2.  Odpust – w teologii katolickiej pojęcie oznaczające darowanie przez Boga kary
doczesnej za grzechy, które zostały odpuszczone co do winy. Odpust może być
zupełny, jeśli jest darowaniem całej, przewidzianej przez Boga kary, lub
cząstkowy – jeśli jest tej kary zmniejszeniem. Odpust może być udzielony
żywym lub zmarłym i dotyczy wyłącznie chrześcijan.
 Sprzedaż odpustów była zbędnych, głównie oszukanym obyczajem czasu
średniowiecza panującym wśród rycerstwa. Ów obyczaj polegał głównie na
wykupywaniu bardzo drogich relikwii które miały dawać grzesznikowi odpust
zupełny lub częściowy, a także mogły one skrócić czas przebywania duszy w
czyśćcu.

3.  Obyczaj ślubowania w Polsce był popularny na Mazowszu, które leżało
na rubieży niemieckiej. Przybywało tam wielu rycerzy z Europy. Rycerz
obiecywał swojej damie serca własne zaślubiny, wierność i służbę przy
niej. Wybranka nie musiała ich przyjąć, damą, której rycerz ślubował
mogła być żona swojego władcy lub innego ważnego rycerza.

4.  Pasowanie na rycerza nadanie adeptowi rzemiosła
rycerskiego – giermkowi – godności rycerza przez wręczenie
mu miecza i pasa. Zwyczaj pasowania powstał we wczesnym
średniowieczu i był m.in. skutkiem oddziaływania Kościoła
katolickiego na etykę rycerską. W utworze Henryka
Sienkiewicza pt. „Krzyżacy” takie pasowanie przyjął
Zbyszko z Bogdańca. (fragment): Para książęca pragnie
nagrodzić Zbyszka i pana de Lorche za ich odwagę i
poświęcenie podczas polowania. Księżna podsuwa myśl o
pasowaniu Zbyszka na rycerza, co książę postanawia
spełnić, gdy tylko młodzieniec powróci do zdrowia. Zbyszko
został pasowany na rycerza przez księcia Janusza za obronę
księżnej na polowaniu. Księżna i książę także przyszli do
jego łóżka, dziękowali i życzyli zdrowia. Uroczyste
wręczenie miało odbyć się w Ciechanowie.

5.  Turnieje rycerskie były ważnym elementem średniowiecznej kultury rycerskiej i
dworskiej, wykształciły się w ramach ewolucji kultury rycerskiej. Turnieje były formą
zawodów i sprawdzania umiejętności rycerza. Polegały na prowadzeniu walki według
ściśle określonych zasad, a rozgrywane były często na dworach królewskich i książęcych .
 Historia turniejów
 Według średniowiecznej tradycji wynalazcą turniejów był Gotfryd z Preuilly. Pierwszy
turniej, co do którego nie ma żadnych wątpliwości, odbył się w 1095 roku we Flandrii.
Moment rzeczywistego ukształtowania się zwyczaju, przesuwa się w głąb XI wieku, na
jego ojczyzną wskazując północną Francję. W Niemczech pierwszy udokumentowany
turniej odbył się w 1127 roku pod murami Würzburga.
 Istniało kilka przyczyn rosnącej popularności turniejów. Jako nadrzędne można
wymienić agresję i zamiłowanie do walki. Inne przyczyny to kościelne zakazy walki w
określone dni tygodnia oraz zakazy walki w pewnych miejscach.

6.  Rodzaje turniejów
 Wyróżnia się kilka rodzajów turniejów rycerskich.
 Pierwszym z nich było tzw. mêlée. Brały w nim udział dwie drużyny, obszar ich działań
stanowiły łąki, lasy, drogi, a nawet miasta. Od realnej wojny to widowisko odróżniało się
tym, że starano się nie zabijać przeciwników. Głównym celem zmagających się rycerzy
było pojmanie dla okupu jak największej liczby przeciwników. W pierwszych turniejach
rycerskich tego typu brało udział nawet do 300 walczących po jednej stronie.
 Innym rodzajem turniejów był estor , polegający na walce dwóch konnych przy użyciu
kopii, a po ich skruszeniu - na broń ręczną. Te pierwsze turnieje rycerskie obywały się bez
publiczności i nie miały barwnej jarmarcznej oprawy, z czasem ulegały "ucywilizowaniu".
W XIII i XIV wieku turnieje stopniowo przekształcały się w kosztowne i szczegółowo
planowane widowisko. Rosła liczba kostiumów i fantastycznych scenografii - niekiedy
rycerze występowali w przebraniach Króla Artura i jego towarzyszy. Na widowni zaczęły
pojawiać się damy, o których względy potykali się wojownicy. Ostrą broń zastępowały .
Wprowadzono też szranki czyli płotek oddzielający przeciwników.
 Kościół przeciwko turniejom
 Kościół stanowczo potępiał turnieje. Duchowni dowodzili, że wojownicy biorący udział w
walkach na pokaz popełniają wszystkie siedem grzechów głównych. Rycerz, który zginął
w turnieju nie mógł być pochowany na poświęconej ziemi i skazywany zostawał na
wieczne potępienie. W sumie do początku XIV wieku Kościół wydał 9 zakazów
generalnych z całą surowością potępiających praktyki turniejowe.

