(cdi)/ Edicifarmif(rGe) / qvdi;f vsere;f (csi;f ) / OD;at;az(cdi) wd@k jzifh zG@J pnf;oGm;onf? kf kf f k f_ kf 20 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 32. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f (*) qdi;bkwwifyGJ tcef;tem;ESihf yl;wJvufrwx;yJG kf f G S f kd tzJ@G csKyfukd zJ@G pnf;xlaxmif+yD;aemuf ,m,D H;k cef;udk A[ef;ðrd@e,f trSwf (*§1) vrf;dS rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ efukefXmecsKyfcJG±Hk;Y zGifhvSpfxm;cJhonf? xdkrSwqifh cdkif 'DrdkuapD tzJG@csKyfHk;wnfm ausmufwHwm;òrd@e,f trSwf 393 (yxrxyf) Adkvfatmifausmfvrf;odk@ ajymif;a$@zGifhvSpfcJhygonf? tzJG@csKyfqdkif;bkwfwifyJGtcef;tem;ESifh tzJG@csKyf0if wdkif;if;om; EdkifiHa;tzJG@tpnf;ygwDrsm; yl;wGJvufrSwfa;xdk;yJGudk 1989 ckESpf/ {+yDv (29) ufae@ eHeuf (9;00)emDwGif ðyvkyfcJhonf? xdktcef;tem;odk@ trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyfrS OuUX olOD;wifOD;/ trsKd;om;jyefvnfwnfaqmufa;'DrdkuapDwyfaygif;pk OuUX 0dl ocifcspfarmif/ 'DrdkuapD r[mrdwfrsm;tzJG@csKyfrS 'kwd,OuUX a'gufwmarmifarmifausmf/ jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH 'DruapDwyfaygi;f pkrS ygarmuQa[mif; OD;vSatmifw@kd wufamufre@f ce;f ajym=um;+yD;/ 'DruapDe@J kd d G kd +idrf;csrf;a;tzJG@csKyfrS OD;0rf;udka[m wufamufo0%fv$mzwf=um;onf? (C) tjcm;Ediia; tzJ@G tpnf; ygwrsm;ESihf yl;aygi;vkyaqmifcsuf kfH D f f tzJ G @ csKyf o nf jynf e ,f c k E S p f c k E S i f h w uG jynf a xmif p k t wG i f ; d S usef w d k i f ; tcsKd @ rS wd k i f ; if ; om;vl r sKd ; rsm;ud k tajccH u m 'D r d k u apD a ;ES i f h wd k i f ; if ; om;rsm;wef ; wl nf w l tcGifhta;rsm;dSa;twGuf EdkifiHa;t v_yfSm;aqmifGufef zJG@pnf;xm;aom EdkifiHa; tzJG@tpnf;jzpfonf? xdk@a=umifh zdEdSyfcsKyfcs,fr_rsm;/ vl@tcGifhta;ydwfyifr_rsm;/ 'DrdkuapD tcGifhta;rsm; kwfodrf;cHaeolrsm;udk 'DrdkuapDtiftm;pk0if tjcm; EdkifiHa;tzJG@tpnf; ygwDrsm;ESifh yl;wJGawmif;qdkr_rsm;/ qef@usifuef@uGufr_rsm;udk ðyvkyfcJhonf? ygwDpHk'DrdkuapDtaxGaxGaG;aumufyJGaumfrSifrS xkwfjyefcJhaom jynfol@v$wfawmf Oya'rl=urf;udk trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyfESifhwuG tjcm; EdkifiHa;tzJG@tpnf; ygwDrsm;ESifh yl;wJGum jynfol@v$wfawmfaG;aumufyJGOya'=urf;twGuf vdktyfo!fh t}uHðycsufrsm;udk ay;ydk@cJhonf? tzJG@csKyftaejzifhvnf; oD;jcm;t}uHðycsufwyfudk ay;ydk@cJhonf? tzJG@csKyf. t}uHðycsufwGif wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;. tduvdktyfcsufjzpfo!fh zJG@pnf;tkyfcsKyfyHktajccH Oya'a;qJGmwGif wdkif;if;om;vlrsKd;rsm; wef;wlnfwltcGifhta; dSa;udk OD;wnfum “jynfe,fckESpfckudk tajccHI oifhawmfaom jynfol@v$wfawmf udk,fpm;vS,frsm;ESifh Arm wdkif;if;om;rsm; trsm;pkaexdkifma'orS oifhawmfnDr#aom jynfol@v$wfawmf udk,fpm;vS,f rsm; tcsdK;usjzifh jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmfopf. zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk a;qGJydkifcGifh tm%mSdaom tzGJŒtpnf;wyfudk zGJŒpnf;rnf? xdktzGJŒrS a;qGJaom zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'udk yifvHknDvmcHuJhodkŒaom trsdK;om;nDvmcH}uD;jzifh twnfjyKrnf” [lI t}uHjyKcJhonf? qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 21
  • 33. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) 'D§+idr; tzGŒJ ESihf !‡EKdS if;jcif; f d Ediiawmf0ef}uD;csKyfa[mif;OD;Ek em,utjzpfaqmifuaom 'DruapDEihf +idr;f csr;f a; kfH G f kd S tzJ@G csKyfrS zdw=f um;csut tzJ@G csKyf. efuewif daeaom tzJ@G 0if Ediia;tzJ@G tpnf;ygwrsm;rS f kf G S kfH D udk,fpm;vS,frsm;onf 1989 ckESpf/ {+yDv(10)ufae@wGif OD;Ekaetdrfodk@ oGm;amuf+yD; nd‡Ed_if; aqG;aEG;=uonf? 