3. Proces Schematów
Obrazkowych
Możemy używać metody schematów obrazkowych,
by wesprzeć:
samoobsługę
higienę
prace domowe
przygotowywanie pożywienia
umiejętności techniczne
4. Samoobsługa
Zalecany komentarz:
1. Biorę koniec prawego rękawa swoją
lewą ręka
2. Wyciągam moją rękę z rękawa
3. Biorę koniec mojego lewego rękawa
swoją prawą ręką
4. Wyciągam rękę z rękawa
5. Zdejmuję sweter przez głowę
Zdejmowanie
swetra
6. Prace domowePodlewanie kwiatów
Zalecany komentarz:
1.Biorę pustą butelkę
2.Nalewam wody do
zaznaczonej linii
3.Zakręcam kran
4.Podlewam kwiatek
5.Odkładam butelkę na
miejsce
7. Przygotowywanie posiłku
Pieczenie ciasteczek
Zalecany komentarz:
1.Rozwałkowuję ciasto
2.Wycinam ciastka
3.Kładę ciastka na blachę
4.Wkładam blachę na 10 minut
do pieca
5.Wyciągam blachę z pieca
6.Sklejam dwa ciastka dżemem
7.Wykładam ciastka na talerz
8. Przygotowywanie gorącego napoju
Zalecane słownictwo:
1.Nalewam wody do czajnika do
zaznaczonej lini
2.Włączam czajnik
3.Wyciągam filiżankę z szafki
4.Wkładam torebkę do filiżanki.
5.Nalewam zagotowanej wody do
filiżanki
6.Czekam 5 minut I wyciągam
torebkę z filiżanki
7.Wsypuję 2 łyżeczki cukru do
herbaty
8.Mieszam herbatę
12. Proces Schematów Obrazkowych
Cel główny: uniezależnienie od osób trzecich
(włączając także uniezależnienie od pomocy werbalnej)
Główne powody zależności od osób trzecich:
Jednym z powodów są braki w socjalizacji, dzieci z ASD nie są motywowane
przez społeczną akceptacje otoczenia, a naturalny proces „zrobię to sam“ nie
występuje
●Nauka przez nasladowanie jest nienaturalna
Często występują deficyty umiejętności motorycznych potrzebnych do
wyuczenia czynności samoobsługowych
Problemy z przetwarzaniem sensorycznym mogą odgrywać rolę w zachowaniu
13. Używanie procesu schematów
obrazkowych
Wzmocenie samodzielności jest jedynym sposobem pomocy osobie z
autyzmem w celu jej przyszłego funkcjonowania bez pomocy
dorosłych
Ćwiczenie umiejętności samoobsługowych od najmłodszego wieku
jest najlepszym sposobem przygotowującym do samodzielnego
egzystowania w przyszłości
Przed uczeniem umiejętności należy przeprowadzić analizę
specyficznych zdolności dziecka z autyzmem w celu podjęcia kroków
włączających w proces schematów obrazkowych
Poprzez obserwację identyfikujemy, które postępowanie dziecko zna,
a którego musi się nauczyć, następnie wprowadzamy pomoc wizualną
14. Używanie procesu schematów
obrazkowych
Obrazujemy etapy, których dziecko nie zna (np.mycie rąk
składa się z ….. etapów, my obrazujemy jedynie 5)
Pomoc wizualna nie jest pomocą stałą. Jeżeli dziecko potrafi
wykonać polecenie bez pomocy wizualnej, stopniowo
zaprzestajemy jej używać
Także, gdy widzimy, ze dziecko potrafi wykonać pewne etapy
procesu bez pomocy wizualnej, eliminujemy te etapy z procesu
15. Jaki jest cel procesu schematów
obrazkowych
Celem jest, osiągnięcie takiej samodzielności, by osoba z ASD nie
musiała polegać na innych (włączając w to niezależnośc od instrukcji
słownych)
Celem procesu schematów obrazkowych nie jest szczegółowa
wizualizacja procesu lecz maksymalizowanie niezależności w
realizowaniu całego procesu
Proces schematów obrazkowych pomaga kompensować deficyty w
umiejetność wdrażania procesu werbalnego
“Wizualizacja to rzeczywistość.” (Mesibov, 1996)
16. Jak powinien wyglądać proces?
Forma procesu schematów obrazkowych jest bardzo
zindywidualizowana i zależy od poziomu myślenia abstrakcyjnego i
umiejętności uogólniania
Możemy użyć:
przedmiotów
fotografii
obrazków
Obrazków wraz tekstem
tekstu
17. Ściągam kurtkę z wieszaka Obracam ją guzikami do siebie. Wkładam prawą rękę do prawego rękawa.
