15

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Jarosław Orczykowski
Sporządzanie sprawozdań finansowych, statystycznych
i budżetowych 343[01].Z2.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

1
Recenzenci:
mgr Małgorzata Krzyżaniak
mgr Mirosława Gastoł
Opracowanie redakcyjne:
mgr Jarosław Orczykowski
Konsultacja:
dr Elżbieta Sałata
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 343[01].Z2.04
„Sporządzanie sprawozdań finansowych, statystycznych i budżetowych”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik administracji 343[01].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zakres i zasady rachunkowości 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Procedura prawna sprawozdań finansowych 13
4.3. Sprawozdanie finansowe – bilans 18
4.4. Sprawozdania finansowe – rachunek zysków i strat 35
4.5. Sprawozdanie finansowe – rachunek przepływów pieniężnych oraz inne
sprawozdania dodatkowe (zestawienie zmian w kapitale własnym)
44
4.6. Sporządzanie sprawozdań statystycznych 50
4.7. Sporządzanie sprawozdań budżetowych 53
5. Sprawdzian osiągnięć 56
6. Literatura 60

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o sporządzaniu sprawozdań
finansowych, statystycznych i budżetowych.
Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również
− wykaz materiałów potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
− pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
− ćwiczenia,
− sprawdzian postępów.
4. Przykład sprawdzianu osiągnięć sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie ćwiczenia jest dowodem osiągnięcia
umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

4
Schemat układu jednostek modułowych
343[01].Z2
Ekonomiczne podstawy
funkcjonowania jednostek
organizacyjnych
343[01].Z2.01
Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń
gospodarczych
w przedsiębiorstwie
343[01].Z2.02
Prowadzenie ewidencji księgowej
w jednostkach organizacyjnych sfery
budżetowej
343[01].Z2.03
Gromadzenie danych statystycznych
i ich wykorzystywanie
w procesach decyzyjnych
343[01].Z2.04
Sporządzanie sprawozdań
finansowych,
statystycznych i budżetowych
343[01].Z2.05
Przeprowadzanie analizy ekonomiczno-
-finansowej

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Sporządzanie sprawozdań
finansowych, statystycznych i budżetowych”, powinieneś umieć:
− posługiwać się pojęciami dotyczącymi kosztów przedsiębiorstwa,
− posługiwać się pojęciami dotyczącymi przychodów przedsiębiorstwa,
− posługiwać się pojęciami dotyczącymi ewidencjonowania majątku trwałego, obrotowego,
− posługiwać się pojęciami dotyczącymi zobowiązań, należności,
− posługiwać się pojęciami dotyczącymi kapitałów przedsiębiorstwa,
− posługiwać się pojęciami dotyczącymi form ewidencji księgowej.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
− określić zakres sprawozdania finansowego,
− sporządzić sprawozdanie finansowe w podstawowym zakresie,
− zastosować wariant porównawczy i kalkulacyjny sporządzania sprawozdania rachunku
zysków i strat,
− zastosować metodę pośrednią i bezpośrednią sporządzania rachunku przypływów
pieniężnych,
− sporządzić zestawienie zmian w kapitale własnym,
− określić okoliczności i zasady sporządzania skonsolidowanego sprawozdania
finansowego,
− określić źródła danych i ogłaszania sprawozdań finansowych,
− wypełnić formularze sprawozdań statystycznych,
− określić zakres sprawozdawczości poszczególnych jednostek sektora finansów
publicznych,
− sporządzić podstawowe sprawozdanie budżetowe.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Zakres i zasady rachunkowości
4.1.1. Materiał nauczania
Rachunkowość to system całościowego, zwartego, ciągłego i systematycznego
obserwowania, rejestrowania, przetwarzania, prezentowania i interpretowania operacji
i zdarzeń gospodarczych wyrażonych w mierniku pieniężnym (ewidencji operacji i zdarzeń
gospodarczych oraz sprawozdawczość finansowa).
Rachunkowość prowadzona w jednostkach gospodarczych spełnia następujące funkcje:
− informacyjną – polegającą na tworzeniu określonych zbiorów informacji na potrzeby
zarządzania,
− kontrolną – umożliwiającą sprawdzenie wiarygodności poprzez porównanie stanów
ewidencyjnych ze stanami faktycznymi,
− sprawozdawczo-analityczną – polegającą na sporządzaniu sprawozdań finansowych
i innych przekazywanych różnym odbiorcom (akcjonariuszom, wspólnikom, rejestrom
przedsiębiorców, Urzędom i Izbom Skarbowym, Urzędom Statystycznym).
Rachunkowość w Polsce została unormowana w ustawie z dnia 29 września 1994 r.
o rachunkowości (DzU Nr 121, poz. 591 z późn. zm), która weszła w życie 1 stycznia 1995 r.
Zmiany w ustawie o rachunkowości zostały dokonane ustawą z dnia 9 listopada 2000 r.
o zmianie ustawy o rachunkowości, która została opublikowana w DzU Nr 113, poz. 1186. Jej
przepisy weszły w życie w całej rozciągłości z dniem 1 stycznia 2002r., i po raz pierwszy
miały zastosowanie do sprawozdań finansowych sporządzanych za rok obrotowy
rozpoczynający się w 2002 roku.
1. Zakres i nadrzędne zasady rachunkowości
Głównym zadaniem rachunkowości, w myśl ustawy jest takie stosowanie zasad
rachunkowości, aby w sposób prawidłowy, rzetelny i jasny przedstawić w księgach
rachunkowych i sporządzanych na ich podstawie sprawozdaniach finansowych sytuację:
− majątkową,
− finansową,
− wynik finansowy.
Rachunkowość obejmuje:
− przyjęte zasady (politykę) rachunkowości,
− prowadzenie na podstawie dowodów księgowych ksiąg rachunkowych, ujmując zapisy
zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,
− okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów
i pasywów,
− wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego,
− sporządzanie sprawozdań finansowych,
− gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji
przewidzianej ustawą,
− poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych
ustawą.

8
Nadrzędne zasady rachunkowości
Zasada wyższości treści ekonomicznej nad formą prawną – (art. 4 ust. 2) – zdarzenia, w tym
operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu
finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną.
W razie kolizji między wymogiem prawidłowości (zgodnie z przepisami ustawy)
a wymogiem rzetelności, a więc przedstawienie stanu faktycznego zgodnie z rzeczywistością
ekonomiczną, ustawa o rachunkowości uznaje wyższość treści, to jest stanu faktycznego, nad
przepisami prawa, stanowiąc, że zdarzenia i operacje gospodarcze ujmuje się w księgach
rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniach finansowych zgodnie z ich treścią ekonomiczną.
Zasada ciągłości – (art. 5 ust. 1 oraz art. 8 ust. 2) – przyjęte zasady (politykę
rachunkowości) należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych
jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, w tym także
dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego
i sporządzania sprawozdań finansowych tak, aby za kolejne lata informacje z nich były
porównywalne. Wykazane w księgach rachunkowych na dzień ich zamknięcia stany aktywów
i pasywów należy ująć w tej samej wysokości, w otwartych na następny rok obrotowy
księgach rachunkowych.
Jednak w celu rzetelnego i jasnego przedstawiania sytuacji, jednostka może ze skutkiem od
pierwszego dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji, zmienić dotychczas
stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą. Zmiana dotychczas stosowanych
rozwiązań wymaga również określenia w informacji dodatkowej wpływu tych zmian na
sprawozdanie finansowe wymagane innymi przepisami prawa, jeżeli zostały one sporządzone
za okres, w którym powyższe rozwiązania uległy zmianie. W przypadku takim należy
w sprawozdaniu finansowym (i informacje dodatkowe i objaśnienia) jednostki za rok
obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły, podać przyczyny tych zmian, określić liczbowo ich
wpływ na wynik finansowy oraz zapewnić porównywalność danych sprawozdania
finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok obrotowy, w którym dokonano zmian.
Zasada kontynuacji – (art. 5 ust 2) – przy stosowaniu przyjętych zasad polityki
rachunkowości przyjmuje się założenia, że jednostka będzie kontynuowała, w dającej się
przewidzieć przyszłości w nie zmniejszonym zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji
lub upadłości, chyba, że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym. Ustalając
działalność jednostki do kontynuacji działalności, kierownik jednostki uwzględnia wszystkie
informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się
przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok dnia bilansowe.
Zasada memoriału – (art. 6 ust. 1) – w księgach rachunkowych jednostki należy ująć
wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane
z tymi przychodami, dotyczące danego roku obrotowego niezależnie od terminu ich zapłaty.
Zasada współmierności (periodyzacji) – (art. 6 ust. 2) – w celu zapewnienia
współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego
okresu sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów
oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione.
Zasada rzeczywistego kosztu historycznego – (art. 7 ust. 1 i 2) – poszczególne
składniki aktywów i pasywów wycenia się, stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie
(wytworzenie) koszty, z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym
celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględniać:
− zmniejszenie wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również
dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
− wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,
− wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,
− rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

9
Zdarzenia, o których mowa wyżej należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione
między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg
rachunkowych.
Zasada zakazu kompensat (indywidualnej wyceny) – (art. 7 ust. 2) – wartość
poszczególnych składników i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też
zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą
wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych
z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych.
Zasada istotności – (art. 8 ust. 1) – dokonując rozwiązań dopuszczonych ustawą
i dostosowując je do potrzeb jednostki, należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości
wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku
finansowego, przy zachowaniu zasady ostrożności.
2. Księgi rachunkowe
Jednostki gospodarcze zobowiązane są w myśl ustawy o rachunkowości prowadzić księgi
rachunkowe, które obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, na
które składają się:
− dzienniki,
− księga główna,
− księgi pomocnicze,
− zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald ksiąg pomocniczych,
− wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).
Otwarcie ksiąg rachunkowych następuje na:
− dzień rozpoczęcia działalności, którym jest dzień pierwszego zdarzenia wywołującego
skutki o charakterze majątkowym lub finansowym,
− początek każdego następnego roku obrotowego,
− dzień zmiany formy prawnej,
− dzień wpisu do rejestru, połączenia jednostek lub podziału jednostki, powodujących
powstanie nowej jednostki (jednostek),
− dzień rozpoczęcia likwidacji lub wszczęcia postępowania upadłościowego.
Otwarcie ksiąg rachunkowych następuje w ciągu 15 dni od dnia zaistnienia wyżej
wymienionych zdarzeń.
Zamknięcie ksiąg rachunkowych następuje:
− na dzień kończący rok obrotowy lub inaczej, na ostatni dzień każdego roku obrotowego,
− na dzień zakończenia działalności jednostki, w tym również sprzedaży i zakończenia
likwidacji lub postępowania upadłościowego,
− na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej jednostki gospodarczej, postawienie
w stan likwidacji lub upadłości,
− w jednostce przejmowanej na dzień przejęcia jednostki przez inną jednostkę,
− na dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia jednostek, jeżeli w wyniku
połączenia powstaje nowa jednostka,
− na inny dzień bilansowy określony odrębnymi przepisami.
Zamknięcie ksiąg rachunkowych następuje nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia wyżej
wymienionych zdarzeń.
3. Konta księgowe
Konta księgowe są podstawowymi urządzeniami do księgowania wszelkich operacji
i zdarzeń gospodarczych, zawsze w korespondencji z innymi podobnie działającymi kontami
(wyłączając konta pozabilansowe funkcjonujące jednostronnie).

