2. •ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ: Κέρκυρα
•ΓΕΝΝΗΣΗ-ΘΑΝΑΤΟΣ: 13 Μαρτίου 1872 - 1 Ιουλίου 1923
• Παρακολούθησε στο Παρίσι φιλολογία, μαθηματικά, ιατρική και χημεία χωρίς ωστόσο να λάβει κανένα
δίπλωμα
• Ασχολήθηκε πέραν της πεζογραφίας με τη μετάφραση και την ποίηση. Σε ηλικία 19 ετών έγραψε στη
γαλλική το πρώτο του έργο "Η ζωή των Ορέων" που δημοσιεύθηκε και από τον "Ερμή της Γαλλίας".
•Στην ελληνική λογοτεχνία η πεζογραφία του Κ. Θεοτόκη είχε σημαντική προσφορά. Στα εκτενή διηγήματά
του: "Η τιμή και το χρήμα", "Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα", "Ο κατάδικος" και "Οι σκλάβοι στα δεσμά
τους" διακρίνεται η δραματικότητα της αφήγησης και η ρεαλιστική απόδοση της ζωής σε μια ηθογραφική
ατμόσφαιρα, που διαπνέεται και από φιλοσοφική διάθεση
•Ο Κ. Θεοτόκης γνωρίζοντας τον σοσιαλισμό, συμμετείχε επίσης στην ίδρυση του Σοσιαλιστικού ομίλου και
του Αλληλοβοηθητικού εργατικού συνδέσμου Κερκύρας (1910-1914), ενώ παράλληλα υποστήριξε το κίνημα
για τη χειραφέτηση των γυναικών.
3. Oύτως ή άλλως κέρδιζε πάντα τους
λυκειόπαιδες με τη μυθιστορηματική
ζωή του και το λιτό βιογραφικό, με το
τριπλό φωτοστέφανο του επαναστάτη:
οικογενειακού (μαθητής σχεδόν στα
19 του συνδέεται και παντρεύεται την
36χρονη βαρόνη voMallowitz ερήμην
του πατέρα του, στη Bενετία), του
κοινωνικού αποστάτη (αυτόμολος από
το αρχοντικό του γένος μεταπηδά στο
πλευρό των λαϊκών στρωμάτων –
μετεκενωτής των σοσιαλιστικών ιδεών
στα καθ’ ημάς με τον K. Xατζόπουλο),
αλλά και του εθνικού ήρωα
(συμμετέχει εθελοντικά στην
Eπανάσταση της Kρήτης και της
Θεσσαλίας).”- Γιάννης Κουβαράς
“Πρέπει να διαβαστούν τα βιβλία του.
Κι ακόμα, να εξηγηθεί τούτο το
σημαντικό: ότι ο πεζογράφος αυτός, ο
εισηγητής του κοινωνικού
μυθιστορήματος, ο πρωτοπόρος κι ο
κατήγορος, δεν έπαψε ούτε μια στιγμή
να είναι ελεύθερη, αδούλωτη
πνευματική μονάδα.”-Χάρης Πέτρου
“Παρουσιάζοντας την κοινωνική
κόλαση, ο Θεοτόκης ακολουθεί με
ακρίβεια τα μεγάλα ίχνη του
γερμανικού ανθρωπισμού, όπως
εμπλουτίστηκε και από το ρωσικό
μυθιστόρημα, και ανοίγει στην
πεζογραφία ένα δρόμο παράλληλο με
εκείνον της ποίησης , που και αυτή
ήθελε να καταστρέψει τον κόσμο, σε
ένα αποκορύφωμα εξιλέωσης, για να
τον δει να ξαναγεννιέται καθαρός,
παρθένος, σωστός.”-Mario Vitti
4. • Η Τιμή και το Χρήμα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, που πρωτοδημοσιεύτηκε στο
περιοδικό Νουμάς το 1912, θεωρείται στην νεοελληνική πεζογραφία η πρώτη
κοινωνική νουβέλα που ξεφεύγει από τις γνωστές ειδυλλιακές αναπαραστάσεις μιας
ζωής ήρεμης, απαλλαγμένης από διλήμματα και κλυδωνισμούς μιας ζωής.
• Στην "Τιμή και το χρήμα" ο Κ. Θεοτόκης περιγράφει την κοινωνική, πολιτική και
οικονομική κατάσταση της Κέρκυρας στην εποχή της πρωθυπουργίας του Γ. Θεοτόκη.
•Στηρίζει όλο το έργο πάνω στις αντιθέσεις της ανθρώπινης τιμής και του χρήματος,
καθώς και του έρωτα και της κοινωνικής θέσης. Καυτηριάζει το πολιτικό σύστημα της
εποχής, το ρουσφετολόι, τo λαθρεμπόριο στο Ιόνιο πέλαγος και την εξαχρείωση των
ανθρώπων, δείχνοντας πως το χρήμα επιβάλλεται ακόμα και στα πιο δυνατά και αγνά
αισθήματά τους.