7.  Przebieg turniejów
 Turniej trwał co najmniej trzy dni, niekiedy dłużej. Walka rozpoczynała się o świcie, po
mszy św. i ciągnęła się bez przerwy do nieszporów. Różne grupy, związane wspólnotą
pochodzenia geograficznego lub przynależności feudalnej, zmagały się ze sobą, z
początku kolejno, potem wszystkie naraz. Pojedynkujący się umieszczali na hełmach
herby i godła, żeby publiczność wiedziała kto z kim walczy. Czasem rycerz otrzymywał od
darzącej go względami damy jakiś drobiazg, np. chusteczkę, którą zawiązywał na kopii.
Jeśli odniósł zwycięstwo, to po zakończonej walce zwracał ją pani swojego serca. Wieczór
spędzano na opatrywaniu ran, na ucztach, muzyce i tańcach, a także na miłosnych
igraszkach. Nazajutrz wszystko powtarzało się na nowo. Wieczorem ostatniego dnia, gdy
każdy obliczał swoje zyski i straty, najdostojniejsza z obecnych dam wręczała
symboliczną nagrodę rycerzowi, który okazał się najmężniejszy w walce.
 Turnieje kiedyś a dziś
 W obecnych czasach, na terenie Polski, na pamiątkę średniowiecznych turniejów,
organizowane są rozgrywki tego typu np. w Dobrzyniu, Gniewie, Płocku, Rzeszowie,
Malborku i w Warszawie.

 W powieści Henryka Sienkiewicza występuje turniej rycerski. Jego głównymi bohaterami
są Zbyszko z Bogdańca oraz Ulrik Von Jungingen. Do starcia pomiędzy nimi ostatecznie
nie dochodzi, gdyż wielki mistrz krzyżacki ma problemy z uzbrojeniem. Wówczas spada
on z konia. Zbyszko mógłby to wówczas wykorzystać, ale jest honorowym rycerzem i
chciał aby jego przeciwnik miał równe szanse. ( cytat str.377 )

8.  Jeśli skazańcowi panna zarzuciła na głowę białą chustę i wyrzekła
słowa: ”Mój ci on!”, wówczas oznaczało to, że chce za niego wyjść za
mąż i swoją niewinnością ręczy za ukochanego wtedy zostawał on
uniewinniony i nie wykonywano na nim egzekucji. Te słowa
wypowiedziała Danusia i uratowała tym samym skazanego na śmierć
Zbyszka. Cytat str. 84.

9.  W czasach średniowiecznych rycerze nakładali pełną zbroję, aby podkreślić
swoją gotowość do walki. Po ubiorze i wielkości orszaku można było ocenić
zamożność danej osoby. Oddaje to cytat z powieści Henryka Sienkiewicza
,,Krzyżacy’ „Częstokroć ówcześni rycerze wjeżdżając do większych miast lub do
zamków w odwiedziny do znakomitych osób przywdziewali się na pełny
rynsztunek bojowy. Był wprawdzie zwyczaj zdejmować go zaraz po przebyciu
bram, do czego wzywał sam gospodarz uświęconymi słowy: «Zdejmijcie zbroję,
szlachetny panie, albowiem przybyliście do przyjaciół» - niemniej jednak wjazd
„wojenny” uważał się za okazalszy i podnosił znaczenie rycerza”.

10.  W dawnej Polsce myśliwy stykający się z tajemniczą, dziką przyrodą, pełen lęku przed
nieznanym, wierzył w moc sił nadprzyrodzonych. Chcąc je sobie zjednać odprawiał różne czary,
zawieszał sobie na szyję, jako amulet, różne części upolowanych zwierząt takie jak pazury rysia,
kawałki rogu, chrząstka z serca, mająca kształt krzyża i wierzył w moc różnych ziół. Wszystkie te
zabiegi miały przynosić szczęście na łowach. Ten obyczaj przetrwał przez wieki, na cześć
świętego Huberta nazwano chrząstkę kostką świętego Huberta. Innym obyczajem polowań było
poprawianie celności broni. O to starali się rusznikarze, a zupełnie niezależnie od nich, to samo
robili domorośli czarownicy. Gwarancją celności było włożenie między kolbę a lufę warstewki
młodych liści grochowych, ale tylko takich, które pochodziły z zasadzonych przez myśliwego
trzech ziaren grochu. Należało też dbać, aby broń nie utraciła zdobytej celności. Stracić celność
było bardzo łatwo, wystarczyło położyć ją na łóżko niewieścim, powiesić obok kobiecego fartucha
lub postawić koło miotły. Szansę udanych łowów wzrastają niepomiernie, gdy w lesie jest dużo
zwierzyny, nic więc dziwnego, że starano się ściągać ją do ostępu wszelkimi dostępnymi
metodami, należało więc:„Wymieszać w nocniku mocz z wodą spod śledzi, sokiem brzozowym,
leszczynowym i osikowym, dodać sadzy, kamfory, popiołu z ogona jelenia oraz soli — miksturę
ona przetrzymać przez dwie niedziele — a następnie wraz z naczyniem zakopać w środku
ostępu, do którego zwierza chciało się zwabić".

11.  Rycerstwo stanowiło siłę zbrojną władcy i państwa. Ich głównym zajęciem była
walka, a umiejętności i uzbrojenie rycerzy decydowały o sile zbrojnej państwa.
W czasie wojny zawsze stawali do obrony kraju i króla. Brali również udział w
wyprawach wojennych.
Rycerze cenili honor bardziej niż własne życie. Obowiązywało ich
przestrzeganie powinności rycerskich, które nakazywały bronić ludzi
słabszych, wdów i sierot, walczyć w obronie kraju, być wiernym królowi,
prawdomównym i odważnym. Mieli obowiązek chronić króla za wszelką cenę.
Rycerzem mógł być tylko ten, kto pochodził z rycerskiego rodu lub człowiek
uznany godnym noszenia tytułu rycerza. Sztuki wali i obowiązków rycerskich
chłopcy uczyli się już od najmłodszych lat.