'kwd,t}udrftjzpf 'DrdkuapDESifh +idrf;csrf;a;tzJG@csKyfHk;odk@ oGm;amuf+yD; 1989 ckESpf/ pufwifbmv(1)ufae@wGif nd‡E_dif;aqG;aEG;cJhonf? xdkaqG;aEG;yJGrsm;wGif OD;Eku cJGxGufcGifh rygaom z,f',frludk rdrdaxmufcHa=umif;/ vlrsKd;pkrsm;u Armudk jynfe,fwck owfrSwfrnf qdkuvnf; oufrSwfEdkifa=umif; xkwfaz:ajymqdkcJhonf? tzJG@csKyfrSvnf; rdrdwdk@onf 'DrdkuapDa; ESihf twl wdi;f if;om;vlrsK;d rsm; wef;wlnfwl tcGita; da;udk w+ydKifwnf;vkyaqmifom;ef k hf S f G qHk;jzwfoHdXmefcsoGm;a=umif; wifjycJhonf? trsKd ;om;'DruapDtzG@J csKyftaxGaxGtwGi;a;rSL; a':atmifqef;pk=unfEi!Ei;jcif; kd f S hf dS d_ f tzGJ@csKyfobmywdtzGJ@0ifrsm;/ twGif;a;rSL;tzGJ@0ifrsm;/ vkyfief;aumfrwD0ifrsm; ESifh trsdK;om;'DrdkuapDtzGJ@csKyftaxGaxGtwGif;a;rSL; a':atmifqef;pk=unfwdk@ 'DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;vlrsdK;rsm; wef;wlnfwltcGifhta;Sda;wdk@tay: tajccHum aqG;aEG;yGJwyfudk tzGJ@csKyf±Hk;wnfm ausmufwHwm;®r@e,f/ trSwf (393) (yxrxyf) Adkvfatmifausmfvrf;wGif 1989 ckESpf/ Zlvdkifv (15) ufae@/ ae@vnf (2) emDwGif usif;ycJhonf? xdkaqG;aEG;yGJwGif tzGJ@csKyfrS wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;onf ,ck'DrdkuapDwdkufyGJESifhtwl wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. wef;wlnfwltcGifhta;ESifh udk,fydkiftcGifhta;onf w®yifwnf; vkyfr!fhvkyfief;jzpfonf[k wifjycJhonf? a':atmifqef;pk=unfu wifjymwGif rdrdwdk@ESifh wdkif;if;om;vlrdsK;rsm;. vdktyfo!fhqENrsm;rSm tjiif;yGm;pm wpHkwmr#rSd/ vkyfief;t taumiftxnfazmfefomvdkonf? wdkif;if;om;vlrdsK;rsm;tzGJ@csKyfESifh trsdK;om;'DrdkuapD tzGJ@csKyfwkd@ yl;aygif;+yD;/ tjcm;pdwf0ifpm;olrsm;tygt0ifjzifh vkyfief;aumfrwDwyfzGJ@pnf;um tem*gwfjynfaxmifpktwGuf ,ckuyif pwiftaumiftxnfazmfef vdktyfonf? tu,fI wm;r#wwJha±G;aumufyGJjzpfvmcJhv#if tjcm;trwfudpPrsm;udk em;vnfr_,lEdkifef aemifwGif zGJ@pnf;r!fh tpdk;tzGJ@ tiftm;Sdzdk@ tvGefta;}uD;onf? odk@rSom jyemtm;vHk;udk ajzSif; Edkifrnf pojzifhwifjyonf? odk@aomf a':atmifqef;pk=unf tus,fcsKyfcHae+yD;aemuf rnfo!fh aqG;aEG;csufudkr# taumiftxnfrazmfEdkifaom tajctaersdK;jzpfaeonf? 'DruapDr[mrdwrsm;tzG@J csKyfEi!Ei;jcif; kd f S hf dS d_ f tzG@J csKyfEihf 'DruapDr[mrdwrsm;tzG@J csKyfw@kd . 'DruapDa;ESihf wdi;f if;om;vlrsKd ;rsm; S kd f kd k wef;wla; udpPyfrsm;udk 1989 ckESpf/ =o*kwfv (31)ufwGif tzGJ@csKyf±Hk;cef;Y usif;ycJhonf? xdkodk@aqG;aEG;mwGif zGJ@pnf;yHktajccHOya'opfa;qGJmwGif xm;oifhaom rl0g'oabmxm; 22 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 34. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f tajccHrsm;ESifh wlnDaomvkyfief;rsm;udk yl;wGJvkyfaqmifa;ESifhywfouf+yD; if;EDS;pGm tjrifcsif; zvS,fcJh=uonf? wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;.xm0aoG;pnf;nD!Gwfa;udk aS@±SkI udk,fydkif qHk;jzwfcGifhudk tjy!fht0usifhoHk;efESifh wef;wla;udkaS@±_I jynfe,fopfwdk@jzifh jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHawmfopfudk xlaxmifef oabmwl=uonf ponfjzifhyl;wGJazmfjyonf? jynfaxmifptrsKd ;om;rsm;'DruapDygwEihf !SEi;jcif; k kd D S d d_ f AdkvfrSL;csKyfa[mif; OD;atmif}uD; em,utjzpf OD;aqmifaom jynfaxmifpk trsdK;om; rsm;'DrdkuapDygwDESifh tzGJ@csKyfwdk@.!SdE_dif;aqG;aEG;yGJwyfudk 1989 ckESpf/ pufwifbmv (23) ufae@wGif usif;ycJhonf? EdkifiHa;vGwfvyfcGifh/ pD;yGm;a;vGwfvyfcGifh/ vlrsdK;a;vGwfvyfcGifhrsm;udk rdrw@kd vdvm;a=umif; ODatmif}uD;rS tus,w0ifh wifjyonf? tzG@J csKyfu,pm;vS,rsm; uvnf; d k f kd f f rdrdwdk@onf 'DrdkuapDa;ESifhtwl wdkif;if;om;vlrdsK;rsm;. udk,fydkifjyÏmef;cGifhtygt0if wef;wl nfwla;udk w+ydKifeufwnf; az:aqmif=uef }udK;yrf;ae=ua=umif; xdkodk@wifjyonf? 4? ±H;vkyief;tzG@J k f (1) 0ifpmxGufpmrsm;vufcHjcif;/ zdkifwGJodrf;qnf;jcif;/ rSwfwrf;pmtkyfwGif pmif;oGif; rSwfwrf;xm;jcif;? (2) ay;pm jyefpmrsm;ydk@jcif;? tzGJ@csKyf0ifygwDrsm;. 0ifpmrsm;udk vkdtyfovdk jyefpmay;ydk@jcif;? tjcm;ygwDtzGJ@tpnf;rsm;rS 0ifpmrsm;udk vdktyfovdk jyefpmay;ydk@jcif;? tzGJ@csKyfrS tzGJ@0ifygwDrsm;ESifh wjcm;ygwDtzGJ@tpnf;rsm;odk@ ydk@pmrsm;ay;ydk@jcif;? (3) tzGJ@csKyf. (obmywdtzGJ@ESifh twGif;a;rSL;tzGJ@ tpnf;ta0;) rl0g'a;m aumfrwD/ jyef=um;a;ESihf qufo,a; aumfrwDw@kd rS !$e=f um;csursm;/ qH;k jzwfcsursm;/ oabmxm; G f f f ausnmcsufrsm; ±dkufESdyfjzef@a0jcif;? (4) rSwfwrf;rSwfmrsm;odrf;qnf;xm;jcif;? ponfhvkyfief;rsm;udkaqmif±GufvsufSdygonf? qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 23