10
Operacje gospodarcze stanowią księgowy wykaz działalności gospodarczej firmy
i wynikają z celowego działania kierownictwa i upoważnionych pracowników, powodując np.
zmiany w składnikach majątkowych i źródłach ich finansowania, kosztach, przychodach
i wyniku finansowym.
Zdarzenia gospodarcze są natomiast najczęściej skutkiem działania siły wyższej lub osób
trzecich, a skutki ich zaistnienia mają podobnie jak operacje gospodarcze – wyraz
gospodarczy, z tego też względu muszą być zaksięgowane w przedsiębiorstwie.
Konta księgowe w pierwszym z przekrojów dzielą się na:
− konta syntetyczne służące do ewidencji operacji i zdarzeń gospodarczych, ujmowanych
w księdze głównej w sposób zbiorczy, ogólny i syntetyczny, a jednocześnie w księgach
pomocniczych na kontach analitycznych,
− konta analityczne (szczegółowe) służące do szczegółowej ewidencji zdarzeń i operacji
gospodarczych, ujmowanych na wybranych kontach syntetycznych, a równocześnie
w księgach pomocniczych na kontach analitycznych
Suma zapisów księgowych na kontach analitycznych powinna się zgadzać z ogólną sumą
zapisu na koncie syntetycznym po tej samej stronie.
Konta księgowe w drugim z przekrojów dzielą się na cztery następujące rodzaje:
1) konta bilansowe służące do ewidencji aktywów, przeznaczone do ewidencji
księgowej składników majątkowych firmy:
− majątku trwałego, środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych,
finansowego majątku trwałego, inwestycji i należności długoterminowych,
− majątku obrotowego: zapasów materiałów, produktów i towarów, produkcji nie
zakończonej, należności krótkoterminowych i roszczeń, krótkoterminowych
papierów wartościowych, środków pieniężnych oraz rozliczeń
międzyokresowych kosztów (czynnych),
2) konta bilansowe służące do ewidencji pasywów, przeznaczone do ewidencji
księgowej własnych i obcych źródeł finansowania składników majątkowych firmy:
− własnych: np. kapitału zakładowego, kapitału zapasowego, kapitału
rezerwowego (funduszu założycielskiego oraz pozostałych kapitałów własnych),
3) konta wynikowe (niebilansowe), służące do ewidencji elementów składowych
wyniku finansowego ustalonego za dany rok obrotowy lub inny okres
sprawozdawczy, tj.:
− kosztów działalności operacyjnej (podstawowej), pozostałych kosztów
operacyjnych, kosztów finansowych i strat nadzwyczajnych,
− przychodów ze sprzedaży i zrównanych z nimi pozostałych przychodów
operacyjnych, przychodów finansowych i zysków nadzwyczajnych,
− ewidencji ustalania i rozliczania wyniku finansowego jednostki w zakresie
ewidencji obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego,
4) konta pozabilansowe służą do ewidencji, niestanowiących przedmiotu ewidencji
bilansowej zdarzeń i operacji gospodarczych – jednostronnie – tzn. bez stosowania
zasad podwójnego księgowania, np. do ewidencji obcych składników majątkowych
w jednostce gospodarczej, środków trwałych w likwidacji oraz własnych składników
majątkowych nie objętych ewidencją bilansową, np. należności warunkowych.
Elementy sprawozdania finansowego
Sprawozdanie finansowe każdej jednostki gospodarczej przedstawia historyczne dane
o działalności gospodarczej przedsiębiorstwa sporządzone na określony dzień (lub za pewien
okres) wyrażone w formie pieniężnej, na określony moment sprawozdawczy.
Zgodnie z art. 5 ustawy o rachunkowości sprawozdanie finansowe sporządza się na dzień
zamknięcia ksiąg rachunkowych, o których mowa w art. 12 ust. 2 oraz na inny dzień

11
bilansowy (stosując odpowiednio zasady wyceny aktywów i pasywów oraz ustalenia wyniku
finansowego), które składa się z:
1) bilansu,
2) rachunku zysków i strat,
3) informacji dodatkowej, obejmującej:
− wprowadzenie do sprawozdania finansowego,
− dodatkowe informacje i wyjaśnienia.
Ponadto jednostki gospodarcze, których sprawozdania finansowe, zgodnie z art. 64 ust. 1
ustawy o rachunkowości, podlegają badaniu przez biegłych rewidentów i ogłoszeniu, tj.
między innymi kontynuujące działalność wszystkie spółki akcyjne oraz pozostałe jednostki
jak spółki z o.o. i przedsiębiorstwa państwowe, które w poprzedzającym roku obrotowym, za
który sporządzono sprawozdanie finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących
warunków:
− średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
− suma aktywów na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej
co najmniej 2.500.000 EURO,
− przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok
obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5.000.000 EURO,
mają obowiązek sporządzać:
− zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym,
− rachunek przepływów pieniężnych.
Spółki akcyjne (S.A.) i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (Sp. z o.o.) oraz
przedsiębiorstwa państwowe dołączają do sprawozdania finansowego:
− sprawozdanie z działalności jednostki (art. 5 ust. 4 i art. 49 ust. 1 ustawy
o rachunkowości), które w przypadku spółek w Kodeksie spółek handlowych jest
określone, jako sprawozdanie zarządu z działalności spółki.
Podstawowe sprawozdanie finansowe jest sporządzane z reguły na ostatni dzień roku
obrotowego. Mogą być one również sporządzane w czasie trwania roku obrotowego, na
przykład na dzień:
− łączenia lub podziału jednostki gospodarczej,
− zmiany formy prawnej,
− postawienia jednostki gospodarczej w stan likwidacji,
− postawienia w stan upadłości,
− oraz w innych szczególnych przypadkach dla wewnętrznych potrzeb jednostki
gospodarczej.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Jakie są główne zadania rachunkowości?
2. Jakie są nadrzędne zasady rachunkowości?
3. Czego dotyczy zasada ciągłości?
4. Czego dotyczy zasada memoriału?
5. Czego dotyczy zasada współmierności?
6. Kiedy następuje otwarcie ksiąg rachunkowych?
7. Kiedy następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych?
8. Na jakie konta dzielą się konta księgowe w pierwszym z przekrojów?
9. Na jakie konta dzielą się konta księgowe w drugim z przekrojów?

12
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ zasady: ciągłości, kontynuacji, memoriału, współmierności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zakresem i zasadami rachunkowości (materiał nauczania pkt. 4.1.1),
2) określić zasadę ciągłości,
3) określić zasadę kontynuacji,
4) określić zasadę memoriału,
5) określić zasadę współmierności,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności.
Wyposażenie stanowiska pracy:
– przybory do pisania,
– literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Określ, kiedy następuje otwarcie ksiąg rachunkowych.
1) zapoznać się z zakresem i zasadami rachunkowości (materiał nauczania pkt.4.1.1),
2) wymienić jakie zdarzenia powodują otwarcie ksiąg rachunkowych,
3) zaprezentować pracę na forum grupy,
− literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić pojęcie rachunkowości? ¨ ¨
2) scharakteryzować zakres i nadrzędne zasady rachunkowości? ¨ ¨
3) określić zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych? ¨ ¨
4) określić elementy sprawozdania finansowego? ¨ ¨

13
4.2. Procedura prawna sprawozdań finansowych
Sporządzanie sprawozdań finansowych
Zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy o rachunkowości za sporządzenie sprawozdania
finansowego odpowiedzialny jest kierownik jednostki. Przez kierownika jednostki rozumie
się osobę lub organ wieloosobowy, jak np. zarząd w S.A. czy Sp. z o.o., który zgodnie
z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem, umową spółki lub na mocy prawa
o własności – uprawniony jest do zarządzania jednostką.
Kierownik jednostki zapewnia sporządzenie sprawozdania finansowego nie później niż
w ciągu trzech miesięcy od dnia bilansowego i przedkłada je właściwym organom, zgodnie
z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy spółki.
Sprawozdanie jednostki podpisuje (z podaniem daty podpisu):
− kierownik jednostki, a jeżeli jednostką zarządza organ wieloosobowy (zarząd) to wszyscy
jego członkowie,
− osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych – nie dotyczy to
sprawozdania z działalności jednostki, które zresztą nie jest częścią lecz uzupełnieniem
sprawozdania finansowego.
Odmowa podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego do sprawozdania
finansowego. Obowiązki dotyczące terminu i podpisów dotyczą zarówno rocznego
sprawozdania finansowego, jak i sprawozdań na inny dzień bilansowy, jak np. na dzień
poprzedzający zmianę formy prawnej – przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego
w spółkę Skarbu Państwa, na dzień zakończenia działalności, w tym również zakończenia
i likwidacji lub postępowania upadłościowego bądź postawienie w stan likwidacji lub
upadłości (por. art. 12 ust. 2 ustawy o rachunkowości).
Badanie sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów
Obowiązek poddania badaniu i ogłoszeniu rocznych sprawozdań finansowych, na mocy
art. 64 ust. 1 i 2 ustawy o rachunkowości, dotyczy m.in. kontynuacji działalności:
I. spółek akcyjnych,
II. pozostałych jednostek, tj. przedsiębiorstw państwowych i spółek z ograniczoną
odpowiedzialnością, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzone
jest sprawozdanie finansowe spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:
− średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50
osób,
− suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość
w walucie polskiej co najmniej 2.500.000 EURO,
− przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za
rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5.000.000
EURO.
Celem badania sprawozdania finansowego jest zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy
o rachunkowości wyrażenie przez biegłego rewidenta pisemnej opinii wraz z raportem o tym,
czy sprawozdanie finansowe jest prawidłowe oraz rzetelne i jasno przedstawia:
− sytuację majątkową i finansową,
− wynik finansowy badanej jednostki.
Opinia o zbadanym sprawozdaniu finansowym może być wyrażona jako opinia:
− bez zastrzeżeń (pozytywna),
− z zastrzeżeniem (pozytywna),