• Παρουσιάζοντας τους χαρακτήρες του εξαρτημένους από τους όρους της κοινωνικής
και οικονομικής ζωής και προβάλλοντας το στοιχείο της σύγκρουσης, ο Θεοτόκης
εισάγει στην νεοελληνική πεζογραφία μια άγνωστη μέχρι τότε διάσταση: την
πολιτικοποιημένη γραφή που αρνείται να ωραιοποιήσει την πραγματικότητα,
καταγράφει τα κακώς κείμενα, διαμαρτύρεται και καταγγέλλει
5.
6. Στη νουβέλα του “Η Τιμή Και Το Χρήμα” ο Κωνσταντίνος
Θεοτόκης παρουσιάζει το ειδύλλιο δύο νέων και τα
προβλήματα που αντιμετωπίζουν λόγω κοινωνικής
διαφοράς. Η Ειρήνη είναι μία εργατική κοπέλα, φτωχής
οικογένειας στην οποία επικεφαλής είναι η μητέρα. Ο
Ανδρέας, γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, προσπαθεί
με κάθε τρόπο να ξεχρεώσει το σπίτι του και να διατηρήσει
την αριστοκρατική του υπόσταση. Μία τυχαία συνάντηση
τους φέρνει σε επαφή, κατά την οποία ο Ανδρέας
επιδιώκει να κρύψει στο σπίτι της Ειρήνης το λαθραίο
εμπόρευμά του.
7. Η συγκατάθεση της Επιστήμης, της
μητέρας της Ειρήνης, να βοηθήσει τον
Ανδρέα και οι μεταξύ τους συζητήσεις
κάνουν τον Ανδρέα να ανακαλύψει την
ομορφιά την Ειρήνης. Ο Ανδρέας
πλησιάζει συνεχώς την Ειρήνη,
πράγμα που θέτει σε κίνδυνο την
υπόληψη της. Τα πράγματα γίνονται
πιο σύνθετα όταν μία γειτόνισσα λέει
στην σιόρα Επιστήμη πως ο Ανδρέας
επισκέφτηκε την Ειρήνη. Ακολουθεί μία
διαπραγμάτευση για το χρηματικό
ποσό που θα αποτελέσει και την
προίκα της Ειρήνης.
8. Όμως, ο Ανδρέας ζητάει υπερβολικά χρήματα από
όσα μπορεί να προσφέρει η Επιστήμη και ο γάμος
διαλύεται. Η ζωή συνεχίζεται και ο Ανδρέας γίνεται
ψαράς και η Ειρήνη προετοιμάζεται να παντρευτεί
έναν άνδρα της ίδιας κοινωνικής τάξης με αυτή. Όταν
ο Ανδρέας το μαθαίνει επιστρέφει για να διεκδικήσει
την Ειρήνη. Η Ειρήνη πηγαίνει στο σπίτι του Ανδρέα
παρά τις αντιρρήσεις της μητέρας της, χωρίς προίκα.
Το ζευγάρι κατά τη συμβίωσή του αντιμετωπίζει
πολλές δυσκολίες με αποτέλεσμα ο Θείος του Ανδρέα
να ζητήσει από τη σιόρα Επιστήμη μεγάλη προίκα.
Αυτή αρνείται και ο Ανδρέας με το θείο του
εγκαταλείπουν την Ειρήνη στο χρεωμένο σπίτι που
είναι έτοιμο να καταληφθεί από τις τράπεζες.
9. Η Ειρήνη βρίσκει δουλειά και επανασυνδέεται με την μητέρα της
αποκαλύπτοντας της ότι είναι έγκυος. Επιστρέφει στο σπίτι της και η
μητέρα της πηγαίνει στον Ανδρέα για να αποκαταστήσει την τιμή της
οικογένειάς της, μετά από την άρνηση του Ανδρέα για περισσότερα
χρήματα. Στο λιμάνι, όπου δουλεύει ο Ανδρέας έχουνε μία έντονη
συζήτηση κατά την οποία η Επιστήμη μαχαιρώνει τον Ανδρέα στο
μπράτσο. Η αστυνομία τη συλλαμβάνει και εκείνη πάνω στο φόβο
της γα τη μοίρα της οικογένειάς της δίνει όλα τα χρήματα στον
Ανδρέα. Ο Ανδρέας επιστρέφει στο σπίτι της Ειρήνης χαρούμενος,
και της αναγγέλλει τα νέα. Όμως η αγάπη της Ειρήνης για τον
Ανδρέα έχει πλέον “ξεθωριάσει” και αυτό σε συνδυασμό με τις
ενοχές της για τη μοίρα των αδερφών της την οδηγούν να αρνηθεί
την πρόταση του Ανδρέα. Έτσι ο Ανδρέας φεύγει από το σπίτι
απογοητευμένος, συνειδητοποιώντας πως τα χρήματα τον έχουν
διαφθείρει.