  • 35. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) taumiftxnfazmfvsuaom aS@vkyief;pOfrsm; f dS f (1) Srf;jynfe,f/ u,m;jynfe,f/ rE Wav;pnf;±Hk;a;cD;pOfrS qHk;jzwfcsufrsm; taumiftxnf az:ef (u) jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsdK;rsm;'DrdkuapDtzGJ@csKyfrS vrf;!$efrl0g'tjzpf udkifpGJr!fh “jynfaxmifpkrlwpfck” udk a;qGJef tm;vHk;oabmwlqHk;jzwfygonf? (c) xdkvrf;!$efrl0g'udk a;qGJef obmywdtzGJ@ESifh twGif;a;rSL;tzGJ@u !SdE_dif;+yD; oifhawmfaomyk*~dvfrsm;/ todynmSif twwfynmSifrsm;udk zdwfac:+yD; a;qGJaprnf? (*) jynfe,fa;mESifhywfoufaom rl0g'rsm;udka;qGJmY oufqdkifmjynfe,ftoD;oD;rS tzGJ@csKyf0ifEdkifiHa;ygwD tzGJ@tpnf;udk,fpm;vS,frsm; yg0ifa;qGJaprnf? (2) tzGJ@csKyfydkifpmapmifwpfckxkwfef? ‚if;twGuf t,f'DwmtzGJ@/ tkyfcsKyfa;tzGJ@rsm; zGJ@pnf;wm0efay;+yD; aqmif±Gufef }udK;yrf;aeygonf? tzGJ@csKyf0ifygwDrsm;onf rdrdwdk@qENSdm'DrdkuapDa;ESifh wkdif;if;om; ta;rsm;qdkifm aqmif;yg;/ uAsmponfrsm;ESifh t}uHOm%frsm;ay;=uygef wdkufwGef; tyfygonf? 24 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 36. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f tcef; (2) jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsKd;rsm;'DrdkuapDtzJG‹csKyf (UNLD) . v+yfSm;r+rsm; (tusOf;) jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsKd;rsm;'DrdkuapDtzJG@csKyf. pwifzJG@pnf;onfhtcsdefrS yxrt}udrf obmywd pHknDtpnf;ta0; usif;yo!fh (21 - 11 -89) umvtxd v_yfSm;r_rsm; (tusOf;csKyf)udk xdknDvmcHwGif twGif;a;rSL;tzJG@. Hk;vkyfief; wm0efcHrsm; jzpf=uaom a'gufwm atmifwifOD; (uif)ESifh Edkifatmifjrifh (rGef) wdk@. tpDifcHpmtwdkif; wifjytyfygonf? jynfaxmifpwiif;om;vlrsK;rsm; 'DruapDtzJŒG csKyf k kd f d kd efukef_rdKŒ vkyfief;tzJG@tpDifcHpm jynfaxmifpkwdkif;if;om; vlrsKd;rsm; 'DrdkuapDtzJG@csKyfudk ,cktcg tzJG@0ifwdkif;if;om; vlrsKd;pkygwDaygif; (20)jzifh yll;aygif;zJG@pnf;xm;ygonf? ,if;tzJG@0ifygwDrsm;rSm 1? cdkif'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 2? rGeftrsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@/ 3? watmif; (yavmif) trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@/ 4? uifjynfe,ftrsKd;om;rsm;tzJG@csKyf/ 5? csif;trsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 6? u,m;jynfe,f vlrsKd;aygif;pHk 'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 7? Srf;jynfwdkif;if;om; vlrsKd;pkrsm; 'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 8? cdkiftrsKd;om; vl@tcGifhta;ESifh +idrf;csrf;a;tzJG@/ 9? ZdkrD;trsKd;om;uGef*uf/ 10? awmifolv,form; u'l;ueef;ESifh Srf;trsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 11? jynfaxmifpk EktrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf/ qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 1
  • 37. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) 12? jynfaxmifpk ytdk@0f trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf/ 13? awmifydkif;csif;'DrdkuapDygwD/ 14? ucsiftrsKd;om;vHk;qdkifm uGef*uf/ 15? +rdK (ac: ) crDtrsKd;om; nD!Gwfa;tzJG@/ 16? awmifwef;om;rsm; 'DrdkuufwpfygwD/ 17? u,ef;trsKd;om; pnf;vHk;nD!Gwfa; 'DrdkuapDtzJG@/ 18? ucsiftrsKd;om; 'DrdkuufwpfygwD/ 19? tif;trsKd;om;tzJG@csKyf/ 20? cdkiftrsKd;om; vlr_b0jr‡ifhwifa;tzJG@ (rrm}uD; ) wdk@jzpf=uygonf? tzJG@csKyfudk obmywdtzJG@/ twGif;a;rSL;tzJG@/ vkyfief;aumfrwDrsm;jzifh