2. Motibazioa
Gaitasun komunikatiboa ikasketa guztietan landu behar da?
Zer ikasketatan ez da beharrezkoa gaitasun komunikatiboa?
Zein irakasleren ardura da gaitasun komunikatiboak irakastea?
Zeinena izan behar du?
Zer-nolako arazo, zailtasun eta erronkei egin behar diete aurre
irakasleek komunikazio akademikoaren eta profesionalaren
alorrean?
•Irakats/eragin daiteke gaitasun komunikatiboko atalen bat
hizkuntza/trebetasunen bat jakin gabe?
3.
4.
5.
6. Estrukturalismoa
« Every language is a system all of whose parts interrelate and
interact organically” » (Gabelentz 1901)
« [C]haque langue forme un système ou tout se tient » (Meillet
1903)
« [C]haque fait linguistique fait partie d'un ensemble où tout se
tient » (Meillet 1925)
« La langue est un système dont toutes les parties peuvent et
doivent être considérés dans leur solidarité synchronique »
(Saussure 1916)
8. Noam Chomsky: generatibismoa
“La propuesta central de Chomsky en lo que respecta al estudio del lenguaje
es trabajar sobre el supuesto de que cuando decimos que Tom es un hablante
del inglés, estamos atribuyéndole una estructura mental determinada. Una
estructura que está representada de alguna forma en su cerebro, por lo que
estamos implícitamente afirmando que el cerebro de Tom está en un estado
determinado. Si Claire es también una hablante del inglés, es razonable
suponer que el sistema cognitivo lingüístico de Claire es similar al de Tom. Por
contra, Jacques, que es un hablante del francés, tiene un sistema cognitivo
que es diferente en aspectos importantes a los de Tom y Claire, y es
diferente, a su vez, al de Guo, un hablante de chino”
(Radford et al. 2000: 17)
9. Chomsky: Syntactic structures (1960)
Hizkuntza baten ezagutza hizkuntzaren gramatika gogoan errepresentatuta
izatearekin identifikatzen du Chomskyk.
Gramatika hori hiztun idealak hizkuntza horrekiko duen gaitasun linguistikoa
da; horrenbestez, hizkuntza bat ezagutzea da gramatika horren izaera
ezagutzea.
Bereizi egin behar dira hiztun idealak hizkuntzan sor daitezkeen esaldi
zuzenak sortzeko arauen ezagutza (knowledge) eta hizketaren pertzepzioa
eta ekoizpena, testuinguruari egokitzeko gaitasuna (performance).
10. Noam Chomsky: generatibismoa
Zer da “gramatika”?
Tradizioz, eta definizio estandar bat ematearren, esaldi eta perpausak
sortzeko hitzak nola konbinatu esaten digun arau-sorta. Gramatikak zehazten du
zer hitz- eta elementu-konbinazio den posible unitate handiagoak sortzeko.
Non dago, egiazki, arau-sorta hori?
Ikuspegi horren arabera, sistema kognitibo mugatu batek, nolabait, nahi beste
objektu (esaldi eta perpausak lengoaia naturalean) ezaugarritu ditzake.
Halere, kontuz! Esaldi/perpausak infinituak izateak ez du esan nahi
esaldi/perpaus horiek sortzeko erabiltzen diren konbinazio-hatsarreak ere
infinituak direnik.
11. Noam Chomsky: generatibismoa
Ikuspuntu horren arabera, gramatikak bi osagai ditu: (i) lexikoa (hiztegia) eta
(ii) sintaxia.
Item lexiko bakoitzak hitzaren ezaugarri linguistikoak azaltzen ditu; esate
baterako, “mendi” item lexikoak informazioa ematen du ahoskeraz (ezaugarri
fonologikoak), gramatikaz (izena da, singularra da…) eta semantikaz
(esanahia).
Gramatikak sortu (nola sortu zehazten du) egiten ditu esaldiak eta perpausak;
beraz, hizkuntzalariaren lana da gramatika sortzailearen inguruko teoria bat
sortzea: esaldiak eta perpausak nola sortzen diren azaltzen duen teoria bat.