14
− negatywna,
− lub może też nastąpić odmowa wyrażenia opinii z uwagi na okoliczności
uniemożliwiające jej sformułowanie.
Szczegółowy opis stwierdzeń, które powinna zawierać opinia o zbadanym sprawozdaniu
finansowym, przedstawiona jest w art. 65 ust. 2 ustawy o rachunkowości.
Raport przedkładany wraz z opinią powinien zawierać zwięzłe informacje o badanej
jednostce oraz przedstawić istotne wyniki szczegółowego badania, stanowiące łącznie
uzasadnienie wyrażonej opinii względnie odmowę wyrażenia opinii.
To, co w szczególności powinien zawierać raport, zawarte jest szczegółowo w art. 65 ust.
5 ustawy o rachunkowości. Wyrażenie odpowiedniej opinii przez biegłego rewidenta ma
istotne znaczenie dla zatwierdzenia sprawozdania finansowego, jak również podziału
wyników finansowych netto, gdyż zgodnie z art. 53 ust. 3 ustawy o rachunkowości – „Podział
lub pokrycie wyniku finansowego netto jednostek zobowiązanych, zgodnie z art. 64 ust. 1, do
poddania badaniu sprawozdania finansowego może nastąpić po zatwierdzeniu sprawozdania
finansowego przez organ zatwierdzający, poprzedzonego wyrażeniem przez biegłego
rewidenta opinii o tym sprawozdaniu bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Podział lub
pokrycie wyniku finansowego netto, dokonany bez spełnienia tego warunku, jest nieważny
z mocy prawa”.
Wyboru biegłych rewidentów przeprowadzających badanie sprawozdania finansowego
dokonuje organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe jednostki, chyba, że statut, umowa
lub inne wiążące jednostkę przepisy stanowią inaczej. W myśl aktualnie obowiązujących
uregulowań w JSSP powstałych w wyniku komercjalizacji (przekształcenia) przedsiębiorstwa
państwowego, wyboru biegłych rewidentów dokonują Rady Nadzorcze tych spółek.
Ocena sprawozdań finansowych przez Radę Nadzorczą lub Komisję Rewizyjną
Obowiązek oceny sprawozdań finansowych i sprawozdań zarządu z działalności spółki
przez Rady Nadzorcze spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną działalnością wynika z art.
382 § 3 w przypadku S.A. i art. 219 § 3 w przypadku Sp. z o.o. Kodeksu spółek handlowych,
które artykuły te stanowią, iż:
„Do szczegółowych obowiązków Rady Nadzorczej należy ocena sprawozdań, o których
mowa w art. 395 § 2 pkt 1 (dla S.A.) i w art. 231 § 2 pkt 1 (dla Sp. z o.o.), tj.:
− sprawozdania zarządu z działalności spółki za ubiegły rok obrotowy,
− sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, w zakresie ich zgodności z księgami
i dokumentami oraz ze stanem faktycznym,
− oraz wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty,
− składania walnemu zgromadzeniu/zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego
sprawozdania z wyników tej oceny.”
W jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa, powstałych w wyniku komercjalizacji
przedsiębiorstw państwowych, w których funkcje właścicielskie wykonuje Minister Skarbu
Państwa – Rada Nadzorcza powinna przedstawić jako efekty wyżej przedstawionej oceny
następujące dokumenty:
− Uchwałę Rady Nadzorczej w sprawie oceny sprawozdania zarządu z działalności spółki
za ubiegły rok obrotowy zawierającą stwierdzenia w zakresie jego zgodności z księgami
i dokumentami oraz ze stanem faktycznym wraz z wnioskami w sprawie udzielenia
członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków,
− Uchwałę Rady Nadzorczej w sprawie oceny sprawozdania finansowego za ubiegły rok
obrotowy, zawierającą stwierdzenie w zakresie jego zgodności z księgami
i dokumentami, oraz ze stanem faktycznym wraz z wnioskiem do walnego zgromadzenia
akcjonariuszy /zgromadzenie wspólników/,

15
− Uchwałę Rady Nadzorczej opiniującej wnioski zarządu dotyczące podziału zysku albo
pokrycia strat,
− pisemne sprawozdanie Rady Nadzorczej z wyników wyżej przedstawionej oceny
sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego.
Ponadto Rada Nadzorcza jednoosobowej spółki Skarbu Państwa po zakończeniu roku
obrotowego wraz z ww. dokumentami powinna przedłożyć do MSP – pisemne sprawozdanie
z działalności Rady Nadzorczej w roku obrotowym (sprawozdanie z własnej działalności jako
organ spółki).
W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 213 § 1 i § 2 Kodeksu
spółek handlowych może być ustanowiona komisja rewizyjna.
Obowiązek oceny sprawozdania finansowego przez komisję rewizyjną Sp. z o.o. wynika z art.
221 § 1 Kodeksu spółek handlowych, który brzmi:
„Do obowiązków komisji rewizyjnej należy ocena sprawozdań, o których mowa w art. 231
§ 2 pkt 1 (tj. sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za
ubiegły rok obrotowy) i wniosków zarządu dotyczącego podziału zysków lub pokrycia straty,
a także składania zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników
tej oceny, w trybie i zakresie określonym dla wykonania tych czynności przez radę
nadzorczą”.
Zatwierdzanie sprawozdań finansowych
Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega, nie później niż w ciągu 6 miesięcy od
dnia bilansowego, zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający.
Organ zatwierdzający – w myśl art. 3 ust. 1 pkt 10 ustawy o rachunkowości to organ, który
zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa
własności jest uprawniony do zatwierdzenia sprawozdania finansowego jednostki.
Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, organami zatwierdzającymi
sprawozdania finansowe są:
− w spółkach akcyjnych – zwyczajne zgromadzenie akcjonariuszy,
− w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością – zwyczajne zgromadzenie wspólników,
− w przedsiębiorstwach państwowych – rada pracownicza przedsiębiorstwa, a w przypadku
jej braku organ założycielski,
− w przedsiębiorstwach państwowych objętych postępowaniem naprawczym – organ
założycielski,
− w przedsiębiorstwach państwowych skomercjalizowanych (przekształconych)
w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa – sprawozdanie finansowe sporządzane na dzień
poprzedzający zmianę formy prawnej (dzień poprzedzający rozpoczęcie działalności
JSSP) zatwierdzenie zgodnie z art. 8 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych – walne zgromadzenie akcjonariuszy/zgromadzenie
wspólników, którą to funkcję wykonuje Minister Skarbu Państwa.
Należy zwrócić uwagę, iż zatwierdzenie sprawozdania finansowego i podział zysku lub
pokrycie straty w jednostkach zobowiązanych do corocznego badania sprawozdań
finansowych może nastąpić po wydaniu przez biegłego rewidenta opinii pozytywnej bez
zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami – wynika to z art. 53 ust. 3 ustawy o rachunkowości –
„Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto może nastąpić po zatwierdzeniu
sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający, poprzedzonego wyrażeniem przez
biegłego rewidenta opinii o tym sprawozdaniu bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Podział
lub pokrycie wyniku finansowego netto, dokonany bez spełnienia tego warunku jest nieważne
z mocy prawa.”

16
Ogłoszenie sprawozdań finansowych
Jednostki gospodarcze, których roczne sprawozdanie finansowe (jednostkowe i łączne)
podlegają obowiązkowi badania przez biegłych rewidentów, przedkładają to sprawozdanie
w Monitorze Polskim B – w ciągu 15 dni od dnia ich zatwierdzenia:
− wprowadzenie do sprawozdania finansowego (jest to zarazem część informacji
dodatkowej),
− bilans,
− rachunek zysków i strat,
− rachunek przepływów pieniężnych,
− zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym,
− opinię biegłego rewidenta (bez raportu),
− odpis uchwały lub postanowienie organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu sprawozdania
i podziale zysków lub pokryciu strat.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Kto podpisuje sprawozdanie finansowe?
2. Jakie przedsiębiorstwa mają obowiązek badania sprawozdania finansowego jednostki
przez biegłego rewidenta?
3. Jaki organ dokonuje wyboru biegłego rewidenta do badania sprawozdań finansowych?
4. Kto zatwierdza sprawozdanie finansowe jednostki?
5. Jakie roczne sprawozdania finansowe ogłaszane są w Monitorze Polskim?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ rodzaje przedsiębiorstw mających obowiązek poddawania badaniu i ogłoszeniu
sprawozdań finansowych.
1) zapoznać się z procedurą prawną sprawozdań finansowych (materiał nauczania
pkt.4.2.1),
2) stosować się do poleceń zawartych w procedurze,
3) wymienić przedsiębiorstwa mające obowiązek poddania badaniu i ogłoszeniu
sprawozdań finansowych,
5) dokonać samooceny.
– ustawa o rachunkowości
− literatura z rozdziału 6.

17
Ćwiczenie 2
Określ, jakie sprawozdania finansowe (jednostkowe i łączne) podlegają obowiązkowemu
badaniu biegłego rewidenta i ogłaszane są w Monitorze Polskim.
1) zapoznać się z procedurą prawną sprawozdań finansowych (materiał nauczania
pkt.4.2.1),
2) stosować się do poleceń zawartych w procedurze,
3) wymienić sprawozdania finansowe podlegające badaniu biegłego rewidenta i ogłaszane
w Monitorze Polskim,
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) określić, kto podpisuje sprawozdanie roczne jednostki? ¨ ¨
2) jakie przedsiębiorstwa mają obowiązek badania sprawozdań finansowych
przez biegłego rewidenta? ¨ ¨
3) jaki organ przedsiębiorstwa ocenia sprawozdania finansowe? ¨ ¨
4) kto zatwierdza sprawozdanie finansowe jednostki? ¨ ¨
5) wymienić sprawozdania finansowe, które publikowane są w Monitorze
Polskim? ¨ ¨

18
4.3. Sprawozdanie finansowe – bilans
Bilans
Bilans to syntetyczne zestawienie majątku firmy nazywanego aktywami i źródeł jego
finansowania nazywanych pasywami wyrażone w:
– środkach pieniężnych,
– sporządzone na określony dzień oraz
– w określonej formie.
Uproszczony schemat bilansu przedstawiony został poniżej:
AKTYWA PASYWA
A. Aktywa trwałe
I. Wartości niematerialne i prawne
II. Rzeczowe aktywa trwałe
III. Należności długoterminowe
IV. Inwestycje długoterminowe
V. Długoterminowe rozliczenia
międzyokresowe (czynne)
B. Aktywa obrotowe
I. Zapasy
II. Należności krótkoterminowe
III. Inwestycje krótkoterminowe
IV. Krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe (czynne)
Aktywa razem
A. Kapitały (fundusz) własny
I. Kapitał (fundusz) podstawowy
II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy
(wielkość ujemna)
III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)
IV. Kapitał (fundusz) zapasowy
V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych
VIII. Zysk (strata) netto
IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego
(wielkość ujemna)
B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
I. Rezerwa na zobowiązania
II. Zobowiązania długoterminowe
III. Zobowiązania krótkoterminowe
IV.Rozliczenia międzyokresowe (bierne)
Pasywa razem
Bilans spełnia podwójną rolę w rachunkowości:
− jest sprawozdaniem finansowym,
− jest dokumentem księgowym.
Przy sporządzaniu bilansu obowiązują dwie podstawowe zasady:
1) ciągłości bilansowej – wg której bilans zamknięcia jednego roku obrotowego jest
równocześnie bilansem otwarcia następnego roku obrotowego (b.z. = b.o.) lub bilans
zamknięcia jednego etapu działalności jest równocześnie bilansem otwarcia następnego
etapu działalności,
2) równowagi bilansowej – w myśl której suma aktywów (aktywa razem) musi być równa
sumie pasywów (pasywa razem).
Zarówno po stronie aktywów jak i pasywów w bilansie przedstawione są dane na
początek i koniec okresu obrachunkowego, co umożliwia porównanie zmian wartości
poszczególnych pozycji na koniec tego okresu. Bilans sporządzany jest na dzień zamknięcia
ksiąg rachunkowych, (na jaki dzień zamyka się księgi rachunkowe zostało określone w art. 12
ust. 2 ustawy o rachunkowości) lub na inny dzień bilansowy określony odrębnymi
przepisami, jednakże na potrzeby konkretnej jednostki można go sporządzać z większą