zJG@pnf;xm;+yD; tzJG@csKyf. vkyfief;rsm; ('DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;vlrsKd;rsm; wef;wlnfwla;udk tajccHI) udk aqmifGufv#ufdSygonf? obmywdtzJ@G obmywdtzJG@udk tzJG@csKyf0ifygwDrsm;rS ay;ydk@aom obmywdtzJG@0if (1)OD;pDESifh zJG@pnf;xm;ygonf? ,ckvufdS tzJG@csKyf0ifygwD (20) dSvm+yDjzpfI obmywdtzJG@0if (20)OD;jzifh zJG@pnf;xm;ygonf? tzJ@G csKyf. obmywdtzJ@G 0ifrsm; 1? OD;at;az ('z) 2? EdkifaiGodef; ( rGef'DrdkuapDtzJG@) 3? OD;tkef;cdkif (watmif; - yavmif) 4? OD;oef;dSef (uifjynfe,ftrsKd;om;tzJG@csKyf) 5? OD;pDauwkdufuJGvf (csif;tzJG@csKyf) 6? OD;ppfaiGaomif; (u,m;tzJG@csKyf) 7? OD;vSrif; (w'z) 8? OD;omvl ( cdkiftrsKd;om;vl@tcGifhta;) 9? OD;wmefxefvsefaygif (ZdkrD;trsKd;om;uGef*uf) 10? OD;omarmif (awmifolv,form; u'l;ueef;) 11? OD;jrifhOD; (jynfaxmifpkEk) 12? cGefxGef;vGif (jynfaxmifpkytdk@yf) 13? qvdkif;atmifxGef; (awmifydkif;csif;) 14? 'l;0g; aZmfarmf (ucsiftrsKd;om;uGef*uf) 2 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 38. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f 15? OD;pHomatmif (+rdK (c) crD) 16? a'gufwmqef;crRm (awmifwef;om;rsm;) 17? OD;tmfyDaomif; (u,ef;) 18? OD;'defwef (ucsifjynfe,f trsKd;om;'Drdkuufwpf) 19? OD;a$vS ( cdkiftrsKd;om; vlr_b0jr‡ifhwifa;tzJG@) 20? tif;trsKd;om; tzJG@csKyfrS pmif;rao;? rSwfcsuf? ? yxrt}udrf obmywd pHknDtpnf;ta0;wGif tzJG@csKyfobmywd tzJG@0ifrsm;xJrS t+rJwrf;obmywdtzJG@udk jynfe,frsm;udk tajccHI atmufygtwdkif; zJG@pnf;cJhygonf? t+rJwrf;obmywdtzJ@G ucsifjynfe,f u,m;jynfe,f uifjynfe,f csif;jynfe,f rGefjynfe,f cdkifjynfe,f Srf;jynfe,f æææ æææ æææ æææ æææ æææ æææ qrm;ausmfzm;aemf ppfaiGaomif; apmoef;dSef OD;pDauwdkufuGJvf EdkifaiGodrf; OD;at;az OD;jrifhOD; (aemufydkif; OD;a$tHk;) wdk@jzpfygonf? twGi;a;rSL;tzJ@G f twGif;a;rSL;tzJG@udk jynfe,f (7)cktm; ukd,fpm;ðytaejzifh zJG@pnf;xm;ygonf? ucsifjynfe,f u,m;jynfe,f uifjynfe,f csif;jynfe,f rGefjynfe,f cdkifjynfe,f Srf;jynfe,f æææ æææ æææ æææ æææ æææ æææ OD;qdkif;vd OD;cifarmifcsKd a'gufwmatmifwifOD; qvdkif;vsefr_ef; Edkifatmifjrifh OD;at;omatmif cGefwifa$ qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 3
  • 39. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) vkyief;aumfrwD f vkyfief;aumfrwD (5) ckjzifh tzJG@csKyf. vkyfief;rsm;udk taumiftxnfaz: aqmifGuf v#ufdSygonf? ‚if;wdk@rSm æ (1) (2) (3) (4) (5) rl0g'a;maumfrwD pnf;Hk;a;aumfrwD jyef=um;qufoG,fa;aumfrwD b¾ma;aumfrwD Hk;vkyfief;tzJG@ wdk@jzpfygonf? vkyfief;aumfrwD0ifrsm;rSm vkyfief;aumfrwDtvdkuf atmufygtwdkif;jzpfygonf? rl0g'a;m aumfrwD0ifrsm; (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) OD;at;az OD;at;omatmif Edkifcifarmif Edkifwifaz EdkifaiG OD;vmvfbd qvdkif;vsefr_ef; cGefwifa$ 'z 'z rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf jynfaxmifpk ytdk@0ftrsKd;om;tzJG@csKyf pnf;±Hk;a;aumfrwD0ifrsm; (1) (2) (3) (4) EdkifaiGodef; cGefwifa$ OD;armifcdkif OD;bausmf rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ jynfaxmifpkytdk@0ftrsKd;om;tzJG@csKyf watmif; (yavmif) trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf 'z jyef=um;a;ESihf qufo,a;aumfrwD0ifrsm; G f (1) OD;ombef; (2) OD;at;omatmif (3) ODarmifqm 4 'z 'z watmif (yavmif) trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 40. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f (4) rif;udkom (5) qvdkif; idkifqmh'f rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzGJŒ csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf b¾ma;aumfrwD0ifrsm; (1) OD;pDauwdkufuGJvf (2) Edkifatmifjrifh (3) OD;ausmfyf csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf rGeftrsKd;om; 'DrdkuapDtzJG@ csif;tzJG@csKyf H;vkyief;tzJ@G k f (1) (2) (3) (4) OD;at;az EdkifaiG a'gufwmatmifwifOD; rdkifeDeDatmif cdkif'DrdkuapDtzJG@csKyf rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ uifjynfe,ftrsKd;om;tzJG@csKyf csif;trsKd;om;'DrdkuapDtzJG@csKyf tzJG@csKyftaejzihf tzJG@csKyf.vkyfief;rsm;udk obmywdtzJG@0ifrsm;/ twGif;a;rSL; tzJG@0ifrsm;/ vkyfief;aumfrwD0ifrsm;ESihf wdkifyifnd‡Ed_if;aqG;aEG;aqmifGufv#ufdSmwGif wywfwcg aom=umae@wdkif; yHkrSeftpnf;ta0;rsm; ðyvkyfjcif;/ vdktyfovdk ta;ay:tpnf;ta0;rsm;/ txl;tpnf;ta0;rsm;ðyvkyfjcif;/ aqG;aEG;yJGrsm;ðyvkyfjcif;/ tjcm; EdkifiHa;ygwD tzJG@tpnf;rsm;ESifh tzJ@G csKyf;kH cef;Y awG@qaqG;aEG;jcif;/ xdygwtzJ@G tpnf;rsm;xH ud,pm;vS,rsm; apv$waqG;aEG;jcif; kH k D k f f f rsm;udk wm0efus tvSnfhus obmywdtzJG@0ifrsm;/ twGif;a;rSL;tzJG@0ifrsm;/ vkyfief; aumfrwD0ifrsm;u aqmifGufv#ufdSygonf? xdkodk@aqG;aEG;nd‡Ed_if;mwGif æ • • • tzJG@. ta;tmudpPrsm; tzJG@csKyf0if tzJG@tpnf; ygwDwckcsif; ta;tmudpPrsm; tjcm;EdkifiHta;tmudpPyfrsm;udk pGrf;tm;dSor# ausyGefpGm nd‡E_dif;aqmifGuf v#ufdSa=umif; wifjytyfygonf? qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 5
  • 41. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) vkyief;aumfrwDtvkutpDifcpm f d f H 1? rl0g'a;maumfrwD rl0g'a;maumfrwDudk obmywdtzJG@0ifrsm;rS yk*~dKvfrsm;/ twGif;a;rSL;tzJG@0ifrsm;rS yk*~dKvfrsm;/ vkyfief;aumfrwD0ifrsm;rS yk*~dKvfrsm;ESifh zJG@pnf;xm;+yD;/ tzJG@csKyf. rl0g'ydkif;qdkifm udpPyfrsm;udk nd‡Ed_if;aqmifGufv#ufdSygonf? rl0g'a;maumfrwDtaejzihf tzJG@csKyftwGuf ta;}uD;aom rl0g'a;m vkyfief;rsm;jzpfonfh æ (u) (c) (*) (C) jynfaxmifpkrla;qJGjcif;/ tzJG@csKyf. zJG@pnf;yHkpnf;rsOf; jyifqifa;qJGjcif;/ rsufarSmufumv pnf;±Hk;a;rl0g' xkwfjyefjcif;/ tzJG@csKyf. yfwnfcsufoabmxm; xkwfjyefjcif;/ ponfwdk@tjyif tzJG@csKyf. tvSnfhusobmywdtzJG@/ twGif;a;rSL;tzJG@wdk@rS tcg tm;avsmfpGm xkwfjyefaom oabmxm;ausnmcsufrsm;/ t}uHðycsufrsm;ESifh wjcm;ygwD tzJG@pnf;rsm;rS ay;ydk@aom pmwrf;rsm;tay: tzJG@csKyf.rl0g'ESifh udkufnD rnD pDppf+yD; xkwfjyefay; ygonf? (u) jynfaxmifpra;qJjG cif; k l tzJ@G csKyf. rl0g'a;m aumfrwDtaejzifh aemif tem*gwjf ynfaxmifpk jrefrmEdiiawmf kfH udk ppfrSefaom jynfaxmifpkwck wnfaqmufEdkifeftwGuf jynfaxmifpkrlwck a;qJGcJhygonf? Todk@a;qJGmwGif atmufygtajccHrl (15)csufudk tajccHxm;I a;qJGcJhygonf? tajccHrl 15 csuf æ jynfaxmifpwi;if;om;vlrsK;rsm; 'DruapDtzJ@G csKyf k kd f d kd tem*gwjf ynfaxmifp. tajccHrrsm; k l (1) tcsKyftjcmtm%monf jynfaxmifpkorRwjrefrmEdkifiHawmfwGifom wnfrnf? (2) jynfaxmifpktcsKyftjcmtm%monf jynfaxmifpkwdkif;if;om;rsm; jzpf a om ucsif / u,m;/ uif / csif ; / rG e f / Arm/ S r f ; / cd k i f tpd S o nf h wdkif;if;om;jynfolrsm;rS qif;oufrnf? 6 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 42. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f (3) tcsKyftjcmtm%mudk vufeufjzifh t=urf;zuf,ljcif;rðy/ wygwD tm%mSifpepfESifh rnfo!fhtm%mSifpepfrsKd;xHwGifrS tcsKyftjcmtm%m rwnfap/ (4) jynfaxmifpk. tcsKyftjcmtm%monf }uD;/ i,f/ enf;/ rsm; r[l wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk;. tusKd;pD;yGm;udk wm;r#wpGm pDrHcef@cJGaom ud,mwefqmyvmom jzpfrnf? (5) vl@b0wefbdk;dSa;ESifh vl@oduQmjrifhrm;a;twGuf wdkif;if;om;vlrsKd;rsm; tm;vHk;twGif;wGif wm;r#wjcif;/ vGwfvyfjcif;/ nDr#jcif;wnf;[laom avmuygvwm;rsm; xGef;um;rnf? (6) jynfaxmifpkwdkif;if;om; vlrsKd;rsm;tm;vHk;onf EdkifiHa;wef;wlnDr#r_/ pD;yGm;a;tcGitvrf;nDr#r/_ vlra;wef;wlnr#r/_ vl@tcGita;wef;wlnr#rEihf hf _ D hf D _S 'DrdkuapDa;wef;wlnDr#r_ dSrnf? (7) wef;wlnDr#r_ tcGifhta;rsm;onf olawmif;pm;. cGufxJodk@ ypfcscHo!fh tojyma=u;jym;uJo@kd usamufvmr!fh pGe@f }uJrrsK;d rjzpfap/ wdi;f if;om;rsm; h _ k tcsi;f csi;f tay;t,l =unfjzLr#wpGm aqG;aEG;ndEi;f I cHpm;tyfaom tmom ‡ _d jzpfrnf? (8) jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHonf wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk;. e,fajr a'oudk aygif;pyfzJG@pnf;xm;aom