1. Hoe kan fysieke activiteit van ouderen
betrouwbaar gemeten worden?
Een kritische evaluatie van de bestaande
monitorsystemen en valideren van de
LAPAQ-vragenlijst.
Arnout De Mesmaeker
Kasper Lannoy
Merijn Degrave
Dennis Florin
Kristof Peeters
Promotor: Prof. Dr. Degryse J.

2. Inhoud van deze presentatie
Seminariewerk bestaat uit 2 artikels:
1. Validiteit van de Longitudinal Ageing Study
Amsterdam Physical Activity Questionnaire
(LAPAQ): vragenlijst versus multi-sensoriële
activiteitsmonitor bij 65-plussers. Een
studieprotocol.
2. Activiteitsmeting bij ouderen boven 65 jaar:
vergelijking van de SenseWear® Pro 3.0 met de
Omron® HJ-720ITC en een 24uurs-dagboek.

3. Overzicht artikel 1
• Belang van fysieke activiteit
• Wat is voldoende fysieke activiteit?
• Manieren om FA te meten
o LAPAQ
• Studie-opzet tot validatie LAPAQ
• Discussie
• Doel van de studie-opzet

4. Belang van fysieke activiteit (FA)?
• Voldoende FA is van belang bij preventie en R/:
• aHT
• DM
• Osteoporose
• CV aandoeningen (CVA, AMI, PAD)
• Valrisico
• Sarcopenie
• Tevens onafhankelijke reductie totale mortaliteit

6. Wat is voldoende FA ?
• Aanbevelingen van AHA en ACSM:
Consensus voor 65-plussers 1986, NEJM
o ≥ 5 dagen/wk: ≥30 min matige FA (3-6 MET)
o ≥ 3 dagen/wk: ≥20 min hevige FA (≥ 6 MET)
• MET: Metabolic Equivalent of Task
o 1 MET = 1 kcal/kg*h
 Adhv MET-waarde (van activiteit), lichaamsgewicht en tijd kan je # kcal vinden
o Vb:
• 1 MET = stil zitten op stoel
2.5 MET = wandelen
7 MET = joggen
o Vb: LG = 70 kg, 1u joggen  70 kg * 7 MET * 1u = 490 kcal verbruikt

7. Manieren om FA te meten
• Directe methodes:
• Stappenteller
• Accelerometer (vb: Sensewear Pro ® cfr. infra)
• Dubbel gelabeled water methode (DLW)
 Pro: nauwkeuriger; Contra: vaak duur en omslachtig
• Indirecte methodes:
• Vragenlijsten (cfr. LAPAQ)
Pro: snel, goedkoop; Contra: recall-bias
• NB: een indirecte methode (vb. vragenlijst) wordt best gevalideerd
adhv directe methode (vb. DLW)

8. Self-administered LAPAQ
LAPAQ = Longitudinal Ageing Study Amsterdam Physical Activity Questionnaire
• LAPAQ: ° 2004 in NL
• Vanuit sterktes en zwaktes van 2 FA-vragenlijsten voor 65-plussers
(Zutphen Physical Activity Questionnaire & Modified Baecke Questionnaire for Older Adults)
• LAPAQ: frequentie + duur van:
• buiten wandelen, fietsen, tuinieren, licht & zwaar huishoudelijk werk en aantal sportact.
• periode van 2 weken
• geeft dan totaal # minuten FA laatste 2 weken
• 1ste versie: interviewer-administered
Validatie door Stel et al adhv 7d dagboek en stappenteller
 goede corr. met dagboek (r = 0.68)
 matige corr. met stappenteller (r = 0.43)
• 2de versie: self-administered
Validatie door Siebeling et al adhv SenseWear
 slechte corr. (r = 0.25)

9. Studie-opzet tot validatie LAPAQ (1)
• Validatie middels een multi-sensoriële activiteitsmonitor,
met name de Sensewear® Pro 3:
o = armband thv triceps van de bovenarm
o 4 sensoren
• Tri-axiale accelerometer
• huidtemperatuur, huidimpedantie en warmteafgifte van de huid
• Gecorrigeerd voor geslacht, leeftijd, lichaamsgewicht en –lengte
o Berekent totale energiegebruik + # tijd doorgebracht in
bepaalde intensiteit van FA (uitgedrukt in METs)
o Gevalideerd a.d.h.v. doubly labeled water-methode
(gouden standaard)

10. Sensewear® Pro 3

11. Studie-opzet tot validatie LAPAQ (2)
• Concreet:
o Studiepopulatie van 123 proefpersonen
o Op T0 aanhangen SenseWear gedurende 2 weken
o Op T1(na 2W): afnemen LAPAQ
o Per persoon 4 datasets:
• 1. totaal kilocalorieën
2. totaal minuten fysieke activiteit
3. aantal minuten matige fysieke activititeit (MET 3-5,99)
4. aantal minuten hevige fysieke activiteit (MET ≥6)
• Van elk van deze 4 datasets: onderlinge correlatie berekenen
• Pearson’s correlatie coëfficiënt en Bland-Altman analyse
o NB: enkel validatie LAPAQ, geen reproduceerbaarheid

12. Discussie
• Studie-opzet:
o 2 validatiestudies van LAPAQ
• Vianda Stel et al
• Povere methodiek
• Siebeling et al
• Sterke methodiek
• LAPAQ
o +: oudere populatie, snel ingevuld en door pt. zelf
o –: recall van 2W, geen belang intensiteit van activiteit
• Sensewear
o praktische haalbaarheid, gebruiksvriendelijkheid,
financiële luik, validatie met DLW (=gouden standaard).