19
częstotliwością. Bilans przedstawia stan majątku firmy i źródła jego finansowania na
określony dzień, co różni go od pozostałych sprawozdań finansowych, w których ujmowane
są dane za pewien okres.
Charakterystyka aktywów bilansu
Aktywa (majątek firmy) – to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe
o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują
w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
Aktywa bilansu uporządkowane (uszeregowane) są według zasady wzrastającej
płynności składników majątkowych jednostki gospodarczej. Oznacza to, że poszczególne
pozycje bilansowe aktywów są wykazywane w kolejności od najmniej do najbardziej
płynnych. W praktyce oznacza to, że na początku lewej strony bilansu wykazane zostaną
składniki majątku, które jest najtrudniej spieniężyć, natomiast na koniec, te, których zamiana
na gotówkę nie stanowi żadnego problemu.
Na aktywa firmy składają się następujące składniki (grupy składników):
A. Aktywa trwałe
V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe (czynne)
B. Aktywa obrotowe
I. Zapasy
IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe (czynne)
A. Aktywa trwałe
Aktywa trwałe obejmują te wszystkie składniki majątku przedsiębiorstwa, których
przewidywany okres użytkowania jest dłuższy niż jeden rok. Przez aktywa trwałe (art. 3 ust. 1
pkt. 13) rozumie się aktywa niezaliczane do obrotowych, stanowiące „kontrolowane przez
jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku
przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści
ekonomicznych” (art. 3 ust. 1 pkt. 12). Kontrola oznacza przy tym, że jednostka jest
uprawniona do uzyskiwania przyszłych korzyści ekonomicznych, powstających za przyczyną
danego składnika aktywów i jest w stanie ograniczyć dostęp do tych korzyści osobom
trzecim. Zdolność jednostki do kontrolowania przyszłych korzyści wynika zazwyczaj z tytułu
prawnego (akt własności, decyzja organu założycielskiego, umowa leasingu, umowa
darowizny itp.), ale nie jest to warunek konieczny do uzyskania danego zasobu za aktyw
jednostki. Kontrolowane mogą też być aktywa niestanowiące własności jednostki.
Wartości niematerialne i prawne (art. 3 ust. 1 pkt 14) to nabyte przez jednostkę, zaliczane do
aktywów trwałych, prawa majątkowe niezakwalifikowane do środków trwałych lub
inwestycji, nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie
ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do użytkowania na potrzeby
jednostki, a w szczególności:
− autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
− prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz
zdobniczych,
− know-how.

20
Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabyte przez firmę oraz
koszty (zakończonych powodzeniem i przewidzianych do wdrożenia) prac rozwojowych.
Wartość firmy (art. 33 ust. 4) – stanowi różnicę między ceną nabycia (przejęcia)
określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą
przyjętych aktywów netto (to jest nadwyżki aktywów nad zobowiązaniami). Jeśli cena
nabycia (przejęcia) jednostki lub zorganizowanej jej części jest niższa od wartości godziwej
przejętych aktywów netto, to różnica stanowi ujemną wartość firmy (wykazywaną
w pasywach bilansu).
Powyższą sytuację można przedstawić następująco:
− wartość firmy (dodatnia) powstaje wówczas, gdy – cena nabycia > wartość godziwa,
− wartość firmy (ujemna) powstaje wówczas, gdy – cena nabycia < wartość godziwa.
Odpisywanie dodatniej i ujemnej wartości firmy:
− od dodatniej wartości firmy dokonuje się odpisów amortyzacyjnych (metoda liniowa do
pozostałych kosztów operacyjnych) w okresie nie dłuższym niż 5 lat. W uzasadnionych
przypadkach kierownik jednostki może wydłużyć ten okres do 20 lat. Wydłużenie okresu
należy podać w informacji dodatkowej wraz z jego uzasadnieniem;
− ujemną wartość firmy odpisuje się w pozostałe przychody operacyjne nabytych przez
okres będący średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności nabytych
i podlegających amortyzacji aktywów (czyli przez okres amortyzowania przejętych
aktywów).
Wartość godziwa jest to kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać
wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy
zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi niepowiązanymi ze sobą stronami.
Wartości niematerialne i prawne w aktywach wykazywane są w następujących pozycjach:
1) Koszty zakończonych prac rozwojowych.
2) Wartość firmy.
3) Inne wartości niematerialne i prawne.
4) Zaliczki na wartości niematerialne i prawne.
Wartości niematerialne i prawne oraz środki trwałe oddane do użytku na podstawie
umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, zalicza się do aktywów
trwałych, jednej ze stron umowy – właściciela (finansującego – leasingodawcy) lub
użytkownika (korzystającego – leasingobiorcy), zależnie od tego czy stosowna umowa
spełnia warunki określone w art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości, czy też nie spełnia żadnego
z przedstawionych warunków.
Środki trwałe (art. 3 ust. 1 pkt 15) to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi,
niezakwalifikowane do inwestycji: a) o przewidywalnym okresie ekonomicznej użyteczności,
dłuższym niż rok, b) kompletnie zdatne do użytku, c) i przeznaczone na potrzeby jednostki.
Zalicza się do nich w szczególności:
− nieruchomości – w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle, a więc
obiekty inżynierii lądowej i wodnej oraz budynki, a także będącą odrębną własnością
lokali, jak spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz użytkowego,
− maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
− ulepszenia w obcych środkach trwałych,
− inwentarz żywy.
Rzeczowe aktywa trwałe dzielimy na:
− środki trwałe,
− środki trwałe w budowie,
− zaliczki na środki trwałe w budowie.

21
Środki trwałe wykazane są w bilansie w rzeczowych aktywach trwałych w następujących
pozycjach:
a) grunty (w tym prawo wieczystego użytkowania gruntu),
b) budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej,
c) urządzenia techniczne i maszyny,
d) środki transportu,
e) inne środki trwałe.
Nie zalicza się do środków trwałych (lub wartości niematerialnych i prawnych) tych
nieruchomości (grunty, prawo wieczystego użytkowania gruntu, budynki, lokale i prawa do
lokali oraz obiekty inżynierii lądowej i wodnej) lub praw, które nie są użytkowane przez
jednostkę dla realizacji zadań statutowych, lecz zostały nabyte lub wytworzone w celu
osiągnięcia korzyści ekonomicznych w postaci przychodów, przyrostu wartości lub innych
pożytków w tym transakcji handlowych. Zalicza się je do inwestycji – z ustawy
o rachunkowości nie wynika, aby zaliczane do inwestycji budynki, budowle lub wartości
niematerialne i prawne podlegały amortyzacji (umorzeniu).
Amortyzacja i umorzenie środków trwałych
Amortyzacja (umorzenie) pomniejsza wartość środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych. Amortyzacja jest to finansowy (księgowy) wyraz zużycia
środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (koszt odzwierciedlający zużycie
środków trwałych oraz wartości niematerialnych) za dany okres. Jest ona specyficznym
kosztem, gdyż nie jest wydatkiem.
Umorzenie jest to suma amortyzacji od początku eksploatacji, np. środka trwałego do
danego momentu, jest pomniejszeniem wartości początkowej (nie jest kosztem).
Zasady amortyzacji (umorzenia) środków trwałych oraz wartości niematerialnych
i prawnych regulują przepisy art. 32 ustawy o rachunkowości. Przewidują one, że dokonuje
się od nich odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) drogą systematycznego,
planowanego rozłożenia ich wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji, a więc
okres przewidywanej ekonomicznej użyteczności.
Przy ustaleniu okresu amortyzacji należy w odniesieniu do środka trwałego uwzględnić,
że na okres jego ekonomicznej użyteczności wpływają:
– liczba zmian, na których pracuje,
– tempo postępu techniczno-ekonomicznego,
– wydajność mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów, albo
innym właściwym miernikiem,
– prawne lub inne ograniczenia czasu użytkowania,
– przewidywana przy likwidacji ocena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka
trwałego.
Rozpoczęcie amortyzacji może nastąpić nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego
lub tytułu wartości niematerialnych i prawnych do używania, a zakończenie amortyzacji nie
później niż z chwilą:
a) zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową środka trwałego
lub wartości niematerialnych i prawnych,
b) przeznaczenia do likwidacji,
c) sprzedaży,
d) lub stwierdzenia niedoboru.
Okres amortyzacji oraz jej metodę ustala się na dzień przyjęcia środka trwałego lub tytułu
wartości niematerialnych i prawnych do używania. W ustawie o rachunkowości nie definiuje
się pojęcia „metoda amortyzacji”, wymaga od jednostki jednak jej określenia – metoda
amortyzacji jest to sposób planowego, systematycznego rozłożenia w czasie wartości
początkowej środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej, powinna ona