e,fedrdwftydkif;tjcm;dSo!fh EdkifiHtjzpf todtrSwfðyrnf? (9) EdkifiHwuma;me,fy,fwGif jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtjzpf wdkif;if;om; vlrsKd;rsm;tm;vHk;udk ukd,fpm;ðyrnf? (10) jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHudk EdkifiHa;t wef;wlnDr#aom wdkif;if;om; vlrsKd;rsm;. jynfaxmifpkjynfe,frsm;jzifh zJG@pnf;xm;onf[k cH,lonf? (11) xdo@kd pkpnf;aygi;f pyf zJ@G pnf;xm;aom jynfaxmifpukd jynfaxmifptpd;k u k k k pDrHcef@cJGrnf? (12) jynfaxmifptpd;k ESihf tpd;k tm%mcJa0a;udk tay;t,l =unfjzLr#wpGm k G ESifh ,xmblwusus nd‡Ed_if;oufrSwfrnf? (13) jynf a xmif p k t pd k ; wG i f a omf v nf ; aumif ; / jynf e ,f t pd k ; wG i f a omf vnf ; aumif ; / tjcm; tm%myd k i f t zJ G @ tpnf ; rsm;wG i f a omf v nf ; aumif ; / wdkif;if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk; oifhwifhr#waom udk,fpm;vS,frsm; yg0ifcGifh tajctae jynfhpHkpGm zefwD;ay;rnf? TudpPtwGuf jynfaxmifpkzJG@pnf; tkyfcsKyfyHktajccHOya'wGifaomfvnf;aumif;/ jynfe,frsm;. zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'wGifaomfvnf;aumif;/ jyXmef;ay;rnf? (14) jynfaxmifpktpdk;taejzifhaomfvnf;aumif;/ jynfe,ftpdk;taejzifh aomfvnf;aumif;/ tkyfcsKyfmwGif Oya'utkyfcsKyfaompepf (Rule of Law) jzpfapI vly*Kd~ vf.qENoabmt tkycsKyfaompepf (Rule of Men) rjzpfap? k f qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 7
  • 43. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) (15) jynfwGif;+idrf;csrf;a;ESifh urBmh+idrf;csrf;a;udk wnfaqmufmwGif wm; r#wI +idrf;csrf;aomenf;jzifhom wnfaqmufEdkifrnf[kcH,lonf? vufdS urBmhjzpfay:wdk;wufr_tajctaersm;tvnf;aumif;/ tjcm;aom enf;vrf; rsm;jzifh aqmifGufr_rSm atmifjrifvdrfhrnf[k r,Hk=unfyg? T enf;vrf;om toifhavsmfqHk;[k ,Hk=unfonf? rl0g'a;m aumfrwDtaejzifh tpnf;ta0;rsm; (5)}udrfwdkifac:,lusif;y+yD; aqmifGuf cJh=uygonf? xdkodk@ usif;yaqG;aEG;mwGif tem*gwfzJG@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'twGuf æ (1) ucsiftrsKd;om;'DrdkuapDygwD XmecsKyfrSay;ydk@aom zJG@pnf;yHka;qJGmwGif tajccHr!fh rl0g'rsm;udk‚if;? (2) rGeftrsKd;om;'DrdkuapDtzJG@ (3) 'DrdkuapDr[mrdwfrsm;tzJG@csKyf (4) Srf;jynfwdkif;if;om;vlrsKd;pkrsm;'DrdkuapDtzJG@csKyf wdkŒrS wifjyaom wwd,jrefrmEdkifiHawmfodk@ pmwrf;rsm;udk rl0g'a;mtzJG@. tjrifESifh aygif;pyf+yD;a;qJGxm;ygonf? xdkodk@a;qJGmwGif udk;um;xm;aom pmtkyfrsm;rSm æ (1) zqyv tzJG@csKyf. y%mrjyifqifr_ nDvmcHrSwfwrf;? (2) 1947 ckESpf zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya' (3) 1974 ckESpf zJG@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya' (4) OD;xGef;jrifh. wef;wlaomSrf;jynf (5) tarduefEdkifiH. zJG@pnf;yHktajccHOya' paom pmtkyfpmwrf;rsm;udk rSDjirf;+yD; a;om;ðypkwifjyxm;ygonf? a;qJG+yD;aomrl=urf;udk yxrtqifhtaejzifh tzJG@csKyf0ifygwDtzJG@tpnf;rsm;udk ay;yd@k t}uHOm%fawmif;cHef/ 'kw, æ tzJ@G csKyf0ifr[kwaom tjcm;wdi;f if;om;vlrsK;d pkygwrsm; d f k D xHrS t}uHOm%f,lef/ wwd, æ tjcm; EdkifiHa;ygwDtzJG@tpnf;/ tzJG@csKyf/ wyfaygif;pkrsm;ESifh nd‡Ed_if;ef qHk;jzwfcsuf csrSwfxm;ygonf? +yD;aemuf Edk0ifbmvwGif usif;yr!fh obmywd pHknD tpnf;ta0;wGif wifjy+yD; twnfjyKcsuf ,lygrnf? xdk@aemuf twnfjyK+yD;aom rl=urf;udk azaz:0gDvavmufwGif usif;yr!fh vlrsKd;pknDvmcHESifh EdkifiHvHk;qdkifm trsKd;om;nDvmcHwdk@wGif wifjyef pDpOfxm;ygonf? 8 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 44. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f (c) tzJ@G csKyf. zJ@G pnf;yHpnf;rsO; jyifqifa;qJjG cif; k f rSwfcsuf? ? tao;pdwfSif;vif;csufudk tpnf;ta0;tpDtpOfwGif xnfhoGif; xm;ygonf? (*) rsuarSmufumv pnf;±H;a;rl0g'xkwjf yefjcif; (twdcsKyfi;vif;csu) f k k Sf f rsuf a rS m uf u mvtajctaeonf “trsd K ;om;'D r d k u apD a wmf v S e f a ;umv” jzpfayonf? Tumvonf wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;twGuf 'kwd,yifvHkumv jzpfonf? yXr yifvumvonf AdvcsKyfatmifqef;OD;pD;I wdi;f if;om;pnf;vH;k nD!wa;udk wnfaqmufaom kH k f k G f umv/ 'k w d , yifv Hk u mvonf wd k if ;if ;om;vl rsd K ;rsm;pk aygif ;I pnf ;vH k ;r_ nD ! G w f r_ u dk wnfaqmufaomumv/ ppfrSefaom jynfaxmifpkazmfxkwfa;/ vGwfvyfa;ESifh tcsKyftjcm tm%mwnfwHhcdkif+rJa; wdk@twGuf wdkif;if;om;rsm; 0dkif;0ef;óud;yrf;aomumvjzpfayonf? Todk@óud;yrf;mY 'DrdkuapDa;ESifh trsdK;om;a;udk w®yifwnf; azmfxkwfif;/ [ef; S i f v l j ynf o l r sm;/ tod y nmS i f / twwf y nmS i f / tvk y f o rm;rsm;/ v,f o rm;rsm;ES i f h ausmif;om;vli,frsm; po!fh vlwef;pm;aygi;f pHk tv$m aygi;f pHukd pnf;±H;k I pnf;±H;k rdaomtm;jzifh k trsdK;om;a;ESifh 'DrdkuapDa;udk azmfxkwfwdkufyGJ0if=uayrnf? rdrtiftm;udk pkpnf;Edief wygwtm%mSipepfEihf tjcm;tm%mSipepftrsKd ;rsKd ;od@k d fk f D f S f ODD;wnfaom tajctaersm;udk wdkufcdkufif; rdrdtiftm;udk ®yuGJapr!fh twGif;yËdyuQrsm; tpGef;amufr_rsm;udk aSmifSm;=uayrnf? rdrdtiftm;udk pkpnf;mwGif vlwef;pm;udk tajccHaom pnf;±Hk;a;yHko¾mefrjzpfapbJ trsdK;om;a;udktajccHaom pnf;±Hk;a;yHko¾mefjzpfygrnf? (C) tzG@J csKyf.yfwnfcsuoabmxm;xkwjf yefjcif; (twdcsKyfi;vif;csu) f k Sf f jynfaxmifpkwdkif;if;om;vlrsdK;rsm;'DrdkuapDtzGJ@csKyfonf wdkif;if;om;vlrsdK;tm;vHk; EdkifiHa; wef;wlnfwla;ESifh udk,fydkifjyÏmef;cGifh tjy!fht0Sdaom jynfe,frsm;udk aygif;pyfvsuf ppfrSefaomjynfaxmifpkzGJ@pnf;Edkifa; r[mAsL[myfwnfcsufonfum; “'DrdkuapDwdkufyGJwGif wkdif;if;om;vlrsdK;rsm; wef;wlnfwludk,fydkifjyÏmef;cGifhSdeftwGuf w®yifwnf; qufpyf wdkufyGJ0ifa;” yif jzpfonf? u|Efkyfwdk@ wdkif;if;om;rsm; jzpf=uaom ucsif/ u,m;/ uif/ csif;/ rGef/ cdkif/ Srf; ponfwdk@onf ArmvlrsdK;rsm;uJhodk@yif wcsdefu vGwfvGwfvyfvyf udk,fydkiftkyfcsKyfvsuf xD;®yifeef;®yif ya'omZfEdkifiHrsm; xlaxmifI aexdkifcJh=uonf? e,fcsJ@wdk@vufatmufodk@ usamufoGm;aomtcg e,fcsJ@qef@usifa;/ zufqpfwdkufzsufa;/ trsdK;om;vGwfajrmufa; qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 9
  • 45. +idrf;csrf;pGmtwlvufwGJaexdkifa;0g'rSonf ppfrSefaomjynfaxmifpkpepfqDodkŒ (yxrwGJ) wdkufyGJrsm;wGif yg0ifwdkufcdkufcJh=ujcif;onfvnf;/ rdrdwdk@. vGwfvyfa;ESifh udk,fh=urRm udk,fzefwD;cGifhudk jrwfEdk;jcif;a=umifh jzpfonf? odk@aomf vGwfvyfa;+yD;aomtcg wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. ar#mfrSef;csufrsm;onf arS;rSdefoGm;cJhayonf? xdk@a=umifh wdkif;if;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_®yysufum/ vlrsdK;a;rkef;wD;r_rsm; ay:aygufvmcJhygonf? 1961 ckESpfwGif wdkif;if;om;rsm; aoG;pnf;a;udk jyefvnfwnfaqmufef jynfaxmifpkrlwyfudk udk,fpm;ðyudk,fpm;vS,frsm; aqG;aEG;=umwGif xdkrludk ta=umif;jyvsuf tm%modrf;vdkufjcif;a=umifh 'DrdkuapDtcGifhta;rsm;ESifh ppfrSefaomjynfaxmifpktESpfom onfvnf; aysmufuG,fcJhayonf? TuJhodk@ wpfygwDtm%mSifpepfESifh wjynfaxmif tkyfpdk;r_pepfqdk;udk enf;rsdK;pHkESifh qef@usifawmfvSefcJh=uovdk awmfvSefqJvnf; jzpfayonf? tjcm;wbufwGif ausmif;om;rsm;OD;aqmifr_jzifh (8-8-88) ae@wGif [ef;Sifvl wdkif;if;om; jynfoltaygif; tHkºuGawmfvSefcJhojzifh wygwDtm%mSifpepfðywf=ucJhaomfvnf; 'DrdkuapD yGifhvef;Sifoefr_rSm tvSrf;uGmaeayao;onf? 'DrdkuapDtcGifhta; tjynfht0rSdv#if wm; r#waom a±G;aumufyGJ[lonf SdEkdifygrnfavm? wm;r#waom a±G;aumufyGJr[kwfygu jynfolESifh wdkif;jynftwGuf rnfo!fhtudsK;oufamufr_SdEkdifrnfenf;? xd@k a=umifh u|Eyw@kd onf vufiif;óuHawG@aeaom tcuftcJrsm;ESihf aemifóuHawG@r!fh kf f jyemt00udkoHk;oyfjcif;tm;jzifh trsdK;om;nD!Gwfa;udk wnfaqmuf+yD;/ 'DrdkuapD tjynfht0Sda;twGuf wdkufyGJ0ifoGm;efrSwyg; tjcm;rSday? trsdK;om;nD!Gwfa;udk wdkif;if;om;rsm;wef;wla;tajccHay:wGif wnfaqmufayrnf? xdk@a=umifh tzGJ@csKyf. r[mAsL[myfwnfcsufjzpfaom 'DrdkuapDa;wdkufyGJESifh wdkif;if;om;rsm;wef;wla; SdeftwGuf qufpyfwdkufyGJ0ifa;onf