10.
11.
12. Η τιμή: Η υπόληψη της οικογένειας, η τιμή
της κοπέλας, ο λόγος του άνδρα
Το χρήμα: Λειτουργεί ως κινητήριος
δύναμη της κοινωνίας, οι ήρωες το
βλασφημούν (ανάθεμα τα τάλαρα), Ο
θεσμός της προίκας.
13. είναι υποβαθμισμένη
δεν έχει μεγάλα περιθώρια επιλογής, ιδιαίτερα η ανύπαντρη γυναίκα.
Η γυναίκα γίνεται αντικείμενο παζαριού, αφού η προίκα γίνεται απαραίτητο
προσόν για να παντρευτεί.
Η αξία της εργασίας της δεν είναι αναγνωρισμένη, αν και τις περισσότερες
φορές δεν εργάζεται, αφού αυτή μένει στο σπίτι και φροντίζει τα παιδιά της.
δουλεύει μόνο σε περίπτωση ανάγκης, όταν ανήκει σε κατώτερα κοινωνικά
στρώματα και η επιβίωσή της εξαρτάται από την εργασία της.
Υποτάσσεται στον άνδρα
πρέπει να είναι τίμια, εργατική, υπάκουη, εμφανίσιμη, καλή νοικοκυρά, να έχει
προίκα.
δεν πηγαίνει στις ταβέρνες, αλλά μένει στο σπίτι.
Φροντίζει τα παιδιά
δεν έχει διεξόδους
14. πολιτική διαφθορά: πολιτικοί που αμείβουν τους
ψηφοφόρους τους, πελατειακή σχέση.
Ηθική διαφθορά: διεφθαρμένη κοινωνία
Η κοινωνία χωρίζεται σε δύο τάξεις: τους
αριστοκράτες και τους χωρικούς.
Είναι έντονη η παρανομία και το λαθρεμπόριο
ζάχαρης, καπνού κλπ.
15. γλώσσα: δημοτική με ιδιωματισμούς της Κέρκυρας
ύφος: απλό, ζωντανό, παραστατικό
Αφηγητής: γ΄πρόσωπο, εξωτερική αφήγηση, μηδενική
εστίαση
τόπος: η Κέρκυρα
χρόνος: αρχές του 20ου αιώνα, χρόνος παροντικός, μια
μικρή περίοδος από τη νεότητα της Ρήνης
Αφήγηση: γραμμική
Αφηγηματικός τρόπος: διήγηση (διάλογοι, περιγραφές)
Τραγική ειρωνεία: Ο Ανδρέας έχει στο νου του την
ατιμία και ο αναγνώστης το γνωρίζει
16. ΗΘΟΓΡΑΦΙΑ & ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ
Ηθογραφία
1. οι ήρωες είναι απλοί
άνθρωποι, της κερκυραϊκής
φτωχικής κοινωνίας
2. η γλώσσα του έργου είναι η
δημοτική με τους
ιδιωματισμούς της κοινωνίας
3. καταγράφεται ο τρόπος ζωής,
τα ήθη και τα έθιμα και ο
χαρακτήρας των
πρωταγωνιστών
Ρεαλισμός
1. Η απεικόνιση της
πραγματικότητας και η
καταγραφή των πραγμάτων
χωρίς την ωραιοποίησή τους.
2. Η επιλογή κοινών θεμάτων
από την καθημερινή ζωή.
3. Αντικειμενικότητα
4. Απουσία λυρικών εξάρσεων
και μελοδραματισμού
17.
18. Τιμή δεν έχει η αγάπη, Τιμή δεν έχει η αγάπη,
τιμή δεν έχει κι η ζωή.τιμή δεν έχει κι η ζωή.
Ποιος την πουλά, ποιοςΠοιος την πουλά, ποιος
αγοράζει, αγοράζει,
ποιος τήνε βγάζει στο σφυρί;ποιος τήνε βγάζει στο σφυρί;
Τιμή δεν έχει η αγάπη, Τιμή δεν έχει η αγάπη,
τιμή δεν έχει κι η ζωή.τιμή δεν έχει κι η ζωή.
Όποιος την έχει τήνε δίνειΌποιος την έχει τήνε δίνει
με μια ματιά, μ’ ένα φιλί.με μια ματιά, μ’ ένα φιλί.
Αν έχεις λίγη αγάπη, δώσ’ μουΑν έχεις λίγη αγάπη, δώσ’ μου
να μου γλυκάνεις τη ζωή.να μου γλυκάνεις τη ζωή.
Τιμή δεν έχει η αγάπη, Τιμή δεν έχει η αγάπη,
τιμή δεν έχει κι η τιμή.τιμή δεν έχει κι η τιμή.