22
odzwierciedlać sposób konsumowania korzyści płynących z użytkowania danego środka
trwałego lub tytułu wartości niematerialnych i prawnych. O ile poprzednio (do końca 2001
roku) przepisy rachunkowości przewidywały, jako regułę stosowanie metody liniowej,
a w odniesieniu do produkcyjnych środków trwałych także metody degresywnej, to obecnie
pozostawiona jest jednostce swoboda wyboru.
Można zatem stosować metodę:
− liniową, czyli systematyczne rozłożenie wartości początkowej danego środka trwałego na
przewidywane lata jego użytkowania proporcjonalnie do upływu czasu w równych
ratach,
− degresywną, czyli rozłożenie wartości początkowej danego środka trwałego w ratach
malejących w kolejnych latach,
− naturalną, czyli odpis następuje w proporcji do pracy środka trwałego, np. godzin biegu
maszyny, przebiegu pojazdu, ilości wytworzonych produktów,
− progresywną, czyli rozłożenie wartości początkowej danego środka trwałego w ratach
wzrastających w kolejnych latach.
Należy jednak podkreślić, iż koszty prac rozwojowych, zaliczane do wartości
niematerialnych i prawnych mogą być amortyzowane przez okres nie przekraczający 5 lat
(przepisy podatkowe mówią o 3 latach), natomiast okres odpisów amortyzacyjnych od
wartości firmy nie może przekroczyć 5 lat. W uzasadnionych jednak przypadkach kierownik
jednostki może wtedy podać ten okres wraz z jego uzasadnieniem.
Uproszczenie amortyzacji – ustawa o rachunkowości dopuszcza, aby środek trwały oraz
wartości niematerialne i prawne o niskiej jednostkowej wartości początkowej (dawne
wyposażenie) przyjęte do używania były amortyzowane w sposób uproszczony drogą:
− dokonania odpisów od całej grupy obiektów zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem
(amortyzuje się nie poszczególne obiekty lecz całą grupę),
− jednorazowego odpisu wartości początkowej takich obiektów w momencie przejęcia do
używania.
Środki trwałe w budowie (art. 3 ust. 1 pkt 16) są zaliczane do aktywów trwałych:
nieruchomości i inne środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już
istniejącego środka trwałego. Środki trwałe w budowie do końca 2001 roku były wykazywane
jako inwestycje rozpoczęte. Należy nadmienić, iż mimo, że nazwa „środki trwałe w budowie”
sugerują, że chodzi tu wyłącznie o przedsięwzięcie mające na celu uzyskanie nowych lub
ulepszenie już istniejących środków trwałych, to do „środków trwałych w budowie” zalicza
się także budowę tych budynków lub obiektów inżynierii lądowej i wodnej, które z chwilą
gdy staną się gotowe zostaną zaliczone do nieruchomości kwalifikowanych do inwestycji
(wyjątek – ulepszenie nieruchomości nabytych jako inwestycje).
Zaliczka na środki trwałe w budowie obejmuje wartość na dzień bilansowy środków
pieniężnych lub dostaw przekazanych wykonawcom wykonującym budowę, montaż lub
ulepszenie środków trwałych.
Jako należności długoterminowe wykazuje się stan tych należności, których termin spłaty
ostatniej raty przypada w okresie dłuższym niż rok od dnia bilansowego z wyłączeniem
wszystkich należności z tytułu dostaw i usług niezależnie od umownego terminu
wymagalności (zapłaty), które zawsze są wykazywane jako należności krótkoterminowe.
Sposób prezentacji należności przewiduje osobne ich wykazywanie w bilansie z podziałem
na:
− należności od jednostek powiązanych, którymi są jednostki dominujące oraz jednostki
zależne i współzależne, jak też znaczący inwestor i jednostki z nim stowarzyszone (art. 3
ust. 1 pkt 43)
− należności od pozostałych jednostek.

23
Ustawa o rachunkowości wprowadza daleko idące zmiany do sposobu rozumienia
działalności inwestycyjnej. Przede wszystkim odstąpiono od utożsamiania inwestycji
wyłącznie z ponoszeniem nakładów na pozyskanie nowych lub ulepszenie już istniejących
środków trwałych i nadano temu pojęciu treść zgodną z ekonomiczną istotą procesu
inwestowania. Dlatego przez inwestycje rozumie się „aktywa nabyte w celu osiągnięcia
korzyści ekonomicznych (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym różnic
z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości
niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz nabyte w celu
osiągnięcia korzyści” (art. 3 ust. 1 pkt 17). Warto zauważyć, że definicja terminu
„inwestycje” nie zawiera ograniczenia przedmiotowego. Stwarza to możliwości zaliczania do
inwestycji w zasadzie każdego zasobu majątkowego, który spełnia określone dla inwestycji
warunki, jak np. dzieła sztuki, czy metale szlachetne.
Tak zdefiniowane inwestycje wykazuje się w bilansie w następujących pozycjach:
− inwestycje długoterminowe (trwałe),
− inwestycje krótkoterminowe (obrotowe).
W aktywach w ramach inwestycji długoterminowych wykazuje się (w celu osiągnięcia
w długim terminie korzyści ekonomicznych) w postaci:
1) Nieruchomości.
2) Wartości niematerialne i prawne.
3) Długoterminowe aktywa finansowe:
a) w jednostkach powiązanych,
– udziały lub akcje,
– inne papiery wartościowe,
– udzielone pożyczki,
– inne długoterminowe aktywa finansowe.
b) w pozostałych jednostkach:
– udziału lub akcje,
– inne długoterminowe aktywa finansowe.
4) Inne inwestycje długoterminowe.
Inwestycją w nieruchomości jest nieruchomość (grunt albo budynek – lub część budynku
– lub oba składniki łącznie), utrzymane (przez posiadacza albo korzystającego na podstawie
umowy leasingu finansowego) w celu uzyskania pożytków z wynajmu lub korzyści
wynikających z przyrostu wartości tej nieruchomości, pod warunkiem, że nie jest ona
przeznaczona do:
− użytku na własne potrzeby w procesie produkcji, dostawy dóbr lub świadczenia usług
albo do własnej działalności administracyjnej,
− sprzedaży w toku zwykłej (statutowej) działalności.
Jako typowe przykłady inwestycji w nieruchomości wymienia się w standardzie:
− grunty utrzymywane w celu osiągnięcia w długim okresie korzyści wynikających
z przyrostu jego wartości,
− budynek utrzymywany bez określonego przeznaczenia, który z tej przyczyny uznaje się
za inwestycję dokonaną w celu osiągnięcia w długim okresie korzyści wynikających
z przyrostu jego wartości,
− budynek posiadany przez jednostkę albo zaliczany do aktywów na postawie umowy
leasingu finansowego, który został na podstawie jednej lub więcej umów oddany
w najem,
− budynek nieużytkowany na własne potrzeby, który jednostka utrzymuje w celu oddania
w najem na podstawie jednej lub więcej umów.

24
Jak wynika z powyższego nabyte nieruchomości zalicza się do inwestycji, jeżeli
zamiarem jednostki jest osiągnięcie wynikających z nich w długim okresie korzyści
ekonomicznych.
W innych przypadkach nabyta nieruchomość kwalifikuje się do:
− rzeczowych aktywów obrotowych, jeżeli jednostka nabyła ją z przeznaczeniem do zbycia
w ramach swojej działalności statutowej, lub z zamiarem wyzbycia się tego aktywu
w krótkim okresie, albo z zamiarem poddania nieruchomości ulepszeniu, a następnie
sprzedaży,
− środków trwałych w budowie, jeżeli nieruchomość jest budowana albo poddana
ulepszeniu na zlecenie innej jednostki.
Inwestycje w nieruchomości należy zawsze zaliczać do aktywów trwałych, wskazuje na
to również układ bilansu, stanowiący załącznik do ustawy o rachunkowości.
Inwestycje w wartości niematerialne i prawne (podobnie jak w przypadku nieruchomości
omówionych wyżej) są to nabyte prawa, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały
nabyte w celu osiągnięcia z nich w długim okresie korzyści ekonomicznych – zaliczane
zawsze do inwestycji długoterminowych. Jeżeli dane prawo jest nabyte z zamiarem sprzedaży
w ramach zwykłej działalności, to stanowi ono towar ujmowany w aktywach obrotowych.
W pozostałych przypadkach następuje nabycie praw będących aktywami trwałymi, natomiast
ich dalsza kwalifikacja, tj. zaliczenie do inwestycji albo do wartości niematerialnych
i prawnych, zależy od zamierzeń jednostki, co do ich przeznaczenia.
V. Długoterminowe aktywa finansowe
Aktywa finansowe zgodnie z ich ogólną definicją (bez podziału na długoterminowe
i krótkoterminowe) – art. 3 ust. 1 pkt 21, są to: aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe
wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu – prawo do otrzymania
aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na
korzystnych warunkach. Pojęcie „aktywa finansowe” obejmuje zasoby wykazywane do końca
2001 roku w bilansie w pozycji „Finansowy majątek trwały” oraz jako składniki majątku
obrotowego ujęte w pozycjach „Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu”, „środki
pieniężne”, a także jako „Pozostałe należności” (np. należne dywidendy, naliczone odsetki).
W ustawie o rachunkowości kwalifikacja aktywów finansowych do długoterminowych
i krótkoterminowych została uregulowana następująco: aktywa finansowe, które „są płatne
i wymagane lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub daty
ich założenia, wystawienia lub nabycia, albo stanowią aktywa pieniężne” zalicza się do
aktywów obrotowych (art. 3 ust. 1 pkt 18).
Aktywa nie zaliczane do aktywów obrotowych są zaś automatycznie aktywami trwałymi,
czyli są wykazywane jako długoterminowe aktywa finansowe.
Wymienione wyżej pozycje majątkowe, które mogą być kwalifikowane jako
długoterminowe aktywa finansowe oznaczają zgodnie z ustawą o rachunkowości:
− instrumenty kapitałowe (art. 3 ust. 1 pkt 26) – są to kontrakty, z których wynika prawo do
majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich
instrumentów wierzycieli, a także zobowiązanie się jednostki do wyemitowania lub
dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych, a w szczególności udziały, opcje na
akcje własne lub warranty (prawo poboru).
− instrumenty finansowe (art. 3 ust. 1 pkt 23) – rozumie się przez to kontrakt, który
powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron zobowiązania finansowego
albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu
zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki
gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających
z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy.