trdsK;om;nD!Gwfr_udk wnfaxmifa;ESifh 'DrdkuapDtjy!fht0Sda; wdkufyGJudk wdkufa;yif jzpfonf? odk@mwGif wdkufyGJ.enf;AsL[mudk rlvvufSdEdkifiHa;tajctae tcsdeftcgESifh tvSnfhtajymif;udktajccHI csrSwfefESifh rdrd.tiftm;udkvnf; cdkifrmatmif pnf;±Hk;oGm;ef vdktyfayonf? xdk@a=umifh tzGJ@0ifygwDtoD;oD;onf rlay:wGiftajccHaom pnf;±Hk;a;udk wnfaqmuf+yD;/ xdkrSwqifh ygwDtcsif;csif;onfvnf; tzGJ@csKyf. rlESifhyfwnfcsufudkyif wom;wnf; yfwnfvsuf/ wzGJ@wygwDuJhodk@ uspfvpfcdkifrmvma;twGuf pnf;±Hk;wnfaqmuf rnf? xd@k aemuf tjcm;aom 'DruapDygwtzG@J tpnf;rsm;ESivnf; cdi+f rJaom r[mrdwjf zpfa;udk kd D hf k aqmif±GufI 'DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;rsm;wef;wlnfwla; wdkufyGJudk qufvuf qifE$J=u ayrnf? 10 qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _
  • 46. 'DruapDa;ESihf wef;wla;wduyumvtwGi; UNLD .ordkif;0ifrSwfwrf;rsm; kd k f JG f 3? tzG@J csKyf.jyef=um;a;ESihf qufo,a;vkyief;rsm; G f f (u) ausnmcsursm;xkwjf yefjcif; f tzGJ@csKyfudk pwifzGJ@pnf;jcif;rðyrD wkdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. EdkifiHa;tzGJ@tpnf;ygwDrsm; pwifawG@qHk!SdE_dif;yGJrsm;udk (4)}udrfwdkifwdkif ðyvkyfcJhonf? 1989 ckESpf/ azazmf0gDv (11)uf ae@wGif usif;yaom yÌrt}udrfawG@qHk!SdE_dif;yGJwGif tzGJ@csKyfudk wnDw!Gwfwnf; zGJ@pnf; xlaxmifconf? tzG@J csKyfz@JG pnf;+yD;aemuf oabmxm;a=ujimcsutrSwf (1)udk xkwjf yef+yD; tzG@J csKyf hJ f wGif yg0ifjcif;rSdao;aom wdkif;if;om;vlrsdK;rsm;. EdkifiHa;tzGJ@tpnf;ygwDrsm;udk yg0ifvmef zd w f a c:urf ; vS r f ; cJ h o nf ? 1989 ck E S p f / rwf v (5)uf w G i f ausnmcsuf t rS w f ( 2) tjzpf nf±G,fcsufESifh vkyfief;pOfrsm;udk xkwfjyefcJhonf? 1989 ckESpf/ rwfv(24)ufae@wGif EdkifiHa;t zrf;qD;xm;olrsm; v$wfay;a; awmif;qdkcsufudk ausnmcsuftrSwf (3) tjzpf xkwfjyefcJhonf? 1989 ck / rwf v (27)uf w G i f (44)}ud r f a jrmuf zuf q pf q ef @ usif a ;ae@ txd r f ; trS w f ausnmpmwrf;udk xkwfjyefcJhonf? 1989 ckESpf/ ZGefv(14)ufwGif twGif;a;rSL;tzGJ@. tpDifcHpmudk xkwfjyef+yD;/ Srf;jynfe,f/ u,m;jynfe,fESifh rE Wav; pnf;±Hk;a;cD;wGif wifjy Edkifef pDpOfcJhonf? 1989 ckESpf/ Zlvdkifv(8)ufae@wGif trdsK;om;EdkifiHa;odk@OD;wnfa;twGuf EdkifiHawmf+idrf0yfydjym;a;tzGJ@ OuUX AdkvfcsKyf}uD;apmarmifxH obmywdtzGJ@u pmwapmif ay;ydk@cJhonf? 1989 ckESpf/ Zlvdkifv (19)ufae@wGif (42)ESpfajrmuf tmZmenfae@ txdrf;trSwf ausnmcsufudk xkwfjyefcJhonf? tmZmenfae@aemufydkif; wjynfvHk;EdkifiHa;tajctaersm; wif;rm+yD; tzrf;tqD;rsm;xlajymvmcJhm tzGJ@csKyfrS e-0-w tpdk;ESifh EdkifiHa;ygwDrsm;t=um; !SdE_dif;ajzSif;a;twGuf txl;ausnmcsuf wapmifudk 1989 ckESpf/ Zlvfdkif (22)ufae@wGif xkwfjyefcJhonf? (c) owif;pmSi;vif;yGJ ESihf owif;v$mxkwjf yefjcif; f tzGJ@csKyfjzpfay:vmyHk/ tzGJ@csKyf.nfrSef;csufrsm;ESifh yfwnfcsufrsm; txl;ojzifh 'DrdkuapDa;ESifh wdkif;if;om;vlrsdK;rsm; wef;wlnfwltcGifhta;Sda;wdk@twGuf wdkif;if;om; arG;csif;om;csif; nDaemifif; EdkifiHa;ygwDrsm; arG;zGm;jcif;/ ,if;wdkŒ. nD!Gwfr_rsm;ESifh tjcm; 'DrdkuapDtiftm;pkEdkifiHa;ygwDrsm;ESifh vufwGJaqmif±Gufr_rsm;udk jynfyowif;Xmersm;rS owif;pmqmrsm;ESifh jrefrmhowif;pOfrS owif;axmufrsm;udk 1989 ckESpf/ Zlvdkifv (24)uf wGif zdwfac:Sif;vif;wifjy+yD; owif;pmqmrsm;. ar;jref;csufrsm;udk ajz=um;cJhonf? tzGJ@csKyf. v_yfSm;r_owif;rsm;udk tzGJ@0ifEdkifiHa;tzGJ@tpnf;ygwDrsm;odk@ yHkrSefay;ydk@Edkifa;twGuf “wef;wla;”trnfjzifh owif;v$mxkwfjyefa;udk qHk;jzwf+yD;/ trSwfpOf (1) owif;v$mudk 1989 ckESpf/ pufwifbm (5)ufae@u xkwfa0EdkifcJhonf? “wef;wla;”owif;v$mudk yHkrSef xkwfjyef Edkifa;twGuf tpDtpOfrsm;udk ðyvkyfvsufSdaeonf? t,f'DwmtzGJ@udk wm0efcHt,f'Dwm OD;ombef;(cdi)/ Edicifarmif(rGe) / qvdi;f vsere;f (csi;f ) / OD;at;az(cdi) wd@k jzifh zG@J pnf;oGm;onf? kf kf f k f_ kf qvdi;f vsere;f qmacgi;f ( Lian H. Sakhong ) pkaqmif;wifjyonf k f _ 11