13. Doel
• Resultaten kunnen bijdragen tot de validatie van LAPAQ.
• Idealiter: LAPAQ slaagt erin om adequaat in te schatten of
de fysieke activiteit van een persoon (≥65jaar) boven de
geldende richtlijnen ligt.
• Indien dit het geval is, zou de LAPAQ op grote schaal
kunnen gebruikt worden in de eerste lijn om fysieke
activiteit bij de oudere populatie in te schatten en zo nodig
bij te sturen.

14. Inhoud van deze presentatie
Seminariewerk bestaat uit 2 artikels:
1. Validiteit van de Longitudinal Ageing Study Amsterdam
Physical Activity Questionnaire (LAPAQ): vragenlijst
versus multi-sensoriële activiteitsmonitor in 65-
plussers. Een studieprotocol.
2. Activiteitsmeting bij ouderen boven 65 jaar:
vergelijking van de SenseWear® Pro 3.0 met de
Omron® HJ-720ITC en een 24uurs-dagboek.

15. Pilootstudie
• Doel:
1. Achterhalen praktische haalbaarheid en gebruik van
SenseWear in eerste lijnsgeneeskunde / uitgebreide studies
2. Vergelijken van registratiekwaliteit van de SenseWear® ( gouden
standaard ) met een pedometer en een 24 uurs-dagboek
• Studie-opzet:
o Pedometer = Omron® HJ-720ITC
o Inclusiecriteria: 19  9 proefpersonen
o Onderzoeksduur: 24 uur pp
• SenseWear ® vs. Omron ® : vergelijking per uur
• SenseWear ® vs. Omron ® : vergelijking per 24 uur
• SenseWear ® vs. 24uurs-dagboek: vergelijking per 24 uur
o Gebruiksvriendelijkheid voor de onderzoeker
• Kwalitatief
• kwantitatief

16. Resultaten
• SenseWear vs. Omron per uur

17. Resultaten
• SenseWear vs. Omron per uur

18. Resultaten
• Onvoldoende data om significant correlatie te berekenen
bij 24-uurs vergelijking
• κ-coëfficiënt berekend voor 3 activiteitsniveaus
• SenseWear ® vs Omron ® over 24 u: κ= 0,25
• SenseWear ® vs dagboek over 24u: κ= 0,25

19. Resultaten
• Gebruiksvriendelijkheid voor onderzoeker
o Kwalitatief
• SenseWear ®
• +: niet belastend voor pp, heel gebruiksvriendelijk, veel mogelijkheden
• -: nood aan laptop, niet waterbestendig, korte batterijduur, hoge kostprijs
• Omron ®
• +: niet belastend voor pp, goedkoop
• -: minder mogelijkheden, niet zo nauwkeurig, meer intensieve voorbereiding,
reset middernacht
• 24-uurs dagboek
• +: niet belastend voor pp, goedkoop, snel ingevuld
• -: recall bias, correctiefactoren

20. Resultaten
• Gebruiksvriendelijkheid voor onderzoeker
o Kennismakingstijd met methode: dagboek < Omron ® < SenseWear ®
o Tijd per onderzoek: dagboek < SenseWear ® < Omron ®
o Echter bij toenemende ervaring  dalende tijdspanne

21. Discussie
• SenseWear ® vs. Omron ® per uur:
o Per uur: significant geen correlatie
o Per 24 uur: slechte overeenstemming (κ<0.5)
• Mogelijks te wijten aan beperkingen van Omron ® :
• Geen registratie van kcal per uur
• Niet triaxiaal
• Vier sec delay
• Wandelsnelheid bij ouderen
• SenseWear ® vs 24-uurs dagboek:
o Slechte overeenstemming (κ<0.5), mogelijks te wijten aan:
• Niet accuraat invullen (recall bias + Hawthorne effect)
• Correctiefactor niet specifiek voor 65-plussers
• SenseWear ® : gouden standaard, doch enkele gebreken

22. Conclusie
• Gebruik van Omron ®
o Minder geschikt voor registratie kcal/u.
o Te weinig data om correlatie aan te tonen voor kcal/24u
• Nood aan aangepaste correctiefactor voor ouderen bij
ontbrekende data dagboek ter correctere registratie
kcal/24u
• Op basis daarvan kunnen we de
o Omron ® en het dagboek niet aanraden voor registratie
per dag, de SenseWear wel
o Omron ® niet aanraden voor registratie per uur

23. Referenties
• Sattelmair JR, Pertman JH, Forman DE. Effects of physical activity on cardiovascular
and noncardiovascular outcomes in older adults. Clin Geriatr Med. 2009;25(4):677-702,
viii-ix. doi:10.1016/j.cger.2009.07.004.
• Paffenbarger RS Jr, Hyde RT, Wing AL HC. Physical activity, all-cause mortality, and
longevity of college alumni. New Engl J Med. 1986;Mar 6;314.
• Kowalski K, Rhodes R, Naylor P-J, Tuokko H, MacDonald S. Direct and indirect
measurement of physical activity in older adults: a systematic review of the literature. Int
J Behav Nutr Phys Act. 2012;9(1):148.
• Stel VS, Smit JH, Pluijm SMF, Visser M, Deeg DJH, Lips P. Comparison of the LASA
Physical Activity Questionnaire with a 7-day diary and pedometer. J Clin Epidemiol.
2004;57(3):252-8.
• St-onge M, Mignault D, Allison DB. Evaluation of a portable device to measure daily
energy expenditure. 2007:742-749.
• Chen C. A Brief Survey of Physical Activity. 2008;(5).

24. Zijn er nog vragen?
Bedankt voor uw aandacht