25
Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe (czynne)
Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe wykazywane w aktywach dotyczą
czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów oraz aktywów z tytułu odroczonego podatku
dochodowego – są wykazywane w następujących pozycjach:
– Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego,
– Inne rozliczenia międzyokresowe.
Inne rozliczenia międzyokresowe są specyficzną grupą aktywów, gdyż nie
odzwierciedlają wartości posiadanego przez jednostkę gospodarczą majątku. Wynikają
bezpośrednio z zasady współmierności (periodyzacji). Występują w przypadku ponoszenia
przez firmę kosztów dotyczących przyszłych okresów (kwartałów, lat). Zadaniem czynnych
rozliczeń międzyokresowych kosztów jest przypisanie określonych wydatków już
dokonanych przez jednostkę do okresu rozrachunkowego, w którym zaistnieje związany
z nim koszt, w celu urealnienia wyniku finansowego jednostki w danym okresie
obrachunkowym.
Do rozliczeń międzyokresowych zaliczamy koszty, takie jak:
− opłacone z góry ubezpieczenie, prenumeraty za cały rok,
− koszty przystosowania nowej, jeszcze nie podjętej produkcji,
− koszty trwających jeszcze prac rozwojowych, które jeśli zakończą się powodzeniem –
zostaną zaliczone do wartości niematerialnych i prawnych,
− koszty większych remontów środków trwałych,
− aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego.
Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów mają duże znaczenie dla określenia
realnego wyniku finansowego przedsiębiorstwa, gdyż obejmą te pozycje kosztów, których
jednorazowe odpisy zniekształciłyby wyniki okresu, w którym zostały poniesione.
Rozliczenia międzyokresowe (czynne), trwające dłużej niż 12 miesięcy od dnia
bilansowego, wykazywane są w aktywach jako długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.
Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
Ustawa o rachunkowości stanowi, że tworzy się rezerwę i ustala aktywa z tytułu
odroczonego podatku dochodowego, aby w ten sposób uwzględnić występujące przejściowo
różnice między wykazywaną w księgach rachunkowych wartością aktywów i pasywów a ich
wartością podatkową oraz stratę podatkową możliwą do odliczenia w przyszłości od
podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym. Różnice te powodowane są np.
amortyzacją z powodu różnego sposobu jej naliczania do celów podatkowych i księgowych
jak również innym momentem uznania niektórych przychodów za zrealizowane lub kosztów
za poniesione dla celów księgowych i podatkowych.
Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego (art. 37 ust. 4) ustala się
w wysokości kwoty przewidzianej w przyszłości do odliczenia od podatku dochodowego,
w związku z ujemnymi różnicami przejściowymi, które spowodują w przyszłości
zmniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego oraz straty podatkowej możliwej do
obliczenia, ustalonej przy uwzględnieniu zasady ostrożności.
Ujemne różnice przejściowe powodowane są zazwyczaj następującymi zdarzeniami:
− opóźnioną amortyzacją podatkową, to znaczy taką, gdy środek amortyzuje się przy
zastosowaniu do celów podatkowych efektywnie niższej stawki niż do celów
księgowych,
− zarachowania niezrealizowanych ujemnych różnic kursowych, powstałych w związku
z wyceną do bilansu środków pieniężnych, udziałów, papierów wartościowych oraz
rozrachunków,
− zarachowaniem kosztów z tytułu odsetek od zaciągniętych kredytów oraz pożyczek
wykazywanych w księgach zgodnie z zasadą memoriału, natomiast uwzględniających
podatkowo „kasowo”,

26
− zarachowaniem do kosztów wynagrodzeń za umowę zlecenie, o dzieło itp.(nie
wypłaconych na dzień bilansowy),
− zarachowania rezerw na odsetki od przeterminowanych zobowiązań,
− utworzenie rezerw na naprawy gwarancyjne, reklamację, na nagrody jubileuszowe
i odprawy emerytalne, nie wykorzystane urlopy, uwzględniane podatki zgodnie z zasadą
kasową.
Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego należy wykazać tylko wtedy, gdy ich
realizacja w przyszłości jest prawdopodobna (zasada ostrożności). Aktywa z tytułu
odroczonego podatku powstają również w związku z możliwością odliczenia straty
podatkowej. Obecnie przepisy podatkowe przewidują możliwość rozliczenia straty
podatkowej w okresie 5 lat, w dowolnym roku (latach) z tym, że w ciągu jednego roku odpis
nie może być wyższy od połowy straty.
B. Aktywa obrotowe
Aktywa obrotowe (art. 3 ust. 1 pkt 18) – rozumie się przez to część aktywów jednostki,
które w przypadku:
− aktywów rzeczowych – są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od
dnia bilansowego w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej
działalności, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy,
− aktywów finansowych – są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu
12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia,
albo stanowią aktywa pieniężne,
− należności krótkoterminowych – obejmują ogół należności z tytułu dostaw i usług oraz
całości lub części należności z innych tytułów nie zaliczanych do aktywów finansowych,
a które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego,
− rozliczenia międzyokresowych – trwają nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.
I. Zapasy:
− materiały obejmują stanowiące własność jednostki surowce i inne materiały podstawowe
nabyte w celu zużycia na własne potrzeby produkcyjne lub inną działalność do których
zalicza się np. półfabrykaty obcej produkcji, materiały pomocnicze i paliwa, opakowania,
− półprodukty i produkty w toku obejmują produkcję niezakończoną, to jest produkcję
w trakcie wykonywania – realizacji oraz półfabrykaty własnej produkcji,
− produkty gotowe:
– wyroby gotowe – produkty niepodlegające dalszemu przetworzeniu, zdatne
i przeznaczone do sprzedaży, stanowiące własność jednostki, znajdujące się w niej
lub poza nią,
– roboty i usługi oraz prace projektowe, naukowo-badawcze, geologiczne, geodezyjno
– kartograficzne, wykonane lecz nie zafakturowane,
− towary obejmują stanowiące własność jednostki wyroby obcej produkcji, przeznaczone
do odsprzedania w stanie nieprzetworzonym, znajdujące się zarówno w magazynach
własnych, obcych, jak i w punktach sprzedaży detalicznej,
− zaliczki na poczet dostaw, są to kwoty wpłacone przez jednostkę gospodarczą dostawcom
materiałów, towarów, surowców oraz robót i usług.
Do należności krótkoterminowych, stanowiących część aktywów obrotowych jednostki
(art. 3 ust. 1 pkt 18 ppkt c), zakwalifikowano wszystkie należności z tytułu dostaw i usług
niezależnie od umownego terminu wymagalności oraz z pozostałych tytułów, wymagalne
w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego – z wyłączeniem tych należności, które spełniają
warunki zaliczania do aktywów finansowych wykazywanych w odrębnej pozycji.

27
Należności krótkoterminowe wykazywane są w majątku obrotowym z wyodrębnieniem:
− należności od jednostek powiązanych,
− należności od pozostałych jednostek.
Jak również z wydzieleniem należności o okresie spłaty:
− do 12 miesięcy
− powyżej 12 miesięcy.
Należności krótkoterminowe z uwzględnieniem wyżej przedstawionych podziałów
wykazywane są w następujących pozycjach:
a) należności z tytułu dostaw i usług – są to wszystkie należności (w tym także sporne, ale
nieskierowane na drogę postępowania sądowego) za dostarczone odbiorcom wyroby,
roboty, usługi oraz towary,
b) należności z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych
świadczeń – obejmują kwoty od budżetu centralnego i budżetów gmin z tytułów
podatkowych oraz ZUS,
c) inne należności obejmują wszystkie nieujęte w powyższych pozycjach, nieskierowane na
drogę sądową należności, jak np. należności z tytułu stosunku pracy, udzielonych im
pożyczek na koszty podróży, na zakupy. Do, należności krótkoterminowych zalicza się
umownie również pożyczki z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych lub innego
funduszu specjalnego, nawet jeśli okres ich zapłaty jest dłuższy niż 12 miesięcy licząc od
dnia bilansowego, gdyż odpowiednie fundusze zalicza się do zobowiązań
krótkoterminowych,
d) należności dochodzone na drodze sądowej – obejmują wszelkie należności skierowane
w kraju lub za granicą na drogę postępowania sądowego, co do których prawomocny
wyrok nie zapadł do dnia bilansowego.
Zagadnienia inwestycji, zgodnie z nowym ich uregulowaniem przez ustawę
o rachunkowości, zostały przedstawione w tym opracowaniu, w pozycji inwestycje
długoterminowe, gdzie została podana definicja inwestycji w ogólnym ich znaczeniu, jak
również zasady klasyfikowania inwestycji do długoterminowych i krótkoterminowych.
Należy jednak zauważyć, że inwestycje o okresie realizacji do 12 miesięcy wykazywane są
w aktywach obrotowych w następujących pozycjach:
Krótkoterminowe aktywa finansowe:
a) w jednostkach powiązanych:
– inne krótkoterminowe aktywa finansowe,
b) w pozostałych jednostkach:
– inne krótkoterminowe aktywa finansowe.
c) inne inwestycje krótkoterminowe:
– inne środki pieniężne,
– inne aktywa pieniężne.
Przez aktywa pieniężne rozumie się (art. 3 ust. 1 pkt 25) – „… aktywa w formie
krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz. Do aktywów pieniężnych zalicza się
również inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów
finansowych. Jeżeli aktywa te są płatne lub wymagane w ciągu 3 miesięcy od dnia ich
otrzymania, wystawienia, nabycia lub założenia (lokaty), to na potrzeby rachunku

28
przepływów pieniężnych zalicza się je do środków pieniężnych, chyba, że ujmuje się je
w przepływach z działalności inwestycyjnej (lokacyjnej)”. Przez aktywa w formie krajowej
środków płatniczych, walut obcych i dewiz należy rozumieć gotówkę oraz wszelkie depozyty
płatne na żądanie. Drugim z wymienionych składników pieniężnych, to ekwiwalent środków
pieniężnych, jak krótkoterminowe inwestycje o dużej płynności i łatwo wymienialne
na kwoty środków pieniężnych oraz krótkoterminowe pieniężne instrumenty finansowe,
np. krótkoterminowe czeki, bony NBP.
IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe (czynne)
Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe (czynne) są to rozliczenia, które trwają
nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego (wyjaśnienia dotyczące czynnych rozliczeń
międzyokresowych kosztów zostały przedstawione wyżej w materiale poświęconym
długoterminowym rozliczeniom międzyokresowym).
Charakterystyka pasywów bilansu
Pasywa jako źródła finansowania majątku firmy ogólnie dzielą się na:
− własne źródła finansowania (kapitały własne),
− obce źródła finansowania (wszelkiego rodzaju zobowiązania i rezerwy na zobowiązania),
w bilansie wykazywane są według rosnącej wymagalności spłaty (lub również często
określonych – według własności) w następującym układzie:
A. Kapitały (fundusze) własne
I. Kapitał (fundusz) podstawowy.
II. Należne wkłady na kapitał podstawowy (wielkość ujemna).
III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna).
IV. Kapitał (fundusz) zapasowy.
V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny.
VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe.
VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych.
VIII. Zysk (strata) netto.
IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna).
I. Rezerwy na zobowiązania.
II. Zobowiązania długoterminowe.
III. Zobowiązania krótkoterminowe.
IV. Rozliczenia międzyokresowe (bierne).
A. Kapitały (fundusze) własne wykazuje się w bilansie według ich stanu na dzień bilansowy
w wartości nominalnej, z podziałem na ich składniki ustalone:
− w przedsiębiorstwach państwowych zgodnie z ustawą o gospodarce finansowej (ustawa
z 1 grudnia 1995 r. o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw
państwowych oraz ustawy o przedsiębiorstwach państwowych – DzU Nr 154, poz. 791,
która znowelizowała ustawę z 31 stycznia 1989 r. o gospodarce finansowej
przedsiębiorstw państwowych – DzU z 1992 r. Nr 6, poz. 27 z póżn. zm.) zwanej dalej
ustawą o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych,
− w spółkach akcyjnych (S.A.) zgodnie ze statutem tych spółek,
− w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością (Sp. z o.o.) zgodnie z umową o utworzeniu
spółki.
Kapitały (fundusze) własne jednostek gospodarczych zostaną omówione z uwzględnieniem
formy prawnej danej jednostki gospodarczej (w następującej kolejności):
− przedsiębiorstwa państwowe (p.p.),
− spółki akcyjne (S.A.),
− spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (Sp. z o.o.).