12. Generatibismoaz gehiago
Lexikoa
Sintaxia
+ Forma fonetikoa (FF): hitz askoren forma fonetikoa (ahoskatzeko modua)
aldatu egiten da hitz egin ahala, eta aldaketa horiek hitz batean aldatzen den
hotsaren alboko hotsen mende daude. Hiztunek inkontzienteki eta
naturaltasunez egiten dituzte aldaketa horiek. Adibide ona dira prozesu
fonologiko erregularrak: elisioa, asimilazioa… Horrenbestez, gramatikak
osagai fonologiko bat ere badu, eta horrek baldintzatuko du hitzek berba egin
ahala hartzen duten forma.
+ Hiztunek gaitasuna dute perpausak sortzeko eta perpausak interpretatzeko;
hots, esanahia emateko: gramatikak osagai logiko (OL) bat ere badu.
13. Generatibismoa eta gramatika
unibertsala
Hizkuntza baten gramatikak lau osagai ditu (gutxienez):
Lexikoa
Sintaktikoa
Fonologikoa
Logikoa
Hizkuntza bakoitzak bere gramatika du; horrenbestez, hizkuntzen gramatiken
artean ezberdintasunak daude. Eta berdintasunak?
Berdintasun horiek hizkuntza ezberdin askotan agertzen badira, lengoaia
natural guztien gramatikek partekatzen dituztela ondoriozta daiteke;
horrenbestez, hizkuntzalariek badute beste eginbehar bat: gramatika
unibertsala (GU)-ri buruzko teoria garatzea.
14. D.H. Hymes: “On communicative
competence” (1972)
Gaitasun komunikatiboa
Chomskyren balizko hiztun kontzeptuari kritika
Testuinguru jakinean nori zer eta zelan esan jakitea
Hymes & Gumperz-en proposamena, komunikazio-gaitasun kontzeptua definitzeko:
“komunikazio gaitasuna da hiztunak jakin behar duena egoera kulturalki esanguratsuetan
komunikazio-prozesuetan parte hartzeko” (Martínez 1990: 279; itzulpena EZ).
Horrenbestez:
Gainditu egiten da Chomskyren “hizkuntza-gaitasuna”
Adierazpenek gramatikalak izan behar dute, eta, horrez gain, testuinguruarekin bat etorri
behar dute
Hizkuntza-komunikazioko sistema beste batzuekin lotu zuen
Komunikazio-gaitasunaren barnean, hizkuntza-gaitasunaz gain badaude bestelako
gaitasunak ere
15. Komunikazio-gaitasuna
Hiztunak esaldiak modu egokian sortzeko duen gaitasuna azaldu behar du
hizkuntzaren teoriak. Azalpen horrek, esaldiez gain, egoera egokiak ere
kontuan hartu behar ditu, komunikazio-gaitasuna bi horien arteko lotura
baita.
Chomskyren “hiztun ideala”-ri kontrajartzen zaion “hiztun erreala”-k,
gaitasun linguistikoa izateaz gain, arau pragmatikoak ezagutu behar ditu,
komunikatzen dituen arau gramatikalak egoera psikosozialean era egokian
aplikatzeko.
Komunikazio-gaitasuna da kulturak hiztunaren esku komunikatzeko uzten
dituen baliabideen multzoa, eta baliabide nagusia hizkuntza da.
16. Komunikazio-gaitasuna metodo gisa
Metodo tradizionaletan, hizkuntza sistema bat balitz bezala aurkezten da:
hizkuntza da objektua edo helburua, eta hizkuntza lau maila nagusitan
aztertu ohi da:
o Fonetika-fonologia
o Morfologia
o Sintaxia
o Lexikoa
Zer gehitzen dio pragmatika-k?
o Hizkuntzak dagokien testuinguruan aztertu ahal izatea.
o Hizkuntza objektu izatetik bitarteko izatera igarotzen da; alegia, komunikaziorako
bitartekoa edo prozesua.