Wkładam lewą rękę do lewego rękawa. Zapinam guziki
Fotografie
21. Planowanie rozwoju umiejętności
samoobsługi i prac technicznych
Kiedy podejmujemy próbę poprawienia
umiejętności określonych sfer samoobsługi używając
procesu schematów obrazkowych, po pierwsze
musimy rozważyć aktualny poziom samodzielności
danej osoby w określonej sferze.
Możemy okreslić (zmierzyć) poziom używając
różnych skali rozwojowych, które pomagają
zidentyfikować poziom u osoby z którą pracujemy.
22. Ankieta obserwacji samoobsługi
Skala oceniania:
0 – całkowicie nie potrafi
1 – potrafi z pomocą fizyczną I
werbalną
2 – potrafi korzystając z
pomocy fizycznej lub werbalnej
3 – potrafi sporadycznie
korzystając z pomocy
4 – potrafi wykonać czynność
samodzielnie, bez jakiejkolwiek
pomocy
23. Obserwacja
Skupiamy się na sferze samoobsługi, którą chcemy
usprawnić
Nasza obserwacja musi bazować na strategicznych
punktach:
Które z codziennych aktywności samoobsługowych dana osoba
wykonuje samodzielnie, a w których pomoc jest konieczna
Po zidentyfikowaniu deficytów, ważne jest by wyjaśnić czy
wynikają one z niewystarczających umiejętności lub tez braku
motywacji do wykonania zadania
Czy poziom motoryki małej jest wystarczający, by przeprowadzić
aktywności samoobsługowe bez pomocy (samodzielnie)
24. Obserwacja
Czy osoba z autyzmem wykonuje czynności po
kolei
Jaki jest poziom naśladowania
Jaki jest poziom komunikacji (werbalny, przy
użyciu gestów lub znaków, przy użyciu fotografii lub
tekstu)
Jaki sposób motywowania w celu uzyskania
samodzielności jest najlepszy
Jakie bodźce są najefektywniejsze
25. Obserwacja i planowanie
Konieczna jest znajomość dziennej rutyny ucznia
Czy potrafi umyć się/wykąpać samodzielnie
Czy potrafi wymyć zęby, ubrać/rozebrać się, otwierać wieczka
bez pomocy osób trzecich
Czy potrafi jeść, nalać napój do kubka, używać stućców, bez
pomocy osób trzecich
Czy potrafi wykonywać prace w domu bez pomocy
Czy potrafi przyjść do szkoły, zrobić zakupy, zorganizować
sobie czas wolny
Odpowiadając na powyższe pytania bierzemy pod uwagę wiek, poziom
rozwoju, jak również preferencje rodziców
26. Obserwacja i planowanie
Ważne jest by skupić się na tym, czy obserwowana
osoba ma określone umiejętności pozwalające jej
na zrealizowanie zadania
Czy posiada prawidłowy uścisk dłoni, lub czy też musimy
wpierw skupić się na poprawieniu tej sfery
Inną kluczową sprawą jest motywacja
Czy konieczna jest nauka samodzielności w dziennych
aktywnościach samoobsługowych
Czy możliwe jest zmotywowanie odpowiednimi bodźcami
Z kim może przeprowadzić konkretne zadanie
27. Metody pracy
Ucząc bardziej skomplikowanych zadań przy
pomocy procesu schematów obrazkowych,
możemy używać następujących metod:
Uczenie po kolei od początku / łańcuch od pierwszego do
ostaniego poziomu
Uczenie od ostatniego poziomu do pierwszego
Demonstracja / modelowanie naśladowania
Fizyczne prowadzenie (pomoc fizyczna)
Wizualizacja (używanie procesu metody obrazkowej) oraz
wzmacnianie
28. Którą metodę pracy wybrać?
Rozważając odpowiednie metody ćwiczeń, musimy wziąć pod
uwagę główne deficyty charakteryzujące osoby z autyzmem
Problemy z naśladowaniem – używamy fizycznego naprowadzania (fizycznych
wskazówek)