29
Fundusze własne przedsiębiorstw państwowych (p.p.)
Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych
do funduszy własnych przedsiębiorstwa zalicza się:
− fundusz założycielski,
− fundusz przedsiębiorstwa,
− fundusz z aktualizacji wyceny,
− nie podzielony zysk finansowy.
Kapitały własne spółek akcyjnych (S.A.)
Zasady gospodarki finansowej spółek akcyjnych określa kodeks spółek handlowych
i statut spółki oraz przepisy ustawy o rachunkowości.
Kapitały własne spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (Sp. z o.o.)
W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością zasady gospodarki finansowej określa
kodeks spółek handlowych i umowa spółki oraz ustawa o rachunkowości.
Znowelizowana ustawa o rachunkowości zawiera własną definicję zobowiązań. Są to
zobowiązania jednostki do świadczeń, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub
przyszłych jej aktywów. Świadczenia te musza być wiarygodnie wycenione i wynikać
z przyszłych zdarzeń (art. 3 ust. 1 pkt 20). Definicja ta znacznie rozszerza zakres zdarzeń
kwalifikowanych do zobowiązań w stosunku do dotychczasowych ich rozumienia. W myśl
definicji zobowiązania – poza „długimi” w tradycyjnym rozumieniu tego pojęcia – są to
obecnie także rezerwy na przyszłe zobowiązania oraz bierne rozliczenia międzyokresowe.
Rezerwy na zobowiązania w pasywach bilansu wykazywane są w następujących pozycjach:
1) Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego.
2) Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne:
− długoterminowe,
− krótkoterminowe.
3) Pozostałe rezerwy
Rezerwa z tytułu odroczonego podatku
Ustawa o rachunkowości stanowi, że tworzy się rezerwę z tytułu odroczonego podatku
dochodowego i ustala aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, aby w ten sposób
uwzględnić występujące przejściowo różnice między wykazywaną w księgach rachunkowych
wartością aktywów i pasywów a ich wartością początkową oraz stratą podatkową możliwą do
odliczenia w przyszłości od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym. Różnice te
powodowane są, np. amortyzacją z powodu różnego sposobu jej naliczania. Rezerwę z tytułu
odroczonego podatku dochodowego (art. 37 ust. 5) tworzy się w wysokości kwoty podatku
dochodowego, wymagającej zapłaty, w związku z wystąpieniem dodatnich różnic
przejściowych, to jest różnic, które spowodują zwiększenie podstawy obliczenia podatku
dochodowego w przyszłości.
Rezerwy na zobowiązania
Zgodnie z art. 35d ustawy o rachunkowości rezerwy tworzy się na:
− pewne lub o dłuższym prawdopodobieństwie przyszłe zobowiązania, których kwotę
można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności na straty z transakcji
gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych pożyczek, poręczeń, operacji
kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego,
− przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją, jeżeli na podstawie odrębnych
przepisów jednostka jest zobowiązana do jej przeprowadzenia lub zawarto w tej sprawie
wiążące umowy, a plany restrukturyzacji pozwalają w sposób wiarygodny oszacować
tych przyszłych zobowiązań.

30
Rezerwy zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych, kosztów
finansowych lub strat nadzwyczajnych – zależnie od okoliczności, z którymi przeszłe
zobowiązania się łączą.
Powstanie zobowiązania, na które uprzednio utworzono rezerwę – zmniejszają rezerwę.
Niewykorzystane rezerwy, wobec zmniejszenia lub ustania ryzyka uzasadniającego ich
utworzenie, zwiększają odpowiednio pozostałe przychody operacyjne, przychody finansowe
lub zyski nadzwyczajne.
Uwzględniając powyższe, należy zauważyć, iż rezerwy tworzy się na zobowiązania,
których:
− kwota lub termin zapłaty są niepewne,
− ich powstanie jest pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa,
− wiarygodny szacunek jest możliwy.
Zobowiązania długoterminowe
Do zobowiązań długoterminowych na dzień bilansowy zalicza się wszystkie
zobowiązania jednostki z tytułów cywilnoprawnych i publicznoprawnych, bez względu na
przyczynę ich powstania i walutę, których termin płatności ostatniej raty przypada później
aniżeli w roku następującym po dniu bilansowym tzn. płatnych w roku zaprzyszłym
i następnych, czyli okres dłuższy niż 12 miesięcy liczonych od dnia bilansowego –
z wyjątkiem zobowiązań z tytułu dostaw i usług, które niezależnie od umownego terminu
zapłaty zawsze wykazywane są jako zobowiązania krótkoterminowe.
Zobowiązania długoterminowe w bilansie (z wydzieleniem wobec jednostek powiązanych
oraz pozostałych jednostek) obejmują następujące tytuły tj.:
− kredyty i pożyczki,
− z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych,
− inne zobowiązania finansowe,
− inne.
Zobowiązania krótkoterminowe
Zobowiązania krótkoterminowe dzielą się na:
1) wobec jednostek powiązanych:
a) z tytułu dostaw i usług o okresie wymagalności do 12 miesięcy i powyżej 12
miesięcy,
b) inne,
2) wobec jednostek powiązanych:
a) kredyty i pożyczki,
b) z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych,
c) inne zobowiązania finansowe,
d) z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności: do 12 miesięcy i powyżej 12
miesięcy,
e) zaliczki otrzymane na dostawy,
f) zobowiązania wekslowe,
g) z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń,
h) z tytułu wynagrodzeń,
i) inne.
Zobowiązania krótkoterminowe obejmują stan zadłużenia jednostki z wszelkich tytułów
cywilnoprawnych i publicznoprawnych na dzień bilansowy, wymagający w myśli aktualnych
umów zapłaty najpóźniej do ostatniego dnia roku następującego po dniu bilansowym, czyli
w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego w tym wszystkie zobowiązania z tytułu dostaw
i usług od umownego terminu spłaty.
Zobowiązaniami krótkoterminowymi są także w ostatnim roku spłaty zobowiązania
zaliczone uprzednio do długoterminowych.

31
Okoliczność, że terminy zapłaty określone umowami nie są przez jednostkę
dotrzymywane, nie zmienia kwalifikacji zobowiązań.
Zobowiązania krótkoterminowe wykazuje się w pasywach bilansu (z wydzieleniem
zobowiązań wobec jednostek powiązanych oraz pozostałych jednostek), zależnie od ich
rodzaju.
3) Fundusze specjalne – wykazywane w grupie zobowiązań krótkoterminowych. Fundusze
specjalne są to zarezerwowane na ściśle określone cele i zarządzane przez jednostkę
środki pochodzące z obciążeń kosztów jednostki, z podziału jej zysku – niezaliczane do
kapitału (funduszu) własnego. Fundusze te tworzy się i wydatkuje stosownie do reguł
określających zasady ich działania.
Przykładowo do funduszy specjalnych zalicza się:
− Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych,
− Zakładowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w zakładach pracy
chronionej,
− Fundusz Załogi, Fundusz na remonty zasobów mieszkaniowych tworzony przez
spółdzielnie mieszkaniowe.
IV. Rozliczenia międzyokresowe bierne
Rozliczenia międzyokresowe wykazywane w pasywach bilansu obejmują ujemną
wartość firmy oraz bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów i przychodów przyszłych
okresów; wykazywane są w następujących pozycjach:
1) ujemna wartość firmy,
2) inne rozliczenia międzyokresowe:
Ujemna wartość firmy została przedstawiona przy omówieniu wartości niematerialnych
i prawnych wykazywanych w ramach aktywów trwałych.
Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów obejmują kwoty zaliczanych do kosztów
bieżących miesiąca, których pokrycie nastąpi w przyszłości. Rozliczenia te polegają na
tworzeniu w ciężar kosztów rezerw przyszłych okresów, czyli zaliczane do kosztów
bieżącego miesiąca kosztów ustalanych lub spodziewanych. Rozliczenia międzyokresowe
bierne stosuje się w odniesieniu do kosztów występujących nieperiodycznie, a wymagających
równomiernego rozłożenia kosztów na poszczególne miesiące.
Rozliczenia międzyokresowe przychodów
Rozliczenia międzyokresowe przychodów wynikają bezpośrednio z zasady
współmierności polegającej na przeciwstawieniu przychodom kosztów osiągnięcia tych
przychodów w celu ustalenia realnego wyniku finansowego. Przez rozliczenia
międzyokresowe przychodów „przeprowadza” się także przyjęte nieodpłatnie, w tym także
w drodze darowizny – środki trwałe, środki trwałe w budowie oraz wartości niematerialne
i prawne. Ujęcie w rozliczeniach międzyokresowych przychodów kwoty zwiększają
stopniowo pozostałe przychody operacyjne lub przychody finansowe.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakim języku sporządza się sprawozdanie finansowe – bilans?
2. W jakiej walucie sporządza się sprawozdanie finansowe – bilans?
3. Jaka rolę spełnia bilans w rachunkowości?
4. Scharakteryzuj aktywa bilansu?
5. Scharakteryzuj pasywa bilansu?

32
6. Scharakteryzuj środki trwałe?
7. Scharakteryzuj aktywa obrotowe?
8. Scharakteryzuj zobowiązania i rezerwy na zobowiązania?
9. Scharakteryzuj rozliczenia międzyokresowe?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymień i scharakteryzuj składniki bilansu – aktywa.
1) zapoznać się ze sprawozdaniem finansowym – bilansem (materiał nauczania pkt. 4.3.1),
2) zastosować się do poleceń zawartych w sprawozdaniu,
3) wymienić składniki bilansu – aktywa
4) scharakteryzować poszczególne składniki bilansu – aktywa,
– Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości z późn. zm.,
Ćwiczenie 2
Wymień i scharakteryzuj składniki bilansu – pasywa.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
3) wymienić składniki bilansu – pasywa,
4) scharakteryzować poszczególne składniki bilansu – pasywa,
– Ustaw z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości z późn. zm.,
Ćwiczenie 3
Określ składniki aktywów trwałych i obrotowych.