17. Chomsky - Hymes
Hizkuntza-gaitasuna Komunikazio-gaitasuna
Hiztun ideala Egoera/testuinguru jakin batean
dagoen hiztuna (hiztun erreala)
Hizkuntzaren barne-egiturari begira Hizkuntzaren kanpoko
egiturari/testuinguruari begira
Hizkuntza = forma Hizkuntza = funtzioa eta erabilera
Gramatikaltasuna da irizpidea Onargarritasuna da irizpidea (formalki
zuzena, eginerraza, egokia,
gertagarria)
Gramatikaren ikuspegitik zuzena Gramatikaren ikuspegitik zuzena +
gizartearen ikuspegitik zuzena
19. Komunikazio-gaitasuna
Campbell & Wales (1975)
“No hay duda de que los seres humanos poseemos cierta predisposición
innata a estructurar información. Como señalara Chomsky (1965), incluso el
empirismo más acérrimo supone algún tipo de determinación innata; sin
embargo, también es cierto que toda adquisición de conducta depende en alguna
medida de la interacción de estas predisposiciones en el medio ambiente (…) Es
necesario tener en cuenta tanto la contribución del individuo, como la del
contexto o medio ambiente en que dicho individuo actúa o aprende”
(1975: 261, apud Etxebarria & Garay)
20. Komunikazio-gaitasuna
Canal & Swain (1980)
“Communicative competence has understood as the underlying systems of knowledge and skill
required for communication (e.g. knowledge of vocabulary and skill in using sociolinguistic
conventions for a given language”
(1980: 5, apud Etxebarria & Garay)
Savignon (1983), Van Dijk (1983), Lomas & Osoro (1993)
Europako Kontseilua: Europako Erreferentzia Marko Bateratua (2002)
“Fomentar la investigación y el desarrollo de programas que supongan la introducción, en todos
los niveles educativos, de los métodos y materiales más apropiados que permitan a los distintos
tipos de alumnos la adquisición de una competencia comunicativa adecuada a sus necesidades
concretas” (2002: 3)
21. Komunikazio-gaitasunen sailkapenak
Canal (1983): gramatikala, soziolinguistikoa, diskurtsiboa eta estrategikoa
Bachman (1990): antolatzeko gaitasuna (gramatika-gaitasuna + testu-
gaitasuna) eta gaitasun pragmatikoa (gaitasun ilokutiboa + gaitasun
soziolinguistikoa)
Celce-Murcia & Dörneyei & Thurrell (1998, apud Etxebarria & Garay):
25. Komunikazio integrala kontzeptua
Pulido (2004):
“[La comunicación integral] es la habilidad del que aprende la lengua para
expresar, interpretar y negociar significados socioculturales en la interacción
entre dos o más personas, o entre una persona y un texto oral o escrito, de forma
tal que el proceso de comunicación sea eficiente y esté matizado por modos de
actuación apropiados”
Komunikazio-gaitasun integralak barne hartzen ditu: (i) gaitasun kognitiboa,
(ii) hizkuntza gaitasuna, (iii) gaitasun diskurtsiboa, (iv) gaitasun estrategikoa,
(v) gaitasun soziolinguistikoa, (vi) ikaskuntzarako gaitasuna, (vii) gaitasun
soziokulturala, (viii) gaitasun afektiboa eta (ix) jokatzeko gaitasuna.
26.
27. Europako Erreferentzia Marko Bateratua
Komunikazio-gaitasuna
Hizkuntza-gaitasuna
Gaitasun soziolinguistikoa
Gaitasun pragmatikoa
(+) Ikaskuntza-gaitasuna
28. Hausnarketarako eta eztabaidarako
gaiak
Zer da hizkuntza bat jakitea?
Nola jabetzen gara hizkuntzaz? Nola lortzen dugu
jakintza hori?
Nola erabiltzen dugu jakintza linguistikoa?
29. Hausnarketarako eta eztabaidarako
gaiak
Nork bultzatzen du komunikazio-gaitasuna?
• Zertarako bultzatzen da komunikazio-gaitasuna?
• Zer-nolako egoeretan daude komunikazio-gaitasuna
bultzatzen duten hizkuntzak
Azpi-gaitasunen artean zeini eman behar zaio garrantzia
diglosia-egoeran dauden hizkuntza-komunitateetan?