Problemy z modelowaniem społecznym – uzywamy wzorów zachowań
społecznych wraz z wskazówkami fizycznymi w modelowanej sytuacji
Problem z pamięcią sekwencyjną – dzielimy ćwiczenie zgodnie z kolejnością
poszczególnych faz
Problem z orientacją i organizacją/ skupianie się na nieistotnych szczegółach –
kładziemy nacisk na wizualizację ważnych elementów np. Lewa lub prawa strona
ubrania
Problem ze zrozumieniem koncepcji zadania – stosujemy ODWRÓCONĄ
KOLEJNOŚĆ – znaczenie: wykonujemy tyle ostatnich etapów procesu, aż osoba
jest w stanie je zrozumieć
29. Którą metodę pracy wybrać?
Problem z percepcją czasu, pór roku, pogody. Osoby z ASD
często nie potrafią adekwatnie ocenić jakie ubrania założyć –
zwizualizowana metoda jest wtedy konieczna
Problem z postrzeganiem zasad społecznych i ich
konsekwencji, brak swiadomości odbioru społecznego własnego
wyglądu, stąd częste potrzeganie osób z ASD jako niechlujnych
Problem ze zrozumieniem zasad higieny, zdrowia i
bezpieczeństwa – dlaczego należy myć ręce po wyjściu z toalety
30. Podstawowe zasady stosowania metody
schematów obrazkowych
Naturalnym jest, że chcemy by osoba z autyzmem była łatwo
przystosowująca się. Naszym celem nie jest nauczenie
automatycznego wykonywania kolejności zadań, ale, jeżeli to
możliwe, wprowadzenie zmian w schemat pracy, tak jak ma to
miejsce w zwycajnym życiu (oczywiście nie jest to możliwe, lub
odpowiednie w stosunku do każdej osoby w każdej sytuacji, zależy
to od poziomu autyzmu)
I w takich przypadkach bardzo pomocne jest włączenie planu
wizualnego zajęć codziennych, tak by po każdym etapie osoba z
ASD mogła sprawdzić jakie jest następne działanie
31. Podstawowe zasady stosowania metody
schematów obrazkowych
Wizualizacja działań powinna być klarowna i jasno ukazywać:
Które etapy działań są już zakończone
Które są w trakcie wykonywania
Który etap jest etapem kolejnym
Istnieją różne sposoby wizualizowania zgodnie z poziomem rozwoju i umiejętności motorycznych
oraz umiejętności utrzymania uwagi, itp.
Przerzucanie kartki po wykonaniu określonej czynności
Pieczętowanie kartki/obrazka po wykonaniu określonej czynności
Zaznaczenie klamerką lub naklejką
Zaznaczenie krzyżykiem
Odwracanie kartki obrazkiem do dołu
Zabieranie obrazka i wkładanie go do przeznaczonego do tego pojemnika
32. Podstawowe zasady stosowania metody
schematów obrazkowych
Jeżeli uczeń potrafi wykonać zadanie bez niczyjej
pomocy, zaczynamy usuwać pomoc wizualną.
Jednakże musimy postępować z rozwagą. Jeżeli
usuniemy pomoc wizualną zbyt szybko osoba z ASD
może tego nie zaakceptować
Musimy nauczyć się postrzegać osoby z ASD
takimi jakimi są, a nie takimi jakie chcielibyśmy aby
były
34. Ważne jest by mieć świadomość tego,
że etapy mogą być dowolne
zrearanżowane
pominięte
powtórzone
wtedy gdy zachodzi konieczność
maksymalnej samodzielności i
spontanicznego użytkowania przez
osobę z autyzmem
35. Ćwiczenia dla osób używającyhc przedmiotów
jako punktu odniesienia
Przykład:
Zadanie: ubieranie kurtki (5 etapów)
Cel główny: ćwicznie umiejętności funkcjonowania w życiu codziennym
Cel szczegółowy: ubieranie kurtki
Poziom: przedmioty stanowiące odniesienie
Metoda:
Modelowanie i pełne wskazówki fizyczne, równoległe nasladowanie
nauczyciela/rodzica, któy modeluje działania używając swojej kurtki zgodnie z
określonymi etapami
Nacisk na doskonalenie każdego etapu
36. Zdejmuję kurtkę z wieszaka. Obracam ną guzikami do siebie Wkłądam prawą rękę do prawego rękawa
Wkładam lewą rękę do lewego rękawa. Zapinam guziki
37. Ćwiczenie z użyciem obrazków
Przykład:
Zadanie: ubieranie kurtki (5 etapów)
Cel główny: trenowanie czynności życia codziennego
Cel szczegółowy: ubieranie kurtki
Poziom: obrazki
Metoda:
Kolejność od pierwszego do ostatniego etapu. Kolejność poszczególnych zdjęć: od
lewej do prawej od góry do dołu. Wykonane zadanie jest zaznaczane odwróceniem
obrazka. Wskazówki są udzielane zgodnie z indywidualnymi potrzebami
38. Ćwiczenie z użyciem słów
Przykład:
Zadanie: ubieranie kurtki (5 etapów)
Cel główny: trenowanie czynności życia codziennego
Cel szczegółowy: ubieranie kurtki
Poziom: słowa
Metoda:
Kolejność od pierwszego do ostatniego z użyciem instrukcji pisanych
podzielonych na poszczególne etapy od lewej do prawej
Wskazówki udzielane są jedynie gdy osoba nie potrafi wykonać
poszczególnego etapu lub prosi o pomoc