33
3) określić składniki aktywów trwałych,
4) określić składniki aktywów obrotowych,
Ćwiczenie 4
Na podstawie poniższych danych sporządź bilans.
Inne wartości niematerialne i prawne 19,02,-
Budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej 101,47,-
Urządzenia techniczne i maszyny 33,-
Długoterminowe aktywa finansowe (w jednostkach powiązanych) 57,10,-
Materiały 7,63,-
Półprodukty i produkty w toku 27,71,-
Towary 6,83,-
Należności od jednostek powiązanych 9,05,-
Należności od pozostałych jednostek 220,96,-
Środki pieniężne w kasie i na rachunkach 590,77,-
Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 10,22,-
Kapitał (fundusz) podstawowy 1000,23,-
Kapitał (fundusz) zapasowy 304,06,-
Strata netto -2298,51,-
Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne 125,21,-
Pozostałe rezerwy 31,05,-
Zobowiązania z tytułu dostaw o okresie wymagalności do 12 miesięcy 17,16,-
Inne zobowiązania krótkoterminowe 963,68,-
Fundusze specjalne 14,73,-
Inne rozliczenia międzyokresowe 58,38,-
3) sporządź bilans,
5) dokonać oceny poprawności
– kalkulator,
– formularz bilansu,

34
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić, jakie podmioty gospodarcze zobowiązane są do sporządzania
sprawozdania finansowego – bilans ? ¨ ¨
2) określić, w jakim języku i w jakiej walucie sporządza się sprawozdanie
finansowe? ¨ ¨
3) określić, co to jest bilans? ¨ ¨
4) scharakteryzować składniki aktywów trwałych? ¨ ¨
5) scharakteryzować składniki aktywów obrotowych? ¨ ¨
6) scharakteryzować składniki kapitałów własnych? ¨ ¨

35
4.4. Sprawozdanie finansowe – rachunek zysków i strat
Rachunek zysków i strat
Rachunek zysków i strat – to syntetyczne zestawienie przychodów i kosztów, zysków
nadzwyczajnych i strat nadzwyczajnych oraz obciążeń związanych z uzyskaniem przychodów
– (wydatków) – pokazuje tworzenie wyniku finansowego w danym okresie sprawozdawczym.
Wynik finansowy (wynik z działalności gospodarczej) jest to wyrażony w mierniku
pieniężnym rezultat działalności jednostki gospodarczej w danym okresie. Przyjmuje on
wartości dodatnie (zysk netto) lub ujemne (strata netto).
Rachunek zysków i strat opiera się na kilku istotnych zasadach:
1) przychody i koszty księguje się w momencie wystawienia faktury niezależnie, czy
faktowi temu towarzyszyła płatność, czy nie, konsekwencją tego jest występowanie
należności i zobowiązań,
2) do przychodów wlicza się łączną wartość sprzedaży osiągniętej w danym okresie
sprawozdawczym, niezależnie od okresu w jakim zostały wyprodukowane, sprzedane
towary. Implikacją tej zasady jest powstanie rozbieżności między wartością wytworzonej
produkcji a przychodami uwzględnianymi w sprawozdaniu,
3) obowiązuje tzw. zasada „kosztów uzyskania przychodów”, tzn. uwzględnienie
w sprawozdaniu tych kosztów, które zostały poniesione na wytworzenie wyrobów
sprzedanych w danym okresie niezależnie od wielkości produkcji wytworzonej w czasie.
Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami ustawy o rachunkowości, jednostka
gospodarcza może sporządzić rachunek zysków i strat według:
− wariantu porównawczego,
− wariantu kalkulacyjnego.
W obu wariantach rachunek zysków i strat sporządza się tzw. „metodą drabinkową” – to
znaczy odejmowania od przychodów kosztów tej sprzedaży oraz – dalej – wykazywanych
brutto lub odpowiednio netto różnic między pozostałymi przychodami a pozostałymi
kosztami operacyjnymi, przychodami i kosztami finansowymi, zyskami i stratami
nadzwyczajnymi, z uwzględnieniem obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego.
Różnica między wariantem porównawczym a kalkulacyjnym polega na sposobie ujęcia
kosztów wytworzenia sprzedanych produktów przy jednakowym przedstawieniu pozostałych
elementów tego sprawozdania finansowego.
Wariant porównawczy – koszty grupuje się według ich rodzajów z uwzględnieniem
zmiany stanu produktów, gdzie zwiększenie stanu produktów występuje ze znakiem (+),
a zmniejszenie ze znakiem (-) oraz z uwzględnieniem kosztu wytworzenia produktów na
własne potrzeby jednostki,
Wariant kalkulacyjny – koszty grupowane są w wariancie kalkulacyjnym tj. koszt
wytworzenia sprzedanych produktów powiększany jest o koszt sprzedaży i koszty ogólne
zarządu.
Bez względu na przyjęty wariant porównawczy czy kalkulacyjny w rachunku zysków
i strat wykazuje się w sposób wyraźnie wyodrębniony przychody i powiązane z nimi koszty
oraz pozostałe elementy składowe tego rachunku (zyski i straty nadzwyczajne oraz
obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego) i wyniki finansowe na pięciu następujących
poziomach:
1) przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi w powiązaniu z kosztami działalności
operacyjnej, ustalając wynik na sprzedaży (zysk lub stratę),
2) pozostałe przychody operacyjne w powiązaniu z pozostałymi kosztami operacyjnymi,
ustalając wynik na działalności operacyjnej (zysk lub strata),

36
3) przychody finansowe z kosztami finansowymi, ustalając wynik brutto na działalności
gospodarczej (zysk lub stratę),
4) zyski nadzwyczajne w powiązaniu ze stratami nadzwyczajnymi, ustalając wynik
finansowy brutto (zysk brutto lub stratę brutto),
5) podatek dochodowy i ewentualnie inne obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
odjęte od wyniku finansowego brutto, ustalając wynik finansowy netto (zysk netto lub
stratę netto).
Typowe (zgodne z ustawą o rachunkowości) wzory rachunku zysków i strat w wariancie
porównawczym i kalkulacyjnym obowiązujące przedsiębiorstwa państwowe, S.A. i Sp. z o.o.
przedstawiono poniżej:
RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT
(wariant porównawczy)
A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym
− od jednostek powiązanych
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie wartość dodatnia, zmniejszenie wartość
ujemna)
III. Koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
B. Koszty działalności operacyjnej
I. Amortyzacja
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Podatki, opłaty w tym
– podatek akcyzowy
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VII.Pozostałe koszty rodzajowe
VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)
D. Pozostałe przychody operacyjne
I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
II. Dotacje
III. Inne przychody operacyjne
E. Pozostałe koszty operacyjne
I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
III. Inne koszty operacyjne
F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)
G. Przychody finansowe
I. Dywidendy i udział w zyskach, w tym
–od jednostek powiązanych
II. Odsetki, w tym
– od jednostek powiązanych
III. Zysk ze zbycia inwestycji
IV. Aktualizacja wartości inwestycji
V. Inne

37
H. Koszty finansowe
I. Odsetki w tym
– dla jednostek powiązanych
II. Strata ze zbycia inwestycji
III. Aktualizacja wartości inwestycji
IV. Inne
I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H)
J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I. – J.II.)
I. Zyski nadzwyczajne
II. Strata nadzwyczajna
K. Zysk (strata) brutto (I+-J)
L. Podatek dochodowy
M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
N. Zysk (strata) netto (K-L-M)
RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT
(wariant kalkulacyjny)
A. Przychody netto ze sprzedaży, produktów, towarów i materiałów, w tym:
– od jednostek powiązanych,
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów.
II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów.
B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, w tym.
– jednostkom powiązanym,
I. Koszty wytworzenia sprzedanych produktów.
II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów.
C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B).
D. Koszty sprzedaży.
E. Koszty ogólnego zarządu.
F. Zysk (strata) ze sprzedaży (C+D-E).
G. Pozostałe przychody operacyjne.
I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych.
II. Dotacje.
III. Inne przychody operacyjne.
H. Pozostałe koszty operacyjne.
I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych.
II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych.
III. Inne koszty operacyjne.
I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H).
J. Przychody finansowe.
I. Dywidendy i udział w zyskach, w tym
– od jednostek powiązanych,
II. Odsetki, w tym.
– od jednostek powiązanych.
III. Zysk ze zbycia inwestycji.
IV. Inne.
K. Koszty finansowe.
I. Odsetki w tym.
– dla jednostek powiązanych.
II. Strata ze zbycia inwestycji.
III. Aktualizacja wartości inwestycji.
IV. Inne.

38
L. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (I+J-K).
M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (M.I. – M.II.).
I. Zyski nadzwyczajne.
II. Straty nadzwyczajne.
N. Zysk (strata) brutto (L+-M).
O. Podatek dochodowy.
P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenie straty).
R. Zysk (strata) netto (N-O-P).
Działalność jednostki gospodarczej w rachunku zysków i strat przedstawiona jest
w następujących grupach:
1) Przychody i koszty dotyczące sprzedaży towarów i materiałów (działalność operacyjna –
podstawowa) – są to kwoty należne od odbiorców za sprzedane im produkty (wyroby,
usługi, roboty) i towary oraz koszty poniesione na ich wytworzenie i sprzedaż.
2) Pozostałe przychody operacyjne i pozostałe koszty operacyjne (pozostała działalność
operacyjna) – są to koszty i przychody związane z działalnością operacyjną jednostki,
a w szczególności związane:
− z działalnością socjalną,
− ze zbyciem środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych,
− z odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych
z wyjątkiem należności i zobowiązań publicznoprawnych nie obciążających kosztów,
− z utworzeniem i rozwiązaniem rezerw, z wyjątkiem rezerw związanych z operacjami
finansowymi,
− z odpisami aktualizującymi wartość aktywów i ich korektami, w wyjątkiem odpisów
obciążających koszty wytworzenia sprzedanych produktów lub sprzedanych
towarów, koszty sprzedaży lub koszty finansowe,
− z odszkodowaniami, karami i grzywnami,
− z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie, w tym w drodze aktów darowizny,
w tym także środków pieniężnych na inne cele niż nabycie lub wytworzenie środków
trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych.
3) Przychody finansowe i koszty finansowe (działalność finansowa) – to związane
z działalnością gospodarczą:
a) przychody, w szczególności z tytułu dywidend (udziałów w zyskach), odsetek,
zysków ze zużycia inwestycji, aktualizacji wartości inwestycji, nadwyżki dodatnich
różnic kursowych nad ujemnymi itp,
b) koszty, w szczególności z tytułu odsetek, strat ze zbycia inwestycji, aktualizacji
wartości inwestycji, nadwyżki ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi,
z wyjątkiem odsetek, prowizji oraz dodatnich i ujemnych różnic kursowych, które:
− są kosztami obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania zapasów
towarów lub produktów w okresie ich przygotowania do sprzedaży bądź
wytworzenia, i związanych z nimi różnic kursowych, (pomniejszonymi o przychody
z tego tytułu), wliczanymi do ceny nabycia lub kosztu wytworzenia w przypadkach
uzasadnionych niezbędnym, długotrwałym przygotowaniem towaru lub produktu do
sprzedaży bądź długim okresem wytworzenia produktu,
− są kosztami obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania wytworzenia
środków trwałych, środków trwałych w budowie oraz wartości niematerialnych
i prawnych i związanych z nimi różnic kursowych (pomniejszonymi o przychody
z tego tytułu), wliczonymi do ceny nabycia lub kosztu wytworzenia składników.
4) Zyski nadzwyczajne i koszty nadzwyczajne są to straty i zyski powstające na skutek
zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i nie
związanych z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia”. Przykładami zdarzeń, które

15

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to 15

Similar to 15 (20)

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe (20)

15